Οι Αναβαθμοί τοῦ πλ. β΄ἤχου

Το Α' Αντίφωνο των Αναβαθμών

του Πλ. β' Ήχου!

Θεοδώρου Ρόκα,
Θεολόγου
Μ.Α. Ερμηνευτικής Θεολογίας

Στη σειρά των ήχων της Οκτωήχου ή Παρακλητικής ακολουθεί ο πλάγιος του δευτέρου (ήχος πλ. β'). Πρώτο Αντίφωνο των Αναβαθμών του Όρθρου του πλαγίου δευτέρου ήχου είναι το ακόλουθο:

"Ἐν τῷ οὐρανῷ τοὺς ὀφθαλμούς μου αἴρω, 

πρὸς σὲ Λόγε, οἴκτιρόν με, ἵνα ζῶ σοι". 

"Ἐλέησον ἡμᾶς τοὺς ἐξουθενουμένους, 

καταρτίζων εὔχρηστα, σκεύη σου Λόγε". 

Δόξα... Καὶ νῦν ... 

"Ἁγίῳ Πνεύματι, πανσωστικὴ αἰτία, 

εἴ τινι τούτων κατ' ἀξίαν πνεύσει, 

τάχει ἐξαίρει τῶν τῆς γῆς, πτεροῖ, αὔξει, τάττει ἄνω".

Στον πρώτο στίχο ("Ἐν τῷ οὐρανῷ τοὺς ὀφθαλμούς μου αἴρω, πρὸς σὲ Λόγε, οἴκτιρόν με, ἵνα ζῶ σοι") ο ποιητής επιδιώκει να καταδείξει οτι ο Θεός αφενός είναι ακατάληπτος και ανερμήνευτος αφετέρου πως "κατοικεί" στους ουρανούς δηλ. τόσο ψηλά που δεν είναι δυνατόν για τον άνθρωπο να ατενίσει την κατοικία του. Έτσι λοιπόν ο άνθρωπος στρέφει τους όχι μόνο τους αισθητούς οφθαλμούς του αλλά και τους νοητούς προς τον ουρανό και ζητά από το Θεό να εξαποστείλει το έλεος και τους οικτιρμούς Του προς τον αμαρτωλό άνθρωπο. 

Ο δε Ψαλμός που ανταποκρίνεται στην όλη αυτή προσδοκία του ανθρώπου που ατενίζει το βλέμμα του προς τον ουρανό είναι ο ΡΚΒ' Ψαλμός και μάλιστα ο πρώτος του στίχος, ο οποίος αναφέρει: "πρὸς σὲ ἦρα τοὺς ὀφθαλμούς μου τὸν κατοικοῦντα ἐν τῷ οὐρανῷ". Μέσω αυτού του Ψαλμού όχι μόνο ο πιστός αλλά και ολόκληρη η ιουδαϊκή κοινότητα απευθύνεται προς το θεό, για τον οποίο πιστεύει οτι κατοικεί στον ουρανό και ζητά το έλεός του. Μόνη ελπίδα για το λαό αλλά και για τον κάθε πιστό χωριστά είναι ο Θεός.

Από τον ίδιο Ψαλμό αντλεί το περιεχόμενό του και ο δεύτερος στίχος του πρώτου Αντιφώνου των Αναβαθμών του πλ. β' ήχου ("Ἐλέησον ἡμᾶς τοὺς ἐξουθενουμένους, καταρτίζων εὔχρηστα, σκεύη σου Λόγε"), ο οποίος έχει ως βάση τον τρίτο και τον τέταρτο στίχο του ιδίου Ψαλμού: "ἐλέησον ἡμᾶς, Κύριε, ἐλέησον ἡμᾶς, ὅτι ἐπὶ πολὺ ἐπλήσθημεν ἐξουδενώσεως, ἐπὶ πλεῖον ἐπλήσθη ἡ ψυχὴ ἡμῶν. Τὸ ὄνειδος τοῖς εὐθηνοῦσι, καὶ ἡ ἐξουδένωσις τοῖς ὑπερηφάνοις" (Ψαλμ. 122,3-4). Ως "όνειδος" χαρακτηρίζονται οι σαρκασμοί και η ικανοποίηση που έδειχναν οι διάφοροι ειδωλολατρικοί λαοί απέναντι στους παλινοστήσαντες Ιουδαίους, όταν οι δεύτεροι ξαναγύρισαν στην Ιερουσαλήμ και προσπαθούσαν να οικοδομήσουν τα τείχη της πόλης και το Ναό της μετά το διάταγμα του Κύρου βασιλέως των Περσών.

Ο Τρίτος στίχος ("Ἁγίῳ Πνεύματι, πανσωστικὴ αἰτία, εἴ τινι τούτων κατ' ἀξίαν πνεύσει, τάχει ἐξαίρει τῶν τῆς γῆς, πτεροῖ, αὔξει, τάττει ἄνω") αναφέρεται αποκλειστικά στο Άγιο Πνεύμα, το τρίτο πρόσωπο του Τριαδικού Θεού. Στον στίχο αυτό το Άγιο Πνεύμα χαρακτηρίζεται ως αιτία που σώζει τα πάντα ή ακόμα καλύτερα ως η αιτία μέσω της οποίας τα πάντα έρχονται σε επίγνωση της αληθείας και μέσω των αρετών ευαρεστούν το Θεό. Το Άγιο Πνεύμα είναι πηγή της σωτηρίας και πνέει όπου Εκείνο θέλει, λειτουργεί όπως Εκείνο κρίνει και αποστέλλεται, όπου Εκείνο κρίνει οτι πρέπει να αποσταλεί. Η φράση "τάχει ἐξαίρει τῶν τῆς γῆς" δηλώνει την ταχεία μεταχώρηση από τη γη εκείνου, τον οποίο έκρινε οτι πρέπει να ανυψώσει στον ουρανό, δηλ. τον δίκαιο άνθρωπο που καλείται να μεταβεί στους χορούς των Αγίων όταν τελευτήσει από τον επίγειο βίο του.

Βιβλιογραφία: 
Καϊμάκη Δημήτρη, Σύντομο Υπόμνημα στους Ψαλμούς, εκδ. Ψυχογιός, Αθήνα 2010. 
Κάλλιστου του Ξανθόπουλου Νικ., Ερμηνεία εις τους Αναβαθμούς της Οκτωήχου, Εν Ιεροσολύμοις 1862.

ΠΗΓΗ: http://naxioimelistes.blogspot.gr/