Μεσογαίας Νικόλαος:

«Για ό,τι συνέβη δε φταίει ο Θεός, αλλά εμείς»

---

Η Μητρόπολη Μεσογαίας (μαζί με τη Μητρόπολη Κηφισίας) επλήγη από τις φονικές πυρκαγιές στην Ανατολική Αττική με τον πόνο να είναι μεγάλος. Η Μητρόπολη ήταν από την αρχή στο πλευρό των κατοίκων, ενώ την προσεχή Κυριακή 29 Ιουλίου ο Μητροπολίτης Νικόλαος θα τελέσει τη Θεία Λει­τουρ­γία στον Ι­ερό Ναό Α­να­λήψεως του Κυ­ρίου στην Δι­α­σταύ­ρωση Ρα­φήνας, όπου μετά το πέρας της Θείας Λει­τουρ­γίας, θα ψα­λεί ε­πι­μνη­μόσυνη δέηση υπέρ α­να­παύ­σεως των ψυ­χών των θυμάτων της πρόσφατης πυρκαγιάς.

Σε μήνυμά του για την τραγωδία αυτή, ο Ιεράρχης ζητά από τον κόσμο να προσευχηθεί για όλος τους πληγέντες, ενώ παράλληλα τονίζει πως για ό,τι συνέβη δε φταίει ο Θεός αλλά ο άνθρωπος.

Αναλυτικά το μήνυμά του:

Με αισθήματα βαθειάς συνοχής, εσωτερικής συντριβής, πρωτοφανούς απορίας, πρωτόγνωρης αμηχανίας αυτές τις μέρες όλος ο κόσμος και ιδιαίτερα εμείς στεκόμαστε μπροστά στο συγκλονιστικό γεγονός της ασύλληπτης καταστροφής που συνέβη και στην επαρχία μας. Το Κόκκινο Λιμανάκι, ο Νέος Πόντος και η Διασταύρωση δεν είναι πλέον όπως τα γνωρίζαμε. Η Ραφήνα θρηνεί, η Μητρόπολή μας πενθεί.

Ένα πλήθος ερωτημάτων που σχετίζονται με το γιατί, το πως, το μήπως, το αν η το ποιος φταίει, τυραννούν τη σκέψη όλων μας και ξεσχίζουν τα συναισθήματα και τις καρδιές μας. Σε τι όμως ωφελεί να βασανιζόμαστε μαζί από τα γεγονότα και από λάθος ερωτήματα που μάλιστα δεν έχουν απάντηση;

Ανάμεσα στους εκατό περίπου συνανθρώπους μας, που με τόσο τραγικό τρόπο έχασαν τη ζωή τους, οι τριάντα ήταν τέκνα της δικής μας αγκαλιάς, αγαπημένοι συγγενείς, φίλοι, γείτονες που μαζί τους μοιραζόμασταν χαρές και λύπες, οράματα και μνήμες, την ομορφιά της ζωής και την αμεσότητα της καθημερινότητας.

Σήμερα όλοι αυτοί σιγούν. Η παρουσία τους είναι μόνον νοερή. Η ζωή μας είναι τόσο άδεια. Μας λείπουν. Αλλά και τόσο πληγωμένη από τον τραγικό και επώδυνο τρόπο του θανάτου τους. Η αξία της φαντάζει τόσο μικρή, η λογική της τόσο προβληματική, ο πόνος της αβάσταχτος. Δίπλα της αντικρύζουμε ακρωτηριασμένες οικογένειες, τσακισμένους συγγενείς, ερειπωμένα σπίτια, εξανεμισμένους τους κόπους μιάς ζωής, τον φυσικό μας παράδεισο ως κόλαση, τα καταπράσινα δένδρα σταχτιασμένα, τις όποιες ελπίδες μας προδομένες. Ολόκληρος ο κόσμος γονατισμένος από τη φρίκη, η λογική ακυρωμένη από την τραγικότητα. Ποιος και γιατί πλέον να θέλει να ζήσει αυτή τη ζωή και σε αυτόν τον τόπο;

Όλα αυτά είναι τόσο πραγματικά, αδελφοί μου, αλλά δεν αποτελούν τη μόνη αλήθεια. Όπως μέσα από την ομορφιά της ζωής σε λίγες μόλις στιγμές ακολούθησε η καταστροφή, συγχωρέστε με που τολμώ να το πω, έτσι και μέσα από τις στάχτες της Ανατολικής Αττικής θα μπορούσε να ξεπηδήσει όχι πάλι ηίδια ζωή, αλλά οπωσδήποτε μια πολύ πιο αληθινή και γνήσια ζωή. Μια ζωή που δεν απειλείται και δεν καταστρέφεται.

