Κυριακή Δ΄. Νηστειῶν

 Δοξαστικό των Αποστίχων του Εσπερινού της Δ΄ Κυριακής των Νηστειών (Ιωάννου της Κλίμακος).

Μέλος Πέτρου Λαμπαδαρίου του Πελοποννησίου, Ήχος Β΄.

Ψάλλει ο Λαμπαδάριος του Ιερού Μητροπολιτικού Ναού Ζωοδόχου Πηγής πόλεως Νάξου Δημήτριος Παπάνης

Πηγή: Προσωπικό Αρχείο Δημητρίου Παπάνη

Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία

Η δυνατότητα μεταφοράς Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων

Γεωργίου Ζαραβέλα

Θεολόγου

ΜΑ Ιστορικής Θεολογίας - Λειτουργικής ΕΚΠΑ

Η αδυναμία τέλεσης τελείας Θείας Λειτουργίας κατά τις καθημερινές της Μεγάλης Τεσσαρακοστής αποκλείει την τέλεση Προηγιασμένης σε πολλούς μη ενοριακούς ναούς, στους οποίους δεν είναι εφικτή η εξαγωγή Προηγιασμένων Δώρων κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας του προηγούμενου Σαββάτου ή Κυριακής. Ο σκόπελος αυτός επιλύεται από τους ιερείς με τη μεταφορά Προηγιασμένων Δώρων από τον κεντρικό ναό της ενορίας.

Η πράξη της μεταφοράς των Τιμίων Δώρων σε άλλον ναό, ώστε να τελεστεί η ακολουθία των Προηγιασμένων σε εκείνον, είναι ορθό να αποφεύγεται, αφού υπάρχει κοινή, εθιμική απαγόρευση. Τα αίτια της απαγόρευσης αυτής δεν είναι ξεκάθαρα. Η μεταφορά των Τιμίων Δώρων αποτελεί μία κίνηση ιδιαίτερα παράτολμη, αφού πρέπει να διαφυλαχθεί η ακεραιότητά τους και να εξασφαλισθεί, ότι δεν θα συμβεί τίποτα έκτροπο κατά τη μετακίνησή τους. 

Η βάση της απαγόρευσης μεταφοράς των Προηγιασμένων πρέπει να αναζητηθεί στο λειτουργικό τυπικό των μονών, από τις οποίες ξεκίνησε η τέλεσή της. Ο εσπερινός τελείται καθημερινά στο καθολικό των μονών και όχι στα παρεκκλήσια. Η σύνδεση της Προηγιασμένης εξαρχής με την εσπερινή ακολουθία επηρέασε τον τόπο τέλεσης και της πρώτης, αφού τελείται και εκείνη στο ναό του καθολικού. Η συνήθεια αυτή δεν ανέδειξε το πρόβλημα της μεταφοράς των Προηγιασμένων. Η διάδοση των Προηγιασμένων από τη μοναστική τάξη στην ενοριακή λατρεία ακολούθησε το πρότυπο τέλεσής τους στις μονές, χωρίς να αποσυνδεθούν ποτέ από τον εσπερινό, ενώ διατηρήθηκε η τέλεσή τους στο ναό, όπου αυτά καθαγιάσθηκαν.

Η μεταφορά των Τιμίων Δώρων της Προηγιασμένης απαγορεύθηκε προς αποφυγή διάφορων έκτροπων. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγεται η ανεξέλεγκτη μεταφορά Προηγιασμένων Δώρων από ναό σε ναό ή ακόμα και σε οικίες, δεδομένου ότι δεν αποτελεί Θεία Λειτουργία, αλλά ακολουθία μετάληψης των Τιμίων Δώρων. Η εμπορευματοποίηση της Προηγιασμένης συνιστά έναν επιπλέον παράγοντα για τον αποκλεισμό της μεταφοράς της.

Η μεταφορά των Τιμίων Δώρων επιτρέπεται στη σύγχρονη λειτουργική ζωή μόνο για συγκεκριμένες περιπτώσεις, όπως η μετάληψη των ασθενών και των ανήμπορων να μεταβούν στο ναό για τη μετοχή στο μυστήριο. Η αρχέγονη λειτουργική παράδοση αποδεικνύει ότι η εκτός του ναού μεταφορά των Τιμίων Δώρων δεν συνιστά βεβήλωσή τους, αφού υπάρχουν μαρτυρίες για μεταφορά τους από τους διακόνους προς πιστούς, οι οποίοι απουσίαζαν από τη σύναξη. Τα καθαγιασμένα Τίμια Δώρα φυλάσσονταν στις οικίες, αλλά και στα κελιά των μοναχών, ώστε οι πιστοί να μεταλαμβάνουν καθημερινά.

Οι πρακτικές αυτές με την πάροδο των ετών, αλλά και την εμφάνιση ποικίλων προβλημάτων και περιστατικών (απόρριψη των Τιμίων Δώρων στο έδαφος, βρώση τους από ζώα, τρωκτικά κ.λπ.) οδήγησε την Εκκλησία στην αποκλειστική διαφύλαξη του ευχαριστιακού Σώματος και Αίματος στο ναό, τον ενοριακό ή το καθολικό της μονής. Με τον τρόπο αυτό διαφυλάσσεται η ιερότητα του μυστηρίου, περιφρουρείται η ακεραιτότητα των Τιμίων Δώρων και εξασφαλίζεται η ιεροπρεπής τέλεση της μετάληψης των Τιμίων Δώρων, χωρίς βεβήλωση και δυσάρεστες εκπλήξεις, οι οποίες ενέχουν ποικίλες κανονικές και πνευματικές προεκτάσεις.

Το επιχείρημα της μεταφοράς των Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων σε άλλο ναό από εκείνον που καθαγιάσθηκαν, εξαιτίας της πανήγυρης παρεκκλησίου ή εξωκκλησιού, εφόσον η μνήμη του τιμώμενου αγίου συμπέσει με καθημερινή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, είναι αδύναμο. Η πανήγυρη του ναού εκείνου μπορεί να μετατεθεί για το πλησιέστερο Σάββατο ή Κυριακή, όπως προκρίνουν οι ισχύουσες τυπικές διατάξεις. Στην περίπτωση αυτή αποφεύγεται η μεταφορά των Τιμίων Δώρων από ναό σε ναό, αλλά και η ριψοκίνδυνη διαφύλαξη των Προηγιασμένων σε παρεκκλήσιο, όπου τα μέτρα ασφάλειας δεν είναι ιδιαίτερα σχολαστικά. 

