Οδηγός Ιδιοκτησίας και Διαχείρισης Ιδιωτικών Ιερών Ναών
Μέρος Α': Η Ιερή Κληρονομιά και ο Κίνδυνος της Εκκοσμίκευσης
1. Το Φαινόμενο της Αλλαγής Χρήσης των Ναών στη Δύση
Τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται έντονα σε χώρες της Δυτικής Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής ένα ανησυχητικό φαινόμενο: χιλιάδες ναοί, κυρίως της Ρωμαιοκαθολικής και διαφόρων Προτεσταντικών ομολογιών, κλείνουν λόγω μειωμένης προσέλευσης πιστών. Οι ναοί αυτοί αποκαθαγιάζονται (deconsecrated) με μια απλή διοικητική πράξη και στη συνέχεια πωλούνται ως κοινά ακίνητα. Έτσι, ιστορικοί ναοί μετατρέπονται σε πολυτελείς κατοικίες, βιβλιοπωλεία, εστιατόρια, ξενοδοχεία, ακόμη και νυχτερινά κέντρα. Για τις ομολογίες αυτές, ο ναός είναι ένα κτίριο που μπορεί να παύσει να υπηρετεί τον αρχικό του σκοπό.
2. Η Ακλόνητη Θέση της Ορθόδοξης Εκκλησίας: «Μένει Ιερός ο Τόπος»
Η Ορθόδοξη Εκκλησία στέκεται διαμετρικά αντίθετη σε αυτή την πρακτική, βασισμένη σε μια αδιάσπαστη κανονική και θεολογική παράδοση δύο χιλιετιών.
Η Καθιέρωση είναι Αμετάκλητη: Στην Ορθοδοξία, ο καθαγιασμός ενός ναού (τα εγκαίνια) δεν είναι μια απλή τελετή αφιέρωσης. Είναι μια μυστιριακή πράξη διά της οποίας η Χάρη του Αγίου Πνεύματος μεταμορφώνει οντολογικά τον χώρο. Ο ναός παύει να είναι ένα κοινό κτίσμα και γίνεται πραγματικά και αιώνια «Οίκος του Θεού».
Η Διδασκαλία των Ιερών Κανόνων: Ο 24ος Κανόνας της Δ' Οικουμενικής Συνόδου (451 μ.Χ.), μιας Συνόδου με οικουμενικό και αιώνιο κύρος, ορίζει ρητά ότι οι χώροι που έχουν καθιερωθεί ως μοναστήρια ή ναοί πρέπει να παραμένουν τέτοιοι «εις το διηνεκές» και δεν επιτρέπεται ποτέ ξανά να γίνουν κοσμικά καταλύματα[^1].
«Μένει Ιερός ο Τόπος»: Ακόμη και αν το κτίσμα του ναού καταστραφεί ολοσχερώς από πόλεμο ή φυσική καταστροφή, το ίδιο το έδαφος πάνω στο οποίο θεμελιώθηκε παραμένει για πάντα ιερό και αφιερωμένο στον Θεό[^2].
Βασική Αρχή: Ο σκοπός των αυστηρών κανόνων που διέπουν τους ιδιωτικούς ναούς δεν είναι ο περιορισμός της ιδιοκτησίας, αλλά η προστασία της ιερής φύσης του χώρου από κάθε πιθανή μελλοντική βεβήλωση ή αλλαγή χρήσης.
Μέρος Β': Ο Ρόλος σας ως Θεματοφύλακας: Δικαιώματα & Υποχρεώσεις
1. Τα Δικαιώματά σας
Δικαίωμα Ιδιοκτησίας: Το βασικότερο δικαίωμά σας είναι η κυριότητα επί του ναού και του οικοπέδου, εφόσον μπορείτε να το αποδείξετε με έγγραφους τίτλους ιδιοκτησίας[^3].
Δικαίωμα Ιδιωτικής Λατρείας: Ο ναός προορίζεται αποκλειστικά για την εξυπηρέτηση των θρησκευτικών αναγκών του ιδιοκτήτη και της οικογένειάς του[^4].
