Η Ελληνική
Διασπορά
Βασιλικῆς Τσίρου – Μαρκαντωνάτου
φιλολόγου, θεολόγου,
ἱστορικοῦ Τέχνης
Ὡς γνωστόν, ὁ
Ἑλληνισμός τοῦ ἐξωτερικοῦ ἀντιπροσωπεύει ἕνα σημαντικό μέρος τοῦ
πολιτικοῦ, οἰκονομικοῦ, ἐπιχειρηματικοῦ, πολιτιστικοῦ
καί ἐπιστημονικοῦ δυναμικοῦ τοῦ ἔθνους καί τό ἐνδιαφέρον του γιά τήν
γενέτειρα γῆ, ἰδίως κατά τήν σημερινή οἰκονομική κρίση τήν ὁποία
διέρχεται ἡ χώρα μας
ἔχει ἰδιαίτερη σημασία.
Ἡ Γενική Γραμματεία
Ἀποδήμου Ἑλληνισμοῦ (Γ.Γ.Α.Ε.) ἔχει καταγράψει περί τίς 3.000
Κοινότητες, ὀργανώσεις καί ἐθνικοτοπικούς Συλλόγους, πρώτης βαθμίδος,
δεύτερης βαθμίδος (Ὁμοσπονδίες κοινοτήτων καί ὀργανώσεων πού
λειτουργοῦν σέ πολιτειακό ἤ ἐθνικό ἐπίπεδο μίας χώρας) καί τρίτης
βαθμίδος (Συνομοσπονδίες πού λειτουργοῦν σέ διεθνές ἐπίπεδο). Ἡ
ἑλληνική Διασπορά εἶναι δημιούργημα, κυρίως ἱστορικῶν γεγονότων καί
ἐξελίξεων καί προπάντων ἀποτέλεσμα μετακινήσεων ἑλληνικῶν
πληθυσμῶν πού ξεκινοῦν μέ τήν Ἅλωση τῆς Κωνσταντινουπόλεως καί
φθάνουν μέχρι τίς ἡμέρες μας.
Πρίν ὑπάρξη διαφυγή
μεταναστῶν πρός τόν Νέο Κόσμο, τήν Ἀμερική, τήν Αὐστραλία καί ἀλλοῦ,
οἱ Ἕλληνες ἀναζητοῦσαν τύχη στήν Γηραιά Ἤπειρο, τήν Εὐρώπη, πρός τήν
ὁποία ἦταν εὐκολώτερο νά μεταναστεύσουν. Ἐκτός τῆς Ἰταλίας καί τῶν
παραλίων τῆς Ἀδριατικῆς, ἡ Οὐγγαρία, ἡ Αὐστρία καί ἡ Νότια Ρωσσία
προσέλκυσαν τόσους Ἕλληνες, ὥστε ἡ Ἑνετία καί ἡ Τεργέστη, ἡ Ὀδησσός
καί ὁ Σουληνάς νά εἶναι περισσότερο ἑλληνικές πόλεις παρά
ἰταλικές, σλαβικές ἤ βλαχικές.
«Οἱ πρῶτοι Μακεδόνες, Ἠπειρῶτες καί Νησιῶτες, οἱ ὁποῖοι
κατέφυγαν στήν ξένη, ἀφοῦ ἐξασφάλιζαν τόν ἐπιούσιο καί δημιουργοῦσαν
μία κατάσταση, ἀμέσως ἐσυνασπίζοντο συγκροτούμενοι σέ Κοινότητες. Ἀπό
τίς πρῶτες τους φροντίδες ἦταν ἡ ἐξεύρεση ἱερέως, ἡ ἀνέγερση ναῶν καί
ἡ δημιουργία σχολείων καί νοσοκομείων γιά τούς ὁμοεθνεῖς». Ἡ συμβολή
τῶν Κοινοτήτων στήν προετοιμασία καί διεξαγωγή τῆς
Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως ἦταν ἰδιαίτερα σημαντική. «Οἱ Ἕλληνες τοῦ
ἐξωτερικοῦ δέν ἱκανοποιήθηκαν ποτέ ἀπό τήν ἀπόκτηση περιουσίας καί
κοινωνικῆς θέσεως στήν ξένη, ἀλλά ἀπέβλεπαν μέ πόθο στήν Πατρίδα, τήν
ὁποία ἐργάσθηκαν συστηματικά γιά νά τήν καταστήσουν ἐλεύθερη καί
μέτοχο τῆς χορείας τῶν πολιτισμένων ἐθνῶν, μέσῳ τῶν ὁποίων ἔζησαν,
εὐτύχησαν καί μορφώθηκαν».