Βιβλιογραφία:

Βιολάκη Γ., Τυπικόν της του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας, Σειρά: Εκκλησιαστική Βιβλιοθήκη, εκδ. Βασ. Δ. Σαλίβερου, Αθήναι χ.χ. 

Κωνσταντίνου Πρωτοψάλτου, Τυπικόν Εκκλησιαστικόν κατά ο ύφος της του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας, Εν Κωνσταντινουπόλει 1838. 

Παπαγιάννη Κων., Σύστημα Τυπικού των ιερών ακολουθιών του όλου ενιαυτού, εκδ. Αποστολικής Διακονίας, Αθήνα 2006.  

Φουντούλη Ιω. Μ., Απαντήσεις εις Λειτουργικάς Απορίας, τ. Α’, εκδ. Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, Αθήνα 2006⁶.

Πηγή Φωτογραφίας: http://www.panagiapalatiani.gr

ΠΗΓΗ: http://naxioimelistes.blogspot.

Ὁ Ὅσιος Χριστόδουλος 16 Μαρτίου)

Όσιος Χριστόδουλος, ο εν Πάτμω

Επίσκοπος Φαναρίου Αγαθάγγελος

Ο Όσιος Χριστόδουλος, κατά κόσμον Ιωάννης, εγεννήθηκε το έτος 1020 στη Νίκαια της Βιθυνίας από ευσεβείς γονείς, τον Θεόδωρο και την Άννα. Ανατράφηκε από τα νεανικά του χρό­νια στη μοναχική πολιτεία και ασκήτεψε στον Όλυμπο της Βιθυνίας και στην Παλαιστίνη. Έπειτα απήλθε στο όρος Λάτρον της Καρίας της Μικράς Ασίας, στη μονή του Στήλου, ό­που ίδρυσε βιβλιοθήκη και συγκέντρωσε γύρω του πολλούς μοναχούς. Εξ αιτίας της παραμονής του στο όρος του Λάτρου ο Όσιος Χριστόδουλος προσονομάζεται «Λατρηνός». Λόγω όμως βαρβαρικών επιδρομών κατέφυγε, το έτος 1079, στην Πάτμο, όπου με τη συνδρομή του αυτοκράτορος Αλεξίου Α’ του Κομνηνού (1081-1118) ανήγειρε την περιώνυμη μονή και βιβλιοθήκη.

Στη συνέχεια μετέβη στην Κωνσταντινούπολη για υποθέσεις της μονής και αργότερα, αφού παραιτήθηκε από ηγούμενος, ήλθε στο Στρόβιλο, πόλη κοντά στην ακτή της Μικράς Ασίας, και ανέλαβε εκεί τη φροντίδα της μονής του Αρσενίου. Από το Στρόβιλο μετέβη αργότερα στη νήσο Κω. Εκεί ίδρυσε τη μονή της Αγνής Θεομήτορος, στην οποία κατόπιν ενεργειών του ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Αλέξιος Α’ ο Κομνηνός εδώρησε προάστια της νήσου Λέρου και τη νήσο Λειψώ.

Από την Κω μετέβη στην Κωνσταντινούπολη και αφού συ­νάντησε τον αυτοκράτορα Αλέξιο Α’ Κομνηνό, τον παρακάλεσε να του δώσει άδεια να ιδρύσει μονή στη νήσο Πάτμο. Η άδεια παρασχέθηκε και επιπλέον παραχωρήθηκε στον Όσιο από τον αυτοκράτορα και όλη η νήσος το έτος 1088. Η ανέγερση μονής στην Πάτμο, η οποία τιμάται στο όνομα του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, εξ αιτίας της συγγραφής της Αποκαλύψεως από τον ιερό Ευαγγελιστή στο νησί αυτό, άρχισε αμέσως από τον Όσιο Χριστόδουλο. Πριν όμως ακόμη τελειώσει το έργο, ο Όσιος αναγκάσθηκε μαζί με τους μοναχούς να εγκαταλείψει το έργο και το νησί, λόγω των επιδρομών των Τούρκων εναντίον αυτών.

Από την Πάτμο, λοιπόν, καταπλέει για ασφάλεια στον Εύριπο (Εύβοια) κατά το έτος 1092.

Η διαμονή του Οσίου Χριστοδούλου στην Εύβοια ήταν σύμ­φωνα με επιστημονικές έρευνες μικρής διάρκειας. Υπάρχει η πληροφορία ότι ένας ευσεβής και πλούσιος κάτοικος του Ευρίπου προσέφερε την πολυτελή οικία του στον Όσιο, ο οποίος την ανέδειξε σε μοναστήρι, αν και οι φροντίδες του Οσίου, εξ αιτίας της μεγάλης περιουσίας του μοναστηριού στην Πάτμο, απαιτούσαν την παραμονή του όχι στην έρημο αλλά κοντά στον κόσμο. Εξ άλλου, στην Εύβοια ανέκαθεν υπήρχε παράδοση, σύμφωνα με την οποία ο Όσιος Χριστόδουλος παρέμεινε ασκητεύοντας στο σπήλαιο στο δυτικό άκρο της κωμόπολης Λίμνη (Ελύμνιον).

Ο Όσιος κατά τη διαμονή του στον Εύριπο συνέταξε την «Διαθήκη» και τον «Κωδίκελλό» του (Μάρτιος 1093). Τη Δια­θήκη αυτή, για να έχει ισχύ, την υπογράφουν επτά αξιωματούχοι της επισκοπικής αρχής και της πόλεως Ευρίπου (Χαλκίδος), ήτοι Λέων πρεσβύτερος και σακελλάριος της πόλεως Ευρίπου, Ιωάννης πρεσβύτερος και νοτάριος της καθέδρας Ευρίπου, Μιχαήλ… της καθέδρας Ευρίπου, Βασίλειος ο ευτελής διάκο­νος και νοτάριος Ευρίπου κ.λπ.

