Παρασκευή 14 Νοεμβρίου 2025
Νάξιοι Μελιστές: Τυπική Διάταξη Ακολουθιών από 17η έως 22α Νοεμβρίο...
Νάξιοι Μελιστές: (Ψαλτικό Κυριακοδρόμιο) Κυριακή Η΄ Λουκά! 16.11.2025
Πέμπτη 13 Νοεμβρίου 2025
Ποιος ήταν ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος που τιμάται σήμερα
Τετάρτη 12 Νοεμβρίου 2025
Νάξιοι Μελιστές: (Ψαλτικό Εορτοδρόμιο) Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμο...
Δευτέρα 10 Νοεμβρίου 2025
Σιωπή, φως και πίστη: Ο Γιώργος Ταξίδης ζωγραφίζει το Άγιον Όρος ως «τόπο ζωής»
Οι επιπτώσεις της χρήσης κάνναβης στους νέους
Κυριακή 9 Νοεμβρίου 2025
Ὁ Κανών τοῦ πλ. α΄ ήχου
Ερμηνεία Κανόνα πλ. α΄ ήχου
Μιχάλης Κουτσός, Φιλόλογος – Συγγραφέας
Καταβασία
Ἦχος πλαγ. α΄ Ωδὴ α’.
Ὁ Εἱρμὸς
Ἵππον καὶ
ἀναβάτην, εἰς θάλασσαν Ἐρυθράν,
ὁ συντρίβων πολέμους ἐν ὑψηλῷ βραχίονι,
Χριστὸς ἐξετίναξεν Ἰσραὴλ δὲ ἔσωσεν,
ἐπινίκιον ὕμνον ᾄδοντα.
Απλή σύνταξη
Ο συντρίβων πολέμους ἐν ὑψηλῷ
βραχίονι, Χριστὸς,
ἐξετίναξεν ίππον καὶ ἀναβάτην εἰς θάλασσαν Ἐρυθράν
ἔσωσεν δὲ Ἰσραὴλ, ᾄδοντα ἐπινίκιον
ὕμνον.
Μετάφραση
Αυτός που συντρίβει τους πολέμιους
με το γερό του χέρι,
δηλαδή ο Χριστός, πέταξε μέσα στην
Ερυθρά θάλασσα
άλογα και αναβάτες και έσωσε τον
Ισραήλ,
που αργότερα έψελνε επινίκιο
ύμνο.
Σχόλιο
Μεταφερόμαστε
τώρα στο ιππικό με τους αναβάτες της στρατιάς του Φαραώ, τους οποίους πέταξε
πέρα η ισχυρά δεξιά του Κυρίου, που, ενώ συνέτριψε τους αντιπάλους, έσωσε τους
Ισραηλίτες, οι οποίοι έψαλαν τον επινίκιο ύμνο, δηλαδή τα νικητήρια. Αυτή είναι
η πιο χαρακτηριστική εικόνα από αυτήν την διάβαση της Ερυθράς θάλασσας, η οποία
μάλιστα έγινε και αντικείμενο κινηματογραφικής ταινίας. Το θαύμα αυτό έγινε και
στον Ιορδάνη ποταμό, όταν ο Ιησούς του Ναυή ήθελε να τον περάσει μαζί με την
Κιβωτό της Διαθήκης. Και στις δυο περιπτώσεις η παρουσία του Θεού είναι
εμφανής.
Καταβασία
Ἦχος πλαγ. α΄ ᾨδὴ γ’
Ὁ Εἱρμὸς
Ὁ πήξας ἐπ’
οὐδενὸς τὴν γῆν τῇ προστάξει σου,
καὶ μετεωρίσας ἀσχέτως βρίθουσαν,
ἐπὶ τὴν ἀσάλευτον Χριστέ, πέτραν τῶν ἐντολῶν σου,
τὴν Ἐκκλησίαν σου στερέωσον μόνε ἀγαθὲ καὶ φιλάνθρωπε.
Απλή σύνταξη
Ὁ πήξας τὴν γῆν ἐπ’ οὐδενὸς τῇ
προστάξει σου,
καὶ μετεωρίσας ἀσχέτως βρίθουσαν[1],
στερέωσον, Χριστέ, τὴν Ἐκκλησίαν σου ἐπὶ τὴν ἀσάλευτον
πέτραν τῶν ἐντολῶν σου, μόνε
ἀγαθὲ καὶ φιλάνθρωπε.
