ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ ΠΑΡΑΘΕΜΑΤΑ
ΑΠΟ ΤΟΝ ΖΗΣΙΜΟ ΒΙΡΒΙΛΛΗ,
ΘΕΟΛΟΓΟ – ΦΙΛΟΛΟΓΟ - ΛΑΟΓΡΑΦΟ
198 -
Γυρίζει σαν τον Απελλώνιο [Απολλώνιο]……
199 -
Σαν του Απελλώνιου ( Απολλώνιου) τη Ριμάδα [τη ρίμα = ομοιοκαταληξία]
[Και αυτές οι δυο παροιμιώδεις
φράσεις έχουν τη ιστορία τους. Το
πρόσωπο που αναφέρεται, ο Απολλώνιος, (στην Πάτμο του αλλάξαmε το όνομα, το κάναmε «Απελλώνιο»)
είναι ο αρχαίος έλληνας φιλόσοφος του πρώτου αιώνα μ.Χ. από τα Τύανα της
Μικράς Ασίας, γνωστός ως Απολλώνιος ο
Τυανεύς. Αυτός, εκτός από τις πολλές του ασχολίες και δραστηριότητες είχε
και τη μανία των ταξιδιών. Ταξίδεψε σε πάρα πολλές χώρες και είχε πολλές
περιπέτειες, οι οποίες περιλήφθηκαν σε ένα βυζαντινό (αλλά και σε άλλα
ευρω-παϊκά) μυθιστορήματα, γνωστό σαν «Ριμάδα» (= ρίμα >ομοικαταληξία σε
στίχους δεκαπεντασύλλαβους ομοιο-κατάληκτους) ή «Φυλλάδα του Απολλώνιου». Αυτή
η Φυλλάδα πρέπει να έφτασε και στην Πάτμο, διαβάστηκε ίσως από πολλούς και
κατέληξε να διατηρείται η ανάμνησή της
στις παραπάνω δυο παροιμιώδεις φράσεις που χαρα-κτηρίζουν αυτόν ή αυτούς που «πλανώνται», γυρίζοντας τα
«κουφόπετρα της οικουμένης».
200 -
Όπου [=όποιος] γυρίζει μυρίζει, όπου κάθεται βρωμά.(+)
201 -
Διαβολομαζέματα-ανεμοσκορπίσματα.(+)
[Τα καλά που
αποκτώνται με τρόπο απαράδεκτο – παράνομο γρήγορα ξανεμίζονται]. [Και τ’ αντίθετο] .(+)
202 -
Ράβε - ξήλωνε, δουλειά να μου σου λείπει.(+) ……
203- Ο ράφτης την ημέρα ράφτει - ράφτει και τη νύχτα μυίες χάφτει.(+)
204 -
Ο βλάχος άρχος κι αν γενεί, πάλι βλαχιάς μυρίζει.(+) . . . . . .
205 -
Κοντά βαρούν τα τούμπανα.(+) . . . . .. .
206 -
Ο κόσμος τό ’χει βούκινο (ή τούμπανο)
κι εμείς κρυφό καμάρι.(+) . . . . .. .
207 -
Ο κλέφτης και ο ψεύτης τον πρώτο χρόνο χαίρονται.(+)
208 -
Αλί σ’ αυτόν που πάει στου αλλουνού την κοιλιά.(+ εξαρτάται ποιος είναι)
209 - Ήθελε η Μαριώ χορό, βρήκε κι άντρα χορευτή.(+)
210 - Ο γάδαρός μας ψώφησε η κοληγιά μας πάει; [ή χάθηκε;].(+)
211 - Όσον καιρό θερίζαμε, Βασίλη, κύρ Βασίλη,
τώρα που ’ποθερίσαμε, όξω μωρέ κασίδη.(+). . . . . .
212 - Δεν μπορούν να ξεχωρίσουν δυονώ(ν) Γαδάρω(ν) άχερα.(+)
213 - Πέντε βούδια δυο ζευγαρια.(;)
214 - Μιανού χαρίζανε ένα γάδαρο και τον κύταζε στα δοντια.(+)
215 - Ηβάλανε το λύκο να φυλάει τα πρόβατα!(+)
216 - Από μικρό κι από λωλό μαθαίνεις την αλήθεια.(+)
213 - Στου κασίδη το κεφάλι μαθαίνουν οι μπαρπέρηδες.(+)
214 - (Αρχή που) βγήκε ο εβραίος στο παζαρι
κ’ ήτυχε (ή κ’ ήλαχε) η μέρα Σάββατο.(+)
215 - Ή μικρός – μικρός παντέψου ή μικρός καλογερέψου. (? Γιατί;)
216 – Ηπήε για μαμή κ' ήκατσε για λωχού. +) [Λέγεται για
κάποιους
που πηγαίνουν για κάποια δουλειά και
« ξεχνούν» να
γυρίσουν].
217 -Του παιδιού μου το παιδί δυο φορές παιδί μου.(+[ Λέγεται από
τους παπούδες και τις γιαγιαδες για την ιδιαίτερη
αγάπη που
έχουν στα εγγόνια τους].
