Τριώδιον!

Το βιβλίο του Τριωδίου 

και η ομώνυμη λειτουργική περίοδος.

  Γεωργίου Ζαραβέλα

Θεολόγου

ΜΑ Ιστορικής Θεολογίας - Λειτουργικής ΕΚΠΑ

Τριώδιο καλείται ένα από τα κυριότερα λειτουργικά βιβλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Η ονομασία του οφείλεται στην εντός αυτού κατά κόρον παράθεση υμνογραφικών κανόνων, οι οποίοι δεν είναι πλήρεις, δηλαδή δεν αποτελούνται από οκτώ ωδές, αλλά μόνο από τρεις. Η συχνή καταγραφή τριωδίων κανόνων απέδωσε την ονομασία τους στο ίδιο το βιβλίο. Οι ποιητές των ύμνων του Τριωδίου ανέρχονται στους είκοσι, με εξέχουσα θέση να καταλαμβάνουν οι Θεόδωρος και Ιωσήφ οι Στουδίτες. 

Η πρώτη ελληνόγλωσση έντυπη έκδοση του Τριωδίου έγινε το 1522 στη Βενετία και η πρώτη σλαβική το 1491 στην Κρακοβία. Ο Βαρθολομαίος Κουτλουμουσιανός ο Ίμβριος, γνωστός για τη διορθωτική επί των λειτουργικών βιβλίων δράση του, δεν ασχολήθηκε με το βιβλίο αυτό, το οποίο έβριθε λαθών, κυρίως λόγω των αλλεπάλληλων ανά τους αιώνες αντιγραφών του. Η πρώτη αξιόλογη διόρθωσή του έγινε τον ΚΑ’ αι., με κύριο εισηγητή τον π. Κων. Παπαγιάννη, που εκδόθηκε στη σειρά των λειτουργικών βιβλίων της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος.

Η λειτουργική περίοδος, κατά την οποία το βιβλίο του Τριωδίου βρίσκεται σε χρήση, λαμβάνει το ίδιο όνομα, δηλαδή περίοδος του Τριωδίου. Η διάρκειά της καλύπτει την πλέον κατανυκτική περίοδο όλου του λειτουργικού έτους και είναι δέκα πλήρεις εβδομάδες, οι οποίες ολοκληρώνονται πριν την Ανάσταση του Κυρίου, το Μεγάλο Σάββατο. Το Τριώδιο ξεκινά την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου και περατώνεται με τον αναστάσιμο Εσπερινό του Μεγάλου Σαββάτου. Η περίοδος δεν είναι ημερολογιακά σταθερή κάθε χρόνο, αφού εξαρτάται άμεσα από την ημερομηνία του Πάσχα, όπως αντίστοιχα και η περίοδος του Πεντηκοσταρίου, η οποία διαδέχεται το Τριώδιο.

Οι εβδομάδες του Τριωδίου χωρίζονται σε τρεις επιμέρους ομάδες, με επιμέρους χαρακτηριστικά η καθεμία. Η πρώτη ομάδα αποτελείται από τις τρεις πρώτες εβδομάδες και είναι εισαγωγική για την καθαυτό περίοδο του Τριωδίου. Η πρώτη εβδομάδα καλείται προσφωνήσιμος, αφού εισάγει τα μέλη της Εκκλησίας στη δεκαβδόμαδη κατανυκτική περίοδο και επιτρέπει την ελεύθερη κατάλυση τροφών ακόμα και την Τετάρτη και την Παρασκευή. Η ομάδα αυτή, όπως και όλο το Τριώδιο, άρχεται με την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου, ενώ η Β’ Κυριακή έχει ως κεντρικό θέμα την παραβολή του Ασώτου Υιού. 

Η Γ’ Κυριακή υπενθυμίζει τη Δευτέρα Παρουσία και την Τελική Κρίση, αλλά καλείται και ως Κυριακή των Απόκρεω, δεδομένου ότι είναι η τελευταία ημέρα που επιτρέπεται η βρώση κρέατος πριν την έναρξη της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Η εβδομάδα προ των Απόκρεω έχει δύο χαρακτηριστικά: α) Η Τετάρτη και η Παρασκευή είναι ημέρες απόλυτης νηστείας. β) Το Σάββατο προ των Απόκρεω είναι αφιερωμένο στη μνήμη των κεκοιμημένων, γνωστό και ως Ψυχοσάββατο, με μόνο όμοιο το Σάββατο προ της Πεντηκοστής και κανένα άλλο. 

Όλη η επόμενη εβδομάδα και κυρίως η Δ’ Κυριακή έχουν τον τίτλο Τυρινή, αφού κατ’ αυτές τις ημέρες επιτρέπεται μόνο η βρώση τυρού, αυγών και ιχθύων. Η Κυριακή της Τυρινής εβδομάδας είναι αφιερωμένη στην έκπτωση των Πρωτοπλάστων από τον Παράδεισο. Η Τετάρτη και η Παρασκευή της Τυρινής είναι αλειτούργητες, αφού κατά αρχαίο έθος δεν επιτρέπεται η τέλεση Θείας Λειτουργίας, εκτός εάν συμπέσει η μνήμη εορταζόμενου αγίου. Σύμφωνα με παλαιές τυπικές διατάξεις, κατά τις ημέρες αυτές ήταν δυνατή η τέλεση ενός ειδικού τύπου ακολουθίας μετάληψης Προηγιασμένων Δώρων. Το Σάββατο της Τυρινής είναι αφιερωμένο στη μνήμη όλων των οσίων, ανδρών και γυναικών.

