Σμύρνη...

Η Μεγάλη Πυρκαγιά 

Mε τον όρο καταστροφή της Σμύρνης ή αλλιώς Μεγάλη Πυρκαγιά της Σμύρνης αναφέρονται τα γεγονότα της σφαγής του ελληνικού και αρμενικού πληθυσμού της Σμύρνης από τον κεμαλικό στρατό, καθώς και η πυρπόληση της πόλης, που συνέβησαν τον Σεπτέμβριο του 1922. 

Η καταστροφή αυτή άρχισε 7 ημέρες μετά την αποχώρηση και του τελευταίου ελληνικού στρατιωτικού τμήματος από τη Μικρά Ασία και μετά την είσοδο του τουρκικού στρατού, του ιδίου τουΜουσταφά Κεμάλ και των ατάκτων του στην πόλη. 

Η φωτιά εκδηλώθηκε αρχικά στην αρμενική συνοικία και συγκεκριμένα από την ανατίναξη της Αρμενικής Εκκλησίας του Αγίου Νικολάου, όπου είχαν καταφύγει τα γυναικόπαιδα και πολιορκούνταν από τους Τούρκους. 

Την πολιορκία την έσπασε με το ασκέρι του ο Έλληνας καπετάνιος Σιδερής (Ισίδωρος) Πανταζόπουλος, που επί πολλά έτη πολεμούσε τους άτακτους Τσέτες ληστές στα γύρω βουνά. 

Οι Έλληνες μπήκαν μέσα στην εκκλησία και έδωσαν νερό και τρόφιμα στους πολιορκημένους, όμως, οι πολυπληθέστεροι Τούρκοι γρήγορα ανασυντάχθηκαν και παίρνοντας πυρίτιδα από γειτονική πυριταδαποθήκη, περικύκλωσαν και πάλι την εκκλησία και την ανατίναξαν. 

Με τη βοήθεια του ευνοϊκού για τους Τούρκους ανέμου (που έπνεε αντίθετα από την τουρκική συνοικία) και της βενζίνης με την οποία οι Τούρκοι ράντιζαν τα σπίτια, η φωτιά κατέκαψε όλη την πόλη, εκτός από τη μουσουλμανική και την εβραϊκή συνοικία, και διήρκεσε από τις 31 Αυγούστου έως 4 Σεπτεμβρίου (με το παλαιό ημερολόγιο). Σήμερα η επέτειος αυτή στην πραγματικότητα είναι η 13 Σεπτεμβρίου, καθώς την επόμενη χρονιά εισήχθη στην Ελλάδα το νέο ημερολόγιο.

Σωτηρία Μπέλλου -

 "τα ρεμπέτικα μας μες τη στράτα"

Επτά ημέρες μετά την αποχώρηση και του τελευταίου ελληνικού στρατιωτικού τμήματος από την Μικρά Ασία, το βράδυ της 30ης προς 31η Αυγούστου (13 Σεπτεμβρίου με το σημερινό ημερολόγιο) 1922 η Σμύρνη παραδίδεται στις φλόγες. Περίπου 1.500.000 πρόσφυγες από την Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη καταφεύγουν στην Ελλάδα για να αλλάξουν για πάντα την συλλογική συνείδηση και ταυτότητα των Ελλήνων. "Τα ρεμπέτικά μας μες τη στράτα" (Λαϊκά προάστια - 1980). Στίχοι: Μιχάλης Μπουρμπούλης Μουσική: Ηλίας Ανδριόπουλος Πρώτη εκτέλεση: Σωτηρία Μπέλλου Τη βραδιά που κάηκε η Σμύρνη έφυγες καράβι τσακισμένο κι έχει τώρα η φωνή σου μείνει ματωμένη πάνω στο Αιγαίο Χρόνια μού πληγώνανε τα νιάτα τα ρεμπέτικά μας μες τη στράτα σέρναν την φωνή της εργατιάς κι αναστέναζε όλος ο ντουνιάς Σαν παραπονιάρικο ταξίμι είναι το τραγούδι σου στ' αγιάζι κι όπως το σκυλί στο καλντερίμι η φωνή σου κλαίει κι αναστενάζει

Σημείωση: Οι πιο πάνω στίχοι ακούγονται στον δίσκο. Σύμφωνα με τη συλλογή των στίχων τού Μπουρμπούλη με τίτλο "Τα σπίτια είναι χαμηλά σαν έρημοι στρατώνες" (εκδόσεις Παπαϊωάννου, 2004) οι δύο πρώτες γραμμές είναι (σ. 16): «Τη βραδιά που κάψανε την Σμύρνη έφυγες καράβι τελευταίο» Τη διαφορά τη σχολιάζει ο Μπουρμπούλης ως εξής: «Η εταιρική λογοκρισία έχει βάλει το χέρι της για να μην δυσαρεστήσουμε τους εξ ανατολών "συμμάχους" μας.»

Le nostre canzoni rebetiche(*) per la strada La sera in cui e' bruciata Smirne sei fuggita nave sconquassata e la tua voce adesso e' rimasta sanguinante sul mare Egeo Negli anni in cui sciupavamo la gioventu' le nostre rebetiche per la strada trascinavano la voce dei lavoratori e tutto il mondo sospirava Come una nenia lamentosa e' il tuo canto nel freddo mattutino e come il cane sul selciato la tua voce piange e sospira (*) rebetiche = canzoni nostalgiche dei profughi dall'Asia Minore degli anni 20