Ήδη η Μητρόπολή μας έγινε αποδέκτης προσφοράς από ποικίλες πηγές από όλον τον κόσμο, από την Αυστρία, την Ελβετία, τη Γερμανία, την Αμερική, από πλήθος Μητροπόλεις και εκκλησιαστικούς φορείς, από γνωστούς και αγνώστους συμπολίτες μας και ανθρώπους που προσφέρουν χρήματα, σπίτια, τρόφιμα, φάρμακα, σκέψεις, ιδέες και κυρίως ποταμούς αλληλέγγυων αισθημάτων, που ως τώρα ήταν κρυμμένα, δίχως έκφραση και διέξοδο. Αυτή η αγάπη, η ενότητα, η πληθωρική αλληλεγγύη, η κοινή προσπάθεια είναι το πρώτο βήμα μας για δημιουργική αφύπνιση και ουσιαστική αναγέννηση.

Η Μητρόπολή μας δεν μένει αδρανής. Ο,τι έχει είναι και δικό σας. Εσείς είστε και η περιουσία της και ο λαός της. Από εσάς αντλεί τους πόρους της και σε σας προσφέρει τη ζωή και την όποια παρακαταθήκη της. Ήδη σε συνεννόηση με τους φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, όλες οι Ενορίες και οι Ιερείς μας, μαζί με τα μέλη των Εκκλησιαστικών Συμβουλίων και τους εθελοντές μας, κινητοποιούνται προς κάθε κατεύθυνση (αντιμετώπιση άμεσων αναγκών σίτισης, ιματισμού, στέγασης, καθαρισμού, υγειονομικού υλικού και αίματος, οικονομικής συνδρομής στο επίπεδο των πρώτων βασικών αναγκών, ηθικής και πνευματικής στήριξης κ.λπ.). Όλοι μας προσπαθούμε να ζήσουμε μαζί τον λόγο του Αποστόλου Παύλου: «Τις ασθενεί και ουκ ασθενώ; τις σκανδαλίζεται και ουκ εγώ πυρούμαι;» (Β΄ Κορ. ια΄ 29). Αυτος είναι ο πρώτος πνευματικός στόχος μας.

Δεύτερος η προσευχή μας. Δεν είναι λίγο αυτό, αδελφοί μου. Η προσευχή είναι ανώτερη από τη μέριμνα και τα φιλάνθρωπα αισθήματά μας, πιο δυνατή, πιο ουσιαστική, πιο αναγκαία από την αλληλέγγυα διάθεσή μας. Πως να το κάνουμε; ο Θεός έχει δύναμη και τρόπους πολύ ανώτερους από τη δική μας καλωσύνη, προκειμένου να παρηγορήσει, να ενισχύσει, να βοηθήσει, να φωτίσει, να μεταμορφώσει. Οι μέρες αυτές πρέπει να γίνουν μέρες έντονης και αληθινής προσευχής, όχι μόνο για τους κοιμηθέντας αδελφούς μας αλλά κυρίως για τους κατατραυματισμένους συγγενείς και φίλους τους και επίσης για τους ναρκωμένους και μουδιασμένους εαυτούς μας· «Διό τας παρειμένας χείρας και τα παραλελυμένα γόνατα ανορθώσατε και τροχιάς ορθάς ποιήσατε τοις ποσίν υμών» (Εβρ. ιβ΄ 12), κατά την προτροπή του Αποστόλου Παύλου. Πρέπει να σταθούμε στα πόδια μας και να αλλάξει η ζωή και ο προσανατολισμός όλων μας. Το ζητούμενο στην τραγικότητα που ζούμε είναι ασφαλώς η αλληλεγγύη. Αυτό όμως που κυρίως μας χρειάζεται και αγνοούμε είναι η πίστη στον Θεό. Οι στάχτες της πίστης μας είναι ανάγκη να μεταμορφωθούν σε καταπράσινα δένδρα ζωής και πνεύματος.

Πριν από 13 περίπου χρόνια έζησα ένα ανάλογο δράμα στο Γραμματικό, όταν με την πτώση ενός αεροπλάνου βρέθηκαν απανθρακωμένα 121 πτώματα συνανθρώπων μας, κυρίως Κυπρίων. Το δράμα που συνάντησα ήταν απερίγραπτο. Το δάκρυ ανεξάντλητο, ο πόνος απροσμέτρητος. Αυτό όμως που τους στήριξε ήταν κυρίως η πίστη τους. Αυτή τους κράτησε αυτή και τους ανέστησε. Σήμερα πολλοί από αυτούς ζούν και πολύ αληθινά. Πατούν σταθερά στα πόδια τους. Ο απόηχος του πόνου και του θρήνου τους είναι πλέον μια νότα αληθινής ζωής με πίστη στον Θεό, νόημα και αξιοπρέπεια.

