Χερουβικό!

 Χερουβικό Φωκαέως α' ήχου

Ζωντανή ηχογράφηση από τη Θεία Λειτουργία που τελέσθηκε στον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Νικολάου της Αρχιεπισκοπής Ριμνικίου (Ramnicu Valcea) στη Ρουμανία, στις 22 Μαΐου 2011. Ψάλλει η Χορωδία Ιεροψαλτών Ι.Μ. Αλεξανδρουπόλεως.

Ο Αγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός

Ο Φτελιάς ευωδίαζε Πατρο-Κοσμά

Ηλίας Λιαμής, δρ. Θεολογίας, Καθηγητής Μουσικής, Πρόεδρος της Συνοδικής Υποεπιτροπής Καλλιτεχνικών Εκδηλώσεων της Εκκλησίας της Ελλάδος

Ένας πανέμορφος τόπος, ένα δέντρο ψηλό και μια επιγραφή υπήρξαν η αφορμή του κειμένου που ακολουθεί.

Τόπος, το χωριό Σπήλαιο των Γρεβενών. Τόπος υπέροχος ευλογημένος, με ιστορία βαριά, με μνήμες και αρώματα μιας Ελλάδας που έχει ακολουθήσει την Περσεφόνη «στην αγκαλιά της γης» και περιμένει μια Άνοιξη για να ξανάβγει στο φως.

Στο έμπα του χωριού, ό,τι έχει απομείνει από τη Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου με το υποβλητικό καθολικό της. Κι εκεί, στον φράκτη του, ένας γέρικο κορμός και από κάτω μια ταμπέλα:

ΕΔΩ ΣΤΟΝ ΙΣΚΙΟ ΤΟΥ ΦΤΕΛΙΑ
ΤΟ ΕΤΟΣ 1779 ΥΠΟΔΕΧΘΗΚΑΝ
ΤΟΝ ΑΓΙΟ ΚΟΣΜΑ ΤΟΝ ΑΙΤΩΛΟ
ΟΙ ΙΕΡΩΜΕΝΟΙ ΤΟΥ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΟΥ
ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ
ΚΑΙ ΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ
ΣΠΗΛΑΙΟΥ

Ο Άγιος Κοσμάς τον Αιτωλός ή, όπως τον αποκαλούσαν οι σύγχρονοί του, ο Πατροκοσμάς: Η κορυφαία ίσως πνευματική μορφή των σκοτεινών χρόνων της σκλαβιάς της πατρίδας μας.

Αρκεί έστω και μία απλή ανάγνωση των διδαχών του για να συνειδητοποιήσουμε τον ζήλο, την άδολη πίστη, την απλότητα και το βάθος των λόγων του. Δώρο ψυχής η ανάγνωση των κειμένων του. Λέξεις που φτάνουν κατευθείαν στην καρδιά, λες και ο άγιος μάς απευθύνει την ίδια τούτη τη στιγμή τον λόγο, λες και μας μιλά προσωπικά, λες και μας γνωρίζει και απαντά στα πιο βαθιά μας ερωτήματα. Σήμερα, διακόσια χρόνια μετά, σε συνθήκες εντελώς διαφορετικές, με γνωστικό επίπεδο ακροατών απείρως υψηλότερο –μακάρι να ΄ταν και το πνευματικό-, ο λόγος του παραμένει ζωντανός, καίριος, λυτρωτικός, οικείος, τρυφερός, ικανός να ημερέψει και την πιο αναστατωμένη καρδιά.

Γεννήθηκε στις αρχές του 18ου αιώνα στην Αιτωλία. Αγαπούσε τα γράμματα και έφτασε να σπουδάσει μέχρι και στην Αθωνιάδα Σχολή του Αγίου Όρους. 45 περίπου χρονών άρχισε τις περιοδείες του, κυρίως σε Δυτική Ελλάδα και Ήπειρο. Ίδρυσε περίπου 200 σχολεία. Είκοσι χρόνια από το ξεκίνημα της ιεραποστολής του, εκτελέστηκε από τους Τουρκαλβανούς στην πόλη του Βερατίου της Αλβανίας.

Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός κατηγορήθηκε και συκοφαντήθηκε, τόσο εν ζωή, όσο και μετά θάνατον, όπως γίνεται με όλους τους αγίους. Στην δική του περίπτωση, η υψηλή διανόηση τού καταλόγισε πως δεν εκτιμούσε την αληθινή μόρφωση, την στηριγμένη στην φιλοσοφία και στα διδάγματα του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, που τότε βρισκόταν σε ακμή. Ο λόγος του θεωρήθηκε συχνά σκοταδιστικός, με στοιχεία θρησκοληψίας, ακόμη και αγυρτείας. Κι όμως, αυτός που τόσο κατηγορείται, έκανε υψηλές σπουδές για την εποχή του, τόσο στην θεολογία, όσο και στη φιλοσοφία. Αγάπησε τα γράμματα, αγάπησε όμως παράλληλα και τον βίο των Αγγέλων: Τη μοναστική ζωή. Όξυνε τον νου του, αυτό όμως που τον έκανε άνθρωπο αγάπης και θυσίας ήταν η άσκηση κατά των παθών, που αν δεν γίνει, μεταβάλλει τον άνθρωπο της κοσμικής γνώσης σε ύπαρξη αλαζονική, εγωπαθή και τελικά επικίνδυνη. Ο Άγιος Κοσμάς γνώριζε πως η αμάθεια κράτα τον άνθρωπο σε κατάσταση αγριότητας, προλήψεων και σκότους. Γνώριζε όμως πως, χωρίς Θεό, μια άλλη βαρβαρότητα, ίσως πιο εξευγενισμένη αλλά εξίσου απάνθρωπη, πολιορκεί τις ψυχές και την κοινωνία. Γι’ αυτό και μέχρι σήμερα, ο λόγος του ευωδιάζει αγιότητα, απλότητα, ήθος Χριστού και αύρα χάριτος.

Αυτήν την ισορροπία ανάμεσα στην κοσμική γνώση και το Ορθόδοξο ήθος προσπάθησε να διατηρήσει στην ιεραποστολή του ο Άγιος Κοσμάς. Εγχείρημα δυσχερέστατο σε μια Ελληνική ύπαιθρο βυθισμένη στην απόλυτη αμάθεια, τον φόβο, τις δεισιδαιμονίες, τη φτώχια. Άνθρωποι χωρίς δυνατότητα κατανόησης ακόμη και κοινών ελληνικών λέξεων, με διαρκή τον κίνδυνο να αφομοιωθούν από τον μουσουλμανισμό και να χάσουν κάθε επαφή με την πίστη και την εθνική τους ταυτότητα. Εν μέσω τέτοιας καταστάσεως, ο Άγιος Κοσμάς ξεκινά. Τα εφόδιά του; Μας τα περιγράφει ο ίδιος:

«Εγώ με την χάριν του Θεού, μήτε σακκούλα έχω, μήτε κασέλα, μήτε σπίτι, μήτε άλλο ράσο από αυτό που φορώ. Και το σκαμνί, όπου έχω, δεν είναι εδικό μου, διά λόγου σας το έχω. Άλλοι το λέγουν σκαμνί και άλλοι θρόνον. Δεν είναι καθώς το λέγετε. Αμή θέλετε να μάθετε τι είναι; Είναι ο τάφος μου και εγώ είμαι μέσα ο νεκρός όπου σας ομιλώ. Ετούτος ο τάφος έχει την εξουσίαν να διδάσκη βασιλείς και πατριάρχας, αρχιερείς, ιερείς, άνδρας και γυναίκας, παιδία και κορίτσια, νέους και γέροντας και όλον τον κόσμον».

