Το «ασβέστωμα» ή η λεύκανση
του κορμού των δέντρων
Μανώλης Καπάνταης,
Δασολόγος-Περιβαλλοντολόγος,
τ. Δ/ντης Πρασίνου
Το ασβέστωμα των σπιτιών και των αυλών αποτελεί παλαιότατη συνήθεια για τους κατοίκους της επαρχίας των νησιών αλλά και σε ορισμένες περιοχές του λεκανοπεδίου. Επιλέγεται το λευκό χρώμα καθώς έχει γίνει συνώνυμο της καθαριότητας και της επιμέλειας. Τα σπίτια ασβεστώνονταν τουλάχιστον τρεις φορές το χρόνο, (Χριστούγεννα, Πάσχα, Δεκαπενταύγουστο) στο εσωτερικό και στο εξωτερικό τους, στις μάντρες, στα πεζούλια, στις ξερολιθιές και στα δέντρα. Η πρακτική αυτή συνδέεται στενά με την παραδοσιακή μεσογειακή αρχιτεκτονική και έχει ρίζες πίσω στις εποχές της Αρχαίας Ελλάδας και των Ρωμαϊκών χρόνων.
Το τραγούδι του Μίκη Θεοδωράκη και του Τάσου Λειβαδίτη το αναφέρουν: «Μοσχοβολούν οι γειτονιές βασιλικό κι ασβέστη»….
Για το συχνά λοιπόν αυτό φαινόμενο του «ασβεστώματος» των κορμών και των κύριων βλαστών των δένδρων (μπράτσα), από παλιά υπήρχε η άποψη ότι έτσι τα οπωροφόρα δένδρα κατά την περίοδο της άνοιξης, προστατεύονται από προσβολές ξυλοφάγων εντόμων και μυκήτων. Κάποιοι μάλιστα το έκαναν και για να αποτρέπουν τις κατσίκες και άλλα ζώα να τρέφονται με τα φύλλα των δένδρων.
Ανατομία του βλαστού
Σε εγκάρσια τομή ο βλαστός ενός ποώδους δικότυλου φυτού παρουσιάζει τις παρακάτω στρώσεις κυττάρων, από έξω προς τα μέσα:
- Την επιδερμίδα, που αποτελείται συνήθως από μία στρώση κυττάρων με πάχος που διαφέρει στα διάφορα είδη,
- Το φλοιό που βρίσκεται κάτω από την επιδερμίδα. Επιδερμίδα: λεία, κηρώδης, µε πολυάριθμές µμικρές δυσδιάκριτες φακίδες, ελάχιστα σκωριόχρωμη, ιδίως στην κοιλότητα του μίσχου.
- Τα δέντρα πρέπει να αναπνεύσουν και μέσω του κορμού το κάνουν μέσω των πρόσθετων ανοιγμάτων αποκαλούμενων φακίδων.Η φακίδα είναι ένας πορώδης ιστός που αποτελείται από κύτταρα με μεγάλους ενδοκυτταρικούς χώρους στο περίμετρο των δευτερευόντων πυκνών οργάνων και το φλοιό των ξυλώδεις μίσχους και τις ρίζες των δικοτυλήδονων ανθοφόρων φυτών. Λειτουργεί ως πόρος, παρέχοντας ένα μονοπάτι για την άμεση ανταλλαγή αερίων μεταξύ των εσωτερικών ιστών και της ατμόσφαιρας μέσω του φλοιού, η οποία αλλιώς είναι αδιαπέραστη από τα αέρια. Το όνομα φακίδα, προέρχεται από το φακοειδές σχήμα (φακού). Το σχήμα των φακών είναι ένα από τα χαρακτηριστικά που χρησιμοποιούνται για την ταυτοποίηση των δέντρων.
- Φλοιός. Είναι ο προστατευτικός μανδύας του δέντρου. Η μορφή του διαφέρει ανάλογα με το είδος του δέντρου. Αποτελείται εξωτερικώς από σκληρά φελλο- ποιημένα κύτταρα (εξωτερικός φλοιός) και εσωτερικώς από μια ζωντανή, λεπτότερη, χυμώδη στιβάδα, ανοιχτότερου χρώματος (εσωτερικός φλοιός), στην οποία αποθηκεύονται θρεπτικές ουσίες για να διοχετευθούν στο δέντρο. Βαθμιαία ο εσωτερικός φλοιός μετασχηματίζεται σε εξωτερικό, και αυτού φύλλα ή κομμάτια, ανάλογα με το δέντρο, πέφτουν στο έδαφος.