Δικαίωμα Τέλεσης Πανηγύρεως: Ο νόμος αναγνωρίζει ρητά το δικαίωμά σας να γιορτάζετε την πανήγυρη του ναού. Κατά την ημέρα αυτή, επιτρέπεται η προσέλευση και άλλων πιστών, χωρίς αυτό να θεωρείται "δημόσια λατρεία"[^5].
2. Οι Υποχρεώσεις σας (Τα Σημεία που Χρειάζονται Μεγάλη Προσοχή)
Απαγόρευση της Δημόσιας Λατρείας: Αυτή είναι η πιο κρίσιμη υποχρέωση. Απαγορεύεται ρητά να θέσετε τον ναό σε δημόσια λατρεία.
Τι σημαίνει "Δημόσια Λατρεία"; Η έννοια είναι πολύ ευρύτερη από την τέλεση μιας λειτουργίας. Σύμφωνα με τη νομολογία, δημόσια λατρεία θεωρείται ακόμη και το να παραμένει ο ναός ανοιχτός ώστε να εισέρχεται απροσδιόριστος αριθμός πιστών για να προσευχηθεί, να ανάψει ένα κερί ή να προσκυνήσει τις εικόνες, ακόμη και χωρίς την παρουσία ιερέα[^6].
Συνέπειες: Αν διαπιστωθεί ότι ο ναός έχει τεθεί σε δημόσια λατρεία, ο Μητροπολίτης έχει την υποχρέωση να διατάξει την άμεση σφράγισή του[^7].
Απαγόρευση Τέλεσης Μυστηρίων χωρίς Άδεια:
Η τέλεση Μυστηρίων (π.χ. Γάμος, Βάπτιση) σε ιδιωτικό ναό επιτρέπεται μόνο κατ' εξαίρεση, για τις ανάγκες της οικογένειάς σας και πάντοτε κατόπιν ειδικής, γραπτής άδειας από τον οικείο Μητροπολίτη για κάθε Μυστήριο ξεχωριστά[^8].
Ο Μητροπολίτης δεν είναι υποχρεωμένος να χορηγήσει αυτή την άδεια. Είναι στη διακριτική του ευχέρεια.
Όχι σε Εμπορική Εκμετάλλευση: Απαγορεύεται η ενσωμάτωση του ναού σε εμπορική δραστηριότητα. Για παράδειγμα, ένας ναός εντός ενός κτήματος εκδηλώσεων ή ξενοδοχείου δεν μπορεί να "πωλείται" ως μέρος ενός πακέτου γάμου ή βάπτισης[^9].
Απαγόρευση Χρησικτησίας: Οι ιεροί ναοί, ακόμη και οι ιδιωτικοί, από τη στιγμή που καθιερώνονται στη λατρεία θεωρούνται πράγματα «εκτός συναλλαγής». Αυτό σημαίνει ότι κανείς δεν μπορεί να αποκτήσει την κυριότητά τους με χρησικτησία, όσο χρόνια κι αν τους νέμεται[^10].
Μέρος Γ': Η Σχέση με την Εκκλησιαστική Αρχή
1. Ο Ρόλος της Ιεράς Μητρόπολης και του Μητροπολίτη
Ο Μητροπολίτης είναι η ανώτατη εκκλησιαστική αρχή στην περιοχή σας. Η σχέση σας μαζί του πρέπει να διέπεται από σεβασμό και υπακοή στους εκκλησιαστικούς κανόνες.
Τι οφείλετε να κάνετε: Να ζητάτε την έγγραφη άδεια του Μητροπολίτη για κάθε σημαντική ενέργεια (ανέγερση, μυστήρια) και να συνεργάζεστε μαζί του για τη διαχείριση των εσόδων της πανηγύρεως[^11].
Τι δικαιούται να κάνει ο Μητροπολίτης: Να ασκεί εποπτεία και, σε περίπτωση παράβασης των κανόνων, να επιβάλλει κυρώσεις, όπως η σφράγιση ή η αναγκαστική απαλλοτρίωση του ναού[^12].