Η δεύτερη ομάδα του Τριωδίου αποτελείται από την Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή, την ιερότερη περίοδο του λειτουργικού έτους, η οποία ξεκινά την Καθαρά Δευτέρα και λήγει την Παρασκευή της Στ’ Εβδομάδας, με την ακολουθία της Θ’ Ώρας. Η περίοδος αυτή είναι ιδιαίτερα πλούσια τόσο σε νοήματα, όσο και στο λειτουργικό τμήμα της, αφού διασώζονται υπέροχα υμνογραφήματα, αλλά και το λειτουργικό πλαίσιο των ημερών είναι ιδιαίτερο. Βασικά λειτουργικά στοιχεία, τα οποία απαντούν την περίοδο αυτή είναι οι ακολουθίες των Ωρών, οι οποίες τελούνται κανονικά και στις ενορίες, το Μέγα Απόδειπνο, η ακολουθία των Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων κ.α.

Οι λειτουργικές ιδιομορφίες της Μεγάλης Τεσσαρακοστής διακρίνονται κατά τις καθημερινές, οπότε τελούνται αδιάκριτα σε μονές και ενορίες όλες οι ακολουθίες του ισχύοντος τυπικού. Το πρωί τελείται το Μεσονυκτικό, ο Όρθρος, οι τέσσερις ακολουθίες των Ωρών και ο Εσπερινός, με ή χωρίς τη μετάληψη Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων. Το απόγευμα από Δευτέρα έως και Πέμπτη τελείται το Μέγα Απόδειπνο. Οι ακολουθίες του Σαββάτου και της Κυριακής δεν διαφέρουν κατά πολύ από τις συνήθεις όλου του λειτουργικού έτους. Η Θεία Λειτουργία της Κυριακής δεν είναι η συνήθης του ιερού Χρυσοστόμου, αλλά εκείνη του Μεγάλου Βασιλείου. Ο Εσπερινός της Κυριακής λαμβάνει τον τίτλο Κατανυκτικός, αφού κατ’ αυτόν ψάλλονται τα ιδιόμελα του Τριωδίου, τα οποία επιγράφονται ως «κατανυκτικά».

Ο Μέγας Κανών του Ανδρέου Κρήτης, ο οποίος ψάλλεται την Πέμπτη της Δ’ εβδομάδας ή του Μεγάλου Κανόνος και ο Ακάθιστος Ύμνος, με την ομώνυμο κανόνα του Ιωάννου Δαμασκηνού, ο οποίος ψάλλεται το Σάββατο της Ε’ εβδομάδας ή Σάββατο του Ακαθίστου, συνιστούν άλλα ιδιάζοντα στοιχεία. Εκτός από τις ημέρες αυτές, ο Μέγας Κανόνας ψάλλεται τμηματικά στα Απόδειπνα της Α’ εβδομάδας των Νηστειών, ενώ ο Ακάθιστος Ύμνος ψάλλεται ομοίως τμηματικά, σε τέσσερις στάσεις, κατά τα Απόδειπνα των τεσσάρων πρώτων Παρασκευών. Η τμηματική απόδοση του Ακάθιστου Ύμνου γίνεται προς τιμήν της εορτής του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, η οποία στερείται ουσιαστικά προεορτίων και μεθεορτίων ημερών, αλλά και κατά μίμηση των Παρακλήσεων προς τη Θεοτόκο τον Δεκαπενταύγουστο. 

Οι πέντε Κυριακές της Μεγάλης Τεσσαρακοστής ή αλλιώς των Νηστειών είναι αφιερωμένες σε ιδιαίτερα θέματα. Το ισχύον Τριώδιο έχει την ακόλουθη διάταξη: Η Α’ Κυριακή των Νηστειών είναι αφιερωμένη στην Αναστήλωση των Εικόνων, η οποία έγινε οριστικά με τη Σύνοδο της Κωνσταντινουπόλεως το 843, από την αυτοκράτειρα Θεοδώρα. Η Κυριακή αυτή καλείται «της Ορθοδοξίας», αφού με την Αναστήλωση των Εικόνων διατρανώθηκε η αλήθεια της διδασκαλίας της Εκκλησίας, έναντι των αιρετικών παραχαράξεων. Η Β’ Κυριακή των Νηστειών τιμά τη μνήμη του Γρηγορίου Παλαμά, η Γ’ Κυριακή των Νηστειών ή Κυριακή της Σταυροπροσκύνησης θέτει προς προσκύνηση τον Τίμιο Σταυρό προς στηριγμό των πιστών, ώστε να λάβουν δύναμη για τη συνέχιση του αγώνα της νηστείας. Η Δ’ Κυριακή τιμά τον άγιο Ιωάννη, τον συγγραφέα του βιβλίου της Κλίμακας και η Ε’ Κυριακή την οσία Μαρία την Αιγυπτία.

Η διάταξη αυτή είναι προϊόν μεταγενέστερης επεξεργασίας του βιβλίου του Τριωδίου, η οποία άρχισε σταδιακά από τον ΙΑ’ αι. Η αρχαιότερη διάταξη των Κυριακών αυτών είχε ως εξής: Η Α’ Κυριακή ήταν αφιερωμένη στους άγιους προφήτες και δη στον Μωυσή και τον Ααρών και έπειτα στην Αναστήλωση των Εικόνων. Η Β’ Κυριακή δεν ήταν αφιερωμένη σε κανένα πρόσωπο ή γεγονός. Το κενό αυτό καλύφθηκε με τη μνήμη του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, ο οποίος προσέφερε πολλά στη διατύπωση της ορθόδοξης διδασκαλίας κατά την περίοδο των ησυχαστικών ερίδων του ΙΔ’ αι. Η προσθήκη της μνήμης του έγινε σίγουρα μετά την κοίμησή του το 1362. Η Γ’ Κυριακή ήταν αρχικά αφιερωμένη στην παραβολή του Κυρίου για τον Τελώνη και τον Φαρισαίο, η οποία μετατέθηκε στην α’ εβδομάδα του Τριωδίου και κυριάρχησε η προσκύνηση του Τιμίου Σταυρού. Η Δ’ Κυριακή ήταν αφιερωμένη στην παραβολή του Καλού Σαμαρείτη, έναντι του αγίου Ιωάννου της Κλίμακος. Η Ε’ και τελευταία Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής θύμιζε την παραβολή του πλουσίου και του φτωχού Λαζάρου, έναντι της μνήμης της οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας.