Ειδικότερα ο μητροπολίτης Ρόδου Ιωάννης, στο έργο του «Βίος και πολιτεία του Οσίου πατρός ημών Χριστοδούλου» εξιστορεί την διαμονή και την κοίμηση του Οσίου Χριστοδούλου στον Εύριπο, που συνέβη το έτος 1093, όπως και την ανακομι­δή του ιερού λειψάνου του και τη μεταφορά του στην Πάτμο, αναγράφοντας τα εξής:

«Και φθάνουν εκεί ο Όσιος μαζί με την αδελφότητα, εκεί όπου το νερό της θάλασσας εισρέει προς τα έξω και πάλι οπισθοχωρώντας δημιουργεί κάποιο στενό θαλάσ­σης, που οι αρχαίοι το ονόμασαν πορθμό του Ευρίπου. Και εκεί λοιπόν, αφού έγινε το αντικείμενο του θαυμασμού όλων και αφού αξιώθηκε την πρέπουσα τιμή, σαν να ήταν Άγγελος σε θνητό σώμα, ενουθετούσε το ποίμνιό του, για να μη δυσφορεί στις συχνές μετακινήσεις ούτε να αντιστέκεται ανόητα στις βου­λές του Θεού, που οικονομεί τα πάντα εν σοφία. Αλλά ένας από τους μοναχούς, επειδή δεν υπέμενε τις κακουχίες ούτε το στρυφ­νό και το επίπονο της αρετής, όπως ο Ιούδας από τους δώδεκα αναχώρησε από την ομήγυρη των αδελφών, και την πνευματική εκείνη συγκέντρωση την αντικατέστησε με κήπο, που νοίκιασε.

Και, καθώς ο διάβολος εισήλθε στον Ιούδα και τον ώθησε στην προδοσία, με τον ίδιο τρόπο και πονηρό δαιμόνιο εβασάνιζε τον μοναχό που είχε αποσπασθεί από την αδελφότητα, και ανακοι­νώνεται στον πατέρα η ασθένεια του μικρόψυχου αδελφού. Εκείνος, πράος και ανεξίκακος, δίνοντας τόπο στην οργή, αφού πήρε το ιερό Ευαγγέλιο, έρχεται το βράδυ προς τον μαινόμενο και παράφρονα, διαβάζει τα λόγια του αγίου Πνεύματος για ασθενή, και αμέσως βελτιώνεται η θέση του αρρώστου, ο οποίος δεν επιθυμούσε πλέον να ασχολείται με τη φύτευση δέντρων και την άρδευση κήπων, αλλά προθυμοποιείται για την καλλιέργεια της γης της αρετής, επανερχόμενος με αυτό τον τρόπο και πάλι στην ποίμνη, από την οποία κακώς προηγουμένως είχε αποκοπεί.

Μετά την πάροδο μικρού χρονικού διαστήματος, προφητεύει σε όσους τον ακολουθούσαν ότι θα αποδημήσει προς τον Κύριο, ότι οι Αγαρηνοί δεν θα κατοικήσουν μέχρι τέλους στα νησιά και ότι ο επιστήθιος φίλος του δεν θα αδιαφορήσει για αυτούς, αλλά ότι μόλις καταπαύσει η θαλασσοταραχή, θα επανέλθουν και πάλι στο πνευματικό μαντρί. Παρακαλεί λοιπόν να παραλάβουν μαζί τους το νεκρό σώμα του από την ξένη αυτή γη και να το τοποθετήσουν στο ναό, για τον οποίο εμόχθησε πολύ. Αυτά αφού προείπε σε όσους συναναστρεφόταν και καθαγίασε τους παρόντες με αποχαιρετιστήρια  λόγια, παρέδωσε το πνεύμα του στον Θεό, την 16^η  Μαρτίου.

Ταυτόχρονα με την εκπλήρωση της προφητείας και την εξαφάνιση των πειρατών από τη θάλασ­σα με τη δύναμη του άρχοντος, οι καλοί μαθητές του θυμόντου­σαν την προφητεία του ενάρετου ποιμένος και ετοιμάζονταν να αποπλεύσουν. Επειδή όσοι κατοικούσαν τη χώρα εκείνη άκουσαν ότι θα εστερούντο το τίμιο εκείνο σώμα, αφού συγκεντρώ­θηκαν από τα γύρω μέρη, έλεγαν απροκάλυπτα ότι με κανένα λόγο δεν θα το επέτρεπαν αυτό. Γιατί νόμιζαν ότι θα ήταν ανόητο και εξ ολοκλήρου ασύνετο, να επιτρέψουν σε άλλους να το μετακομίσουν όπου ήθελαν, επειδή (ο Όσιος) ήταν γι’ αυτούς σωτήρας, ιατρός και θεραπευτής κάθε αρρώστιας.

Γι’ αυτό με αυστηρότητα εφρουρούσαν τον νεκρό. Αλλά δεν έπρεπε να διαψευσθεί η προφητεία του μάκαρος. Γι’ αυτό και αφού πλέον είχε προχωρήσει η νύκτα, ξεφεύγοντας από την προσοχή των φρου­ρών, μεταφέροντας τον νεκρό στους ώμους τον επιβιβάζουν σε πλοίο, και αφού έτυχαν νηνεμίας, φθάνουν στο νησί, αποβιβάζουν με μεγαλοπρεπή πομπή το ιερό σκήνος υμνολογώντας τον Θεό και ευωδιάζοντας τον αέρα με αρώματα. Και τώρα άρτιο και σώο κείται το σκήνωμα στο ναό του Αποστόλου και αναβλύζει πηγές θαυμάτων, και όσοι με πίστη το αγγίζουν αισθά­νονται κάποια οσμή μύρου και με μόνη την αφή καθαγιάζονται και απελευθερώνονται από κάθε σωματική βλάβη».

Από τα όσα συνέγραψε ο Όσιος Χριστόδουλος διασώθηκαν τα εξής: η «Υποτύπωσις ήτοι διάταξις γενομένη προς τους εαυτού μαθητάς εν τη εν Πάτμω ιδία αυτού μονή», η προαναφερθείσα «Διαθήκη» και ο «Κωδίκελλος».

Η μνήμη της ανακομιδής των ιερών λειψάνων του Οσίου Χριστοδούλου εορτάζεται στις 21 ’Οκτωβρίου.