Ο άγιος Κοσμάς είναι υποχρεωμένος να μιλήσει απλά, να διασώσει τα ουσιώδη, να απευθυνθεί σε ενηλίκους με γνώσεις και πνευματική ωριμότητα παιδιών Δημοτικού. Χτίζει με μικρές φράσεις και απλές λέξεις μια στοιχειώδη κοίτη, ώστε το ποτάμι του Γένους να μη χάσει τον προσανατολισμό του και χυθεί σε αχανείς πεδιάδες, μέχρι να χάσει την ορμή του και τελματώσει. Το ξέρει πως οι εποχές επιβάλλουν αυστηρότητα και όρια στέρεα και κατανοητά. Η Ελληνική επικράτεια και κυρίως η Δυτική Ελλάδα και η Ήπειρος που «όργωσε», μόνον Ελληνική δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί την εποχή εκείνη. Τούρκοι, Αλβανοί, Ενετοί, Καθολικοί, ακόμη και προύχοντες της εποχής έχουν μεταβάλλει τη γη αυτή σε ένα πεδίο άγριων συγκρούσεων με μόνιμο θύμα του Ελληνικούς πληθυσμούς. Όλοι γνωρίζουν πως Οθωμανική αυτοκρατορία καταρρέει και ο καθένας επιδιώκει να έχει μερίδιο του πλούτου και της εξουσίας της επόμενης μέρας. Ο άγιος Κοσμάς αντιλαμβάνεται πως δεν είναι το οικονομικό πρόβλημα το οξύτερο. Αυτό που τον απασχολεί είναι το όραμα των ανθρώπων, το νόημα που θα δώσουν στη ζωή τους, αλλά και η καθημερινότητα, οι ανθρώπινες σχέσεις, πολλές από τις οποίες έχουν αλλοτριωθεί πλήρως. Πιστεύει πως το μέλλον πρέπει να κτιστεί σε μια στέρεη Ελληνορθόδοξη ταυτότητα, δεν περιορίζεται όμως μόνον σε εθνικό ή, κατά τους κατηγόρους του, εθνικιστικό λόγο. Φέρνει την πίστη στην καθημερινή ζωή και καλεί τους ανθρώπους πρώτα, να αλλάξουν μέσα τους για ν΄ αλλάξουν και το γύρω τους. Στηλιτεύει την υποτίμηση της γυναίκας και των παιδιών, αγωνίζεται κατά των προλήψεων, υψώνει τονσταυρό της συγνώμης, που πρέπει να ποτίσει όλες τις ανθρώπινες σχέσεις. Πασκίζει να ξαναδώσει στους ανθρώπους χριστιανικά κριτήρια για το σωστό και το λάθος, να αναδείξει την τιμιότητα, την ακεραιότητα, ενώ με τη ζωή του προβάλλει την ανιδιοτέλεια, φέρνοντας ως παράδειγμα τον εαυτό του.

Δεν έγραψε βιβλία. Οι διδαχές του πρέπει να είναι μάλλον καταγραφές ακροατών ή μαθητών του. Ακόμη όμως κι έτσι, θαυμάζει κανείς τη μέθοδο του: Ανεβαίνει πάντα σε ένα σκαμνί και συχνά στερεώνει σταυρό. Αρχίζει με επαίνους. Κερδίζει γρήγορα το ακροατήριό του, σε σημείο να είναι πρόθυμο αν ακούσει συχνά σκληρή κριτική, η οποία όμως εκπέμπει πηγαία φιλανθρωπία, συμπόνια και αληθινή αγωνία. Συχνά απευθύνει ερωτήσεις στους ακροατές του. Από τις απαντήσεις προσαρμόζει τη συνέχεια του λόγου του. Και κάθε φορά αφήνει παραγγελίες, όχι ως εντολές, αλλά ζητώντας τες ως χάρη προσωπική. Ο τρόπος του θα μπορούσε να αποτελεί υλικό σεμιναρίου για σύγχρονους παιδαγωγούς και ομιλητές.

Κοινή επωδός όλων το σχολείο. Το σχολείο των Ελληνικών γραμμάτων, η σταθερή παραγγελία απ΄ όπου περνούσε ο Άγιος Κοσμάς. Στον νου του δε υπάρχει μέλλον του Γένους χωρίς παιδεία. Παιδεία για όλους και κυρίως για τα παιδιά. Γνήσιος πνευματικός ή μάλλον αγιοπνευματικός άνθρωπος αλλά και γνήσιος ανθρωπιστής, δεν φοβάται τη μόρφωση, όπως την τρέμουν οι σκοταδιστές όλων των εποχών. Γνωρίζει πως πίστη του Χριστού απευθύνεται σε όλους. Μπορεί ο τρόπος να διαφέρει, κοινός όμως είναι ο στόχος: Η χαρά της ζωής αυτής και η εξασφάλιση του Παραδείσου. Και όταν λέει Παράδεισο, δεν εννοεί τόπο απόλαυσης, αλλά τόπο σχέσης με τον Θεό. Κι αν υπάρχει αυτή η σχέση, όλα γίνονται αιτία χαράς. Μόρφωση λοιπόν, ώστε ο καθένας να έχει πρόσβαση στα κείμενα, πρώτα τα Ευαγγελικά, μετά τα Πατερικά, μετά τα Ελληνικά. Ποτέ ο άγιος Κοσμάς δεν απαγόρευσε βιβλίο, ποτέ δεν χλεύασε την κοσμική γνώση. Πάντα όμως διακήρυσσε πως μόνον τα γράμματα του Θεού ημερεύουν την ψυχή, ομορφαίνουν τις σχέσεις των ανθρώπων, ανοίγουν τον δρόμο προς τα αιώνια.

Για πόσα κι από πόσους κατηγορήθηκε! Για τους Τούρκους αποτελεί προπαγανδιστή της ρωσικής πολιτικής και Ρώσο πράκτορα. Για τους Ενετούς, κατάσκοπο. Για τους Αλβανούς, Έλληνα εθνικιστή. Για τους Εβραίους, ανατροπέα των συμφερόντων τους. Για τους ισχυρούς της εποχής, κοινωνικό ταραχοποιό, για τους κύκλους των καθολικών και των προτεσταντών της εποχής, φανατικό ορθόδοξο ζηλωτή, για τους ιστορικούς, προάγγελο χιλιαστικών δοξασιών. Αγαπήθηκε όμως από τους απλούς ανθρώπους, ακόμη και από τους απλούς Τούρκους. Κυρίως όμως απετέλεσε πρόσωπο που τιμήθηκε σχεδόν από όλο τον Ορθόδοξο κόσμο. Μέχρι σήμερα ο λόγος του παραμένει καίριος και γλυκός. Θα μπορούσε να αποτελεί πρώτη ύλη μιας στοιχειώδους κατήχησης, σε εποχές που η αποξένωση από την πίστη πλησιάζει συχνά στο επίπεδο της εποχής εκείνης.

Η τιμή στη μνήμη του αποτελεί τιμή στα ευγενέστερα οράματα του Γένους μας:Την επανασύνδεση Ελληνικής γλώσσας και Ορθόδοξης πίστης, ως μοναδικής προϋπόθεσης ενός Ελληνισμού που έχει να πει κάτι καινούργιο, κάτι ελπιδοφόρο σε μια Ευρώπη που ψάχνει αξίες και αρχές.