Το αρχαίο εορτολογικό περιεχόμενο των Κυριακών αυτών απαντά μέχρι σήμερα στο ισχύον βιβλίο του Τριωδίου. Το δοξαστικό των Αίνων της Α’ Κυριακής «Μωσῆς τῷ καιρῷ τῆς ἐγκρατείας» αναφέρεται σε παλαιοδιαθηκικές προσωπικότητες, όπως και η αποστολική περικοπή της Θείας Λειτουργίας. Το αντίστοιχο δοξαστικό της Γ’ Κυριακής «Τὴν ὑψηλόφρονα γνώμην τῶν κακίστων Φαρισαίων» αναφέρεται στην κοινωνική ομάδα των Φαρισαίων. Τη Δ’ Κυριακή σώζεται κανόνας «εις τον εμπεσόντα εις τους ληστάς», όπως και την Ε’ Κυριακή κανόνας για τον πλούσιο και τον Λάζαρο, αλλά και το δοξαστικό των Αίνων «Οὐκ ἔστιν ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ βρῶσις καὶ πόσις» αναφέρεται στη σχετική παραβολή. Η μεταρρύθμιση του Τριωδίου με την εισαγωγή νέου εορτολογικού περιεχόμενου παραγκώνισε τις αρχαίες θεματικές κάθε Κυριακής, των οποίων λείψανα παρέμειναν. Τα στοιχεία αυτά είναι φαινομενικά και εύλογα άσχετα με το κύριο θέμα καθεμιάς ημέρας, αλλά έλκουν την καταγωγή τους στην αρχαία διάταξη των ακολουθιών του Τριωδίου.

Το Α’ Σάββατο των Νηστειών τιμά τη μνήμη του Θαύματος του αγίου Θεοδώρου του Τύρωνος, σύμφωνα με το οποίο οι πιστοί διατράφηκαν με ευλογημένα κόλλυβα, ώστε να αποφύγουν να μιανθούν από τη βρώση ειδωλόθυτων, δηλαδή προϊόντων που προέρχονταν από θυσία στα είδωλα, τα οποία είχε διασπείρει στην αγορά ο αυτοκράτορας, στην προσπάθειά του να προσηλυτίσει τους χριστιανούς στην εθνική θρησκεία. Η προσφορά κολλύβων στο ναό κατά την ημέρα αυτή τελείται υπέρ υγείας και είναι ευχαριστήρια προς τον Κύριο και τον άγιο Θεόδωρο. Το Σάββατο αυτό, όπως και το προηγούμενο, Σάββατο της Τυρινής, δεν είναι ψυχοσάββατα, δεν έχουν καμία ιδιαίτερη αναφορά στους κεκοιμημένους και δεν πρέπει τα υπέρ των ζώντων προσφερόμενα κόλλυβα να συγχέονται με τα υπέρ κεκοιμημένων μνημόσυνα.

Η τρίτη ομάδα των ημερών του Τριωδίου είναι η Αγία και Μεγάλη Εβδομάδα, η οποία άρχεται με τον εσπερινό του Λαζάρου, την Παρασκευή της Στ’ Εβδομάδας και περατώνεται το Μέγα Σάββατο, με τον αναστάσιμο Εσπερινό της Κυριακής του Πάσχα. Η εβδομάδα αυτή δεν ανήκει στην Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή, αλλά αποτελεί φυσική συνέχειά της, η οποία επιστέφει τον αγώνα των πιστών καθ’ όλες τις προηγούμενες εβδομάδες, φέρει προ οφθαλμών το Πάθος του Κυρίου, τον Θάνατο, την Ταφή και προετοιμάζει για την ένδοξη Ανάστασή Του. 

Βιβλιογραφία:

Αγάθωνος Π., «Οι Ακολουθίες του Νυχθημέρου κατά τις καθημερινές της Μεγάλης Τεσσαρακοστής», Πρακτικά ΙΕ’ Πανελλήνιου Λειτουργικού Συμποσίου, Σειρά Ποιμαντική Βιβλιοθήκη, αρ. 33, εκδ. Αποστολικής Διακονίας, Αθήνα 2015, σ. 247-274. 

Θεοδώρου Ευ. Δ., Η μορφωτική αξία του ισχύοντος Τριωδίου. Συμβολή εις την Πρακτικήν Θεολογίαν, εκδ. Πανεπιστημίου Αθηνών, Εν Αθήναις 1986. 

Παπαγιάννη Κων., Λειτουργική-Τελετουργική, Αθήναι 1973. 

Παρανίκα Μ., «Το Τριώδιον», Εκκλησιαστική Αλήθεια, ΙΓ’ (1893), σ. 7-8. 

Φουντούλη Ιω. Μ., Τελετουργικά Θέματα, τ. Α’, εκδ. Αποστολικής Διακονίας, Αθήνα 2002.

ΠΗΓΗ: http://naxioimelistes.blogspot.gr/2018/01/blog-post_89.html#more

Ὁ Καποδίστριας ἀρνεῖται 

ὅτι εἶναι Μασῶνος!

Κατά καιρούς δημοσιεύονται μελέτες καί κείμενα πού σκοπό ἔχουν νά ἀποδείξουν ὅτι ὁ Ἰωάννης Καποδίστριας ἦταν τέκτονας. Σέ αὐτά θά ἀπαντήσουμε λεπτομερῶς προσεχῶς, ἀλλά σάν μία πρώτη καί σύντομη ἀπάντηση θά θέλαμε νά παραθέσουμε ἀπόσπασμα τῆς ἐπιστολῆς τοῦ Ἰωάννου Καποδιστρίου πρός τόν συμφοιτητή του καί παλιό του φίλο κ. Βαρδαλάχο τό 1820 πού ἀπαντάει στό συγκεκριμένο θέμα.