2. Η Σχέση με την Ενορία και η Διάκριση από τα Εξωκκλήσια
Προσοχή στη Διάκριση: Είναι κρίσιμο να διακρίνετε τον ιδιωτικό ναό από το Παρεκκλήσι ή Εξωκκλήσι. Η σύγχυση μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές νομικές επιπλοκές.
Αν ο Ναός είναι Αποδεδειγμένα Ιδιωτικός: Δεν υπάγεστε διοικητικά στην Ενορία. Ωστόσο, οποιοσδήποτε ιερέας έρθει να τελέσει κάποια ακολουθία (μετά από άδεια του Μητροπολίτη), πρέπει να έχει και την κανονική άδεια του εφημερίου της ενορίας του.
Αν ο Ναός ΔΕΝ είναι Αποδεδειγμένα Ιδιωτικός (π.χ. δεν υπάρχουν τίτλοι ιδιοκτησίας): Αν δεν υπάρχουν ισχυροί τίτλοι ιδιοκτησίας που να ανάγονται στον χρόνο ανέγερσης, ιδίως σε παλαιούς ναούς, τότε ο ναός κινδυνεύει να θεωρηθεί από την Εκκλησία ως Παρεκκλήσι ή Εξωκκλήσι που ανήκει στην Ενορία[^13]. Σε αυτή την περίπτωση, δεν έχετε δικαιώματα ιδιοκτησίας και οποιαδήποτε μεταβίβασή του είναι άκυρη[^14].
Μέρος Δ': Από την Πρόθεση στην Πράξη: Ανέγερση και Κληρονομιά
1. Η Διαδικασία Ανέγερσης Ιδιωτικού Ναού: Βήμα προς Βήμα
Η ανέγερση ενός ιδιωτικού ναού απαιτεί την τήρηση μιας αυστηρής διαδικασίας:
Η Σύμφωνη Γνώμη της Ιεράς Μητρόπολης: Πριν από οποιαδήποτε ενέργεια, υποβάλλετε αίτηση στον τοπικό Μητροπολίτη για να λάβετε την έγγραφη «σύμφωνη γνώμη» και ευλογία του[^15].
Η Διαβίβαση στην ΥΔΟΜ: Ο πλήρης τεχνικός φάκελος προωθείται προς την αρμόδια κρατική Υπηρεσία Δόμησης (ΥΔΟΜ) μέσω της Ιεράς Μητροπόλεως[^16]. Η Μητρόπολη είναι ο επίσημος ενδιάμεσος.
Η Άδεια Δόμησης: Η ΥΔΟΜ είναι η μόνη αρμόδια κρατική αρχή για την έκδοση της τελικής οικοδομικής άδειας για ιδιωτικούς ναούς[^17].
Η Κατασκευή του Ναού: Η κατασκευή ξεκινά μετά την έκδοση της οικοδομικής άδειας.
Η «Άδεια Καθιερώσεως»: Μετά την ολοκλήρωση του κτίσματος, ζητάτε από τον Μητροπολίτη την «Άδεια Καθιερώσεως», η οποία είναι η τελική εκκλησιαστική πράξη που επιτρέπει στον ναό να εγκαινιαστεί και να λειτουργήσει.
2. Μεταβίβαση & Κληρονομιά του Ναού
Εφόσον ο ναός είναι αποδεδειγμένα ιδιωτική σας περιουσία, μεταβιβάζεται στους απογόνους σας μέσω κληρονομιάς. Οι κληρονόμοι αναλαμβάνουν τόσο την κυριότητα όσο και το σύνολο των υποχρεώσεων που περιγράφονται στον παρόντα οδηγό.
Μέρος Ε': Η Οριστική Διασφάλιση: Η Πράξη Δωρεάς
Αν η βαθύτερη επιθυμία σας είναι να εξασφαλίσετε ότι ο ναός που κτίσατε ή κληρονομήσατε θα παραμείνει για πάντα Οίκος του Θεού, η πιο ασφαλής και θεάρεστη πράξη είναι η επίσημη δωρεά του στην Εκκλησία.