Και ένα τελευταίο· καιρός να μάθουμε από τα λάθη και τις παραλείψεις μας. Για ο,τι συνέβη δεν φταίει ο Θεός· φταίμε εμείς. Είναι ανάγκη να αναστηθεί στη ζωή μας πρωτίστως η πίστη στον Θεό και στη συνέχεια η σύνεση. Θα μπορούσε κάλλιστα αυτή η τραγική δοκιμασία να μεταστραφεί σε αφύπνιση και αλλαγή πορείας. Κάτι τέτοιο είναι μονόδρομος και επιταγή. Στα πλαίσια της κινητοποίησης για συμπαράσταση η Μητρόπολή μας θα διενεργήσει, μάλιστα κατά προτροπήν και της Ιεράς Συνόδου, έκτακτη «λογία» σήμερα Κυριακή 29 Ιουλίου σε όλους τους ναούς μας. Σας προτρέπω όλοι να βοηθήσουμε όσο μπορούμε, να γίνουμε μέρος αυτής της καθολικής συστράτευσης.

Επιπλέον, όποιος επιθυμεί μπορεί να καταθέσει χρήματα στους τραπεζικούς λογαριασμούς της Μητροπόλεώς μας, τους οποίους και μπορείτε να πληροφορηθείτε είτε από τους Ιερείς σας είτε και από την ιστοσελίδα της Μητροπόλεώς μας.

Ο Θεός να είναι μαζί μας.

Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ

† Ο Μεσογαίας και Λαυρεωτικής ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΙ ΓΕΝΙΚΗΣ ΦΙΛΟΠΤΩΧΟΥ ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΟΣ

ΤΡΑΠΕΖΑ         ΑΡ. ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΥ                                 ΙΒΑΝ    
ALPHA                283 002101 015376             GR69 0140 2830 2830 0210 1015 376
ΕΘΝΙΚΗ              087 558019-69                      GR37 0110 0870 0000 0875 5801 969
ΠΕΙΡΑΙΩΣ           6048 127470 256                   GR89 0171 0480 0060 4812 7470 256
EUROBANK       0026 0334 89 0200557082    GR25 0260 3340 0008 9020 0557 082

ΠΗΓΗ: https://www.vimaorthodoxias.gr/mitropoleis/mesogaias-nikolaos-gia-oti-synevi-de-ftaiei-o-theos-alla-emeis/

Βιβλιοθήκη Μονῆς Πάτμου

ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ: 

ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ  ΠΑΤΜΟΥ

Δημοσιεύθηκε : Τετάρτη, 25 Ιουλίου 2018 11:10 |

 Γράφτηκε από την Patmostimes

Κατά το διάστημα μεταξύ 9 και 13 Ιουλίου 2018, πραγματοποιήθηκε στην Πάτμο μια πρώτη αποστολή ελλήνων ερευνητών (μερικώς χρηματοδοτούμενη από την Γαλλική Σχολή Ανωτάτων Σπουδών στις Κοινωνικές Επιστήμες: Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales του Παρισιού), στα πλαίσια της συνεχιζόμενης έρευνας για την ολοκλήρωση του καταλόγου των Οθωμανικών και νεοελληνικών εγγράφων του πλούσιου Αρχείου της Βιβλιοθήκης της Ιεράς Μονής Αγίου Θεολόγου και Ευαγγελιστού Πάτμου.
Ας σημειωθεί ότι στα πλαίσια αυτής της έρευνας έχει δημοσιευτεί ήδη ο Α΄ τόμος του καταλόγου των Οθωμανικών εγγράφων από τους καθηγητές Nicolas Vatin, Gilles Veinstein και Ελισάβετ Ζαχαριάδου [= Catalogue du fonds ottoman des archives du monastère deSaint-Jean à Patmos. Les vingt-deux premiers dossiers, (στα γαλλικά), Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών, Αθήνα 2011, 673 σελ.], ενώ πρόκειται να εκδοθεί εντός του 2018 και ο Β΄ τόμος από τον καθηγητή Michael Ursinus.
Η έρευνα -με στόχο την έκδοση του Γ΄ τόμου του Καταλόγου των Οθωμανικών εγγράφων- διεξήχθη στη Βιβλιοθήκη της Ιεράς Μονής, από τους κ. Ηλία Κολοβό, Αναπληρωτή Καθηγητή του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, και Ευθύμιο Μαχαίρα, μεταπτυχιακό φοιτητή του ίδιου Τμήματος. Η έρευνα αυτή επικεντρώθηκε εν πρώτοις κυρίως στη μελέτη των δίγλωσσων ορισμών (φιρμάνια) που εξέδιδαν οι Οθωμανοί αρχιναύαρχοι (καπουδάν πασάδες) στα χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με παραλήπτες το κοινό της Πάτμου, μεταφρασμένους μάλιστα στα ελληνικά από τους Έλληνες διερμηνείς (δραγουμάνους).
Να σημειωθεί ότι τα έγγραφα αυτά αποτελούν πολύτιμη πηγή για την ιστορία όχι μόνο της Μονής και της Πάτμου, αλλά και για την ευρύτερη περιοχή του Νοτιοανατολικού Αιγαίου κατά τους χρόνους της τουρκοκρατίας.