Ἡ ἐπιστολή αὐτή ἔχει δημοσιευθεῖ στό βιβλίο «Ὁ Ἰωάννης Καποδί­στριας στή Ρωσία, Γριγκόρι Ἄρς, ἐκδόσεις Ἀσίνη». Ὁ συγγραφέας Γριγκόρι Ἄρς εἶναι ἱστορικός καί μελετητής τῆς ζωῆς καί τῆς σταδιοδρομίας τῶν Ἑλλήνων στή Ρωσία καθώς καί τῶν Ἑλληνορωσικῶν σχέσεων τήν περίοδο τῆς Ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας. Ἡ ἔρευνά του στά ἀπέραντα Ρωσικά ἀρχεῖα μᾶς ἔχει φέρει στό φῶς πολλές λεπτομέρειες καί ἄγνωστα στοιχεῖα.

Στήν ἐπιστολή του αὐτή ὁ Καποδίστριας ἀποδεικνύεται προφητικός. Ἀπαντᾶ ὁ ἴδιος ἄν ἦταν τέκτονας ἤ ὄχι, μέ τρόπο πού ἀποστομώνει ὅλους τούς μελλοντικούς “διεκδικητές” τοῦ ὀνόματός του. Ἐξηγεῖ, μάλιστα, καί τόν λόγο γιά τόν ὁποῖο δέν θά μποροῦσε ποτέ νά εἶναι τέκτονας, πείθοντας καί τόν πιό δύσπιστο ἀναγνώστη. Ἐπιπλέον, προτρέπει τόν φίλο του κ. Βαρδαλάχο νά κρατήσει τήν ἐπιστολή αὐτή καί νά τήν παρουσιάζει ὡς ἀδιάψευστο τεκμήριο σέ ὅποιον ἀναφέρει τέτοιο ψέμα. Πιστοί καί ἐμεῖς στήν ἐπιθυμία τοῦ ἀειμνήστου Κυβερνήτη, παραθέτουμε τήν ἐπιστολή σέ αὐτούς πού μέχρι καί σήμερα ψεύδονται.

Ἡ ἐπιστολή τοῦ Ι.Α.Καποδίστρια πρός τόν Κ. Βαρδαλάχο, μέ τήν παράκληση νά διαψεύσει ὁποιουσδήποτε ἰσχυρισμούς γιά συμμετοχή του στή δράση τῶν μυστικῶν ἐπαναστατικῶν ὀργανώσεων

«Ἁγία Πετρούπολη, 4(16) Ἰανουαρίου 1820

.......

Σέ μιά ἐποχή πού ἡ μανία τῶν σεχτῶν καί τῶν μυστικῶν ὀργανώσεων παραπλανᾶ ὅλα τά μυαλά καί ἀπειλεῖ τίς πιό πολιτισμένες χῶρες τῆς Εὐρώπης μέ νέες καταστροφές, ἐσεῖς μπορεῖτε νά κρίνετε ἐάν εἶναι σημαντικό νά διαφωτίσουμε τούς καλοπροαίρετους ἀνθρώπους γιά τήν πραγματική κατάσταση τῶν πραγμάτων, καί ἀπό ἐκείνους πού τούς ἀποπλανοῦν. Ἀκριβῶς μέ αὐτή τήν πρόθεση ἐγώ ἀπευθύνομαι σέ ἐσᾶς μέ πλήρη ἐμπιστοσύνη καί σᾶς ζητῶ νά δώσετε ἰδιαίτερη προσοχή σέ αὐτή τήν ὑπόθεση, τόσο λεπτή, ὅσο καί σημαντική.

Ἐσεῖς στή θέση σας καλεῖστε νά καθοδηγεῖτε τήν νεολαία, καί μέ αὐτήν τήν ἰδιότητα ἔχετε δικαίωμα νά ἀπολαμβάνετε τόν σεβασμό καί τήν ἐμπιστοσύνη τῶν ἡλικιωμένων ἀνθρώπων καί ὅλων πού ἔχουν κῦρος στήν πατρίδα μας.

Ἔτσι, ἑπομένως, θά πρέπει πάντα, ὅταν ἔχετε τήν εὐκαιρία, νά προσπαθεῖτε νά προστατεύσετε τούς μαθητές σας ἀπό τό μίασμα τῶν σεχτῶν, νά ἀποτρέπετε ἀπό αὐτές μορφωμένους ἀνθρώπους καί νά διορθώνετε τίς ἀπόψεις τῶν προυχόντων μας σέ αὐτό τό σημεῖο.Ὅμως σέ κάθε περίπτωση, ἐάν κάποιος θά ἐπιτρέψει στόν ἑαυτό του νά σᾶς μιλήσει γιά μένα ὡς ἄτομο πού δίνει συμβουλές ἤ ἐνθαρρύνει, διευθύνει ἤ συμμετέχει σέ μιά ὁποιαδήποτε ἑταιρεία, ὁ σκοπός καί τά μέσα τῆς ὁποίας εἶναι μυστικά, ἐγώ σᾶς ἐξουσιοδοτῶ, καί ἐπίσης σᾶς παρακαλῶ νά καταγγέλετε ἀποφασιστικά αὐτό τό ψέμα, παρουσιάζοντας, ἐφ’ ὅσον εἶναι ἀναγκαῖο, τήν παροῦσα ἐπιστολή ὡς ἀπόδειξη. Πάντοτε, ἀκόμη καί στά νεανικά μου χρόνια, ἔνιωθα ἀποστροφή γιά ὁποιαδήποτε μυστική ὀργάνωση. Πάντα μοῦ φαινόταν ὅτι οἱ ὑποχρεώσεις πού ἐπιβάλλονται σέ ἐμᾶς ἀπό τούς νόμους καί τούς κανονισμούς τοῦ Θείου Νομοθέτη, ἄν καί θετικές, ἤδη ὑπερβαίνουν τίς πενιχρές ἀνθρώπινες δυνάμεις. Ὡς ἐκ τούτου, ἐάν μποροῦμε νά ἐκπληρώνουμε αὐτό τό σκοπό πολύ ἀτελῶς, γιατί νά ἀναλαμβάνουμε νέες ὑποχρεώσεις, ὁ σκοπός τῶν ὁποίων, ἄλλωστε, εἶναι ἄγνωστος, καί ἡ οὐσία τῶν ὁποίων δέν μπορεῖ νά ἀναφερθεῖ ρητά; ... »