Γιατί είναι η ασφαλέστερη οδός; Μεταβιβάζοντας την κυριότητα στην τοπική Μητρόπολη ή Ενορία, ο ναός υπάγεται πλήρως στο κανονικό δίκαιο. Αυτό καθιστά την ιερότητά του αμετάκλητη και τη μελλοντική αλλαγή χρήσης του απολύτως αδύνατη[^18]. Παράλληλα, απαλλάσσεστε εσείς και οι απόγονοί σας από κάθε νομική και οικονομική ευθύνη.
Τα Βήματα: 1. Επικοινωνία με την Ιερά Μητρόπολη. 2. Σύνταξη Συμβολαιογραφικής Πράξης Δωρεάς.
Μέρος ΣΤ': Φορολογικά Ζητήματα και Απαλλαγές
Η νομοθεσία προβλέπει απαλλαγή των «Ιερών Ναών» από δημοτικά τέλη και ΤΑΠ[^19]. Ωστόσο, στην πράξη, η απαλλαγή αυτή χορηγείται στους ναούς που ανήκουν σε εκκλησιαστικά νομικά πρόσωπα και όχι αυτόματα στους ιδιώτες ιδιοκτήτες.
Πρακτική Συμβουλή: Για βεβαιότητα, πρέπει να συμβουλευτείτε τον λογιστή σας και να απευθυνθείτε εγγράφως στην οικονομική υπηρεσία του Δήμου σας. Η πλήρης φοροαπαλλαγή διασφαλίζεται μόνο με τη δωρεά του ναού στην Εκκλησία.
Μέρος Ζ': Ανάλυση Ειδικών Περιπτώσεων
1. Ναοί εντός Κηρυγμένων Αρχαιολογικών Χώρων
Η προστασία των ναών αυτών διέπεται από τις αυστηρές διατάξεις του νόμου Ν. 4858/2021 (περί προστασίας των αρχαιοτήτων). Οποιαδήποτε επέμβαση απαιτεί διπλή έγκριση: από την αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων και από την Ιερά Μητρόπολη.
2. Ναοί που ανήκουν σε Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου
«Ιδιοκτήτης» είναι το ίδιο το νομικό πρόσωπο (σωματείο, σύλλογος κ.λπ.) και την ευθύνη για την τήρηση των κανόνων την έχει το Διοικητικό Συμβούλιο. Η χρήση του ναού περιορίζεται στα εγγεγραμμένα μέλη.
3. Ναοί που περιέρχονται σε Δήμους
Σε περίπτωση που ένας ναός κληροδοτηθεί σε έναν Δήμο, ο Δήμος αναλαμβάνει την οικονομική ευθύνη (συντήρηση, έξοδα), αλλά η πνευματική και λειτουργική εξουσία παραμένει στην αποκλειστική δικαιοδοσία του οικείου Μητροπολίτη. Ο Δήμος δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να αλλάξει τη χρήση του ναού.
4. Τακτοποίηση Υφιστάμενων Ναών χωρίς Άδεια (Πριν το 2011)
Για ιδιωτικούς ναούς που κτίστηκαν πριν την 28η Ιουλίου 2011 χωρίς οικοδομική άδεια, η νομοθεσία περί αυθαιρέτων (π.χ. άρθρο 16 του Ν. 4178/2013) προβλέπει ευνοϊκές ρυθμίσεις. Δίνεται η δυνατότητα εξαίρεσης από την κατεδάφιση και τακτοποίησης χωρίς την καταβολή προστίμων. Η διαδικασία είναι εξειδικευμένη και απαιτεί τη συνδρομή μηχανικού και δικηγόρου.
Μέρος Η': Οικονομικές Υποχρεώσεις και Νομική Προστασία του Ναού
1. Υποθήκευση, Δανεισμός και ο Κίνδυνος της Κατάσχεσης
Μπορεί ένας ιδιωτικός ναός να μπει σε υποθήκη; ΝΑΙ. Όσο αποτελεί ιδιωτική περιουσία, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εμπράγματη εξασφάλιση για τη λήψη δανείου.