[Στην εικόνα: Δίγλωσσο διάταγμα (μπουγιουρντί) που εξέδωσε στα 1800 ο Γαζή Χουσεΐν Πασάς ελέω Θεού βεζίρης και καπουντάν πασάς απευθυνόμενος στους προεστώτες και επίτροπους της νήσου Πάτμου για να αποσταλούν από το νησί είκοσι ναύτες «νέοι και επιδέξιοι» και να συμμετάσχουν με μισθό στη ναυτική εκστρατεία του οθωμανικού στόλου εναντίον των Γάλλων του Ναπολέοντα στην Αίγυπτο. ©Αρχείο Ιεράς Μονής Αγίου Θεολόγου και Ευαγγελιστού της Πάτμου].

ΠΗΓΗ: ΙΩΑΝΝΗΣ Μ. ΜΕΛΙΑΝΟΣ

https://www.patmostimes.gr/lifestyle0/10822-apokleistiko-arxeiaki-erevna-sti-vivliothiki-tis-ieras-monis-patmou

Μονή Αγίου Ἰωάννου Θεολόγου Πάτμου

Η ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ

 ΤΗΣ ΠΑΤΜΟΥ. 

Από μια  αγραπιδιά και άδεια πηγάδια, 

Μνημείο Παγκόσμιας κληρονομιάς

Δημοσιεύθηκε : Πέμπτη, 26 Ιουλίου 2018  Γράφτηκε από την Σμαράγδα Μουλιάτη

Της  Σμαράγδας Μουλιάτη Συνέντευξη με την Βυζαντινολόγο κ. Μαρία Γερολυμάτου. 

Με αφορμή την επίσκεψη της Διευθύντριας Ερευνών του Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών βυζαντινολόγου κ. Μαρίας Γερολυμάτου για λόγους ερευνητικούς στο Μοναστήρι της Πάτμου, αρπάξαμε την ευκαιρία να την συναντήσουμε και να έχουμε μία συνέντευξη για την σημαντική δουλειά της, την έκδοση των βυζαντινών πατριαρχικών εγγράφων της Μονής .

 Στα Αυτοκρατορικά έγγραφα και τα έγγραφα των Δημοσίων Λειτουργών της σειράς «Βυζαντινά Έγγραφα της Μονής Πάτμου» προστίθεται ο τρίτος τόμος (τ. Γ´. Πατριαρχικά). Πρόκειται για τη διπλωματική σχολιασμένη έκδοση των βυζαντινών και παλαιότερων μεταβυζαντινών πατριαρχικών εγγράφων της Ιεράς Μονής Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου (11ος-αρχές 16ου αι). Συγγραφέας η διευθύντρια ερευνών του Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών κ. Μαρία Γερολυμάτου.

Η έκδοση περιλαμβάνει 13 έγγραφα που καλύπτουν τη χρονική περίοδο από την όγδοη δεκαετία του 11ου αιώνα μέχρι το 1512. Τα δύο αρχαιότερα έγγραφα αφορούν στον ιδρυτή της Μονής όσιο Χριστόδουλο ως ηγούμενο της μονής της Θεοτόκου του Στύλου στο όρος Λάτρος της Μικράς Ασίας. Ιδιαίτερα σημαντικά είναι τα έγγραφα του 12ου αιώνα, διότι μέσα από αυτά κατοχυρώνεται το καθεστώς του αυτοδεσπότου της Μονής που είχε παραχωρηθεί από τον Αλέξιο Α΄Κομνηνό και καταδικάζεται κάθε προσπάθεια επισκόπου να παρέμβει στα εσωτερικά της Μονής. 

Συναντηθήκαμε στη βιβλιοθήκη της Ιεράς Μονής, στον υπέροχο χώρο που εργάζεται η κυρία Μαρία Γερολυμάτου και βρίσκεται ο θησαυρός του πνεύματος και της έρευνας. Η τιμή να μιλήσουμε μαζί της είναι μεγάλη και η ευγνωμοσύνη μας ακόμα μεγαλύτερη, γιατί μέσα από την δουλειά του Ινστιτούτου Ιστορικών ερευνών και τη δικιά της, αναδεικνύεται ο πλούτος του Μοναστηριού μας και η βυζαντινή και μεταβυζαντινή ιστορία μας.

Aξίζει να υπογραμμίσουμε αυτό που στο τέλος της συνέντευξης η κυρία Γερολυμάτου τονίζει: "Δεν είναι υπόθεση ούτε ενός ερευνητή ούτε καν μόνο μιας γενιάς να ολοκληρώσει τη μελέτη και την αξιοποίηση του Αρχείου και της Βιβλιοθήκης". Αυτό και μόνο υποδηλώνει τον πλούτο της βιβλιοθήκης της Μονής μας. 