(Ἀρχεῖο τῆς Ἐξωτερικῆς πολιτικῆς τῆς Ρωσικῆς Αὐτοκρατορίας, ἀποθ.
Γραμματείας, 1820, ὑποθ. 835, φύλλο 8-11)

Καρζῆς Νικόλαος
Ἠλεκτρολόγος Μηχανικός Ε.Μ.Π
Διαχειριστής τῆς ἱστοσελίδας
www.kapodistrias.info

Σημ. ἀρθρογράφου: Οἱ ἐπισημάνσεις στό κείμενο εἶναι δικές μας.

Τό ἄρθρο δημοσιεύτηκε στό περιοδικό «ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΕΥΛΟΓΙΑ» τεύχος 186, Φεβρουάριος 2018

Βιβλία ... ηλεκτρονικά

Δωρεάν ηλεκτρονικά βιβλία στα

ελληνικά: 

Για κατέβασμα και online διάβασμα!

...............

Κατεβάστε με ένα κλικ χιλιάδες δωρεάν βιβλία (free ebooks) οργανωμένα σε κατηγορίες.

Δείτε τη λίστα

📕 eBooks4Greeks – ΕΔΩ ~ Δωρεάν βιβλία online ~ Free ebooks download

Διαβάστε online ή κατεβάστε δωρεάν βιβλία (free ebooks). Ψηφιακά βιβλία σε Pdf & epub | Greek e books in pdf & epub for free download

📕 taexeiola – ΕΔΩ – ΨΗΦΙΑΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ – Σχολικά βιβλία – Βοηθήματα – Λυσάρια

Ψηφιακό σχολείο – Δωρεάν ηλεκτρονικά βοηθήματα, σχολικά βιβλία δημοτικού, γυμνασίου, λυκείου, εκπαιδευτικό υλικό, βιντεομαθήματα.

📕 OPENBOOK - ΕΔΩ – δωρεάν βιβλία free greek ebooks pdf epub

Ανοικτή Βιβλιοθήκη με ελληνικά ηλεκτρονικά δωρεάν βιβλία που διανέμονται ελεύθερα και νόμιμα (δωρεάν ebooks) | Ψηφιακή βιβλιοθήκη | Λογοτεχνικά περιοδικά και ιστολόγια | Ψηφιακά βιβλία.

📕 free-ebooks.gr – ΕΔΩ – Κατεβάστε δωρεάν ηλεκτρονικά βιβλία σε pdf, epub | Δωρεάν βιβλία Free Ebooks

typosthes

Το Χαμομηλάκι

Η Εικόνα της Υπαπαντής

Η Υπαπαντή του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού:

 Μικρό σχόλιο στη βυζαντινή εικόνα

«Λέγε Συμεών, τίνα φέρων εν αγκάλαις, εν τω ναώ αγάλλη;», ερωτά υμνογραφώντας ο άγιος Γερμανός, πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, στο πρώτο Στιχηρό ιδιόμελο του Εσπερινού της Υπαπαντής, ήχου α΄. Η βυζαντινή εικόνα της Υπαπαντής του Κυρίου, αποτολμά ν' απαντήσει στο υμνολογικό αυτό ερώτημα μ' ένα άλλο είδος τέχνης, περισσότερο προσιτό στο ευρύτερο σώμα των πιστών.

Η σκηνή εικονίζει την εκπλήρωση του εβραϊκού έθους. Του έθους που καθόρισε η απαίτηση του ίδιου του Θεού, «παν άρσεν το την μήτραν διανοίγον», να αφιερώνεται σ' Αυτόν. (Εξοδ. ιγ´ 2), όπως εμφατικά σημειώνεται και στον Ειρμό της εννάτης ωδής της Υπαπαντής. Αυτή την πραγματοποίηση του «ειθισμένου, κατά το ειρημένον του νόμου» (Λουκ. Β. 24, 27), ιστορεί η εικόνα της Υπαπαντής. Πέντε πρόσωπα απαρτίζουν την σύνθεση. Η Υπεραγία Θεοτόκος με τον Ιωσήφ φέρνουν στον ναό τον τεσσαρακονθήμερο Ιησού Χριστό.

Τα δύο άλλα πρόσωπα είναι πρόσωπα του ναού, και συναντούν τους προσερχομένους εντός του ιερού χώρου. Ο Συμεών ο πρεσβύτης, άνθρωπος χαριτωμένος απ' το Πνεύμα του Θεού, «δίκαιος και ευλαβής, προσδεχόμενος παράκλησιν του Ισραήλ» (Λουκ. β´ 25), και η αγία Άννα η προφήτιδα, θυγατέρα Φανουήλ, σε προχωρημένη ηλικία και αυτή. Λαμπάδα λιωμένη στην υπηρεσία του ναού από τη νεότητά της, από τότε που χήρευσε. Στα χέρια της, που τόσα χρόνια διακόνησαν τις ανάγκες του ναού, κρατεί ειλητάριο με λόγους προφητικούς, που αναφέρονται στο πρόσωπο του προσφερομένου βρέφους Ιησού. «Τούτο το βρέφος, ουρανόν και γην εστερέωσεν».

Ο εικονογράφος δεν επιλέγει να ισορροπήσει τη σύνθεση σ' ένα από τα εικονιζόμενα πρόσωπα, παρόλο που κεντρική θέση έχουν κατά βάση δύο. της Υπεραγίας Θεοτόκου, και του βρέφους Ιησού. Το κέντρο της εικόνας κατέχει το ιερό, στηριζόμενο σε τέσσερις κολώνες, στεφανωμένες από μια σινδόνη. Το ιερό με τη σινδόνη μοιάζουν να διαιρούν την εικόνα στα δύο. Άλλωστε το όλο συμβάν της Υπαπαντής του Κυρίου ενώνει δύο σαφέστατα διαφορετικούς χώρους. Το χώρο της Παλαιάς με την Καινή Διαθήκη. Της προσδοκίας των αιώνων, με Τον Προσδοκώμενο. Της φθοράς του γήρατος και του θανάτου, με την αφθαρσία και τη ζωή του βρέφους Ιησού.