- Τον κεντρικό κύλινδρο, που αποτελείται από τους αγωγούς ιστούς. Ανάμεσά τους παρατηρείται μια ζώνη από μεριστωματικά κύτταρα το κάμβιο και
- Την εντεριώνη, που βρίσκεται στο κέντρο του βλαστού
Εικόνα 2. Τομή κορμού δέντρου. Από την τοποθεσία press.ntua.gr/documents/KEFALAIO1_wood.pdf
Το «ασβέστωμα» ή η λεύκανση του κορμού των δέντρων
Το «ασβέστωμα» ή η λεύκανση του κορμού των δέντρων είναι η βαφή του κορμού με διάλυμα ασβέστη με νερό η με διάλυμα λάτεξ λευκού χρώματος για προστασία.
Το ασβέστωμα και η λεύκανση με χρώμα των κορμών δέντρων είναι παρόμοια, αλλά δεν είναι το ίδιο.
O όρος ασβέστης είναι ένας γενικός όρος που αναφέρεται σε εκείνα τα ανόργανα υλικά που περιέχουν ασβέστιο, και στη σύσταση των οποίων κυριαρχούν ανθρακικά άλατα, οξείδια και υδροξείδια. Ο κοινός ασβέστης είναι το οξείδιο του ασβεστίου (χημικός τύπος CaO) ή το υδροξείδιο του ασβεστίου (χημικός τύπος Ca(OH)2, παρασκευάζεται με ανάμιξη οξειδίου του ασβεστίου με νερό). Επίσης ασβέστης ονομάζεται ορυκτό με χημική σύνθεση CaO, που συναντάται πολύ σπάνια.
Η βαφή με διάλυμα λάτεξ λευκού χρώματος είναι επίστρωση από εύκαμπτο υλικό στον κορμό του δέντρου. Μη χρησιμοποιείτε χρώματα του εμπορίου με βάση το πετρέλαιο για την προστασία του κορμού.
Τα οφέλη και οι αρνητικές επιπτώσεις
Το ασβέστωμα του κορμού των δέντρων εξακολουθεί να γίνεται σε πολλά μέρη του κόσμου, ως πρακτική που κληρονομείται από την καλλιέργεια φρούτων σε κρύες περιοχές, όπου μπορεί με αυτό τον τρόπο να βοηθήσει τα πρόσφατα φυτεμένα, μπολιασμένα ή κλαδεμένα δέντρα, για να τα προστατεύσει από τις ξαφνικές αλλαγές θερμοκρασίας στα τέλη του φθινοπώρου και του χειμώνα. Οι οποίες αλλαγές θερμοκρασίας μπορούν να προκαλέσουν τη καταστροφή σε μέρη του κορμού και συγκεκριμένα στο στρώμα του ιστού του καμβίου.
Είναι επίσης χρήσιμο και σε ορισμένες περιοχές για είδη που καλλιεργούνται όπως οι μηλιές και οι οποίες απαιτούν ψυχρές περιόδους για να για να αποδώσουν καρπούς.
Το «ασβέστωμα» ή η λεύκανση του κορμού των δέντρων μπορεί να προστεθεί σαν απωθητικό για την προστασία του φλοιού των νεαρών δεντρυλλίων που αποφλοιώνονται από λαγούς (Lepus europaeus) και από διάφορα τρωκτικά κατά τη διάρκεια του χειμώνα.
Η λεύκανση η το ασβέστωμα με υδροξειδίο του ασβεστίου Ca(OH)2, μπορεί να είναι επωφελής για την αφομοίωση ορισμένων θρεπτικών συστατικών υπό συνθήκες υψηλής οξύτητας του εδάφους, αλλά μπορεί να γίνει επιβλαβής σε άλλες περιπτώσεις. Το ασβέστωμα που χρησιμοποιείται για τη λεύκανση του κορμού ξεπλένεται με τις βροχές, διαλύεται και μεταφέρεται χαμηλότερα στο έδαφος με την έκπλυση.