Ερώτηση: Ποια είναι η σπουδαιότητα του τρίτου τόμου των Βυζαντινών εγγράφων ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΑ της Μονής μας για την ιστορία της και την ερευνητική κινότητα;
Μαρία Γερολυμάτου: Ο τρίτος τόμος έρχεται να ενταχθεί στη σειρά Βυζαντινά Έγγραφα της Μονής της Πάτμου που εκδίδονται από το Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών . Ο πρώτος τόμος περιλαμβάνει τα Αυτοκρατορικά έγγραφα, ο δεύτερος των Δημοσίων Λειτουργών και ο τρίτος τα Πατριαρχικά . Θα υπάρξει και τέταρτος τόμος ο οποίος θα περιλαμβάνει τα Ιδιωτικά και τα Μοναστηριακά έγγραφα. Η μονή Πάτμου είναι πατριαρχικό σταυροπήγιο και έχει στενούς δεσμούς με το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως. Το Αρχείο και η Βιβλιοθήκη της προσφέρουν πλούσιο υλικό για μελέτη στους ερευνητές. Tα αρχεία του Αγίου Όρους και της Μονής Πάτμου είναι τα σπουδαιότερα σωζόμενα αρχεία της βυζαντινής περιόδου, λειτουργούν δε κατά τρόπο συμπληρωματικό όσον αφορά στη μελέτη των γραπτών τεκμηρίων της βυζαντινής περιόδου.
Αξίζει επίσης να επισημανθεί ότι τα αρχαιότερα πρωτότυπα πατριαρχικά έγγραφα προέρχονται από την Πάτμο και χρονολογούνται τον 11ο αί. Πρέπει να γίνεται διάκριση ανάμεσα στο πρωτότυπο και στο αντίγραφο. Τα έγγραφα μελετώνται όχι μόνο ως ιστορική πηγή αλλά και ως φυσικό αντικείμενο. Τα πρωτότυπα είναι πολύτιμα όχι μόνο για την ιστορία της Μονής, αλλά για τη Διπλωματική επιστήμη και τη μελέτη της δραστηριότητας της πατριαρχικής γραμματείας.

Ερώτηση:Σε ποιο υλικό είναι γραμμένα;
Μαρία Γερολυμάτου: Τα πατριαρχικά έγγραφα είναι γραμμένα και σε περγαμηνή και σε χαρτί. Τα έγγραφα σε χαρτί δεν είναι υποδεέστερα της περγαμηνής, καθώς υπάρχουν εξαιρετικές ποιότητες χαρτιού. Η επιλογή του υλικού εξαρτάται από διάφορους παράγοντες που δεν μπορούν να αναλυθούν εδώ.

Ερώτηση: Πόσους Πατριάρχες αφορούν αυτά τα έγγραφα;
Μαρία Γερολυμάτου: Στον τόμο των πατριαρχικών εγγράφων περιλαμβάνονται έγγραφα ένδεκα πατριαρχών, τα οποία χρονολογούνται από το 1087 μέχρι το 1512. Το έτος 1453, ορόσημο για την ιστορία του Βυζαντίου, δεν είχε ιδιαίτερη πρακτική σημασία για την Πάτμο, καθώς το Βυζάντιο είχε χάσει τον έλεγχο των νησιών του νοτιοανατολικού Αιγαίου από τις αρχές του 14ου αι. Το 1512 χρονολογείται το τελευταίο πατριαρχικό έγγραφο πριν από την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας, η οποία αρχίζει το 1522, έτος κατάληψης της Ρόδου. Φυσικά στο Αρχείο της Μονής σώζονται πολλά πατριαρχικά έγγραφα που χρονολογούνται από την περίοδο μετά το 1522.

Ερώτηση: Ποια είναι η σπουδαιότητα τους για τη Μονή της Πάτμου;
Μαρία Γερολυμάτου: Η σπουδαιότητα των εγγράφων για τη Μονή Πάτμου είναι πολύ μεγάλη. Μεταξύ αυτών υπάρχουν τα υπομνήματα του Ιωάννη Θ´ Αγαπητού και του Λουκά Χρυσοβέργη. Χρονολογούνται στο πρώτο μισό του 12ου αιώνα, και είναι αυτά που κατοχυρώνουν το αυτοδέσποτον της Μονής και την ανεξαρτησία της. Η Πάτμος δεν υπάγεται σε επίσκοπο, κάτι που είναι κατοχυρωμένο από τα πατριαρχικά έγγραφα και τα υπομνήματα του 12ου αιώνα. Σύμφωνα με αυτά, η μονή ήταν ανεξάρτητη από άλλους επισκόπους που κατά περιόδους προέβαλαν διεκδικήσεις, όπως ήταν ο επίσκοπος Ικαρίας ή ο επίσκοπος Λέρου. Το υπόμνημα του πατριάρχη Ιωάννη Αγαπητού που χρονολογείται το έτος 1133 προέβλεπε πνευματική αναγνώριση της πατριαρχικής εξουσίας και όχι ενεργό ανάμειξη του πατριάρχη στις υποθέσεις της Μονής. Βεβαίως, στη διάρκεια των επόμενων αιώνων ο πατριαρχικός έλεγχος έγινε στενότερος.