Σέ ἀντίθεση μέ τήν
ἱστορική διασπορά, ἡ ἑλληνική μεταναστευτική Διασπορά ἀνάγεται σέ μία
ἑκουσία μετακίνηση πληθυσμῶν ἀπό τό νεοσύστατο ἑλληνικό κράτος ἤ καί
ἀπό τόν ἑλληνισμό τῆς Διασπορᾶς πρός χῶρες ὑποδοχῆς μεταναστῶν, ὅπως
οἱ Η.Π.Α., ὁ Καναδάς, ἡ Αὐστραλία καί ἀργότερα ἡ Γερμανία, ἄλλες
χῶρες τῆς Δυτ. Εὐρώπης, ἡ Νότια Ἀφρική, καθώς, καί ὁρισμένες
χῶρες τῆς Νοτίου Ἀμερικῆς.
Εἶναι ἀκόμη τό ἀποτέλεσμα μεταναστεύσεως πρός ἀναζήτηση ἐργασίας,
ἡ ὁποία ἔλαβε χώρα σέ δύο μεγάλες φάσεις ἀπό τά τέλη τοῦ 19ου αἰῶνα
ἕως τίς ἀρχές τῆς δεκαετίας τοῦ ᾿70 (1890 ― 1920 καί 1950 ― 1974).
Μόνο κατά τήν τελευταία περίοδο μετανάστευσαν περίπου 1,2 ἑκατομμύρια
Ἕλληνες, κυρίως
πρός Η.Π.Α., Καναδᾶ, Αὐστραλία καί σέ Εὐρωπαϊκές χῶρες, μέ πρώτη τήν
Γερμανία. Σύμφωνα μέ τά στοιχεῖα πού μᾶς παρέχει ἡ Γ.Γ.Α.Ε., σήμερα
περισσότερα ἀπό 5.000.000 ἄτομα ἑλληνικῆς καταγωγῆς
ζοῦν ἐκτός τῶν ἑλληνικῶν συνόρων, διεσπαρμένοι σέ 140 χῶρες
τῆς Ὑφηλίου. Στίς Η.Π.Α. διαμένουν σήμερα περί τά 2.000.000 ὁμογενεῖς
καί ἀκολουθοῦν Εὐρώπη μέ 1.000.000 ― συμπεριλαμβανομένων καί τῶν
χωρῶν τῆς πρώην Σοβιετικῆς Ἑνώσεως ― στήν Αὐστραλία 700.000, στόν
Καναδᾶ 300.000, στήν Ἀσία ― Ἀφρική περί τίς 100.000 καί τέλος, Νότια
Ἀμερική μέ περίπου 60.000.
Ἡ Ἑλλάδα διατηρεῖ στενές σχέσεις μέ πολλές ἀπό τίς χῶρες ἰσχυρῆς παρουσίας ὁμογενείας
πού βασίζονται σέ κοινές ἀξίες καί ἱστορία, καθώς καί σέ κοινούς
δεσμούς μέ τίς ἐκεῖ ἑλληνικές Κοινότητες.
Ἡ Γ.Γ.Α.Ε. ἔχει καταγράψει περί τίς 3.000 Κοινότητες, Ὁμογενειακές
ὀργανώσεις καί ἐθνικοτοπικούς Συλλόγους, ὁμοσπονδίες Κοινοτήτων καί
ὀργανώσεων καί τέλος Συνομοσπονδίες πού λειτουργοῦν σέ διεθνές
ἐπίπεδο. Θά πρέπη νά τονίσουμε ὅτι τά τελευταῖα ἔτη παρουσιάσθηκε μία
σημαντική αὔξηση μεταναστευτικοῦ ρεύματος ἀπό τήν Ἑλλάδα πρός
ὁρισμένες χῶρες Δυτικοῦ κόσμου, λόγῳ τῆς τρέχουσας δυσμενοῦς οἰκονομικῆς
καταστάσεως.