Όταν αυτός ο ασβέστης φτάσει στο έδαφος, έχει την ιδιότητα να αυξάνει το pH του. Το pH είναι πολύ σημαντικός παράγοντας και επηρεάζει τη διαλυτότητα των ιόντων και κατά συνέπεια και την ανάπτυξη των φυτών. Το pH είναι ένας δείκτης που μέτρα της ικανότητας του εδάφους να διευκολύνει την ανταλλαγή ανόργανων στοιχείων και να τα κάνει να απορροφούνται από τα λεπτά ριζίδια των φυτών. Μια ιδανική τιμή pH κυμαίνεται από 6 έως 6,5. Όταν το pH αυξάνεται, το έδαφος γίνεται πιο αλκαλικό. Το υψηλό pH δημιουργεί μειωμένη διαθεσιμότητα θρεπτικών στοιχείων, ιδιαίτερα P και μικροθρεπτικών Zn, Fe, Mn και B, συνέπεια των οποίων οι καλλιέργειες συχνά υποφέρουν από τροφοπενίες, κυριότερη των οποίων είναι η χλώρωση του σιδήρου. Όλα αυτά τα προβλήματα της μειωμένης διαθεσιμότητας των θρεπτικών σχετίζονται με την εκτεταμένη παρουσία του HCO3 στα ασβεστούχα εδάφη. Τα ανιόντα αυτά επηρεάζουν άμεσα την πρόσληψη τους από τα φυτά και εμμέσως μπορεί να δημιουργούν τροφοπενίες Fe και Mn.
Ο σίδηρος, παραδείγματος χάριν, ένα βασικό μέταλλο για την υγιή ανάπτυξη του δέντρου, δεν μπορεί πλέον να ληφθεί από τις ρίζες. Εάν το έδαφος είναι αλκαλικό από μόνο του, όπως συμβαίνει σε πολλές περιοχές της πόλης, με το ασβέστωμα του κορμού έχουμε μόλις επιδεινώσει την κατάσταση και επηρεάζουμε περισσότερο τα δέντρα και άλλα φυτά. Το ασβέστωμα οδηγεί το δέντρο να βιώσει μια κατάσταση τροφοπενίας όπως προαναφέρθηκε που ονομάζεται “χλώρωση”, τα συμπτώματα της οποίας είναι το κιτρίνισμα των φυλλωμάτων και η μειωμένη ικανότητα φωτοσύνθεσης.
Τα δέντρα πρέπει να αναπνεύσουν και μέσω του κορμού, το κάνουν μέσω των πρόσθετων ανοιγμάτων αποκαλούμενων φακίδων. Το «ασβέστωμα» ή η λεύκανση του κορμού των δέντρων φράζει αυτούς τους πόρους με τη μείωση της ανταλλαγής αερίων και ως εκ τούτου επηρεάζει το φυσιολογικό μεταβολισμό στην περιοχή.
Άλλα επιχειρήματα που προβάλλονται είναι ότι με τη λεύκανση του δέντρου προστατεύεται αυτό από ζημιές που προκαλούνται από τα μυρμήγκια, τα παράσιτα και τις ασθένειες, μπορεί αυτά να συγχέονται σε ορισμένες περιπτώσεις και να μην ανεβαίνουν (δεν έχει μελετηθεί εάν αποτρέπουν την προσβολή των εξαπατημένων εντόμων από τις υψηλές θερμοκρασίες που ξεκινούν την επικονίαση).
Το άσπρο χρώμα στον κορμό μπορεί επίσης να καταστήσει ευκολότερο για να δείτε εάν ο φλοιός του δέντρου δέχεται επίθεση από τα έντομα από τις τρύπες που έχουν δημιουργήσει σε αυτόν. Πολλά από τα ξυλώδη φυτά μας, όταν είναι νεαρά, έχουν τα στελέχη τους πράσινα (φωτοσυνθετικά ενεργά) και είναι εκεί που αναπτύσσονται μύκητες συνήθως από τις επιθέσεις που πραγματοποιούν τα μυρμήγκια, καθώς εκείνη την εποχή δεν χρειάζεται λειτουργήσουν φωτοσυνθετικά για να παράγουν, αλλά αργότερα στον εσωτερικό φλοιό η εργασία παραγωγής του φελλού καθίσταται ανεπιτυχής, αλλά εμείς βέβαια όπως βλέπουμε τους κορμούς βαμμένους, θεωρούμε ότι είναι κανονικά ανεπτυγμένος ο εσωτερικός φλοιός. Ο ιστός αυτός προστατεύει τους άλλους εσωτερικούς ιστούς ενός φυτού από την ξήρανση, τη μηχανική βλάβη, από τα έντομα και τα φυτοφάγα ζώα. Με τον τρόπο αυτό προσφέρει μηχανική προστασία, και ταυτόχρονα αποτελεί έναν καλό θερμικό απομονωτή αφού οι κυτταρικές κοιλότητες του είναι γεμάτες με αέρα.