Οι άγιοι ζουν και άγιος Κοσμάς είναι σήμερα παρών με τη χάρη του Θεού και τον προσωπικό του αγώνα. Ο λόγος του «γλυκύτερος υπέρ μέλι και κηρίον» (Ψαλ. 18,11). Κάθε του λέξη μια πυξίδα, όπως οι λέξεις εκείνων, που ξέρουν πού πατούν και πού πηγαίνουν. Άνθρωποι σαν τον Πατροκοσμά που δείχνουν με το λόγο τους και κυρίως με τη ζωή τους δρόμο νοήματος για τούτη τη ζωή και παραδείσου για τη μετέπειτα, είναι η μόνη μας ελπίδα.

Ας έχουμε την ευχή του._

ΠΗΓΗ: https://www.pemptousia.gr/2019/08/o-ftelias-evodiaze-patro-kosma/

Η Παναγία.

Η τιμή και ανάδειξη του προσώπου της Παναγίας από την Υμνογραφία

Νικόλαος Ματθαίου, Συντονιστής Θεολόγων Βορείου Αιγαίου

 «Ποίοις οι ευτελείς χείλεσι, μακαρίσωμεν την Θεοτόκον; την τιμιωτέραν της κτίσεως, και αγιωτέραν υπάρχουσαν, Χερουβίμ και πάντων των Αγγέλων, τον θρόνον, του Βασιλέως τον ασάλευτον, τον οίκον, ενώ κατώκησεν ο Ύψιστος, την σωτηρίαν του κόσμου, του Θεού αγίασμα, την παρέχουσαν τοις πιστοίς, εν τη θεία μνήμη αυτής, πλουσίως το μέγα έλεος».Α΄Στιχηρό προσόμοιο εις το Κύριε Εκέκραξα,ακολουθίας μικρού Εσπερινού,της εορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.

Ο ελληνικός πολιτισμός,με τις πολλές και ποικίλες πνευματικές και υλικές δημιουργίες του,έχει ως μέσο έκφρασης και επικοινωνίας τον ελληνικό λόγο. Μέσα στο διάβα των αιώνων η ελληνική γλώσσα αποκρυπτογραφεί με πολύ ξεκάθαρο τρόπο, όσο καμιά άλλη,αξίες,νοήματα,εκφράσεις της ζωής και της ανθρώπινης δημιουργίας.Γίνεται προπαντός η «ιερά γλώσσα» του Ευαγγελίου, με την οποία μεταλαμπαδεύονται οι θεϊκές αλήθειες στο σύνολο των ανθρώπων.Η εκκλησιαστική ποίηση του Κανόνα που διαμορφώνεται από τον 8ο αι. και μετά και πρωτοστατεί στις εκκλησιαστικές ακολουθίες (ειδικά του Όρθρου),εκφράζεται μέσω μιας ξεχωριστής μορφής της ελληνικής γλώσσας,αυτήν της Υμνογραφίας.Η Υμνογραφική γλώσσα με δάνεια από την αρχαία ελληνική και αττικίζουσα γλώσσα,έχει την ιδιαιτερότητα να εκφράζει τα ύψιστα θεολογικά νοήματα με έναν τρόπο όχι ανθρώπινο, αλλά υπεράνθρωπο.Κι αυτό γιατί, τα ιερά πρόσωπα που υμνούνται, συμβάλλουν στην ανθρώπινη σωτηρία, ξεπερνούν τους νόμους της φθοράς και του θανάτου,ενώνουν τον πρόσκαιρο αυτό κόσμο με τον αιώνιο.

Το πρόσωπο που συνέβαλε αποφασιστικά στην ενανθρώπιση του Θεού και την σωτηρία του ανθρώπου,η Παναγία,αποτελεί το καλύτερα τιμώμενο πρόσωπο από την υμνογραφική-ελληνική γλώσσα.Οι υμνογράφοι μιμούμενοι τον τρόπο ζωής της,που είναι ασκητικός και παρθενικός συνάμα,στολίζουν με πολύ ξεχωριστά ονόματα και καλλιλογία το ιερό πρόσωπο της Αειπαρθένου Μαρίας.Χειριζόμενοι αριστοτεχνικά,λόγω της θύραθεν παιδείας τους,τον ελληνικό λόγο,πλάθουν καινούριες αντονομασίες,,μεταφορές και παρομοιώσεις για την μητέρα του Θεού και μας το παραδίδουν είτε στην ακολουθία της μικρής ή μεγάλης Παράκλησης είτε στις καθημερινές ακολουθίες του Εσπερινού και του Όρθρου.

Η αντονομασία αποτελεί το σχήμα λέξεων κατά το οποίο στη θέση ενός ονόματος κύριου ή προσηγορικού τίθεται λέξη,το παράγωγο αντί εθνικού ονόματος,περίφραση που δηλώνει την καταγωγή ή μια ιδιότητα ενός προσώπου αντί του κύριου ή του εθνικού. [1]

Στην εκκλησιαστική ποίηση του κανόνα η αντονομασία χρησιμοποιείται για την έκφραση πολλών ιδιοτήτων και αρετών των ιερών προσώπων.Η αναγκαιότητα της χρήσης αυτού του λεκτικού φαινομένου έγκειται στο γεγονός ότι απηχεί τις πολυποίκιλλες εκφράσεις και φανερώσεις των «υπερφύσει» ενεργειών είτε της Αγίας Τριάδος,είτε του Χριστού, είτε της Παναγίας όσο και των Αγίων. Η μέγιστη συχνότητα του λεκτικού φαινομένου της αντονομασίας αφορά το ιερό πρόσωπο της Παναγίας με εκατοντάδες παραδείγματα και στη συνέχεια με λιγότερα αντιπροσωπευτικά δείγματα για τον Ιησού Χριστό και τα ιερά πρόσωπα Αγίων,Ασκητών,Οσίων κ.ά. Οι αντονομασίες για το πρόσωπο της Παναγίας συναντώνται στα θεοτοκία -τροπάρια που συντάχθηκαν προς τιμήν της- τα οποία συμπληρώνουν κάθε σύνολο τροπαρίων εκάστης ωδής, στην εκκλησιαστική ποίηση του κανόνα.Αποτελούν το απαραίτητο καταληκτικό τροπάριο το οποίο και διανθίζεται από πλήθος εγκωμιαστικών και ξεχωριστών αντονομασιών για το ιερό πρόσωπο της Παναγίας.
Υπάρχουν τροπάρια στα οποία οι αντονομασίες της Παναγίας δίδονται με περίφραση:Κιβωτός του σεπτού αγιάσματος,ουρανός και θρόνος Θεού,δοχείον καθαρότητος,τροφός της ζωής ημών κ.α.