(Επισκόπου Φαναρίου Αγαθαγγέλου, Συναξαριστής της Ορθοδόξου Εκκλησίας, Μάρτιος, σ. 164-168)

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ: http://www.pemptousi

Νηστεία!

Νηστεία και διατροφή

Μαργιάννα Μανώλη, Διαιτολόγος – Διατροφολόγος

Κάθε χρόνο, πολλοί άνθρωποι, ο καθένας για τους δικούς του προσωπικούς λόγους, επιλέγουν να πραγματοποιήσουν νηστεία. Οι μεγάλες νηστείες της Ορθόδοξης Εκκλησίας έχουν διάρκεια από δύο έως εφτά εβδομάδες. Μιλάμε, λοιπόν, για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, όπου η διατροφή του ατόμου επηρεάζεται σημαντικά. Η νηστεία χαρακτηρίζεται συνήθως από μειωμένη ενεργειακή πρόσληψη σε σχέση με άλλες περιόδους της ζωής, αυξημένη κατανάλωση υδατανθράκων και φυτικών ινών, αλλά και μειωμένη πρόσληψη πρωτεϊνών. Το ερώτημα είναι πάντα ίδιο. Πως η νηστεία θα γίνει ωφέλιμη και για τον οργανισμό, εκτός από την πνευματική της διάσταση;

Αρκετές μελέτες έχουν πραγματοποιηθεί, κυρίως σε ελληνικό πληθυσμό, με σκοπό να διευκρινιστεί η επίδραση της νηστείας στην υγεία του ατόμου. Οι περισσότερες από αυτές είχαν ως στόχο να συγκρίνουν τις περιόδους, που πραγματοποιούνταν νηστεία με αυτές που δεν υπήρχε περιορισμός στην κατανάλωση τροφής. Ο πληθυσμός, που συμμετείχε στις έρευνες αποτελούνταν και από κλήρο και από λαό, ενώ τα μέσα, που χρησιμοποιούνταν, ήταν κυρίως ανθρωπομετρικές μετρήσεις, αιματολογικές εξετάσεις και ανάλυση των τροφίμων που καταναλώνονταν.

Το ζητούμενο ήταν η ανάλυση των θρεπτικών συστατικών και τα επίπεδά τους, όπως του ασβεστίου και του σιδήρου, το πώς επηρεάζονταν οι διατροφικές συνήθειες από την νηστεία, η επίδρασή της στο λιπιδαιμικό προφίλ και στους καρδιακούς δείκτες, αλλά και πως μεταβάλλονταν τελικά τα ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά.

Όπως συμβαίνει πάντα, τα ευρήματα σε κάποιες περιπτώσεις ήταν θετικά, ενώ σε άλλες αρνητικά. Αυτό που παρατηρήθηκε στις περισσότερες έρευνες ήταν θετικά αποτελέσματα ως προς τα λιπίδια, αφού τα άτομα που νήστευαν προσλάμβαναν λιγότερα λιπαρά (ολικό και κορεσμένο λίπος, τρανς λιπαρά) και οι τιμές των λιπιδίων ήταν χαμηλότερες σε σχέση με όσους δε νήστευαν. Αυτό αυτόματα αποτελεί θετικό στοιχείο για την καρδιακή λειτουργία. Επίσης, κατά την περίοδο της Σαρακοστής παρατηρήθηκε έλλειψη στην πρόσληψη πρωτεΐνης σε αντίθεση με τη νηστεία των Χριστουγέννων, όπου επιτρέπεται η κατανάλωση ψαριών, ενώ γενικά φάνηκε αύξηση στην κατανάλωση οσπρίων και θαλασσινών. Επιπλέον, υπήρξε αύξηση στην πρόσληψη φυτικών ινών και φυλλικού οξέος, κάτι που οφείλεται κυρίως στην αυξημένη κατανάλωση φρούτων και λαχανικών και μια μικρή μεταβολή στις τιμές του σιδήρου, χωρίς όμως αυτές να είναι εκτός ορίων με τις τιμές της φερριτίνης, μάλιστα, να είναι πιο υψηλές από ότι στους μη νηστεύοντες. Ακόμη, η θερμιδική πρόσληψη ήταν μειωμένη και υπήρχε μια ελαφριά μεταβολή στο δείκτη μάζας σώματος. Άλλα μικροθρεπτικά συστατικά, όπως το ασβέστιο, η βιταμίνη D και η βιταμίνη Β12 ήταν σε χαμηλότερα επίπεδα κατά τη διάρκεια της νηστείας, εξαιτίας της μη κατανάλωσης γαλακτοκομικών και ζωικών προϊόντων. Τέλος, τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα ήταν καλά, ενώ σε μία έρευνα παρατηρήθηκε και αύξηση της παραθυρεοειδούς ορμόνης.

Φαίνεται, λοιπόν, πως η νηστεία, κατά περιόδους και πάντα στο πλαίσιο μιας ισορροπημένης διατροφής, όπου καμία ομάδα θρεπτικών συστατικών δε θα αποκλείεται, ώστε να μπορέσουμε να καλύψουμε τις τυχόν διατροφικές ελλείψεις, μπορεί να οδηγήσει σε ενίσχυση της υγείας δημιουργώντας καλύτερο προφίλ για πολλούς βιοχημικούς δείκτες.
Ποια, όμως είναι τα τρόφιμα, που καταναλώνονται κυρίως στη διάρκεια της νηστείας και ποια τα οφέλη τους στον οργανισμό;

Όστρακα και Μαλάκια

Τα όστρακα και τα μαλάκια αποτελούν τη βασική πηγή πρωτεΐνης κατά τη διάρκεια της νηστείας. Είναι πλούσια σε ω-3 λιπαρά οξέα, τα οποία βοηθούν το ανοσοποιητικό σύστημα και έχουν καρδιοπροστατευτική δράση, σε βιταμίνες του συμπλέγματος Β, που συναντώνται κυρίως σε ζωικές τροφές και άρα τα θαλασσινά αποτελούν μια σημαντική πηγή κατά τη διάρκεια της νηστείας, καθώς επίσης και σε βιταμίνες Α, D, ασβέστιο, ιώδιο, σίδηρο, ψευδάργυρο και κάλιο. Παρότι έχουν κατηγορηθεί εξαιτίας της υψηλής τους περιεκτικότητας σε χοληστερόλη, δεν επηρεάζουν τα λιπίδια του αίματος, αφού έχουν ελάχιστη περιεκτικότητα σε λίπος.