Ερώτηση: Μέσα από αυτά τα έγγραφα, βγάλατε κάποιο συμπέρασμα γιατί και πώς η Μονή της Πάτμου πέτυχε αυτή την αυτονομία η οποία ούτε από την Οθωμανική αυτοκρατορία διαταράχτηκε;
Μαρία Γερολυμάτου: Η Πάτμος ήταν εκτεθειμένη σε εξωτερικούς εχθρούς. Εξαιτίας της ανάγκης της για επιβίωση ανέπτυξε τον τρόπο να ισορροπεί ανάμεσα στους διάφορους ισχυρούς που κατά καιρούς επικράτησαν στο Αιγαίο. Αυτό που πέτυχε με τους Οθωμανούς, το είχε πετύχει με τους Ιωαννίτες ενωρίτερα. Παράλληλα κατόρθωσε να διατηρήσει και να επεκτείνει την ακίνητη περιουσία της στην Κρήτη διατηρώντας πολύ καλές σχέσεις με τη Βενετούς. Από την άλλη, η Μονή είχε να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της πειρατείας, το οποίο αποτελούσε μόνιμη απειλή. Ήταν συνεπώς επιτακτική η ανάγκη εξεύρεσης ενός τρόπου συνύπαρξης με τους ξένους κυριάρχους του Αιγαίου, αλλά και με τους πειρατές.

Ερώτηση:  Εκτός από τη διπλωματία υπήρξαν και άλλοι παράγοντες, που συνέβαλαν όπως π.χ. ο σεβασμός σε προσωπικότητες που εγκαταβιούσαν και διοικούσαν τη Μονή; Αυτό λειτουργούσε και σαν προστασία του νησιού;                                                                                                        Μαρία Γερολυμάτου: Σίγουρα, ο Όσιος Χριστόδουλος είχε προκαλέσει τον σεβασμό όχι μόνο Βυζαντινών αλλά και ξένων. Αυτό το γνωρίζουμε από τις συλλογές των μεταθανάτιων θαυμάτων του. Η ακτινοβολία της Μονής υπερέβαινε τα όρια του Βυζαντίου. Ο ηγούμενος είχε ρόλο ηγέτη και λειτουργούσε ως εκπρόσωπος ολόκληρου του νησιού. Ισχυρή προσωπικότητα ήταν ο ηγούμενος Γερμανός, στο δεύτερο μισό του 13ου αιώνα, ο οποίος διέθετε επιρροή στην αυτοκρατορική αυλή και το Πατριαρχείο. Κατά τη διάρκεια πειρατικής επιδρομής γύρω στο 1270 συνελήφθησαν κάτοικοι του νησιού και γνωρίζουμε ότι η Μονή, με απόφαση του Γερμανού, κατέβαλε χρήματα για να εξαγοράσει την ελευθερία των αιχμαλώτων. Ένα μέρος των χρημάτων προερχόταν από το ταμείο της Μονής, ένα άλλο μέρος από χρήματα που συγκεντρώθηκαν μεταξύ των λαϊκῶν.

Ερώτηση: Να σταθούμε λίγο στα Πατριαρχικά;
Μαρία Γερολυμάτου: Τα Πατριαρχικά έγγραφα σκιαγραφούν ένα πρώτο στάδιο για τη διαμόρφωση της ιδιοκτησίας της Μονής σε άλλα νησιά. Αυτά μας προσφέρουν τις πρώτες πληροφορίες σχετικά με τα μετόχια της Μονής στην Κω. Μας πληροφορούν επίσης, όπως ήδη σας είπα, σχετικά με το καθεστώς της Μονής, την αυτονομία της και την ειδική σχέση που είχε με το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως. Αφήνουν επίσης να διαφανούν ορισμένα προβλήματα που αντιμετώπιζε η Πάτμος στο τέλος του 13ου αιώνα και τα οποία φαίνεται ότι συνδέονται με το λεγόμενο Ἀρσενιατικό σχίσμα. Η γοητεία της έρευνας δεν είναι να σου «μιλήσει» ευθέως το έγγραφο και να σου παραθέσει πληροφορίες. Είναι αυτά τα ψήγματα πληροφοριών που ο ερευνητής πρέπει να συνδέσει με άλλες μαρτυρίες για να διαμορφώσει την εικόνα και το γενικό πλαίσιο της εποχής.

Ερώτηση: Πόσο χρόνο σας πήρε για γράψετε και να εκδόσετε το βιβλίο;
Μαρία Γερολυμάτου: H έρευνα αυτή πήρε αρκετά χρόνια. Η διπλωματική έκδοση πρέπει να γίνει με συγκεκριμένους κανόνες, με μεγάλη ακρίβεια και συνέπεια. Παράλληλα πρέπει να γίνει ο ιστορικός σχολιασμός. Είναι μια δουλειά δύσκολη, η οποία απαιτεί αφοσίωση και προσοχή στην κάθε λεπτομέρεια.