Δεν σημαίνονται όμως μόνο συνθετικά οι δύο κόσμοι που ενοποιούνται από το γεγονός που περιγράφει η εικόνα, αλλά και υφολογικά υποδηλώνεται το διττό μήνυμα της εορτής. Η χαρά και η λύπη. Η χαρά εκπεφρασμένη από τον πρεσβύτη Συμεών. Τον γέροντα που με τρεμάμενα από το βαθύ γήρας χέρια, προσδέχεται Αυτόν που ανέμενε αιώνες η παλαιοδιαθηκική ευσέβεια, και διψούσε ο ιουδαϊκός λαός: τον λυτρωτή του κόσμου. Τον Συμεών, που αξιώνεται να γίνει θεοδόχος!

Τα πόδια του λυγίζουν από ευλάβεια.

Τα μάτια του κοιτούν με δέος «το σωτήριον φως» (Λουκ. Β. 30, 32) του θεανθρωπίνου Βρέφους.

Τα χέρια του, σκεπασμένα από συστολή και σεβασμό με μια άκρη του ενδύματός του, γίνονται θρόνος. Θρόνος όχι για να υποδεχθούν ένα κοινό βρέφος, αλλά για να κρατήσουν Αυτόν που κρατεί ολόκληρη την οικουμένη. Τα χέρια του πρεσβύτου Συμεών, που με τόση ευλάβεια κρατούν το θείο Βρέφος πάνω από το θυσιαστήριο του ναού, θυμίζουν τόσο πολύ την εικόνα των λειτουργών ιερέων που προβάλλουν ενώπιόν μας το θυσιασμένο και αναστημένο Σώμα και Αίμα του Κυρίου Ιησού.

Όλες οι γραμμές του σώματος του αγίου Συμεών, μαζί με τις πτυχώσεις των ενδυμάτων του τείνουν προς τον Κύριο. Λυγίζουν, και με μια καμπυλόγραμμη κίνηση υποτυπώνουν το δοχείο που πληρούται από το περιεχόμενό του, που δεν είναι τίποτε άλλο εν προκειμένω από τη θεία Χάρη.

Αλλά αν η χαρά και η ανέκφραστη αγαλλίαση αφορούν και αποτυπώνονται στον πρεσβύτη Συμεών, η Υπεραγία Θεοτόκος ενσαρκώνει τον πόνο και την θλίψη. Πόνο γιατί προσφέρει και αποχωρίζεται τον Υιό της. Τα χέρια της διατηρούν μια κίνηση σαν να κρατούν ακόμη τον Ιησού Χριστό, σαν να μην θέλουν να Τον αποχωρισθούν. Και ο Υιός της, φαίνεται να ανταποκρίνεται στα μητρικά της αισθήματα. Απλώνει κι αυτός το χέρι του σε μια προσπάθεια να μην αποχωρισθεί την Παναγία μητέρα Του. Μια έκφραση των αισθημάτων της τελείας ανθρωπίνης φύσεώς Του.

Ανάμεσα στην Υπεραγία Θεοτόκο και τον θεοδόχο Συμεών, υψώνεται το ιερό, το οποίο βρίσκεται στο κέντρο της εικόνας, σχηματίζοντας ένα φράγμα απαγορευτικό. Η Θεομήτωρ στερείται τον Υιό της, και η θλίψη της επιτείνεται από τα προφητικά λόγια του αγίου Συμεών «και σου την καρδίαν διελεύσεται ρομφαία» (Λουκ. Β. 35). Η Παναγία πλέον αρχίζει να στρατεύεται στον δρόμο του σταυρού, που είναι το δώρο του Υιού της σ' ολόκληρο τον κόσμο. Το δώρο αυτό που χαρίζεται και στην ίδια, με μια διπλή επίπτωση. Της χαράς, της σωτηρίας και της λυτρώσεως από τη μια, και από την άλλη, της θλίψεως της μητρικής καρδιάς της μπροστά στην άρνηση αποδοχής από τον κόσμο του υιού και Θεού της. Άρνηση που θα φθάσει μέχρι τον σταυρικό θάνατο.

«Ανοιγέσθω η πύλη του ουρανού σήμερον», όπως ψάλλεται και στο Δοξαστικό των εκεκραγαρίων του Εσπερινού της Υπαπαντής, σε ήχο πλ. του β' γι' αυτό και ο εικονογράφος ιστορεί τα κτήρια και τις στέγες τους να συγκλίνουν σ' Αυτόν που αγιάζει ολόκληρη την κτίση. Αυτόν που είναι «φως διασκεδάζον των απίστων εθνών την σκοτόμαιναν, και δόξαν του νεολέκτου Ισραήλ», όπως τονίζεται και στο ιδιόμελο της Λιτής της Υπαπαντής, που ψάλλεται σε ήχο α. Λυτρωτής τόσο του εθνικού ειδωλολατρικού κόσμου, όσο και του ισραηλιτικού λαού. Και το λυτρωτικό αυτό μήνυμα που αφορά όλο τον κόσμο, υποδηλώνεται από τα δύο περιστέρια, τα οποία προσφέρει ο Ιωσήφ στον ναό. Δεν ανταποκρίνονται μόνο στην καθορισμένη προσφορά, αλλά συμβολίζουν και τους δύο κόσμους, για τους οποίους προσφέρεται η θυσία του Κυρίου μας. Τον κόσμο των εθνικών και της ειδωλολατρίας, και τον κόσμο του ευεργετηθέντος Ισραήλ.