218 - Σαν το σκύλο με το γάτη.)+)…..
219 - Σαν το γάτη με τα ποντίκια.(+) . . . .
220 - Παίζει ο λύκος με τ’ αρνί! Α (ν) γυρίσει ο λύκος,
αλί (αλίμονο) στ’ αρνί!(+) . . . .
221 -«Οὐ σύ μέ λοιδορεῖς, ἀλλ’ ὁ τόπος»[(+)…..]. . . .
. .
222 - Τρεις το λάδι, τρεις το ξύδι ( και) έξι το λαδόξυδο.(;;;)
223 - Κόβε τσέτουλες. [δωρεάν =κάνε σκόντο].
224 - Να σε κάψω, Γιάννη, να σ’ αλείψω λάδι (ή μέλι).(+) . . . .
225 - Μηδέ κακό στεφανωθείς μηδέ κακό. . . . ;γεννήσεις(;;;)
226 - Είπε ο γάδαρος τον πετεινό κεφάλα.(+)
227 - Τετάρτη και Παρασκευή τά νύχια σου μην κόψεις
την Κυριακή να μη λουστείς, α(ν) θέλεις να προκόψεις.(;;;)
229 - Αν έχεις τύχη διάβαινε και ριζικό περπάτα.(+)
230 – Ο Γιαννάκης με τα λόγια χρίζει ανώγια και κατώγια.(+)
231 - Άλλαξε ο Μανωλιός κι έβαλε τα ρούχα του αλλιώς.(+) [Λέγεται
όταν η αλλαγή είναι φαινομενική].
232 - Κοντά βαρούν τα τούμπανα.(+)
233 - Ο κόσμος τό ’χει βούκινο (ή τούμπανο)
κι εμείς κρυφό καμάρι.(+)
234 - Αλί στόν που δεν έχει νύχια να ξυστεί και
περιμένει να τον ξύσουν άλλοι.(+)
235 - Όπου ακούς πολλά κεράσια κράτα και μικρό καλάθι.(+)
[Λέγεται όταν μας γίνονται
ανεκπλήρωτες υποσχέσεις].
236 - Όπου (= όποιος) μικρομαθαίνει δε γεροντοξεχνάει (+)
237 - Σα(ν) δε φάω κρέας θ’ αγιάσω. (+) [Λέγεται από κάποιον που
προαισθάνεται ή προλέγει κάτι που
πρόκειται να γίνει και γίνεται.]
238 - Του κυνηγού και του . . . . .και του ψαρά το πιάτο πέντε
[ή δέκα] φορές είν’ αδειανό καιμια φορά γεμάτο.(+)
[ Εξαιτίας της αναδουλειάς]
239 - Με τις κότες κοιμούνται! (+) [Δηλαδή νωρίς νωρίς].
240 - Φα(γ)οθείτε, αλλά μη μαλλώνετε! [ ειρωνική]
241 - Αν ξαναγενόμουν νύφη, ήξερα να καμαρώνω. (+)
242 - Πάνε κι έλα, κερά Ξένη και δικό μας είν’ το χτένι.(;;;)
243 - Πάει κι έρχεται σαν τη Μασούτα.(;;;)
244 - Ο παπάς βλογά πρώτα τα γένια του.(+)
245 - Ά(ν)θρωπος αγράμματος, ξύλο απελέκητο.(+) [Για την αξία τη
μόρφωσης]
246 - Τό γήρας οὐκ ἔρχεται μόνον. [ Λογία].(+)
247 - Ξέρεις να κλέψεις; Ξέρω. Να κρύψεις; Δεν ξέρω.
Τότε δεν ξέρεις ούτε να κλέψεις.(+)
248 - Δεν κάνει(ς) ούτε για ένα κώλο τα ’αγγουριού.(+)
[Δεν αξίζει (εις) τίποτα.
249 - Είπανε της γριάς να κλάσει [ ή να χέσει]
κι εκείνη ξεκωλώθηκε ( ή ξεπατώθηκε).(+)
250 - Ποιός κρατάει μέλι και δε γλύφει τα δάχτυλά του! (+)
251 - Το φάβα είναι λάσπη και τα κουκιά χαλίκια. [ ? ] [ Έχει διπλή
σημασία: 1) Για το στομάχι και τα δυο
είναι βάρος. 2) Για
τον ίδιο τον οργανισμό όμως, είναι
στοιχεία οικοδομής, όπως
τα χαλίκια με τη λάσπη χρησιμεύουν για
το χτίσιμο]
252 - Απ’ όξω μπέλλα - μπέλλα κι από μέσα δεν ηφέλα.
(ή κι από μέσα κατσιβέλλα).(+)
253 - Η αγιά-Μαρίνα ηβρέθη μπρός σου; [ ;;;]
254 - Από μπρος κερά - Μαριά κι από πίσω κοκκι-
νόκωλος.(;;;) [Μπροστά σου
μπορεί να σε κολακεύουν και
πίσω σου να σε κατηγορούν ότι είσαι
κοκκινόκωλος, όπως η
μαϊμού η κοκκινοκώλα].