Στην εκκλησιαστική ποίηση του κανόνα είναι χαρακτηριστικές οι πολλές περιφραστικές αντονομασίες που δίδονται στην Θεοτόκο σε ένα και μόνο τροπάριο:«Χαίρε Άγιον Όρος και θεοβάδιστον,χαίρε έμψυχε βάτε και ακατάφλεκτε, χαίρε η μόνη προς Θεόν κόσμου γέφυρα,η μετάγουσα θνητούς,προς την αιώνιον ζωήν.χαίρε ακήρατε Κόρη,η απειράνδρως τεκούσα,την σωτηρίαν των ψυχών ημών»,Θεοτοκίο κάθισμα εις τον όρθρο,μετά την β΄στιχολογίαν,της ακολουθίας του όρθρου, εορτή Σύλληψης του Τιμίου Προδρόμου, Μηναίον ΚΓ΄ Σεπτεμβρίου, σ.345

Συχνά επίσης ο υμνογράφος επινοεί πρωτότυπες,ξεχωριστές και συνάμα πολλές σε αριθμό αντονομασίες: «Ολόφωτε σκηνή θεοδόμητε, λυχνία κατάχρυσε, στάμνε κιβωτέ, θεοκατοίκητε ναέ, ξενοβλάστητε ράβδε Μητράνανδρε,τους σούς ικέτας ημάς, πολυώνυμε Κόρη διαφύλαττε». Θεοτοκίο τροπάριο, Ζ΄Ωδής, ακολουθίας του όρθρου, εορτής Αγίου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου του Τροπαιοφόρου,σ.112 α΄, Μηναίον ΚΓ΄ Απριλίου.

«Όρος Θεού πανάγιον, και λυχνίαν και στάμνον, και κιβωτόν και τράπεζαν, ράβδον τε και πυρείον, και θείον θρόνον και πύλην, και ναόν και παστάδα, υμνήσωμεν θεόφρονες, την αγνήν και Παρθένον»,β΄εξαποστειλάριο,ακολουθίας του όρθρου, Μνήμη των εν Αγίοις Πατέρων ημών, και μεγάλων Αρχιεπισκόπων Αλεξανδρείας, Αθανασίου και Κυρίλλου,σελ.156 β΄,Μηναίον ΙΗ΄Ιανουαρίου.

Ο υμνογράφος πρωτοτυπεί με ποιητικές αντονομασίες που μένουν αναλοίωτες μέσα στον χρόνο:Χαρακτηριστικό το ακόλουθο τροπάριο:«Φωτός το καθαρόν ενδιαίτημα, Ηλίου όχημα σεπτόν,την σκοτισθείσαν καρδίαν μου,τη των δεινών αμαυρώσει,καταύγασον και σώσον με Δέσποινα»,β΄τροπάριο Δ΄Ωδής,κανόνος Θεοτόκου,ακολουθίας του όρθρου,της Τετάρτης τω πρωΐ,ήχος Πλάγιος του Α΄, σ.540, Παρακλητική.

Σε άλλο πάλι τροπάριο ο υμνωδός δίνει αντονομασίες στο ιερό πρόσωπο της Θεοτόκου,επηρεασμένος από βιβλικές τυπολογίες και συσχετίζοντας την Παναγία με την απόρθητη πόλη την Ιερουσαλήμ:«Μακαρίζομέν σε,Θεοτόκε, Παρθένε,και δοξαζομέν σε,οι πιστοί κατά χρέος, την πόλιν την άσειστον, το τείχος το άρρηκτον,τα ην αρραγή προστασίαν, και καταφυγή των ψυχών ημών», Θεοτοκίον τροπάριο,των αποστίχων των Αίνων,της Τρίτης της Β΄Εβδομάδας (Πρωΐ),ακολουθία του όρθρου,σελ.159α΄,Τριώδιον.

Οι πολλές αντονομασίες της Θεοτόκου παίρνουν ικετευτικό και παρακλητικό χαρακτήρα.Αντιπροσωπεύονται περισσότερο στα τροπάρια που απαρτίζουν τις ακολουθίες του Μικρού και Μεγάλου Παρακλητικού κανόνα, αλλά και σε άλλα εκκλησιαστικά λειτουργικά βιβλία, όπως τα Μηναία,η Παρακλητική,το Τριώδιο κ.α:Χαρακτηριστικό το ακόλουθο τροπάριο της Παρακλητικής: «Πάντων θλιβομένων η χαρά,και αδικουμένων προστάτις, και πενομένων τροφή, ξένων τε παράκλησις, και βακτηρία τυφλών, ασθενούντων επίσκεψις, καταπονουμένων, σκέπη και αντίληψις, και ορφανών βοηθός, Μήτηρ του Θεού του Υψίστου,…» α΄ στιχηρό Θεοτοκίο τροπάριο,της ακολουθίας του Μικρού Εσπερινού,τω Σαββάτω εσπέρας,ήχος β΄,σ.138,Παρακλητική.

Η ασυνήθιστη μορφή αντονομασιών φαίνεται σε ύμνους, όπου ο υμνογράφος δίνει μοναδικές περιφραστικές αντονομασίες,που ταιριάζουν αποκλειστικά στο θεϊκό πρόσωπο της Αειπαρθένου Μαρίας:«Ουρανομήκη κλίμακα, νοητήν σε γινώσκομεν … εντεύθεν ανωτέραν, ουρανών και αγγέλων, και πάντων ποιημάτων, τιμώμεν σε Παρθένε», Θεοτοκίο τροπάριο Η΄Ωδής,ακολουθίας του όρθρου,μνήμης του Αγίου ενδόξου Μεγαλομάρτυρος Θεοδώρου του Στρατηλάτου,σ.53 α΄,Μηναίον Η΄Φεβρουαρίου

Υπάρχουν και τροπάρια που περικλείουν όλες τις μορφές των αντονομασιών προς την Θεοτόκο,με ικετευτικό, υπερκόσμιο, ποιητικό χαρακτήρα:«Χαίρε πυρίμορφον όχημα, χαίρε αυγή μυστική, η τω κόσμω εισάξασα,τον λαμπρόν και άδυτον και ανέσπερον ήλιον.χαίρε κογχύλη πορφύραν βάψασα,εκ σων αιμάτων τω Βασιλεί του παντός.χαίρε Πανάχραντε.χαίρε φυλακτήριον,πάντων πιστών,των προσκαλουμένων σε.εν πεποιθήσει ψυχής»,Θεοτοκίο τροπάριο (Και Νυν) εις την στιχολογίαν των στιχηρών προσομοίων,της ακολουθίας του Εσπερινού,μνήμης του Αγίου ενδόξου Μεγαλομάρτυρος Προκοπίου,σ.44 α΄,Μηναίον Η΄Ιουλίου.

Οι αντονομασίες της Παναγίας αντιπροσωπεύονται και στην κατηγορία εκείνη όπου στη θέση του κύριου ονόματος τίθεται μία λέξη-ουσιαστικό ή επίθετο.Χαρακτηριστικά είναι τα ακόλουθα τροπάρια:

«Σκηνήν σε και τράπεζαν, και θείαν κιβωτόν, και στάμνον χωρήσασαν, το μάννα της ζωής, και άγιον όρος ονομάζομεν, Παρθένε Μαρία, αεί ευλογημένη»,Θεοτοκίο τροπάριο, Η΄Ωδής, ακολουθίας του όρθρου, σ.130β΄, Μηναίον ΚΒ΄Αυγούστου.

«Χαίρε καταφύγιον, χριστιανών και κραταίωμα,χαίρε κλίμαξ ουράνιε, χαίρε το κειμήλιον, το της παρθενίας, χαίρε Θεοτόκε, η κιβωτός η λογική, της θείας δόξης χαίρε το καύχημα, του κόσμου και στερέωμα, των πεπτωκότων ανάκλυσις, η σκηνή η ολόφωτος,η αγία και πάγκαλος».Θεοτοκίον (Και νυν),εις τους αίνους,ακολουθίας του όρθρου,μνήμης των Αγίων Κοσμά και Δαμιανού,σελ.24, Μηναίον Α΄Νοεμβρίου.