Όσπρια

Τα όσπρια είναι πλούσια σε πρωτεΐνες, αλλά και φυτικές ίνες, οι οποίες βοηθούν στην καλή λειτουργία του εντέρου. Περιέχουν σύνθετους υδατάνθρακες και άρα έχουν χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη, κάτι που τα καθιστά ιδανική επιλογή, αφού συμβάλλουν στη ρύθμιση των σακχάρων του αίματος. Απαλλαγμένα από αλάτι και λιπαρά, πλούσια σε βιταμίνες του συμπλέγματος Β και βιταμίνη Ε αποτελούν μια καλή επιλογή τις ημέρες της νηστείας.

Δημητριακά και άλλα αμυλούχα

Οι πατάτες, το ρύζι, τα μακαρόνια, το ψωμί και όλα τα προϊόντα που παράγονται από το αλεύρι συναντώνται κυρίως ως μέρος του γεύματος. Κατά τη διάρκεια της νηστείας, όμως, πολλές φορές αποτελούν το κύριο γεύμα. Πρόκειται για τρόφιμα πλούσια σε υδατάνθρακες και άρα αποτελούν μια καλή πηγή ενέργειας για τον οργανισμό. Παρόλα αυτά, η αυξημένη κατανάλωσή τους οδηγεί σε αύξηση του σωματικού βάρους, αφού όση ενέργεια, από αυτήν που προσφέρουν, δε χρησιμοποιείται, αποθηκεύεται με τη μορφή λίπους. Επομένως, και κατά τη διάρκεια της νηστείας θα πρέπει να αποτελούν μέρος του γεύματος και όχι κύριο γεύμα, ενώ θα πρέπει να δίνεται βάση στην ποσότητα, που καταναλώνεται.

Ταχίνι

Το ταχίνι είναι μια πάστα, που προέρχεται από τους αποφλοιωμένους και καβουρδισμένους σπόρους του σουσαμιού. Αποτελεί καλή πηγή αντιοξειδωτικών εξαιτίας της βιταμίνης Ε και του σεληνίου, που περιέχει, ενώ αν συνδυαστεί με ξηρούς καρπούς ή δημητριακά παρέχει στον οργανισμό πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας. Έχει επίσης υψηλή καρδιοπροστατευτική δράση, αφού περιέχει μονοακόρεστα και πολυακόρεστα λιπαρά οξέα. Από το ταχίνι παρασκευάζεται ο χαλβάς, ο οποίος διαθέτει εξίσου τα ίδια θρεπτικά συστατικά.

Ελιές και Ελαιόλαδο

Οι ελιές και το ελαιόλαδο είναι η κύρια πηγή λίπους όχι μόνο κατά τη διάρκεια της νηστείας, αλλά γενικά στο Μεσογειακό Πρότυπο Διατροφής. Είναι πλούσια σε μονοακόρεστα λιπαρά οξέα, επομένως συμβάλλουν στην καλή λειτουργία της καρδιάς όπως αναφέρθηκε, σε βιταμίνη Ε και Α, ασβέστιο, σίδηρο και ψευδάργυρο. Αποτελούν μία τροφή με έντονη αντιοξειδωτική δράση, που συμβάλλει στην καλή λειτουργία του οργανισμού.

Ξηροί καρποί

Προσφέρουν στον οργανισμό αυξημένη ενέργεια με μία μόνο μικρή ποσότητα. Με αυξημένη περιεκτικότητα σε ακόρεστα λιπαρά οξέα, αντιοξειδωτικά, φυτικές ίνες, πρωτεΐνες και πολυφαινόλες δεν είναι τυχαίο ότι πρόκειται για την υπερτροφή της Μεσογειακής Διατροφής. Βοηθούν τον οργανισμό να ρυθμίσει το αίσθημα του κορεσμού και ενισχύουν την καλή λειτουργία της καρδιάς.

Φρούτα και Λαχανικά

Τα φρούτα και τα λαχανικά είναι τα τρόφιμα που καταναλώνονται περισσότερο κατά τη διάρκεια της νηστείας και είναι γεμάτα βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία. Καθημερινά πρέπει να καταναλώνουμε τέσσερις με έξι μερίδες φρούτων και λαχανικών. Τα λαχανικά, μάλιστα, που καταναλώνονται σε μορφή τουρσί, προσφέρουν ταυτόχρονα στον οργανισμό προβιοτικά, τα οποία δρουν προστατεύοντας το έντερο και ενισχύοντας την καλή του λειτουργία.

Συμβουλές για τη νηστεία

* Φροντίστε να καταναλώνετε τρόφιμα από όλες τις ομάδες τροφίμων έχοντας έτσι μία ποικιλία, που προσφέρει ισορροπία. Ο περιορισμός της κατανάλωσης κυρίως αμυλούχων προϊόντων θα οδηγήσει σε αύξηση του βάρους και σε διατροφικές ελλείψεις. Βάλτε στη διατροφή σας φρούτα και λαχανικά, θαλασσινά και όσπρια, ταχίνι και ελαιόλαδο.

* Κάντε τους σωστούς συνδυασμούς στα γεύματά σας, ώστε να καλύψετε τυχόν διατροφικές ελλείψεις, που μπορεί να προκύψουν. Συνδυάστε όσπρια με δημητριακά ή ξηρούς καρπούς για πρόσληψη υψηλής βιολογικής αξίας πρωτεΐνη και προσθέστε καρότο ή λεμόνι σε όσπρια και σαλάτες για μεγαλύτερη απορρόφηση σιδήρου.

* Μην αμελείτε την κατανάλωση πρωινού. Το πρωινό είναι το σημαντικότερο γεύμα της ημέρας, αφού δίνει στον οργανισμό την ενέργεια, που χρειάζεται, για να ξεκινήσει η μέρα. Κάντε τους δικούς σας συνδυασμούς επιλέγοντας προϊόντα ολικής άλεσης, ταχίνι, μέλι, μαρμελάδα από 100% φρούτα χωρίς προσθήκη ζάχαρης, προϊόντα σόγιας, χυμούς, φρούτα, παστέλι ή ξηρούς καρπούς.