Μπορεί να κατασχεθεί; ΝΑΙ. Η προστασία από κατάσχεση («ακατάσχετο») ισχύει για πράγματα «εκτός συναλλαγής». Ένας ιδιωτικός ναός που ανήκει σε ιδιώτη δεν θεωρείται από τον νόμο εκτός συναλλαγής.
Πότε είναι αδύνατη η κατάσχεση; Μόνο αν η κυριότητά του έχει μεταβιβαστεί νόμιμα στην Εκκλησία.
2. Η Ανέγερση Ναού ως Μέσο Αποφυγής Χρεών
Δωρεά εν καιρώ χρεών ελέγχεται ως καταδολιευτική (σύμφωνα με τα άρθρα 939 επ. ΑΚ) και μπορεί να ακυρωθεί ακόμα κι αν ο ναός είναι «ιερός». Η ανέγερση ή δωρεά ενός ναού με σκοπό την αποφυγή χρεών είναι παράνομη. Οι πιστωτές μπορούν να ζητήσουν δικαστικά την ακύρωση της πράξης και την κατάσχεση του ακινήτου.
Επίλογος
Η ευθύνη για έναν ιδιωτικό ναό υπερβαίνει τα όρια μιας ζωής. Είναι μια γέφυρα που συνδέει το παρελθόν με το μέλλον, μια ευκαιρία να αφήσετε πίσω σας όχι απλώς ένα περιουσιακό στοιχείο, αλλά έναν ζωντανό τόπο προσευχής. Με τις αποφάσεις σας σήμερα, διασφαλίζετε ότι η φλόγα της πίστης που άναψαν οι πρόγονοί σας, ή εσείς οι ίδιοι, θα συνεχίσει να καίει και να φωτίζει τις ζωές των επερχόμενων γενεών.
Παράρτημα: Αναλυτικές Πηγές & Παραπομπές
[^1]: 24ος Κανόνας της Δ' Οικουμενικής Συνόδου (451 μ.Χ.). Πρόκειται για θεμελιώδη κανόνα της Εκκλησίας που ορίζει ότι οι χώροι που αφιερώνονται στον Θεό (ναοί, μοναστήρια) παραμένουν για πάντα αφιερωμένοι και δεν μπορούν να μετατραπούν σε κοσμικούς χώρους.
[^2]: Ι.Σ. Γνωμοδότηση 121/2010. Η συγκεκριμένη γνωμοδότηση αναφέρει ρητά τη ρήση από τα Βασιλικά και την Εξάβιβλο Αρμενοπούλου, σύμφωνα με την οποία ακόμη και αν το κτίριο του ναού καταρρεύσει, το έδαφος παραμένει ιερό, επιβεβαιώνοντας τον αμετάκλητο χαρακτήρα του καθαγιασμού.
[^3]: Β.Δ. 26.4/8.5.1834, Άρθρο 1 & Ι.Σ. Εγκύκλιον Σημείωμα 2628/13.11.2023. Το βασιλικό διάταγμα του 1834 αναγνώρισε για πρώτη φορά τον θεσμό των ιδιωτικών ναών, θέτοντας ως προϋπόθεση την ύπαρξη «αποδεδειγμένων δικαιωμάτων ιδιοκτησίας». Οι σύγχρονες εγκύκλιοι επιβεβαιώνουν ότι η απαίτηση για τίτλους ιδιοκτησίας παραμένει σε ισχύ.
[^4]: Κανονισμός 8/1979, Άρθρο 13, παρ. 2. Η διάταξη αυτή ορίζει με σαφήνεια ότι ο σκοπός ενός ιδιωτικού ναού είναι να εξυπηρετεί αποκλειστικά τις θρησκευτικές ανάγκες «του ιδιοκτήτου μόνου και της οικογενείας του».