«Ισχύς μου και ύμνησις και σωτηρία, βεβαία αντίληψις,και τείχος απροσμάχητον,υπάρχουσα Δέσποινα, τους πολεμούντας με,…» Θεοτοκίον Ζ΄Ωδής, ακολουθίας του όρθρου, μνήμης της μετάστασης αγίου Ιωάννου του Θεολόγου,σελ.404, Μηναίον ΚΣΤ΄Σεπτεμβρίου.

«Χαίρε πηγή, αειζώου νάματος.χαίρε Παράδεισε τρυφής.Χαίρε τείχος το των πιστών. Χαίρε Απειρόγαμε. Χαίρε η παγκόσμιος χαρά, δι΄ής ημίν εξανέτειλεν,ο αινετός των πατέρων,Θεός και υπερένδοξος»,γ΄τροπάριο, Ζ΄ Ώδής του Κανόνα του όρθρου της Κυριακής τω Πρωΐ,ήχος α΄, σελ.35, Παρακλητική.

Τα επίθετα,είναι τα μέρη του λόγου που συνοδεύουν τα ουσιαστικά και φανερώνουν κάποια ιδιότητα ή ποιότητα των ουσιαστικών αυτών [2] και προσδίδουν στα ουσιαστικά μία μόνιμη και συγκεκριμένη ιδιότητα. [3] Έχουν μεγάλη συχνότητα στα υμνογραφικά κείμενα και έναν ιδιαίτερα καλλωπιστικό και αισθητικό ρόλο στη χρήση τους δίπλα στα ουσιαστικά.

Οι υμνογράφοι χρησιμοποιούν επίθετα με αρχαιοελληνική χροιά,παρόμοια με αυτά των τραγικών και δραματικών δημιουργών των αρχαιοελληνικών επών. Τα επίθετα είναι άλλοτε απλά, άλλοτε σύνθετα και άλλοτε πρωτότυπα.Αυτή η ποικιλλία της έκφρασης-μέσω των επιθέτων-οφείλεται στον αναγωγικό και υπερβατικό χαρακτήρα της εκκλησιαστικής υμνογραφίας.Είναι γνωστό ότι τα ιερά πρόσωπα δρουν στα πλαίσια ενός κόσμου που αγγίζει την φθορά, αλλά και την αφθαρσία,την βίωση της αμαρτίας αλλά και της σωτηρίας.Τα ουσιαστικά κατά την σύνταξη του λόγου εκπροσωπούν τα ιερά πρόσωπα, γι΄αυτό έχουν συγκεκριμένη αναφορά και μοναδικότητα στην κατάσταση που τα εκφράζουν.Τα επίθετα που τα συνοδεύουν προσδίδουν την ιδιαίτερη χάρη,ιδιότητα όσο και εκείνο τον υπερβατικό χαρακτήρα που αλλάζει την αισθητική έκφραση των ουσιαστικών.Έτσι, οι θεϊκές ιδιότητες των ιερών προσώπων εκφράζονται από επίθετα, όπως «πανίερος, πανάγιος, υπερκόσμιος, άκτιστο συμπλαστουργά σύνθρονον, ακήρατη, Κεχαριτωμένη, Θεαυγείς, πνευματορρήτορες» κ.α.

Τα κείμενα με την χρήση των επιθέτων αποκτούν ξεχωριστή εκφραστικότητα με δυναμισμό, λυρισμό, ρεαλισμό και υποκειμενικότητα. Γίνονται ξεχωριστά και ανεπανάληπτα έχοντας τον χαρακτήρα του λογοτεχνικού και καλολογικού ύφους που προσιδιάζει και στο είδος της εκκλησιαστικής υμνογραφίας.

Το ιερό πρόσωπο που δέχτηκε τα περισσότερα επίθετα είναι αυτό της Θεοτόκου(πάνω από πεντακόσια πενήντα). Η ευρηματικότητα και ποιητική ικανότητα των υμνογράφων δημιουργεί πρωτότυπα όσο και μοναδικά επίθετα.Υμνογράφοι όπως ο Ρωμανός ο Μελωδός,ο Ματθαίος Καντακουζηνός και άλλοι χρησιμοποιούν επίθετα από τα βιβλικά χωρία και ειδικά από το βιβλίο «το Άσμα Ασμάτων».Οι υμνογράφοι του κανόνα όπως ο Κοσμάς ο Μαϊουμά,ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός χρησιμοποιούν επίθετα τόσο από την καθομιλούμενη αρχαία ελληνιστική κοινή γλώσσα,όσο και από το περιβάλλον της εποχής και δράσης τους,όσο και από πρωτοτυπία και ξεχωριστή εφευρετικότητα,για να δόσουν το μοναδικό στίγμα τους.

Οι πολυπληθείς σε αριθμό και πλούτο επιθετικοί προσδιορισμοί προς τιμή της Υπεραγίας Θεοτόκου απαντώνται περισσότερο στον Ακάθιστο Ύμνο,όσο και στους δύο παρακλητικούς κανόνες που δημιουργήθηκαν και είναι αφιερωμένοι στο πανάγιο πρόσωπό της.Ενδεικικά στον Ακάθιστο ύμνο η Παναγία αποκαλείται:Νύμφη ανύμφευτος,καλή εν γυναιξί,Πάναγνη,υπέραγνη, άμπελος αγεώργητος τον ωραιότατον βότρυν βλαστήσασαν, άσμα ασμάτων,εκλεκτή εν γυναιξί,κεχαριτωμένη,μήλον ερυθρόν, νύμφη αδιάφθορος, περιστερά αγνή και αμόλυντος,άνθος της αφθαρσίας,παστάδα ασπόρου νυμφεύσεως.

Στους δύο παρακλητικούς κανόνες η Παναγία χαρακτηρίζεται Αμόλυντος, Υψηλοτέρα, Καθέδρα, λίμαξ, Σκέπη, Πόλις, Παράκλησις, Επίσκεψις, Καταφυγή, Κεχαριτωμένη, Χώρα του Αχωρήτου,Όρος Αλατόμητον, Νεφέλη Ολόφωτος, Κυρία των Αγγέλων.

Στην εκκλησιαστική ποίηση του κανόνα το επίθετο είναι το μέρος του λόγου που χρωματίζει το υμνογραφικό κείμενο όσο και το πρόσωπο το οποίο προσδιορίζει.Τα επίθετα προς τιμή της Θεοτόκου ξεχωρίζουν για την πρωτοτυπία τους,την μοναδικότητα,την λεξιπλασία και θεολογία που τα διακρίνει.

Ενδεικτικά παραδείγματα, στα οποία ξεχωρίζει η πρωτοτυπία και θεολογία των επιθετικών προσδιορισμών προς τιμή της Θεοτόκου είναι τα ακόλουθα:

«Αγάλλονται τα πέρατα,της οικουμένης σήμερον, θεοκυήτορ Μαρία,και απειρόγαμε Νύμφη»,α΄ Εξαποστειλάριο, ακολουθίας του όρθρου,εορτής Γεννέσεως της Θεοτόκου,σελ.156, Μηναίον Η΄Σεπτεμβρίου.

«Απειρόγαμε Κόρη, χαίρε Πανάμωμε, Χαίρε θεόνυμφε…» και «Η όντως χρυσαυγίζουσα, η παγκαλλής και πανάμωμος» ε΄τροπάριο-Θεοτοκίο η΄Ωδής,ακολουθίας του όρθρου,μνήμη Αγίων Ευλαμπίου-ας, σελ.138, Μηναίον Ι΄Οκτωβρίου.