* Έχετε τουλάχιστον δύο σνακ μέσα στην ημέρα σας. Επιλέξτε φρούτα, ξηρούς καρπούς, ρυζογκοφρέτες, μαύρη σοκολάτα ή νηστίσιμες μπάρες δημητριακών.

* Αποφύγετε ή περιορίστε την κατανάλωση τηγανιτών φαγητών, καθώς αυξάνουν το θερμιδικό φορτίο των τροφών και επηρεάζουν το προφίλ των λιπιδίων.

* Διατηρείστε γενικά το μέτρο στην ποσότητα που καταναλώνετε.

* Κάντε τακτική άσκηση, όπως καθημερινό περπάτημα για λίγη ώρα (περίπου 20 λεπτά).

*Αν κάποιο άτομο πάσχει από κάποιο νόσημα, θα πρέπει να ακολουθήσει τις οδηγίες του διαιτολόγου του, προκειμένου να μην επηρεαστεί η υγεία του αρνητικά.

Πηγές:

1. Karras S.N., Persynaki A., Petróczi A., Barkans E., Mulrooney H., Kypraiou M., Tzotzas T., Tziomalos K., Kotsa K., Tsioudas A.A., Pichard C., Naughton D.P. Health benefits and consequences of the Eastern Orthodox fasting in monks of Mount Athos: a cross-sectional study. European Journal of Clinical Nutrition 2017, 71(6):743-749.
2. Koufakis T., Karras S.Ν., Antonopoulou V., Angeloudi E., Zebekakis P., Kotsa K. Effects of Orthodox religious fasting on human health: a systematic review. European Journal of Clinical Nutrition 2017, 56(8):2439-2455.
3. Papadaki A., Vardavas C., Hatzis C., Kafatos A. Calcium, nutrient and food intake of Greek Orthodox Christian monks during a fasting and non-fasting week. Public Health Nutrition 2008, 11(10):1022-9.
4. Sarri K.O., Kafatos A.G., Higgins S. Is religious fasting related to iron status in Greek Orthodox Christians? British Journal of Nutrition 2005, 94(2):198-203.
5. Sarri K.O., Tzanakis N.E., Linardakis M.K., Mamalakis G.D., Kafatos A.G. Effects of Greek orthodox christian church fasting on serum lipids and obesity. BMC Public Health 2003, 3:16.
6. Sarri K.O., Linardakis M.K., Bervanaki F.N., Tzanakis N.E., Kafatos A.G. Greek Orthodox fasting rituals: a hidden characteristic of the Mediterranean diet of Crete. British Journal of Nutrition 2004, 92(2):277-84.

ΠΗΓΗ: http://www.pemptousia.gr/2018/03/nistia

Βότανα

Αρωματικά και θεραπευτικά βότανα, 

ένας ξεχασμένος θησαυρός

Πλούσια σε αρωματικά και θεραπευτικά βότανα είναι η ελληνική ύπαιθρος. Σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη αυτών στην ελληνική επικράτεια, έχουν παίξει, μεταξύ άλλων, οι συνθήκες που επικρατούν στη Ελλάδα τόσο κλιματικά όσο και εδαφολογικά.

Όπως είπε στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο πρόεδρος του Τμήματος Επιστήμης Τροφίμων & Διατροφής του Ανθρώπου και καθηγητής Ενόργανης Χημικής Ανάλυσης Φυσικών Προϊόντων του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Πέτρος Ταραντίλης «τα ελληνικά βότανα, τις περισσότερες φορές, περιέχουν περισσότερα βιοδραστικά συστατικά και αυτό οφείλεται στις εδαφοκλιματικές συνθήκες της Ελλάδας που είναι κατάλληλες για την καλλιέργεια των φαρμακευτικών και αρωματικών φυτών».

Μάλιστα, κάνει λόγο για ένα «ξεχασμένο θησαυρό για την υγεία και για την οικονομία» υπογραμμίζοντας παράλληλα πως «αν οι υπάρχοντες συνεταιρισμοί και μεμονωμένοι μικροί παραγωγοί λειτουργήσουν συλλογικά και αν όλοι προχωρήσουν στην παραγωγή πιστοποιημένων, ποιοτικά τυποποιημένων και συσκευασμένων προϊόντων, με σωστό μάρκετινγκ, οι εξαγωγές θα αυξηθούν με οικονομικό όφελος τόσο για τους παραγωγούς όσο και την ελληνική οικονομία».

Ο καθηγητής αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι «στον τομέα της μεταποίησης, τυποποίησης και συσκευασίας, σε σχέση με άλλες μεσογειακές χώρες όπως η Γαλλία, η Ισπανία και η Ιταλία είμαστε πίσω» όμως «με την είσοδο, στον κλάδο, νέων παραγωγών με επιστημονική γνώμη και κατάρτιση, η κατάσταση βελτιώνεται».

Μέχρι στιγμής τα καταγεγραμμένα είδη της ελληνικής χλωρίδας ανέρχονται, κατά προσέγγιση, γύρω στα 5.500 είδη, ενώ εάν προστεθούν και τα υποείδη, αγγίζουν τα 6.200. Από αυτά τα φυτά περίπου τα 950 είναι είδη ενδημικά της χώρας, αν όμως συμπεριλάβουμε και τα υποείδη φθάνουμε περίπου τα 1.150 ενδημικά.

Οι θεραπευτικές ιδιότητες των βοτάνων ανακαλύφθηκαν επί αρχαιοτάτων χρόνων, με τους Σουμέριους και τους Ασσύριους να είναι οι πρώτοι λαοί που είχαν τις πρώτες πληροφορίες σχετικά με τα φαρμακευτικά και αρωματικά βότανα.

Μάλιστα, ο «πατέρας της Ιατρικής», Ιπποκράτης ήταν σε θέση να αντιμετωπίσει διάφορες παθήσεις ασθενών με τη χρήση αυτών των βοτάνων. Γνωστοί στην Παραδοσιακή Ελληνική Ιατρική είναι και οι Βικογιατροί. Αυτοί κατοικούσαν γύρω από τη χαράδρα του Βίκου στην Ήπειρο και χρησιμοποιούσαν τα βότανα της ευρύτερης περιοχής για θεραπευτικούς σκοπούς. 