Ερώτηση: Από αυτά τα 13 έγγραφα ποιο πιστεύετε ότι είναι το πιο πολύτιμο για την ιστορία του νησιού;                   

Mαρία Γερολυμάτου: Δεν μπορούμε να τα αξιολογήσουμε και δεν απαντά ποτέ ένας ιστορικός με αυτόν τον τρόπο. Δεν μπορώ να πω ποιο είναι το πιο σημαντικό έγγραφο˙ το έγγραφο που αφορά στην παραχώρηση ειδικού καθεστώτος στην Μονή, αυτά που διευθετούν τις σχέσεις της με το Πατριαρχείο, ή εκείνο που αναφέρεται σε ορισμένα προβλήματα που αντιμετώπισε η Μονή κατά το δεύτερο μισό του 13ο αιώνα. Όλα είναι σημαντικά καθώς φωτίζουν διαφορετικές όψεις της ιστορίας της Μονής.

Ερώτηση: Επειδή έχει προκύψει ένα θέμα με το ιδιοκτησιακό τα τελευταία χρόνια και το ελληνικό δημόσιο διεκδικεί την Πάτμο , θα θέλαμε να μας πείτε από τα έγγραφα αυτά προκύπτει ότι έχει παραχωρηθεί από τον Αυτοκράτορα στη Μονή η νήσος Πάτμος;
Μαρία Γερολυμάτου: Τα πατριαρχικά έγγραφα δεν αναφέρονται στο θέμα αυτό. Αντίθετα, αναφέρονται στα μετόχια της Μονής στην Κω και τη Λέρο.Το χρυσόβουλλο του Αλεξίου Α´ Κομνηνού, με το οποίο παραχωρήθηκε στον όσιο Χριστόδουλο η Πάτμος, αναφέρει ρητά ότι ο αυτοκράτορας δωρίζει ολόκληρο το νησί με τα γύρω νησάκια κατά πλήρη κυριότητα, ενώ απαλλάσσει τη Μονή από κάθε είδους φορολογική επιβάρυνση. Δεν ξέρω άλλη περίπτωση που να έχει παραχωρηθεί ένα ολόκληρο νησί. Παραχωρείται συνήθως μια περιοχή, ένα εγκαταλελειμμένο Μοναστήρι για να ανακαινιστεί ή ο τόπος για να ιδρυθεί ένα νέο. Στην περίπτωση της Πάτμου ο αυτοκράτορας παραχώρησε ένα νησί έρημο, ακατοίκητο, χωρίς νερό και βλάστηση. Όταν γινόταν μια δωρεά από τον αυτοκράτορα, ένας εκπρόσωπος του κράτους πήγαινε επί τόπου προκειμένου να συντάξει το πρακτικό παραδόσεως, στο οποίο γινόταν λεπτομερής περιγραφή του τόπου. Ο συντάκτης του πρακτικού παραδόσεως της Πάτμου περιγράφει ένα τόπο με μερικές αγραπιδιές και λίγα πηγάδια. Από τα Πατριαρχικά έγγραφα μπορούμε να διασπιστώσουμε ότι αναπτύσσεται σταδιακά μία κοινότητα λαϊκών χάρη στο Μοναστήρι. Στα μέσα του 12ου αιώνα υπήρχαν στην Πάτμο 3 ιερείς που σημαίνει ότι υπήρχε μία αξιόλογη αριθμητικά κοινότητα που μεγάλωνε σταθερά.

Ερώτηση: Αυτό που υπάρχει στο Μοναστήρι και είπατε ότι δεν μπορείτε να συναντήσετε κάπου αλλού αυτό τι σημαίνει για την ερευνητική κοινότητα του εσωτερικού και του εξωτερικού, τα πανεπιστήμια και τους φοιτητές;
Μαρία Γερολυμάτου: Η μονή Πάτμου είναι ένας θησαυρός για τους ερευνητές. Άνθρωποι από ολόκληρο τον κόσμο θεωρούν ότι είναι πολύ τυχεροί να εργαστούν στο Αρχείο και τη Βιβλιοθήκη της Μονής. Για τους φοιτητές θεωρώ ότι είναι ένα πολύ καλό σχολείο να έρθουν να επισκεφθούν τη Μονή και να δουν πώς είναι ένα χειρόγραφο, ένα έγγραφο.

Ερώτηση: Αυτά όλα, ο πλούτος η μοναδικότητα, τι πιστεύετε ότι σημαίνουν για μας τους κατοίκους της Πάτμου;
Μαρία Γερολυμάτου: Η Μονή είναι ένας θησαυρός για το νησί και η ζωή των κατοίκων είναι άρρηκτα δεμένη με αυτή. Πολλά πράγματα κινούνται γύρω από αυτή. Για τον τουρισμό είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο. Η Πάτμος διαθέτει φυσική ομορφιά, αλλά η μοναδικότητά της ξεκινάει από τη Μονή. Είναι αξιοθαύμαστο πώς αυτό το άνυδρο και άγονο νησί ταυτίστηκε με το καστρομονάστηρο.