«Ανατολής,της εξ ύψους Πάναγνε,φανερωθείσης επί γης,ανεδείχθης πανευπρεπής, πύλη και ολόφωτος,κόσμον καταυγάζουσα, μαρμαρυγαίς καθαρότητος,και τοις πιστοίς, λαμπηδόνας αεί θαυμάτων πέμπουσα», δ΄τροπάριο-θεοτοκίο, α΄κανόνα,Ζ΄Ωδής,ακολουθίας του όρθρου,Εορτής Αγίων Κοσμά και Δαμιανού,σελ.19, Μηναίον Α΄Νοεμβρίου.

«Η περικαλλής και θεαυγής Παρθένος καλών ταις ιδέαις με,κάλλυνον φαίδρυνον,όπως κραυγάζω…»,α΄τροπάριο Κανόνα Θεοτόκου,της Η΄Ωδής,τη Τετάρτη τω Πρωΐ,Ήχος πλάγιος του Α΄,Παρακλητική.

«Χαίρε Θρόνε πυρίμορφε του Θεού,Χαίρε Κόρη καθέδρα βασιλική, κλίνη πορφυρόστρωτε, χρυσοπόρφυρε θάλαμε, χλαμύς αλουργόχροε, τιμαλφέστατοντέμενος, αστραπηφόρον άρμα, λυχνία πολύφωτε. Χαίρε Θεοτόκε, δωδεκάτειχε πόλις, και πύλη χρυσήλατε, και παστάς αγλαόμορφε, αγλαόχρυσε τράπεζα, θεοκόσμητον σκήνωμα. Χαίρε ένδοξε Νύμφη ηλιοστάλακτε. Χαίρε μόνη ψυχής μου ευπρέπεια», γ΄ μεσώδιο Κάθισμα (Και Νυν), ακολουθίας του όρθρου, μνήμης αγίου Προφήτου Δανιήλ και των Αγίων Τριών παίδων, σελ.124β΄, Μηναίον ΙΖ΄Δεκεμβρίου.

«Ως πανάμωμος Νύμφη του Ποιητού, ως απείρανδρος Μήτηρ του Λυτρωτού, δοχείον ως υπάρχουσα, του Παρακλήτου Πανύμνητε, ανομίας με όντα, αισχρόν καταγώγιον, και δαιμόνων παίγνιον εν γνώσει γενόμενον, σπεύσον και της τούτων, κακουργίας μερύσαι, λαμπρόν οικητήριον, δι᾿ αρετή ςαπαρτίσασα, Φωτοδόχε ακήρατε ·δίωξον το νέφος των παθών, και της άνω μεθέξεως αξίωσον, και φωτός ανεσπέρου πρεσβείαις σου», γ΄μεσώδιο κάθισμα, ακολουθίας του όρθρου, Μνήμη του Οσίου και Θεοφόρου Πατρός ημών Αντωνίου του Μεγάλου, σελ.145α΄, Μηναίον ΙΖ΄ Ιανουαρίου.

«Ολόφωτε σκηνή θεοδόμητε, λυχνία κατάχρυσε, στάμνε κιβωτέ, θεοκατοίκητε ναέ, ξενοβλάστητε ράβδε Μητράνανδρε, τους σούς ικέτας ημάς, πολυώνυμε Κόρηδιαφύλαττε». Θεοτοκίο τροπάριο, Ζ΄Ωδής, ακολουθίας του όρθρου, εορτής Αγίου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου του Τροπαιοφόρου,σ.112α΄, Μηναίον ΚΓ΄ Απριλίου.

Οι ξεχωριστές λέξεις, ως επιθετικοί προσδιορισμοί, αποτελούν μία φιλολογική ιδιαιτερότητα των υμνογράφων.Η πρωτοτυπία με περιεχόμενο θεολογικό, όσο και σύμπλεγμα δύο λέξεων σε μία, αποτελεί τον ένα τρόπο έκφρασης του συγκεκριμένου λεκτικού είδους,περισσότερο ισχύει όμως η ιδιαιτερότητα χρήσης ολοκαίνουριων λέξεων.Τα παραδείγματα μέσα από το λειτουργικό είδος του κανόνα είναι ενδεικτικά και φανερώνουν ότι ο άνθρωπος με την τέχνη, στη συγκεκριμένη περίπτωση την ελληνική γλώσσα,δεν εξυμνεί απλά το Θείο, αλλά εξαϋλώνεται,μεταμορφώνεται φανερώνει ότι έχει θεϊκό προσανατολισμό, ίδιο με αυτό που χάραξε η Παναγία κατά την πανάγια ζωή της.

ΠΗΓΗ: https://www.pemptousia.gr/

Χερουβικό!

Παναγιώτης Νεοχωρίτης

Χερουβικό αργό, ήχος Α

17.03.2019

Το ελληνικό χωριό των ΗΠΑ

Η μεγαλύτερη αναλογικά ελληνική

 κοινότητα στον κόσμο σε μεταφέρει

στα... Δωδεκάνησα του Ατλαντικού.

Σταθευμένα καϊκια με ελληνικές σημαίες. Μια μεγάλη παραλιακή οδός που ονομάζεται «Δωδεκανήσου» και ένας δήμαρχος που ακούει στο όνομα Χρυσόστομος Αλαχούζος.

Attraction της πόλης τα πέντε σπογγαλιευτικά πλοιάρια – αξιοθέτατα, με ελληνικά ονόματα και ναυαρχίδα της τοπικής οικονομίας οι πάνω από 125 επιχειρήσεις ελληνικών συμφερόντων.
Όχι, δεν αναφερόμαστε στην Κάλυμνο ή σε κάποιο άλλο νησί των Δωδεκανήσων, αλλά σε μια παραθαλάσσια πόλη της Φλόριντα των ΗΠΑ, γνωστή ως «ελληνικό χωριό».

Πρόκειται για το Τάρπον Σπρινγκς στο κόλπο του Μεξικού, που συνιστά τη μεγαλύτερη αναλογικά ελληνική κοινότητα στον κόσμο και σε αντίθεση με τις περισσότερες τέτοιες, παραμένει υπό ανάπτυξη. Αυτό το πανέμορφο παραλιακό άκρο, στο οποίο η αμερικανική σημαία κυματίζει πλάι-πλάι με την ελληνική, προσελκύει κάθε χρόνο χιλιάδες Αμερικανούς τουρίστες και κάθε Γενάρη (στις 6 του μήνα συγκεκριμένα) αποτελεί τόπο έλξης για πλήθος Ελλήνων ομογενών.
Η ιστορία του έντονου ελληνικού στοιχείου, σε βαθμό που να θυμίζει Δωδεκάνησα, ξεκίνησε να γράφεται στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν έφτασαν στη σημερινή κωμόπολη των περίπου 25.000 κατοίκων οι πρώτοι Έλληνες μετανάστες.