Όμως, η αλματώδης ανάπτυξη που γνώρισε η αναλυτική και οργανική χημεία τον 19ο αιώνα, βοήθησε την κατανόηση και την ανάπτυξη της φαρμακευτικής δράσης, ανοίγοντας έτσι το δρόμο για την Παρασκευή και σύνθεση νέων φαρμάκων. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 25% των φαρμάκων που κυκλοφορούν στην αγορά είναι φυτικής προέλευσης και όπως λέει ο κ. Ταραντίλης «από τα 520 νέα φάρμακα που εγκρίθηκαν παγκοσμίως στο διάστημα 1983-1994, το 40% προέρχονταν από φυσικά προϊόντα».

Τι σημαίνει αρωματικά φυτά και τι βότανα;

«Γενικά δεν υπάρχουν σαφή όρια ή κριτήρια για την ταξινόμηση στη μια κατηγορία ή την άλλη» σημειώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Ταραντίλης.

Παρόλα αυτά υπάρχουν κάποιες «χαρακτηριστικές» κατηγορίες, όπως τα φαρμακευτικά και αρωματικά φυτά, τα βότανα και τα καρυκεύματα.

Φαρμακευτικά είναι τα φυτά που περιέχουν ένα ή περισσότερα δραστικά συστατικά, τα οποία έχουν την ικανότητα να προλάβουν, να ανακουφίσουν ή να θεραπεύσουν ασθένειες.

Μια μεγάλη ομάδα ειδών του φυτικού βασιλείου είναι τα αρωματικά φυτά. Αυτά έχουν κοινό χαρακτηριστικό την περιεκτικότητα σε διάφορα μέρη τους (φύλλα, άνθη κλπ) αιθέριων ελαίων, των ουσιών δηλαδή που όταν ελευθερωθούν αφήνουν οσμή. «Πολλά από αυτά μπορεί να έχουν και φαρμακευτικές ιδιότητες» αναφέρει ο κ. Ταραντίλης.

Τα βότανα είναι ένας γενικότερος όρος και αναφέρεται σε φυτά που έχουν ευεργετική δράση στον άνθρωπο και χρησιμοποιούνται κυρίως με τη μορφή αφεψημάτων τους.

Τέλος υπάρχει και ο όρος αρτύματα ή καρυκεύματα (spices) και αναφέρεται σε αρωματικά φυτά που χρησιμοποιούνται στη μαγειρική είτε φρεσκοκομμένα, είτε ξηρά ή αλεσμένα.

Τι πρέπει να προσέχουμε όταν μαζεύουμε βότανα από το βουνό

Ιδιαίτερα προσεκτικοί πρέπει να είναι όσοι αναζητούν και συλλέγουν άγρια βότανα στα ελληνικά βουνά. Μπορεί να είναι «μια ευχάριστη απασχόληση αλλά και εμπορική δραστηριότητα», όπως λέει ο κ. Ταραντίλης αλλά εάν γίνει «απερίσκεπτα, μπορεί να προκαλέσει την εξαφάνισή τους. Γι αυτό δεν πρέπει να ξεριζώσουμε ποτέ μα ποτέ ένα βότανο, αλλά να το κόβουμε αρκετά ψηλότερα από τη βάση του, για να μπορέσει να «ξαναπετάξει», γιατί σε λίγα χρόνια μπορεί, με θλίψη, να συνειδητοποιήσουμε ότι τα βουνά μας δεν έχουν πια ούτε ρίγανη, ούτε τσάι του βουνού».

Σημαντικό οικονομικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα φυτά όπως η ρίγανη, το θυμάρι, το δενδρολίβανο, το χαμομήλι, το φασκόμηλο, το τσάι του βουνού, η λεβάντα, το μελισσόχορτο, ο δυόσμος, η μέντα, ο γλυκάνισος, η μαντζουράνα, το θρούμπι, ο δίκταμος, ο βασιλικός και άλλα.

Όπως προσθέτει ο κ. Ταραντίλης, μερικά από τα φαρμακευτικά φυτά που «συναντάμε πιο συχνά, παλαιότερα μόνο ως αυτοφυή αλλά σήμερα και ως καλλιεργούμενα, είναι ο κρόκος (Saffron), που αποτελεί το κυριότερο εξαγώγιμο προϊόν με ποσοστό 51% επί του συνόλου της αξίας των εξαγώγιμων προϊόντων, καθώς και ο σχίνος Χίου ή μαστιχόδενδρο που δίνει τη γνωστή μαστίχα της Χίου».

Βιομηχανία καλλιέργειας Βοτάνων

Αύξηση παρουσιάζουν οι εκτάσεις που καλλιεργούνται φαρμακευτικά και αρωματικά φυτά τα τελευταία χρόνια. Μάλιστα, σύμφωνα με τον κ. Ταραντίλη, το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης έχει βοηθήσει την αναγέννηση της καλλιέργειας των φαρμακευτικών και αρωματικών φυτών.

Παράλληλα, όπως τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ «πολλοί μικροί παραγωγοί έχουν οργανωθεί σε ενώσεις και συνεταιρισμούς όπως, η Ένωση Αρωματικών και Φαρμακευτικών Φυτών Ελλάδας (ΕΑΦΦΕ), ο Αγροτικός Συνεταιρισμός Καλλιεργητών Αρωματικών Φαρμακευτικών και Ενεργειακών Φυτών Αιτωλοακαρνανίας (ΑΣΚΑΦΕΦΑ και ΑΝΘΗΡ)» και συνεχίζει «υπάρχουν και οι γνωστοί από τα παλιά, ο Αναγκαστικός Συνεταιρισμός Κροκοπαραγωγών Κοζάνης που ιδρύθηκε το 1971 και η Ένωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου – ο Συνεταιρισμός των Παραγωγών Μαστίχας, που μπορούμε να πούμε ότι είναι μετεξέλιξη της εμπορικής, μετοχικής εταιρείας ΜΑΟΝΑ, που ιδρύθηκε το 1347 στη Χίο».