Μετάφραση
Εσύ που στέριωσες την γη πάνω στο
πουθενά με το πρόσταγμά σου
και την έθεσες στο στερέωμα και την
κρέμασες μετέωρη,
χωρίς να συγκρατείται από πουθενά
παρά το βάρος της,
στέριωσε και την Εκκλησία σου πάνω
στην ασάλευτη πέτρα
των εντολών σου, Εσύ που είσαι ο
μόνος αγαθός και φιλάνθρωπος.
Σχόλιο
Την δημιουργική δύναμη του
Θεού, που αποδείχθηκε με το που στερέωσε τη γη στο πουθενά μόνο με τον Λόγο του
και την άφησε μετέωρη χωρίς να στηρίζεται καθόλου, ο υμνογράφος παρακαλεί να
στερεώσει έτσι σταθερά και την εκκλησία με το να στηρίζεται στην ασάλευτη πέτρα
των εντολών Του. Και πάλι επανέρχεται στο βασικό θέμα της στερέωσης, που εδώ
αφορά την εκκλησία.
Καταβασία
Ἦχος πλαγ. α΄ ᾨδὴ δ’
Ὁ Εἱρμὸς
Τὴν θείαν ἐννοήσας σου κένωσιν προβλεπτικῶς ὁ Ἀββακούμ,
Χριστὲ ἐν τρόμῳ ἐβόα σοι εἰς σωτηρίαν λαοῦ σου,
τοῦ σῶσαι τοὺς χριστούς σου ἐλήλυθας.
Απλή σύνταξη
Ο Ἀββακούμ ἐννοήσας προβλεπτικῶς
τὴν θείαν σου κένωσιν,
Χριστὲ, ἐβόα σοι ἐν τρόμῳ ἐλήλυθας εἰς σωτηρίαν λαοῦ σου,
τοῦ σῶσαι τοὺς χριστούς σου.
Μετάφραση
Όταν, Χριστέ μου, ο Αββακούμ με
πρόβλεψη κατάλαβε την θεία σου κένωση (ενσάρκωση) φώναξε δυνατά και με τρόμο:
Έχεις έλθει
για την σωτηρία του λαού σου και
για να σώσεις τους πιστούς σου.
Σχόλιο
Επανέρχεται
στον Αββακούμ και τονίζει ότι, όταν προείδε την θεία κένωση του Θεού και
«εκένωσεν εαυτόν μορφήν δούλου λαβών», θα πει αργότερα ο απόστολος
Παύλος, το κατάλαβε και με φόβο και τρόμο φώναξε ότι αυτό θα γινόταν για την
σωτηρία του λαού του. Ο Αββακούμ ήταν ένας πολύ φωτισμένος αλλά και πολύ
δωρεοδόχος προφήτης, αφού αξιώθηκε αιώνες πριν από την έλευση του Κυρίου, να
τον δει σε όραμα να έρχεται και να αντιλαμβάνεται αμέσως τον λόγο, για το οποίο
θα έρχονταν, δηλαδή για την σωτηρία των πιστών. Αυτό το τρομερό όραμα
συγκλόνισε τον προφήτη και ξεχύθηκε σε αίνους προσευχής και δοξολογίας.
Καταβασία
Ἦχος πλαγ. α΄ ᾨδὴ ε’
Ὁ Εἱρμὸς
Ὁ ἀναβαλλόμενος φῶς ὡς ἱμάτιον πρὸς σὲ ὀρθρίζω,
καὶ σοὶ
κραυγάζω: Τὴν ψυχήν μου φώτισον,
τὴν ἐσκοτισμένην, Χριστὲ, ὡς μόνος εὔσπλαγχνος.
Απλή σύνταξη
Ὁ ἀναβαλλόμενος φῶς ὡς ἱμάτιον πρὸς σὲ ὀρθρίζω,
καὶ σοὶ κραυγάζω: φώτισον τὴν ψυχήν
μου,
τὴν ἐσκοτισμένην, Χριστὲ, ὡς μόνος εὔσπλαγχνος.
Μετάφραση
Εσύ που έχεις το φως για
ιμάτιο, Εσένα αποζητώ πρωί πρωί
και εσένα φωνάζω δυνατά: φώτισε,
Χριστέ μου, την ψυχή μου,
που είναι μέσα στο σκοτάδι, γιατί
είσαι ο μόνος εύσπλαχνος.