Η καθοριστική άφιξη για την εξέλιξη της περιοχής ήταν όμως αυτή του προερχόμενου από το Λεωνίδιο Γιάννη Κόκκορη στα 1905. Ο Κόκκορης ήταν δεινός σφουγγαράς και από τη στιγμή που παρουσίασε στους ντόπιους την τεχνική συλλογής των σπόγγων και την εκμετάλλευσή τους, οι κάτοικοι άρχισαν να ανακαλύπτουν τον υποθαλάσσιο πλούτο του Τάρπον Σπρινγκς.
Ακολούθως κάλεσε εκεί δεκάδες Έλληνες που έφτασαν από την Αίγινα και την Ύδρα, γρήγορα όμως ο αριθμός τους πολλαπλασιάστηκε, καθώς τα νέα ταξίδεψαν σε Κάλυμνο, Σύμη και Χάλκη.
Πάνω από 500 δύτες με 50 σκάφη έπιασαν αμέσως δουλειά και ο αριθμός τους αυξήθηκε ραγδαία τις επόμενες δεκαετίες.
Η αφθονία των σφουγγαριών, η μεγάλη ζήτηση στην αγορά και η ελληνική τεχνογνωσία δημιούργησαν μια ανθούσα βιομηχανία σπόγγων στην πόλη, που σταδιακά έφτασε να αποδίδει εκατομμύρια δολάρια ετησίως.
Χαρακτηριστικό είναι ότι μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ‘50 το Τάρπον Σπρινγκς κάλυπτε σχεδόν τη μισή ζήτηση των ΗΠΑ σε σφουγγάρια και αναδείχθηκε σε παγκόσμια πρωτεύουσα της παραγωγής και εμπορίας σφουγγαριών.
Η πορεία αυτή όμως ανακόπηκε απότομα στα μέσα του αιώνα από μια μόλυνση στον κόλπο του Μεξικού, συγκεκριμένα την επιδημία της κόκκινης άλμης, που κατέστρεψε τους βιότοπους των σφουγγαριών.
Η παραγωγή μειώθηκε δραστικά το προϊόν έχασε την ποιότητα του και οι Έλληνες μετανάστες αναγκάστηκαν να αναζητήσουν διέξοδο στην αλιεία και τη ναυτιλία. Η πόλη σταδιακά μετέτρεψε τις σπογγαλιευτικές δραστηριότητες σε τουριστική attraction.
Σήμερα, η ελληνική κοινότητα εκεί είναι μια από τις πιο οργανωμένες του εξωτερικού και το 2016 εξέλεξε δήμαρχο τον Καλύμνιο Χρυσόστομο Αλαχούζο, ο οποίος μετανάστευσε με την οικογένεια του στις ΗΠΑ το 1966, όταν ήταν 13 ετών.
Ο δήμος είναι πια αδελφοποιημένος με τους αντίστοιχους της Καλύμνου, της Σύμης και της Χάλκης, ενώ ο δήμαρχος ήταν από τους πρωτεργάτες της δημιουργίας ειδικών σχολείων στην πόλη που ως δεύτερη γλώσσα διδάσκουν τα ελληνικά, με δασκάλους που στέλνει εκεί η ελληνική πολιτεία.

Ο τουρισμός αποτελεί πια το βασικό μοχλό ανάπτυξης. Η αποβάθρα των σπογγαλιέων έχει τώρα κυρίως μαγαζιά αναμνηστικών, εστιατόρια και μουσεία που αναδεικνύουν το σπογγαλιευτικό παρελθόν του Τάρπον Σπρινγκς.
Οι Έλληνες έχουν φτιάξει τουριστικές επιχειρήσεις και ελκύουν τουρίστες, που σπεύδουν για να δουν από κοντά την πόλη των σφουγγαράδων και να μάθουν τον τρόπο που γινόταν η αλίευση τους.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1980 έγινε μια σοβαρή προσπάθεια να αναβιώσει η σπογγαλιεία στην περιοχή από τον επιχειρηματία Τζορτζ Μπιλίρη, η οποία έφερε εντυπωσιακά αποτελέσματα. Ο 90χρονος πια Μπιλίρης είναι μια εμβληματική μορφή στο Τάρπον Σπρινγκς, γνωστός στην ευρύτερη περιοχή με το προσωνύμιο «Νονός» (Godfather)!

Ο Τζορτζ Μπιλίρης
Με ευλαβική προσήλωση στις παραδόσεις και επιμονή, δημιούργησε με το καΐκι του, τον Άη Νικόλα, μια νέα γενιά σφουγγαράδων και. Το φθινόπωρο του 2007 μάλιστα σημειώθηκε νέο ρεκόρ συλλογής σπόγγων από μια βάρκα.
Όπως έχει δηλώσει σε συνέντευξη του σε μέσο της Φλόριντα ότι η ζήτηση είναι 12 φορές μεγαλύτερη από την παραγωγή, αλλά τα συνθετικά σφουγγάρια την καλύπτουν, μολονότι δεν έχουν την ποιότητα των φυσικών.
«Στην πόλη υπάρχουν περισσότερα από 100 καταστήματα εμπορίας αναμνηστικών και είδη δώρων, καθώς και περίπου 25 ελληνικά εστιατόρια», είχε δηλώσει μεταξύ άλλων, προτρέποντας τους νεότερους συμπατριώτες του να μην ξεχνούν ότι πρέπει να «χτίσουν» πάνω στην ελληνική κουλτούρα και τη βιομηχανία των σφουγγαριών.

Ο δήμαρχος Κρις Αλαχούζος
Το Τάρπον Σπρίνγκς είναι επιπλέον γνωστό για τις παραδοσιακές θρησκευτικές τελετουργίες στον εντυπωσιακό ορθόδοξο καθεδρικό ναό του Αγίου Νικολάου, με πιο διάσημη τη γιορτή των Θεοφανείων.
Ο εορτασμός προσελκύει πλήθος Ελληνοαμερικανών από όλες τις ΗΠΑ, με αποτέλεσμα την ημέρα αυτή να τριπλασιάζεται ο πληθυσμός της πόλης. Συνήθως, τον αγιασμό τελεί ο μητροπολίτης της Ατλάντα ενώ ορισμένες φορές συμμετέχει ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής.
Στην πολιτεία της Φλόριντα, συνολικά, υπολογίζεται ότι ζουν σχεδόν 300.000 Έλληνες. Η παροικία διαθέτει 35 ελληνορθόδοξες εκκλησίες και 9 ελληνικά σχολεία, στα οποία φοιτούν πάνω από 3.000 μαθητές. Οι τοπικές Αρχές της επιδοτούν με 5.000 δολάρια κάθε μαθητή που η οικογένεια του αποφασίζει να τον εγγράψει σε ελληνικό σχολείο!
Η «καρδιά» αυτής της παροικίας είναι το παραθαλάσσιο «ελληνικό χωριό», που απορρόφησε σαν… σφουγγάρι την αύρα, τα ήθη, τα έθιμα και το νησιώτικο αέρα της μαμάς – πατρίδας…

ΠΗΓΗ: Parapona-Rodou

Η επιφυλλίδα

 Γιατί η επιφυλλίδα

 

ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ

 «Επιφυλλίδα» είναι η ελληνική λέξη που εφευρέθηκε για να μεταφράσει τη γαλλική feuilleton – το «μικρό φύλλο», το φυλλαράκι, δηλαδή «ένα κείμενο που καταφέρνει να πει αλήθειες σε μισή σελίδα μόνο» (Joseph Roth, «Τα χρόνια των ξενοδοχείων», Εκδόσεις Αγρα). Ακόμα και ένας βετεράνος της επιφυλλιδογραφίας έχει ανάγκη, από καιρό σε καιρό, να ξεκαθαρίζει στη συνείδησή του και στους αναγνώστες του τον χαρακτήρα και τους στόχους αυτού του ξεχωριστού είδους δημόσιου λόγου.