ΑΠΕ-ΜΠΕ

ΠΗΓΗ:https://left.gr/

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ:https://dasarxeio.com

Ψαλτήρι μονής Βατοπεδίου

 Αγιο Ορος: Πώς συντηρείται ένα χειρόγραφο ψαλτήρι του 14ου αιώνα (ΒΙΝΤΕΟ)

http://www.pemptousia.gr/

SHARE16+1EMAILhttp://www.pemptousia.gr/

---

Σε ανασκαφή του 2002 στo κοιμητήριο των Αγίων Αποστόλων της Μονής Βατοπεδίου, βρέθηκε ένα ανέλπιστο εύρημα: ένα χειρόγραφο ψαλτήρι του 14ου αι.

Η ταινία παρακολουθεί τη συντήρησή του στα εργαστήρια της Εφορείας Αρχαιοτήτων Χαλκιδικής και Αγίου Όρους (πρώην 10ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων) μέχρι την αποκατάστασή του με βυζαντινή βιβλιοδεσία. Το γύρισμα έγινε την άνοιξη και το καλοκαίρι του 2002. Η επεξεργασία της ταινίας έγινε το 2018 και προβάλλεται για πρώτη φορά.

Διάρκεια: 8′.48»
Επιμέλεια επανέκδοσης:
ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΝΟΝΙΔΗΣ Προϊστάμενος Εφορείας Αρχαιοτήτων Χαλκιδικής και Αγίου Όρους

Σενάριο-σκηνοθεσία, λήψη και συναρμογή εικόνας:
ΕΛΕΝΗ ΣΤΟΥΜΠΟΥ-ΚΑΤΣΑΜΟΥΡΗ Αρχαιολόγος-σκηνοθέτρια
Παραγωγή: Εφορεία Αρχαιοτήτων Χαλκιδικής και Αγίου Όρους, 2018.

Παιδί καί ... Θεός

Μιλήστε στο παιδί για τον Θεό

Περπατάμε στο δρόμο και συναντάμε ανθρώπους μελαγχολικούς, νευρικούς, απογοητευμένους, που πριν καλά-καλά τους ρωτήσεις μπορούν να σου απαριθμήσουν ένα σωρό προβλήματα, «άλυτα».

Δουλειά, προσωπικές σχέσεις, οικονομική κατάσταση στα μαύρα χάλια….και από σωματοποιήσεις του άγχους…ένα σωρό! Ημικρανίες, πόνοι στο στομάχι, ταχυπαλμίες, αυχενικό…μέχρι κατάθλιψη!

Κάτι πάει στραβά εκεί έξω και μπορούμε να απαριθμήσουμε πολλούς λόγους για τους οποίους τα βλέπουμε όλα μαύρα.

Μας έχουν στήσει, σ’ ένα θέατρο του παραλόγου, να παριστάνουμε τις μαριονέτες τους και να μας πηγαίνουν όπου θέλουν αυτοί και να μας υποβάλλουν τα συναισθήματα που θέλουν αυτοί…

Φόβοι, ανασφάλειες, ενοχές, μας πλημμυρίζουν...

Κι έτσι γυρνάμε στο σπίτι! Κι από πού ν’αρχίσεις; Και πώς να «δώσεις» αφού δεν σου έχει μείνει «ψυχή»;

Νιώθεις πολτοποιημένος, απ’ όσα συμβαίνουν εκεί έξω και ανίκανος….

Εκεί ακριβώς λες: «Θεέ μου δώσε μου δύναμη»! Ο Θεός! Τι άβολο θέμα κι αυτό…

Φυσικά, δεν τολμάς να ομολογήσεις πως κάθε μέρα, από μέσα σου, Του ζητάς τη βοήθεια, για τα παιδιά σου, για τον άντρα σου, για τη δουλειά, για τα λεφτά, για υγεία, γιατί είναι ένα θέμα ταμπού-φοβάσαι μη θίξεις, μην προκαλέσεις αντιδράσεις, μη γελοιοποιηθείς! Κι όμως είναι το στήριγμά σου στον ορυμαγδό της καθημερινότητας σου!

Ας αφήσουμε λοιπόν μια μέρα στην άκρη τα «σημαντικά» κι ας μιλήσουμε απ’ την ψυχή μας και στο μικρό μας, για τον Θεό!

Το Θεό που μας στηρίζει κάθε στιγμή. Ας γίνουμε ουσιαστικοί επιτέλους, έτσι για αλλαγή!

• Να του πούμε για το Θεό που είναι παντού! Ο κόσμος όλος είναι δημιούργημά Του και η παρουσία Εκείνου, κατακλύζει τα πάντα!
• Να του δείξουμε πώς να ενώνει τα χεράκια του και να ευχαριστεί το Θεό, για ό,τι του έδωσε.
• Να του μιλήσουμε για τον άγγελο-φύλακά του που τον προστατεύει κάθε στιγμή, για να μη φοβάται!
• Να του διαβάσουμε την ιστορία του Χριστού και των θαυμάτων του, μέσα από την εικονογραφημένη Βίβλο.
• Να εκκλησιαζόμαστε με το παιδί μας, όσο μπορούμε…για να χτίσει μέσα του, «το Χριστό των παιδικών του χρόνων!»

Να του εξηγήσουμε πως ο καθένας μας βλέπει τον κόσμο με τα μάτια της ψυχής του και πως αν η ψυχή μας είναι δεμένη με τον Θεό και φωτίζεται απ’ Αυτόν, τότε μπορεί να βλέπει την παρουσία Του σε κάθε δημιούργημα Του και να καταλαβαίνει το νόημα των πραγμάτων.

Και φυσικά να του πούμε πως ο θεός είναι ΑΓΑΠΗ και δεν τιμωρεί, αλλά βοηθάει όποιον ζητήσει, τη βοήθειά Του. «Τον ασθενούντα θεραπεύει και τον ελλείποντα αναπληρεί» όπως ξέρουμε εμείς!

Ας βάλουμε το Θεό στη ζωή μας και στη ζωή των παιδιών μας γιατί εκεί έξω υπάρχει διάλυση της ψυχής και του νου. Ας μην τους αφήσουμε να παρασύρουν κι εμάς στην αλλοτρίωση και στα ψυχοφάρμακα!

Ας αντλήσουμε δύναμη από τη δύναμη του Θεού και ας συνεχίσουμε τον αγώνα για τα δύσκολα και τα σημαντικά-έτσι δεν είμαστε φτιαγμένες άλλωστε οι μανούλες;

Πηγή: mother.gr

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ: http://www.zougla.gr/