Σχόλιο
Ο
πρώτος στίχος είναι παρμένος από τον Προοιμιακό (103ος) ψαλμό του
Δαυίδ «ἐξομολόγησιν καὶ μεγαλοπρέπειαν ἐνεδύσω ἀναβαλλόμενος φῶς ὡς ἱμάτιον,
ἐκτείνων τὸν οὐρανὸν ὡσεὶ δέρριν». Πρόκειται για μια μεγαλοπρεπή εικόνα του
Θεού, ο οποίος είναι ντυμένος με μεγαλοπρέπεια, με φως και ουρανό. Σε αυτόν τον
Θεό απευθύνεται ο υμνογράφος πρωί πρωί με το πρώτο φως της ημέρας, για να
φωτίσει την σκοτισμένη του ψυχή και να πάει καλά η ημέρα του και σε αυτό
ελπίζει, διότι βασίζεται στην μεγάλη του ευσπλαχνία.
Καταβασία
Ἦχος πλαγ. α΄ ᾨδὴ στ’
Ὁ Εἱρμὸς
Μαινομένην κλύδωνι ψυχοφθόρῳ Δεσπότα Χριστέ,
τῶν παθῶν τὴν θάλασσαν κατεύνασον,
καὶ ἐκ φθορᾶς, ἀνάγαγε με ὡς εὔσπλαγχνος.
Απλή σύνταξη
Δεσπότα Χριστέ, κατεύνασον τὴν
μαινομένην θάλασσαν
κλύδωνι ψυχοφθόρῳ τῶν παθῶν,
καὶ ἐκ φθορᾶς ἀνάγαγε με ὡς εὔσπλαγχνος
Μετάφραση
Δέσποτα Χριστέ μου, καταπράυνε την
μανιασμένη θάλασσα
εξαιτίας του ψυχοφθόρου κλυδωνισμού
των παθών
και βγάλε με έξω από την φθορά ως
φιλάνθρωπος που είσαι.
Σχόλιο
Βρισκόμαστε
σε μια αγριεμένη θάλασσα και κινδυνεύουμε να χάσουμε την ζωή μας από τα
μανιασμένα κύματα της αμαρτίας. Μόνο Εσύ, Χριστέ μου Δέσποτα, που είσαι
πολυεύσπλαχνος, μπορείς να καταπαύσεις τα κύματα και μας σώσεις από την φθορά
και τον θάνατο.
Το
τροπάριο μας θυμίζει την περιπέτεια του Ιωνά στην θάλασσα, για την οποία
γίνεται μνεία στην ε΄ Ωδή των Κανόνων. Η κοινωνία πράγματι είναι μια θάλασσα
που φουρτουνιάζει από τα πάθη των ανθρώπων και οι άνθρωποι κινδυνεύουν να
χάσουν την ζωή τους. Μια τέτοια όμως φουρτουνιασμένη θάλασσα τονίζει ο υμνωδός,
υπάρχει και μέσα στην ψυχή του κάθε ανθρώπου και κινδυνεύει να πνιγεί από τα
κύματα που σηκώνουν τα διάφορα πάθη. Μόνο ο Κύριος που έπαυσε την τρικυμία των
μαθητών του, μπορεί να παύσει και την τρικυμία της ψυχής των ανθρώπων.
Καταβασία
Ἦχος πλαγ. α΄ ᾨδὴ ζ’
Ὁ Εἱρμὸς
Ὁ
ὑπερυψούμενος τῶν Πατέρων Κύριος,
τὴν φλόγα κατέσβεσε τοὺς Παῖδας ἐδρόσισε
συμφώνως
μελῳδοῦντας· Ὁ Θεὸς εὐλογητὸς εἶ.
Απλή σύνταξη
Ὁ ὑπερυψούμενος Κύριος τῶν Πατέρων,
κατέσβεσε τὴν φλόγα, ἐδρόσισε τοὺς Παῖδας
συμφώνως μελῳδοῦντας· Ὁ Θεὸς
εὐλογητὸς εἶ.
Μετάφραση
Ο πάνω από όλους και όλα Κύριος των
Πατέρων μας
έσβησε την φλόγα και δρόσισε τους
Παίδες,
οι οποίοι με ένα στόμα όλοι έψελναν
το Θεό και έλεγαν:
Εσύ που είσαι ο Θεός μας, είσαι
ευλογημένος.
Σχόλιο
Ο Θεός των πατέρων μας ο οποίος
αναγνωρίστηκε ότι είναι πάνω και πέρα από όλους και όλα, αυτός έσβησε την φωτιά
και δρόσισε τα παιδιά, τα οποία όλα μαζί με μια φωνή έψελναν και έλεγαν ότι ο
Θεός τους είναι ευλογημένος.