Ερώτηση:Όλα αυτά που έγιναν και περιγράψατε προηγουμένως, διατηρήθηκαν διά μέσου των αιώνων γι αυτό η Πάτμος συγκαταλέγεται στα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της Ουνέσκο. Είναι η Πάτμος μοναδική περίπτωση;
Μαρία Γερολυμάτου: Ναι, είναι. Ο όσιος Χριστόδουλος ήταν η ισχυρή προσωπικότητα, αλλά από κει και πέρα η Μονή έτυχε επίσης της αυτοκρατορικής και πατριαρχικής προστασίας. Ένας άλλος παράγοντας που συνέβαλε στη μεγάλη ανάπτυξή της ήταν ότι οι μοναχοί αναγκάστηκαν να αναπτύξουν την εξωστρέφεια. Τα πρώτα μετόχια, εκτός από τα κτήματα της Λέρου που ήταν, αν θέλετε, ένα είδος προίκας που δόθηκε με την ίδρυση του μοναστηριού, βρίσκονταν στην Κρήτη, την Κω και τη Μικρά Ασία. Το μετόχι του Στύλου στη δυτική Κρήτη είναι το πιο γνωστό, αλλά η Μονή κατείχε επίσης μεγάλες εκτάσεις στα μικρασιατικά παράλια. Τον 13ο αιώνα η Μονή διέθετε στολίσκο προκειμένου να μεταφέρει τα απαραίτητα από τα κτήματα της Μικράς Ασίας και της Κρήτης. Τον 16ο και 17ο αι. είχε πλοία τα οποία εμπιστευόταν σε λαϊκούς και τα οποία ταξίδευαν μέχρι τη Βενετία. Η Πάτμος καλλιέργησε την εξωστρέφεια για να μπορέσει να επιβιώσει και η εξωστρέφεια συνέβαλε καθοριστικά στην ακτινοβολία της.
Η Πάτμος είναι μία μοναδική περίπτωση μας επαναλαμβάνει τονίζοντας η κυρία Γερολυμάτου. Το καστρομονάστηρο είναι δεμένο με τον χώρο και δεσπόζει του χώρου. Η ζωή και η δραστηριότητα των κατοίκων οργανώθηκε με άξονα τη Μονή. Η μονή Πάτμου είναι μοναδική περίπτωση για έναν άλλο λόγο˙ διότι η λειτουργία της είναι συνεχής. Υπάρχουν μοναστήρια που παρήκμασαν, εγκαταλείφθηκαν , ή έγιναν κατά καιρούς προσπάθειες ανακαίνισής τους. Η Πάτμος δεν έχει διακοπές στην ιστορία της. Έχει συνεχή παρουσία από τον 11ο αιώνα μέχρι σήμερα. Αυτό φαίνεται και από τα υλικά κατάλοιπα. Η Χώρα της Πάτμου είναι μοναδική. Εδώ αισθάνεσαι ότι υπήρχε ένα πολύ πλούσιο παρελθόν πολιτιστικά και οικονομικά.

Ερώτηση: Τι ετοιμάζετε από δω και πέρα. Και γιατί βρίσκεστε εδώ;
Μαρία Γερολυμάτου: Μετά από τα Πατριαρχικά έγγραφα απομένει η έκδοση των Ιδιωτικών και Μοναστηριακών εγγράφων του βυζαντινού αρχείου. Υπάρχει επίσης το μεταβυζαντινό αρχείο, το οποίο είναι πλουσιότατο. Το Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών, πρώην Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών συνδέεται με τη Μονή Πάτμου με μια ειδική, προνομιακή θα έλεγα, σχέση από το 1960. Υπήρξαν σημαντικές ερευνητικές αποστολές οι οποίες ευοδώθηκαν με την έκδοση των Αυτοκρατορικών εγγράφων, των εγγράφων των Δημοσίων λειτουργών, των Πατριαρχικών, με την προετοιμασία του καταλόγου των χειρογράφων, με την καταγραφή και ταξινόμηση των οθωμανικών εγγράφων που είναι σε εξέλιξη. Αυτό που θα ήθελα να τονίσω είναι ότι η Πάτμος είναι ένας χώρος που απαιτεί τη συνεργασία πολλών ανθρώπων. Δεν είναι υπόθεση ούτε ενός ερευνητή ούτε καν μόνο μιας γενιάς να ολοκληρώσει τη μελέτη και την αξιοποίηση του Αρχείου και της Βιβλιοθήκης.

Μετά και από αυτά που άκουσα και έμαθα από την Βυζαντινολόγο και διευθύντρια του Ινστιτούτου ιστορικών ερευνών, σαν Πάτμια αισθάνομαι ακόμη μεγαλύτερη περηφάνια. Όχι γι αυτό που βλέπω και βιώνω, αλλά και γι αυτό που δεν έχω βιώσει. ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ. Το να δημιουργίσεις μία τέτοια αρχιτεκτονική και να διαφυλάξεις τέτοιους θησαυρούς δεν είναι τυχαίο.

ΠΗΓΗ: https://www.patmostimes.gr/category/10827-patmos-monadiki-periptosi