[^5]: Κανονισμός 8/1979, Άρθρο 13, παρ. 3α & Α.Ν. 2200/1940, Άρθρο 6, παρ. 2. Και οι δύο αυτές διατάξεις, παλαιότερη και νεότερη, εξαιρούν ρητά την προσέλευση πιστών κατά την πανήγυρη του ναού από την έννοια της «δημόσιας λατρείας», αναγνωρίζοντας έτσι το δικαίωμα του εορτασμού.
[^6]: Απόφαση ΣτΕ 598/2020, σκέψεις 11 & 13. Η σημαντική αυτή απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας ερμήνευσε ευρέως την έννοια της «δημόσιας λατρείας», κρίνοντας ότι αυτή συντελείται όχι μόνο με την τέλεση Μυστηρίων, αλλά και με απλές λατρευτικές πράξεις λαϊκών (προσευχή, άναμμα κεριών) όταν αυτές γίνονται από απροσδιόριστο αριθμό πιστών.
[^7]: Απόφαση ΣτΕ 598/2020, σκέψη 12 & 15; Κανονισμός 8/1979, Άρθρο 13, παρ. 2. Οι πηγές αυτές επιβεβαιώνουν ότι η διαπίστωση της δημόσιας λατρείας καθιστά υποχρεωτική για τον Μητροπολίτη την ενέργεια της σφράγισης του ναού.
[^8]: Ι.Σ. Εγκύκλιος 2968/8.6.2015, παρ. Β. Η εγκύκλιος αυτή τονίζει ότι η τέλεση Μυστηρίων σε ιδιωτικούς ναούς επιτρέπεται μόνο κατ' εξαίρεση και κατά την ποιμαντική κρίση του Μητροπολίτη, ο οποίος δεν έχει υποχρέωση να χορηγήσει τη σχετική άδεια.
[^9]: Ι.Σ. Εγκύκλιος 2968/8.6.2015, παρ. Γ. Η εγκύκλιος επεκτείνει την απαγόρευση σε ναούς που βρίσκονται σε κτήματα εκδηλώσεων ή ξενοδοχεία, θεωρώντας ασύμβατη την ένταξη των Μυστηρίων σε εμπορική δραστηριότητα.
[^10]: Αστικός Κώδικας, Άρθρα 966 & 1054; Ι.Σ. Γνωμοδότηση 121/2010. Οι διατάξεις του Αστικού Κώδικα ορίζουν ότι τα πράγματα που είναι αφιερωμένα σε θρησκευτικό σκοπό είναι «εκτός συναλλαγής» και, συνεπώς, δεν μπορούν να αποκτηθούν με χρησικτησία. Η Γνωμοδότηση 121/2010 το επιβεβαιώνει για τα Παρεκκλήσια και Εξωκκλήσια.
[^11]: Κανονισμός 8/1979, Άρθρο 13, παρ. 1 και Άρθρο 13, παρ. 3α. Η πρώτη διάταξη απαιτεί άδεια για την ανέγερση, ενώ η δεύτερη ρυθμίζει τη διαχείριση των εσόδων της πανηγύρεως σε συνεργασία με εκπρόσωπο του Μητροπολίτη.
[^12]: Ν. 590/1977, Άρθρο 29 & Κανονισμός 8/1979, Άρθρο 13. Ο Καταστατικός Χάρτης της Εκκλησίας και ο Κανονισμός 8/1979 θεμελιώνουν την εξουσία του Μητροπολίτη για εποπτεία και επιβολή κυρώσεων.
[^13]: Ι.Σ. Γνωμοδότηση 121/2010. Αναλύει την περίπτωση όπου ένας ναός, ελλείψει τίτλων, δεν μπορεί να θεωρηθεί ιδιωτικός και περιέρχεται στην κατηγορία των Εξωκκλησίων.
[^14]: Ι.Σ. Γνωμοδότηση 121/2010, με αναφορά στα άρθρα 174 & 180 του Αστικού Κώδικα. Η γνωμοδότηση εξηγεί ότι η μεταβίβαση ενός εξωκλησίου από ιδιώτη είναι νομικά άκυρη.
