«Παροιμίες από την Πάτμο», μέρος Δεύτερο (Β΄. )

ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ  ΠΑΡΑΘΕΜΑΤΑ

ΑΠΟ ΤΟΝ  ΖΗΣΙΜΟ ΒΙΡΒΙΛΛΗ, ΘΕΟΛΟΓΟ – ΦΙΛΟΛΟΓΟ - ΛΑΟΓΡΑΦΟ

3 -Της Τυρινής και τω(ν) Βαγιώ(ν) πέφτει η βλάττα στο γιαλό.  [Η λέξη «βλάττα» έχει επίσης πολλές σημασίες.   Ετυμολογείται και παράγεται από την  αρχαία ελληνική λέξη  «βλάττη» που την υιοθέτησε και  η λατινική γλώσσα ως Blatta και την παρέλαβε επίσης η ιταλικη με την ίδια γραφή και την ίδια σημασία,  που  σημαίνει τη θαλασσινή πορφύρα, η οποία   αλιευόταν και  αλιεύεται στη   θάλασσα της Φοινίκης από την οποία παράγεται το πορφυρό (βυσσινί) χρώμα. Χρησιμοποιήθηκε  κατά τον μεσαίωνα στη Βυζαντινή αυτοκρατορία, στη  οποία χρησιμοποιούσαν το χρώμα   για τη βαφή  των  αυτοκρατορικών ρούχων αλλά και στη βαφή εκκλησιαστικών υφασμάτων. Στα λεξικά αναφέρεται και ως κατσαρίδα της στεριάς, στα λατινικά    λεξικά  και σαν μεταξοσκώληκας. Στη  θάλασσα είναι μια κατσαρίδα η οποία  κάνει μεγάλη ζημιά στα  ψάρια, που οι ψαράδες ονομάζουν «κατσαρίδι» Γι’  αυτό και η αμέσως παραπάνω παροιμία. Ότι είναι πραγματικά πολύ ζημιογόνο παράσιτο  μαρτυρείται και από  μια παροιμία από άλλον ελληνικό χώρο, που διατυπώνεται ως εξής: « Της Τυρινής και των Βαγιών  πέφτει  ο Διάολος  στο γιαλό», που σημαίνει  ότι γίνεται μεγάλη ζημιά στα ψάρια. Τώρα πως και πού  στηρίζονται οι παρακάτω με  αριθμό 3α και 4 παροιμίες δεν γνωρίζομε.]

3α-Ήφαε τη βλάττα.

4 - Bγαλε τη βλάττα  ή το σκασμό.

5 - Ήφαε τον αγκλέουρα.(3)

6 - Bγάλε τον αγκλέουρα

[Αγκλέουρας ή αγλέορας είναι κατ’ αρχή το δηλητηριώδες φυτό «εὐμόρφιον τό δικταδενῶδες» Ένα είδος δηλητηριώδους φλόμου. Η  παραπάνω φράση: «Βγάλε τον αγκλέουρα» χρησιμοποιείται σε αν-θρωπο θρασύ και φωνακλά και είναι συνώνυμη με τό : «Σκάσε» ή  «Βγάλε το σκασμό».Χρησιμοποιείται επίσης σε άνθρωπο σαρκαστή και μοχθηρό:  «Είσαι εσύ ένα αγκλέουρας!» Οι φράσεις τρώω (ει) ή πίνω(ει) τον αγκλέουρα σημαίνουν ότι καταναλίσκω (ει) μεγάλη ποσότητα φαγητού ή ποτού.] 

7 - Eίπα σου α(ν) θέλεις χίλι’ αρνιά, α(ν) δε θέλεις μήδ’ οριά.[ = ουρά] (+)

8 - Της καλομάνας (ή της καλομοίρας)    το παιδί το πρώτο νά   ‘ ναι κόρη.(+)

9 - Όπου (= όποιος) θέλει να μισέψει στην περιγιαλιά  [ή στην ακρογιαλιά] κοιμάται. (+)

10 - Α(ν) δε βρέξεις κώλο (ή σκέλια) ψάρια (δ)ε μπιάνεις. (+)

11 - Απ’ της μυλωνούς τον κώλο περιμένεις ορθογραφία; [Υποτίμηση κάποιας δυνατότητας ή ικανότητας].

12 - Η γλώσσα κόκκαλα (δ)εν έχει και κόκκαλα τσακίζει.(+)

14 - Πώς ηπόθανε ( ο τάδες;) . (Δ)εν ηξέρεις; Ε! Με το ποθαμό!(?)

15 - Η χάρη θέλει αντίχαρη και πάλι χάρη να ’ναι.(+)

16 - Το δουλευτή σου πλέρωνε και ψυχικό μην κάνεις.(+)

17 - Το φτωχό και το χωριάτη ξένες έγνοιες τον γερνάνε.(+)

17^α -Δώσε θάρρος στο χωριάτη να σ’ ανέβει στο κρεβάτι.(+)

18 - Τον αράπη κι αν τον πλύνεις το σαπούνι σου χαλάς.(+)

19 - Ο δανειστής [ή ο χαριστής] ηφτώχυνε[(ή ηπόθανε] κι ο  γιός του πάει στην Πόλη.(+)

20 - (Αν -)  ερωτώντας πάεις στην Πόλη.(+)

21 - Ανάθεμα το λάρουγγα που νήστεψε  το Σάββατο το λάδι. Μόνο το Μέγα Σάββατο πού ’ναι ο Χριστός στον Άδη.(+)

22 - Τράβα, Γιάννη, τα κουπιά……..ένα γκερεμέ το πάω.(;;;)

23 - Ήντα, Γιάννη; Κουκιά σπέρνω.(;;;) [ Ίσως ασυναρτησία]

24 - Ήντά  ’χεις Γιάννη; Ό, τι ’χα πάντα(+)

25 - Σαράντα πέντε Γιάννηδες όμως κοκόρου γνώση.(+)

26 - Κόψε πεύκο, κάμ’  Αντώνη κι  από πλάτανο Μανώλη, μ’  αν θα πεις και για το Γιάννη,   όποιο ξύλο κόψεις κάνει.(+)

27 - Από πίσω απ’ το Χριστό, κάθε προφήτης γάδαρος.(+)

28 - Ήβαλε κ’ η Μαριά τον  άντρα της με τους πραματευτάδες!(+)

28 - Η νύχτα βγάζ’ επίσκοπο κ’ η αυγή μητρoπολίτη.(+)

29 - Αν το χέρι χάθηκε, το γάντι μένει. [ή όμως  το   αντίθετο] [Αναφέρεται σε αριστοκράτες ξεπεσμένους(κυρίως) που ενώ έχασαν την πρώην ιδιότητά τους, δεν έχασαν όμως την αξιοπρέπειά   τους και τους τρόπους καλής συμπεριφοράς]

30 - Αν είσαι και παπάς με την αράδα σου θα πάς.(+)

31 - Για παπάς παπάς για ζευγάς.(ή Και παπάς παπάς και ζευγάς ζευγάς.)(+)

32 - Της νύχτας τα καμώματα τα βλέπ’ η μέρα και γελά.(+)