Τι σημαίνει η φράση «περί όνου σκιάς» και από πού προέρχεται
Οι παροιμίες και οι λαϊκές ρήσεις αποτελούν έναν ανεκτίμητο θησαυρό της
πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Είναι σαν μικρές κάψουλες χρόνου, που περιέχουν
μέσα τους συμπυκνωμένη τη σοφία και την εμπειρία πολλών γενεών.
Οι παροιμίες και οι λαϊκές ρήσεις αποτελούν έναν
εύκολο και αποτελεσματικό τρόπο για να μεταδοθούν από γενιά σε γενιά σημαντικές
αξίες, ηθικές αρχές και πρακτικές συμβουλές για τη ζωή. Είναι διαχρονικές,
καθώς αν και δημιουργήθηκαν σε συγκεκριμένες ιστορικές περιόδους, διατηρούν τη
σημασία τους ακόμη και σήμερα, καθώς οι ανθρώπινες εμπειρίες και τα προβλήματα
παραμένουν σε μεγάλο βαθμό ίδια.
Ουσιαστικά είναι η πολιτισμική ταυτότητα ενός λαού και
αποτελούν πλούτο γνώσης και εμπειρίας. Μας βοηθούν να κατανοήσουμε τον κόσμο
γύρω μας και να αναπτύξουμε κριτική σκέψη, ενώ η εύστοχη χρήση τους σε μια
συζήτηση μπορεί να δώσει χιούμορ, ζωντάνια και έμφαση στα λεγόμενά μας.
Μάθε πώς βγήκε η φράση «περί
όνου σκιάς»
Πολλές φορές ακούμε τη φράση «περί όνου σκιάς». Γιατί όμως τη λέμε και από πού
προέρχεται; Την χρησιμοποιούμε όταν θέλουμε να πούμε ότι τσακωθήκαμε με κάποιο
για το τίποτα, χωρίς λόγο ή όταν κάποιος ασχολείται με ασήμαντα και σαχλά
πράγματα αντί για σοβαρές υποθέσεις.
Ο Δημοσθένης (4ος αιώνας π. Χ.) φαίνεται ότι είναι
υπεύθυνος για τη διάδοσή της φράσης, σύμφωνα με το mixanitouxronou.gr. Μια
μέρα που ο Δημοσθένης αγόρευε στην εκκλησία του Δήμου για ένα σοβαρό πρόβλημα
που αφορούσε την Αθήνα. Ωστόσο πρόσεξε ότι οι συμπολίτες του αδιαφορούσαν.
Πολλοί δεν έκρυβαν τη βαρεμάρα τους, ενώ κάποιοι είχαν αρχίσει να
χασμουριούνται.
Τότε ο Δημοσθένης διέκοψε την αγόρευσή του και είπε
στους Αθηναίους ότι αντί για το σοβαρό κρατικό ζήτημα θα τους διηγούνταν μια
αστεία ιστορία. Ο σπουδαίος ρήτορας τότε άρχισε να τους λέει πως κάποιος
αποφάσισε να πάει από την Αθήνα στα Μέγαρα.
Στον δρόμο νοίκιασε ένα γάιδαρο από έναν αγωγιάτη για
να μην περπατήσει σε όλη τη διαδρομή. Ο αγωγιάτης περπατούσε δίπλα στο γάιδαρό
του και τον ενοικιαστή. Όταν είχε φθάσει μεσημέρι και έκανε ζέστη, ο ταξιδιώτης
αποφάσισε να κάνει μία στάση και να ξεκουραστεί. Στην περιοχή δεν υπήρχε ούτε
ένα δέντρο για να καλυφθεί στη σκιά του. Έτσι αποφάσισε να ξαπλώσει στη σκιά
του γαϊδάρου.
Τότε ο αγωγιάτης τον εμπόδισε να το κάνει. Ο
ταξιδιώτης ξαφνιασμένος τον ρώτησε: «Γιατί άνθρωπε μου; Δεν νοίκιασα το γάιδαρο
για όλη μέρα;». «Ναι», του απάντησε ο αγωγιάτης, «αλλά για να σε μεταφέρει, όχι
για να σου δίνει τη σκιά του!». Οι δύο άνδρες ξεκίνησαν να καβγαδίζουν για το
ποιος είχε δίκιο. Γύρισαν στην Αθήνα, όπου αλληλομηνύθηκαν και κατέληξαν στα
δικαστήρια.
Στο σημείο αυτό ο Δημοσθένης σταμάτησε την αφήγησή
του. Οι Αθηναίοι που παρακολουθούσαν με μεγάλο ενδιαφέρον την ιστορία άρχισαν
να του φωνάζουν να τους πει ποια ήταν η απόφαση της δίκης για τη
«γαϊδουροσκιά».
Ο Δημοσθένης τότε τους χλεύασε λέγοντας τους ότι
ενδιαφέρονταν για τη σκιά ενός γαϊδάρου («περί όνου σκιάς») παρά για ένα ζήτημα
ζωής και θανάτου για την πόλη τους, όπως αυτό για το οποίο τους μιλούσε
προηγουμένως και εκείνοι αδιαφορούσαν!
Έτσι η έκφραση «περί όνου σκιάς» αναφέρεται σε κάποιο
που ασχολείται με ασήμαντα ή ακόμη και σαχλά πράγματα αντί για σοβαρές
υποθέσεις.
Η αναφορά του Δημοσθένη σχετίζεται και με τις «Σφήκες»
του Αριστοφάνη όπου υπάρχει η φράση αυτή. Ο Δημοσθένης δεν επινόησε την ιστορία
με τη σκιά του γαϊδάρου, αφού ο Αριστοφάνης πέθανε περίπου την ίδια χρονιά (384
π. Χ.) που γεννήθηκε ο Δημοσθένης. Είναι πιθανό όμως, ότι ο ρήτορας έβγαλε μία
δική του εκδοχή από μία ιστορία που ήταν ήδη γνωστή.
Συνοψίζοντας, οι παροιμίες και οι λαϊκές ρήσεις
αποτελούν ανεκτίμητο θησαυρό γνώσης και σοφίας. Είναι ο καθρέφτης του λαϊκού
μας πνεύματος, αποτυπώνοντας την κοσμοθεωρία, τις αξίες και την καθημερινότητα
των προγόνων μας. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να τις μεταλαμπαδεύουμε στις
επόμενες γενιές.