Εδώ τονίζεται η σύμπνοια και η
ομοφωνία στο θέμα της ευχαριστίας των Τριών Παίδων για την αμέριστη
συμπαράσταση του Θεού σε αυτούς. Παράλληλα ο υμνογράφος
ακολουθώντας την παράδοση η ζ΄ Ωδή να είναι αφιερωμένη στους Τρεις Παίδες έχει
ως εφύμνιο σε όλα τα τροπάριο τη Ωδής τον ύμνο τους: «Ὁ Θεὸς εὐλογητὸς
εἶ», δηλαδή Εσύ που είσαι ο Θεός μας, είσαι ευλογημένος.
Καταβασία
Ἦχος πλαγ. α΄ ᾨδὴ η’
Ὁ Εἱρμὸς
Σοὶ τῷ παντουργῷ ἐν τῇ καμίνῳ Παῖδες,
παγκόσμιον πλέξαντες χορείαν ἔμελπον·
Πάντα τὰ ἔργα, τὸν Κύριον ὑμνεῖτε,
καὶ ὑπερυψοῦτε, εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας.
Απλή σύνταξη
Παῖδες πλέξαντες παγκόσμιον
χορείαν
ἐν τῇ καμίνῳ Σοὶ τῷ
παντουργῷ ἔμελπον·
Πάντα τὰ ἔργα, τὸν Κύριον ὑμνεῖτε,
καὶ ὑπερυψοῦτε, εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας.
Μετάφραση
Οι Παίδες αφού έπλεξαν μέσα στη
φωτιά παγκόσμιους χορούς
για Σένα, που όλα μπορείς να τα
κάνεις, τραγουδούσαν:
όλα τα κτίσματα υμνείτε τον Κύριο και βάλτε τον πιο
ψηλά
από όλους και από όλα σε όλους τους
αιώνες.
Σχόλιο
Οι Παίδες, που ρίχτηκαν στο
καμίνι, έκαναν όλους τους ανθρώπους του κόσμου να ενωθούν και να
σχηματίσουν με τον χορό τους ένα στεφάνι και να ψέλνουν τον Παντοδύναμο Θεό,
που μπορεί να κάνει τα πάντα. Πράγματι όλα τα στοιχεία της φύσεως αλλά και
όλοι οι πιστοί και με την βοήθεια των υμνογράφων ψέλνουν όλοι μαζί και
υμνολογούν και μεγαλύνουν τον Θεό Δημιουργό όλους τους αιώνες.
Καταβασία
Ἦχος πλαγ. α΄ ᾨδὴ θ’
Ὁ Εἱρμὸς
Ἡσαΐα χόρευε ἡ
Παρθένος ἔσχεν ἐν γαστρί,
καὶ ἔτεκεν υἱὸν τὸν Ἐμμανουήλ Θεόν τε καὶ ἄνθρωπον,
ἀνατολὴ ὄνομα αὐτῷ ὂν μεγαλύνοντες,
τὴν Παρθένον μακαρίζομεν.
Απλή σύνταξη
Ἡσαΐα χόρευε ἡ Παρθένος ἔσχεν ἐν
γαστρί,
καὶ ἔτεκεν υἱὸν τὸν Ἐμμανουήλ Θεόν τε καὶ ἄνθρωπον,
ἀνατολὴ ὄνομα αὐτῷ ὂν μεγαλύνοντες,
τὴν Παρθένον μακαρίζομεν.
Μετάφραση
Ησαΐα μπες στο χορό και χόρευε
γιατί η Παρθένος
συνέλαβε στην κοιλιά της και
γέννησε γιο τον Εμμανουήλ,
που είναι και Θεός και άνθρωπος με
το όνομα Ανατολή.
Αυτόν δοξολογώντας μακαρίζουμε την
Παρθένο Μαρία.
Σχόλιο
Ο Ησαΐας ήταν εκείνος που
προφήτευσε πολύ καθαρά για την σύλληψη της Θεοτόκου από το Άγιο Πνεύμα και στη
συνέχεια την Γέννηση του Χριστού. Τώρα που βρίσκεται στους ουρανούς, που
παρακολουθεί όμως τα τεκταινόμενα αγάλλεται η ψυχή του κι εμείς τον προτρέπουμε
να χορεύει γιατί ήρθε ο Εμμανουήλ, δηλαδή ο Θεός που είναι κοντά μας, και
έγινε άνθρωπος με το όνομα Ανατολή, δηλαδή είναι ο Ήλιος της Δικαιοσύνης που
ήρθε από την ανατολή της βασιλείας του Θεού.
[1] Άσχετος+ αυτός που δεν έχει σχέση με
άλλον βρίθω= είμαι γεμάτος από κάτι