Υπαπαντή! Σημαίνει συνάντηση του Κυρίου με την προσδοκία του κόσμου.

Υπαπαντή! Καθ' ην «Χορός αγγελικός, εκπληττέσθω το θαύμα! βροτοί δε ταις φωναίς, ανακράξωμεν ύμνον, ορώντες την άφατον του Θεού συγκατάβασιν», όπως θαυμάσια προτρέπει το Κάθισμα της πρώτης στιχολογίας του Όρθρου της εορτής, ήχου α΄, και μέσα από την περιγραφική, συμβολική, αγία και ιεροπρεπή τέχνη της βυζαντινής εικονογραφίας. Ας προσκυνήσουμε λοιπόν το ιστορούμενο γεγονός. Ας προσκυνήσουμε τον νηπιάσαντα και βρεφοκρατούμενο Σωτήρα και Λυτρωτή μας.

Πηγή: http://agiameteora.net/index.php/ypapantis/515-i-ypapanti-tou-kyriou-imon-iisoy-xristoy-mikro-sxolio-sti-vyzantini-eikona.html

 ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ:Καθεδρικός Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Φανερωμένης Χολαργού <adamnet@otenet.gr>

Εορτή της Υπαπαντής (2 Φεβρουαρίου)

 «Ανοιγέσθω η πύλη» Κ. Πρίγγου

 Χρύσανθος Θεοδοσόπουλος,

Πρόκειται για αριστοτεχνικότατη εκτέλεση του Δοξαστικού των Εσπερίων της εορτής της Υπαπαντής που συνέθεσε ο μακαριστός Άρχων Πρωτοψάλτης της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας Κωνσταντίνος Πρίγγος. Ο αείμνηστος μαθητής του Χρύσανθος Θεοδοσόπουλος το ψάλλει εκ στήθους στην Α' Συνάντηση Βυζαντινής Μουσικής στη Θεσσαλονίκη το Μάιο του 1985

Καταβασίες Υπαπαντής

 Καταβασίες εις την Εορτήν της Υπαπαντής του Κυρίου

Ήχος: γ'

Απόδοσις: Ματθαίος Τσαμκιράνης, Πρωτοψάλτης

ΤΑ ΜΕΓΑΛΥΝΑΡΙΑ ΤΗΣ ΥΠΑΠΑΝΤΗΣ

ΤΑ ΜΕΓΑΛΥΝΑΡΙΑ ΤΗΣ ΥΠΑΠΑΝΤΗΣ "Ακατάλυπτον εστί..." υπό του π. Παύλου Ιωσηφίδη)

Πάτμος!!!!

Patmos, Greece

Σαραντισμός ....

Σαραντισμός και Νεογέννητο

π. Παναγιώτης Βαρδουνιώτης, 

Εφημέριος Ι. Ναού Αγίου Σπυρίδωνος Ν. Ιωνίας

Για να κατανοήσουμε καλύτερα την πράξη του σαραντισμού του νεογέννητου, δηλαδή την είσοδο του στην Εκκλησία και την αφιέρωση του στον Θεό, καλό είναι να γνωρίζουμε τι λέει ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής, περί των διατάξεων του Νόμου.

Γράφει ο άγιος Μάξιμος στο έργο του Β’ Εκατοντάδα περί αγάπης στο κεφάλαιο 86: «Άλλες από τις εντολές του Νόμου είναι ανάγκη να τηρούμε και σωματικώς και πνευματικώς, άλλες μόνο πνευματικώς. Παράδειγμα, τα «ου μοιχεύσεις», «ου φονεύσεις», «ου κλέψεις» και τα όμοια, πρέπει να τα τηρούμε και σωματικώς και πνευματικώς. Αλλά την περιτομή, την τήρηση του σαββάτου, το να σφάξουμε τον αμνό και να φάμε το άζυμο με τις πικρίδες και τα όμοια, τα τηρούμε μόνο πνευματικώς». Έτσι και ο σαραντισμός του νεογέννητου τηρείτε σωματικώς και πνευματικώς. Αν λείψει η πνευματική του διάσταση τότε ο σαραντισμός γίνεται τυπολατρία και απονεκρώνεται. Στο βιβλίο της Εξόδου και στο κεφάλαιο 13 στίχος 2 λέει ο Θεός στον Μωϋσή: «Να αφιερώσεις σε εμένα κάθε πρωτότοκο, κάθε πρωτογέννητο μεταξύ των Ισραηλιτών το οποίον ανοίγει την μήτρα, γιατί ανήκει σε εμένα». Ερμηνεύοντας αυτό το χωρίο ο άγιος Νικόδημος, στο έργο του «Ερμηνεία εις τον κανόνα της Υπαπαντής», γράφει: «Το χωρίο αυτό δεν αρμόζει σε κανένα άλλο πρωτότοκο, παρά μόνο στον Δεσπότη Χριστό και αυτόν κυρίως προεικόνιζε. Τούτο δε γίνεται φανερό από τα ακόλουθα: Διότι κανένα άλλο από τα πρωτότοκα, τα οποία γεννήθηκαν με τον φυσικό τρόπο, δεν διανοίγει την μήτρα της μητέρας του, διότι αυτή πολύ νωρίτερα διανοίγεται από την συνουσία του ανδρός. Ο δε πρωτότοκος Εμμανουήλ, ο Χριστός, ως υπέρ φύση και χωρίς σπορά ανδρός γεννηθείς, αυτός μόνος άνοιξε την μήτρα της ασπόρου αυτού Μητρός, θεοπρεπώς και ακαταλείπτως. Αναφερόμενος ο άγιος Νικόδημος στο χωρίο από το ευαγγέλιο του Λουκά 2,23: «Πάν άρσεν διανοίγον μήτραν, άγιον τω Κυρίω κληθήσεται», γράφει ότι μόνο ο Χριστός μπορεί να ονομασθεί άγιος, δηλ. αφιερωμένος τω Κυρίω, καθώς και στην Θ. Λειτουργία όταν ο ιερέας λέει: «Πρόσχωμεν τα άγια τοις αγίοις», ο λαός ομολογεί: «Εις άγιος, εις Κύριος Ιησούς Χριστός». Ένας είναι ο άγιος, ο Κύριος Ιησούς Χριστός, διά του οποίου όλοι μας γινόμαστε άγιοι. Αυτός ο αγιασμός είναι ο σκοπός του σαραντισμού, της αφιέρωσης του νεογέννητου στον Θεό. Στην Θ. Λειτουργία προσφέρομε ψωμί και κρασί. Και ο Θεός τα λαμβάνει τα αγιάζει και μας τα επιστρέφει ως Σώμα και Αίμα Χριστού. Έτσι και ο σαραντισμός είναι ένα «Τα σα εκ των σων σοι προσφέρομε κατά πάντα και διά πάντα». Γιατί ο Θεός είναι ο δημιουργός της ζωής. Και έκανε και εμάς συνδημιουργούς του στη ζωή. Έτσι το νεογέννητο το προσφέρομε στον Θεό στον οποίον ανήκει ως «σα εκ των σων», και ο Θεός το λαμβάνει και το αγιάζει. Γιατί ότι αφιερώνουμε στο Θεό, ο Θεός το αγιάζει. Δηλαδή ενώνεται με αυτό και το νεογέννητο ζει διά του Θεού. Σκοπός του σαραντισμού λοιπόν είναι ο αγιασμός του νεογέννητου. Αλλά δεν συμβαίνει αυτή την στιγμή, αλλά θα γίνει εν χρόνω και σταδιακά. Γι αυτό και στην ευχή εις το παιδί λέμε: «..ίνα και του νοητού καταξιηθή φωτός (Βάπτισμα, Χρίσμα) εν καιρώ ώ προώρισας, και συγκαταριθμηθή τη αγία σου ποίμνη (Εκκλησία) διά του μονογενού σου Υιού». Έτσι ο αγιασμός ουσιαστικώς αρχίζει με το μυστήριο του Βαπτίσματος και ολοκληρώνεται με την Θεία Ευχαριστία. Αυτό συμβολίζει η πορεία του νεογήννητου μέσα στον ναό.