Δεν είναι δημοσιογραφία, stricto sensu, η επιφυλλιδογραφία, διότι πρώτιστος στόχος της δεν είναι να γνωστοποιήσει ειδήσεις, πληροφορίες για τα επικαιρικώς συμβαίνοντα. Δεν μπορεί να ταυτιστεί με την «πολιτική αρθρογραφία», γιατί τα θέματα της επιφυλλίδας δεν αντλούνται οπωσδήποτε από το πολιτικό πεδίο του βίου. Ούτε «χρονογράφημα» είναι η επιφυλλίδα, αφού δεν φιλοδοξεί να αναπαραστήσει γεγονότα παραθέτοντας διαλόγους και περιγραφές χώρου και διάκοσμου. Επίσης, δεν στρατεύεται η επιφυλλίδα σε υπαγορευμένες θέσεις και δόγματα, δεν προπαγανδίζει, παραμένει, ό,τι κι αν διαπραγματεύεται, είδος φιλολογικό.

Η πρόκληση για την επιφυλλίδα είναι «να πει αλήθειες σε μισή σελίδα μόνο» – με πολύ περιορισμένο αριθμό λέξεων να «φωτίσει» ένα θέμα ή πρόβλημα. Οχι να το αναλύσει ή να το λύσει, απλώς να το «φωτίσει»: ο αναγνώστης, σε μισή σελίδα, να καταλάβει (γνωρίσει, συνειδητοποιήσει, οριοθετήσει) το πρόβλημα και να διαβλέψει (ή υποψιαστεί) τη λύση του.

Σήμερα, το φιλολογικό είδος της επιφυλλίδας τείνει μάλλον να εκλείψει, διότι:
– Το οποιοδήποτε πρόβλημα (κοινωνικό) δεν το θέτει η κοινή εμπειρία, το θέτουν (και απαιτούν τη διαχείρισή του) οι ιδεολογίες, δηλαδή τα κομματικά συμφέροντα.
– Ποια είναι τα κοινωνικά προβλήματα, το αποφασίζουν οι διαφημιστές που διατυπώνουν τα κομματικά προγράμματα. Αν η κομματική αντιμετώπιση ζωτικού προβλήματος δεν «χαϊδεύει τα αφτιά» των ψηφοφόρων, αποσιωπάται απλώς το πρόβλημα. Στις πρόσφατες εκλογές οι δυο βασικοί ανταγωνιστές έθαψαν ολοκληρωτικά στη σιωπή τα τεράστιου κοινωνικού ενδιαφέροντος θέματα της Συνθήκης των Πρεσπών και της εφιαλτικής διάλυσης του εκπαιδευτικού συστήματος.
– Το είδος της επιφυλλίδας προϋποθέτει πάντοτε μια, στοιχειώδη αλλά αυστηρή, λογική ανάλυση. Λογική είναι η ανάλυση η βασισμένη όχι μόνο στην ορθή αποδεικτική, αλλά και στην εύστοχη εικονοπλασία, στις ισορροπίες της συναισθηματικής φόρτισης. Η ολοκληρωτική σήμερα παν-κυριαρχία της τηλεόρασης μοιάζει να έχει εξαλείψει από την πλειονότητα του πληθυσμού τη φυσική ικανότητα γνωστικής πρόσληψης οποιασδήποτε λογικής ανάλυσης. Το ποσοστό των αναγνωστών μιας εφημερίδας που «καταλαβαίνει» μιαν επιφυλλίδα, πρέπει να είναι αριθμός μονοψήφιος. Από τα «σχόλια αναγνωστών» που συνοδεύουν την ηλεκτρονική έκδοση κάθε επιφυλλίδας, μπορεί ο κάθε νοήμων να μετρήσει τη συντριπτική αριθμητική υπεροχή όσων «άλλα διαβάζουν και άλλα καταλαβαίνουν».

Ο πειρασμός (πανάρχαιος) που προκύπτει από την τελευταία αυτή παρατήρηση, είναι να εμπιστεύεται η κοινωνία το δικαίωμα ψήφου μόνο σε όσους κατανοούν τουλάχιστον μιαν επιφυλλίδα. Ουδέν ανοητότερον. Διότι οι φυσιολογικοί άνθρωποι ψηφίζουν όχι μόνο ύστερα από λογική συγκριτική ανάλυση των δεδομένων κομματικών προτάσεων και προγραμμάτων. Ψηφίζουν και με τη διαίσθηση, την πείρα όχι τόσο την προσωπική όσο τη μεταγγιζόμενη από τις επαφές, σχέσεις, αναστροφές. Το τι κρατάμε και τι πετάμε από τη σωρεία των εμπειριών της καθημερινότητας είναι μια λειτουργία του ψυχισμού μας, σε ανεπίγνωστο συντονισμό με την όποια κριτική μας ικανότητα.

Η πιο επικίνδυνη ίσως από τις ανθρωπολογικές αλλοιώσεις που έχουν συντελεστεί στο ιστορικό μας παρόν, μοιάζει να είναι αυτή που συνοδεύει την κατακλυσμική κυριαρχία του τηλεθεάματος στη ζωή μας. Για πρώτη μάλλον φορά στην ιστορία του ανθρώπινου είδους, η είδηση, η πληροφορία, η γνωστοποίηση μεταφέρεται - μεταγγίζεται όχι ως μαρτυρία εμπειρικής μετοχής σε αμεσότητα σχέσεων, αλλά μόνο ως ατομική πρόσληψη οπτικών εντυπώσεων. Οι «εντυπώσεις» ήταν, σε ολόκληρη την ώς τώρα ιστορική διαδρομή της ανθρωπότητας, η πιο αβέβαιη, η πιο επισφαλής αφετηρία γνωστοποίησης – δεν μπορούσε ποτέ κανείς να εμπιστευθεί τις εντυπώσεις σαν πηγή έγκυρων πληροφοριών.

Σήμερα, σε μάλλον παγκόσμια κλίμακα, ολόκληρος ο βίος του ανθρώπου, από την αγωγή - παιδεία και «επικοινωνία» ώς τις κεντρικές λειτουργίες οργανωμένης συμβίωσης των ανθρώπων (τρόπους παραγωγής και εμπορίας αγαθών, πολιτικές πρακτικές, είδος των κοινωνικών αναστροφών, την «ψυχαγωγία», τις σπουδές, την επαγγελματική επιτυχία, ακόμα και τη θρησκευτικότητα – όλα, μα όλα) είναι χειρισμός εντυπώσεων, άσχετος με τον ρεαλισμό των σχέσεων.
Ισως, λοιπόν, σήμερα ο ρόλος του γραπτού λόγου της «επιφυλλίδας» να είναι ένας: Σε «μισή σελίδα» να λέει κάθε φορά, με διαφορετικές αφορμές, την ίδια αλήθεια: Οτι οι εντυπώσεις είναι το εργαλείο για την πιο ολοκληρωτική υποταγή των ανθρώπων στην απανθρωπία της αυθαιρεσίας. Οτι η ευτυχία, συλλογική και ατομική, είναι εφικτή, όχι όταν την πουλάνε σαν εντύπωση, αλλά όταν τη σπέρνουμε και καρτερούμε με υπομονή να καρπίσει.
Σε «μισή σελίδα» αφτιασίδωτες αλήθειες...

ΠΗΓΗ: https://www.kathimerini.gr/1038783/opinion/epikairothta/politikh/giati-h-epifyllida