Αὐτό τό σύγχρονο
ρεῦμα μεταναστεύσεως ἀποτελεῖται ἀπό τούς παλαιούς ὁμογενεῖς πού εἶχαν
μεταναστεύσει καί μεταπολεμικά ἐπέστρεψαν στήν Ἑλλάδα ἀπό τίς ἀρχές
τῆς δεκαετίας τοῦ ᾿80 καί τώρα ἐπανέρχονται εἴτε ὡς συνταξιοῦχοι, εἴτε ὡς
ἐνεργό δυναμικό, συχνά μέ τίς οἰκογένειές τους στήν χώρα πρώτης
ἐγκαταστάσεώς τους. Ἕνα ἄλλο ρεῦμα μεταναστεύσεως εἶναι αὐτό μέ
ἐπιστημονική καί ἐπαγγελματική εἰδίκευση, οἱ ὁποῖοι μετακινοῦνται γιά
πρώτη φορά μετά ἀπό προσυνεννόηση καί ἐντάσσονται ἄλλοτε μέ εὐκολία
καί ἄλλοτε μέ δυσκολία στό σύστημα τῆς κάθε χώρας. Τέλος, εἶναι αὐτοί
πού μετακινοῦνται πολλές φορές οἰκογενειακά, κυρίως σέ χῶρες τῆς
Εὐρωπαϊκῆς Ἑνώσεως χωρίς σοβαρό προγραμματισμό καί χωρίς ἰδιαίτερα προσόντα
καί ἀντιμετωπίζουν ὡς ἐκ τούτου συχνά ἀρκετές
δυσκολίες.
Στό σύνολό της ἡ
Ἑλληνική Διασπορά ἀντιπροσωπεύει περισσότερο ἀπό τό ἕνα τρίτο τοῦ
ὅλου Ἑλληνισμοῦ, ἐνῶ ἡ Ἑλληνική Πολιτεία ἀπό τήν πλευρά της ἔχει
ὑποχρέωση νά μεριμνᾶ γιά τήν ζωή τοῦ Ἀποδήμου Ἑλληνισμοῦ καί γιά
τήν διατήρηση τῶν δεσμῶν του μέ τήν Μητέρα Πατρίδα, σύμφωνα μέ τό
ἄρθρο 108 τοῦ Συντάγματος. Προτεραιότητά της εἶναι ἡ ἐνδυνάμωση τῶν
δεσμῶν τῶν Ἑλλήνων τῆς Διασπορᾶς μέ τήν Μητέρα ― Πατρίδα, καθώς καί
μεταξύ τους. Ἄλλωστε ὁ ἑλληνισμός τῆς Διασπορᾶς
σέ αὐτή τήν κρίσιμη οἰκονομική συγκυρία
προβαίνει σέ ἐνέργειες ἀλληλεγγύης καί ἔμπρακτης συμπαραστάσεώς του
στήν πανεθνική προσπάθεια.
Θά πρέπη ἐπίσης νά
ἐπισημάνουμε ὅτι κατά τό παρελθόν, πολλοί ὁμογενεῖς βοήθησαν καί
στήριξαν οἰκονομικά τήν πατρίδα μας καί ἀνακηρύχθησαν ἐθνικοί
εὐεργέτες. Εἶναι γνωστό ὅτι σχεδόν ὅλα τά σημαντικά ἔργα πού
ἔγιναν στήν Ἀθήνα ἀπό τήν σύσταση τοῦ ἑλληνικοῦ κράτους καί μέχρι τίς
ἀρχές τοῦ εἰκοστοῦ αἰῶνα, χρηματοδοτήθηκαν ἀπό ἐθνικούς εὐεργέτες πού
στήν πλειοψηφία τους προέρχονταν ἀπό τήν Ὁμογένεια (Καπποδιστριακό
Πανεπιστήμιο, Μετσόβειο Πολυτεχνεῖο, Ἀκαδημία Ἀθηνῶν, Ἐθνική
Βιβλιοθήκη, Ζάππειο Μέγαρο, Ἀρσάκειο, Ἀστεροσκοπεῖο, Νοσοκομεῖα,
εὐαγῆ Ἱδρύματα κ.λπ.). Σήμερα εἶναι ἐπιτακτική ἀνάγκη νά ἀναφανοῦν ἐκ
νέου ἐθνικοί εὐεργέτες πού νά ἀγαποῦν καί νά ἐνδιαφέρωνται
πραγματικά γιά τήν
ἀνόρθωση καί πρόοδο τῆς πατρίδος τους, ἀποδίδοντας τό ὀφειλόμενο
χρέος πρός
αὐτήν καί ἐμπνέοντας
τίς νέες γενιές σέ πράξεις ἀρετῆς καί φιλοπατρίας.