Πρέπει εκ των προτέρων να αναφέρουμε τα στάδια του αγιασμού, όπως τα αναφέρει ο άγιος Διονύσιος ο αρεοπαγίτης στο έργο του «Περί Εκκλησιαστικής Ιεραρχίας». Αυτά είναι η κάθαρση, ο φωτισμός και η τελείωση ή θέωση. Επίσης ο Ορθόδοξος Ναός είναι χωρισμένος σε τρία μέρη, πρόναος, κυρίως ναός και άγιο βήμα, όπου κάθε ένα μέρος συμβολίζει και ένα από τα στάδια του αγιασμού. Έτσι στον πρόναο που συμβολίζει το στάδιο της κάθαρσης διαβάζονται οι ευχές στο νεογέννητο. Μετά λαμβάνει ο ιερέας το παιδί και το οδηγεί στον κυρίως ναό,που συμβολίζει το στάδιο του φωτισμού, λέγοντας «Εκκλησιάζεται ο δούλος ‘η η δούλη (υιός ή θυγατέρα ) του Θεού… . Και μετά εισάγει το νεογέννητο, είτε αγόρι είτε κορίτσι, στο άγιο βήμα, που συμβολίζει το στάδιο της θέωσης. Δείχνοντας έτσι ότι σκοπός του κάθε χριστιανού, είτε είναι άνδρας είτε γυναίκα, είναι η θέωση. Λανθασμένα έχει επικρατήσει κάποιοι ιερείς να εισάγουν μέσα στο άγιο βήμα μόνο τα αγόρια με την δικαιολογία ότι μόνο τα αγόρια μπορούν να γίνουν ιερείς. Δικαίωμα στη θέωση έχουν ισότιμα οι άνδρες και οι γυναίκες. Μετά ο ιερέας βγάζει το νεογέννητο από την βόρεια πύλη επιστρέφοντας το παιδί στους γονείς για να το μεγαλώσουν κατά Θεό.

Επίσης κατά τον σαραντισμό του βρέφους διαβάζονται ευχές και στη μητέρα. Οι ευχές αυτές είναι ευχές επανένταξης της μητέρας στην Εκκλησία διά της Θείας Ευχαριστίας. «…ίνα ακατακρίτως αξιωθή μετασχείν των αγίων μυστηρίων σου». Επίσης πρέπει να τονίσουμε ότι λανθασμένως κάποιοι ιερείς διαβάζουν την λεγόμενη μισή ευχή στην λεχώνα. Πρώτον δεν υπάρχουν μισές ευχές στην Εκκλησία. Σε κανένα ευχολόγιο δεν αναφέρεται μισή ευχή στη λεχώνα. Και δεύτερον η μισή ευχή ανοήτως εισάγει μια δεισιδαιμονία. Την λεγόμενη μισή ευχή την διαβάζουν οι ιερείς για να μπορεί να βγει η λεχώνα από το σπίτι πριν τις σαράντα ημέρες. Λες και υπάρχει κάποια αόρατη δύναμη από την οποία κινδυνεύει η λεχώνα. Αν θα βγει η λεχώνα από το σπίτι και σε πόσες ημέρες υπεύθυνος είναι ο γιατρός και όχι ο ιερέας και η Εκκλησία. Οι ευχές της Εκκλησίας προς την λεχώνα και το βρέφος είναι συγκεκριμένες. Η ευχή της πρώτης ημέρας, η ευχή της ονοματοδοσίας την όγδοη ημέρα και η ευχές του σαραντισμού ή όπως ακριβώς λέει η Εκκλησία εις το εκκλησιάσαι παιδίον. Ότι άλλο είναι η δεισιδαιμονία ή εκ του πονηρού.

ΠΗΓΗ: http://www.pemptousia.gr/2018/02/sarantismos-ke-neogennito/