Άλλα είδη, γενικά φυλλοβόλα, π.χ. Lagerstroemia indica (L.) Pers. “Crepe” Platanus x acerifolia (Ait.) Willd. “Banana”; Caesalpinea paraguariensis (Parodi) Burk. “Guayacán” Geoffroea decorticans (Gill. Ex Hook. & Arn.) Burkart “Chañar” Cercidium praecox (R. et P.) Harms «Brea» κ.λ.π. έχουν κορμούς με φωτοσυνθετικά ενεργή επιδερμίδα και αφομοιώνουν εκεί τις ουσίες που τους επιτρέπουν να αρχίσουν να «δουλεύουν» όταν ακόμα δεν έχουν φύλλα, αποφεύγοντας τα φυτοφάγα, που εκείνη τη στιγμή έχουν μεγάλη ανάγκη για τροφή, από την άλλη πλευρά, οι διαδοχικές εκτομές δηλαδή αφαίρεση ή απογύμνωση του φλοιού ενός δέντρου, επιφέρει τη μερική ή ολική απώλεια κρούστας, που τους επιτρέπουν να απαλλαγούν από επιφανειακά είδη,επιφυτικά και υφέρπουσα είδη που, με την πάροδο του χρόνου, τείνουν να γίνουν επιβλαβή.
Λέγεται επίσης ότι η λεύκανση του κορμού κάνει το δέντρο πολύ «αισθητικό» και δίνει την εντύπωση ότι αυτά είναι «καλά φροντισμένα». Τι είναι πιο αισθητικό από ένα υγιές, δυνατό και ζωηρό δέντρο, με κορμό που δείχνει το άθικτο φλοιό, το χρώμα και τη χαρακτηριστική του εμφάνιση.
Είναι σύνηθες να βλέπουμε τους κορμούς δέντρων των στρατιωτικών εγκαταστάσεων να είναι βαμμένοι λευκοί, όπου οι άνθρωποι και τα οχήματα είναι βαμμένα για να καμουφλάρουν τον εαυτό τους … !!!
Δικαιολογείται ή λεύκανση των κορμών εκεί όπου πρέπει να φαίνονται καθαρά οι κορμοί (σε περιοχές κυκλοφορίας ή στάθμευσης οχημάτων χωρίς σήμανση ή οριοθέτησης).
Προφανώς στη χώρα μας και ιδίως στις νησιωτικές περιοχές η λεύκανση του κορμού των δέντρων συνδέεται με την παράδοση. Είναι μια πρακτική που συνδέεται με την καθαριότητα του σπιτιού η του χώρου μπορούμε να πούμε με τον εξαγνισμό. Συνδέει τις μυρωδιές της άνοιξης με τον ασβέστη. Βέβαια από την έρευνα έχει αποδειχτεί ότι αυτή η τεχνική έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα.
ΠΗΓΕΣ
Α. El blanqueado del tronco de los árboles
Bibliografía
- 1 Hernández Herrera, Alejandro; Zermeño González, A.;RodríguezGarcía, R. y Jasso Cantu, D. 2006 Beneficios del encalado total del manzano (Malus domesticus Borkh) en la sierra de Arteaga, Coahuila, México Agrociencia Vol. 40:5 pp 577-584
- 2 Koehler Glen W. Editor. 1996-1997 New England Apple Pest Management Guide “TRUNK PAINTING for BARK PROTECTION”
- 3 Rivas Torres Daniel Mayo 21 de 2004. LOS INCONVENIENTES DEL ENCALADO DE LOS ÁRBOLES http://www.rivasdaniel.com/index.html
- 4 Bueno Sousa Maria Alice de Lourdes 2005 ¿POR QUÉ NO BLANQUEAR LOS TRONCOS DE LOS ÁRBOLES? 6p.
Β. Wikipedia
Γ. ntua.gr/documents/KEFALAIO1_wood.pdf
ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ: https://dasarxeio.com/2020/12/05/89846/