Ἐπίσης θά πρέπη νά
ἀναφέρουμε ὅτι οἱ ὁμογενεῖς τοῦ ἐξωτερικοῦ ὑποστηρίζουν καί
προβάλλουν τά ἐθνικά θέματα ἀναλαμβάνοντας καί σχετικές πρωτοβουλίες,
ὅπως τήν ἐπιστροφή τῶν μαρμάρων τοῦ Παρθενῶνα, τήν
ἐπαναλειτουργία τῆς Σχολῆς τῆς Χάλκης τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου
Κωνσταντινουπόλεως κ.λπ.
Στό πλαίσιο αὐτό, δέν
θά πρέπη νά παραλείψουμε νά ἐπισημάνουμε ὅτι ἡ ὀρθόδοξη πίστη καί ἡ
ἑλληνική γλῶσσα, ἀποτελοῦν τά δύο βασικά στοιχεῖα πού προσδιορίζουν
τήν ἑλληνική ταυτότητα καί ἀποτελοῦν τόν ἰσχυρό συνδετικό κρίκο τῆς
ὁμογενείας μέ τό Μητροπολιτικό Κέντρο. Μαζί μέ τήν διδασκαλία τῆς
ἑλληνικῆς ἱστορίας καί πολιτισμοῦ καί τήν καλλιέργεια τῶν ἐθνικῶν
παραδόσεων, ἡ ὀρθόδοξη πίστη καί ἡ ἑλληνική γλῶσσα ἀποτελοῦν τούς
βασικούς πυλῶνες τῆς ἐθνικῆς συνειδήσεως. Ἡ
Ἐκκλησία ἐπίσης
ἀποτελεῖ διαχρονικό ἑνωτικό θεσμό πού συσπειρώνει τήν ὁμογένεια καί
ἔχει νά ἐπιδείξη σημαντικό πνευματικό, ἐκπαιδευτικό, κοινωνικό καί
φιλανθρωπικό ἔργο, καθώς καί τήν δυνατότητα νά κινητοποιῆ
μεταξύ ἄλλων τά ἐπιφανῆ μέλη τῆς Διασπορᾶς.
Τέλος, θά πρέπη νά
ὑπογραμμίσουμε ὅτι οἱ Ἕλληνες τῆς Διασπορᾶς προόδευσαν στίς χῶρες τῆς
διαμονῆς τους καί διακρίθηκαν σέ σημαντικούς τομεῖς τῆς πολιτικῆς,
οἰκονομικῆς, πολιτιστικῆς καί ἐπιστημονικῆς ζωῆς, προσφέροντας πολλές
φορές τόν χρόνο τους, τήν ἐμπειρία τους καί τίς ἱκανότητές
τους πρός ὄφελος τῆς
Μητέρας Πατρίδος καί τήν ὑποστήριξη τῶν ἐθνικῶν συμφερόντων.
Πηγές
Νικολάου Τωμαδάκη. Ἡ
συμβολή τῶν Ἑλληνικῶν Κοινοτήτων τοῦ Ἐξωτερικοῦ εἰς τόν ἀγῶνα τῆς
ἐλευθερίας. Λόγος Πανηγυρικός εἰς τήν 25ην Μαρτίου 1952,
ἐκφωνηθείς κατ᾿ ἐντολήν τῆς Συγκλήτου, ἐν τῇ αἰθούσῃ τῶν Τελετῶν τοῦ
Ἀθῄνησι Πανεπιστημίου.
ΠΗΓΗ:Γ.Γ.Α.Ε.: Γενική
Γραμματεία Ἀποδήμου Ἑλληνισμοῦ. http//www.ggae.gr
ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ: https://enromiosini.gr/