[^15]: Κανονισμός 247/2013, Άρθρο 7. Ορίζει ρητά ότι η σύμφωνη γνώμη-άδεια του επιχωρίου Μητροπολίτη προϋποτίθεται κάθε άλλης διαδικασίας αδειοδότησης.
[^16]: Κανονισμός 247/2013, Άρθρο 5, παρ. ΙΙ, περ. 3. Περιγράφει τη διαδικασία όπου η Ιερά Μητρόπολη, αφού δώσει τη σύμφωνη γνώμη της, προωθεί επίσημα τον φάκελο στην αρμόδια κρατική ΥΔΟΜ.
[^17]: Ν. 4178/2013, Άρθρο 53, περ. ΣΤ' (δ). Η διάταξη αυτή ορίζει ρητά ότι για τους ιδιωτικούς ναούς, η τελική άδεια δόμησης εκδίδεται από την κατά τόπον αρμόδια ΥΔΟΜ του Δήμου.
[^18]: Τζαβέλλας Δικηγορική Εταιρία & Ι.Σ. Γνωμοδότηση 121/2010. Η νομική θεωρία και η κανονική παράδοση συμφωνούν ότι ο μόνος τρόπος για να καταστεί ένας ναός οριστικά και αμετάκλητα «εκτός συναλλαγής» και προστατευμένος, είναι η μεταβίβαση της κυριότητάς του σε εκκλησιαστικό νομικό πρόσωπο.
[^19]: Ι.Σ. Εγκύκλιον Σημείωμα 2610/11.11.2014. Η εγκύκλιος αυτή, ερμηνεύοντας τον Ν. 4301/2014, διευκρινίζει ότι οι απαλλαγές από δημοτικά τέλη αφορούν τους ναούς που ανήκουν σε εκκλησιαστικά νομικά πρόσωπα.
Περιεχόμενα
Μέρος Α': Η Ιερή Κληρονομιά και ο Κίνδυνος της Εκκοσμίκευσης
Το Φαινόμενο της Αλλαγής Χρήσης των Ναών στη Δύση
Η Ακλόνητη Θέση της Ορθόδοξης Εκκλησίας: «Μένει Ιερός ο Τόπος»
Μέρος Β': Ο Ρόλος σας ως Θεματοφύλακας: Δικαιώματα & Υποχρεώσεις
Τα Δικαιώματά σας
Οι Υποχρεώσεις σας
Μέρος Γ': Η Σχέση με την Εκκλησιαστική Αρχή
Ο Ρόλος της Ιεράς Μητρόπολης και του Μητροπολίτη
Η Σχέση με την Ενορία και η Διάκριση από τα Εξωκκλήσια
Μέρος Δ': Από την Πρόθεση στην Πράξη: Ανέγερση και Κληρονομιά
Η Διαδικασία Ανέγερσης Ιδιωτικού Ναού: Βήμα προς Βήμα
Μεταβίβαση & Κληρονομιά του Ναού
Μέρος Ε': Η Οριστική Διασφάλιση: Η Πράξη Δωρεάς
Γιατί αυτή είναι η πιο ασφαλής οδός;
Τα Βήματα που πρέπει να ακολουθήσετε
Μέρος ΣΤ': Φορολογικά Ζητήματα και Απαλλαγές
Η Γενική Αρχή: Απαλλαγές για Εκκλησιαστικά Νομικά Πρόσωπα
Τι Ισχύει για τον Ιδιώτη Ιδιοκτήτη;
Η Πρακτική Συμβουλή
Μέρος Ζ': Ανάλυση Ειδικών Περιπτώσεων
Ναοί εντός Κηρυγμένων Αρχαιολογικών Χώρων
Ναοί που ανήκουν σε Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου
Ναοί που περιέρχονται σε Δήμους
Τακτοποίηση Υφιστάμενων Ναών χωρίς Άδεια (Πριν το 2011)
Μέρος Η': Οικονομικές Υποχρεώσεις και Νομική Προστασία του Ναού
Υποθήκευση, Δανεισμός και ο Κίνδυνος της Κατάσχεσης
Η Ανέγερση Ναού ως Μέσο Αποφυγής Χρεών
