«Ζήτω ἡ Ἑλλάδα, ζήτω ἡ Θρησκεία».

            Ἡ ἀποξένωση Κεντροδεξιᾶς-Ὀρθοδοξίας

Μανώλης Κοττάκης

ΕΠΡΕΠΕ νά τό περιμένουμε. Θά φθάναμε κάποτε ἕως ἐδῶ

Τό κόμμα τοῦ ὁποίου ὁ ὕμνος περιέχει τόν στίχο «ζήτω ἡ Ἑλλάδα, ζήτω ἡ θρησκεία, ζήτω ἡ ΝέαΔημοκρατία» (στό ἄκουσμα τοῦ ὁποίου παραληροῦσαν ἑκατομμύρια Ἕλληνες καί Ἑλληνίδες κάποτε στίς συγκεντρώσεις τοῦ Εὐάγγελου Ἀβέρωφ, τοῦ Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, τοῦ Μιλτιάδη Ἔβερτ, τοῦ Κώστα Καραμανλῆ καί τοῦ Ἀντώνη Σαμαρᾶ) σήμερα ἐν μέσω πανδημίας εὑρίσκεται σέ ἀνοικτή σύγκρουση μέ τήν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος. Ὁ Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης εἶναι ὁ πρῶτος ἡγέτης τῆς κεντροδεξιᾶς παράταξης πού στέκεται «ἀπέναντι» σέ Ἀρχιεπίσκοπο. Καί τό ἀκόμη χειρότερο: Κρίση καί μάλιστα βαθιά σοβεῖ καί στίς σχέσεις μεταξύ τῆς Ἀρχηγοῦ τοῦ κράτους Προέδρου τῆς Δημοκρατίας Αἰκατερίνης Σακελλαροπούλου μέ τήν Ἐκκλησία, μετά τήν ἀπαξιωτική στάση της ἀπέναντι στό Ἱερό Εὐαγγέλιο κατά τήν διάσημη πλέον ἐλέῳ ἐθνικοῦ ὕμνου-δοξολογία τῆς Πρωτοχρονιᾶς. Γιατί ὅμως φθάσαμε ἕως ἐδῶ; Γιατί πλέον Μητροπολῖτες ὅπως ὁ Ἰωαννίνων Μάξιμος βάλλουν εὐθέως καί ὀνομαστικῶς ἐναντίον Ὑπουργῶν πού κατοικοεδρεύουν στό Μέγαρο Μαξίμου; Ἐπειδή εἴμαστε οἱ μόνοι πού φωνάζουμε ἀπό τήν ἀρχή τῆς πανδημίας ὅτι ὁ τρόπος πού ἀντιμετωπίζει τήν Ἐκκλησία ἡ Κυβέρνηση καί τό πολιτικό σύστημα θά ἔχει ὀλέθρια ἀποτελέσματα, δικαιούμαστε νά τό ποῦμε: Ὅλο αὐτό συμβαίνει γιατί κάποιοι δέν ἀκοῦνε. Καβάλα στό ἄλογο τῶν δημοσκοπήσεων νομίζουν ὅτι δέν τούς ἀγγίζει τίποτε. Μέ συνέπεια αὐτό πού χαρακτηρίζει τήν εὐρύτερη Πολιτεία κατά τό διανύσαν διάστημα εἶναι ἡ ἀσεβής συμπεριφορά της ἀπέναντι στόν θεσμό τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ διαρκής ἀπόπειρα ταπείνωσής του. Ἡ ἐντύπωση ὅτι ἐπιδιώκεται ἡ συντριβή του.

Ἰδού ἕνας πρόχειρος ἀπολογισμός μετά ἀπό ἕνα ἔτος κορωνοϊοῦ: ποινικές διώξεις εἰς βάρος Μητροπολιτῶν (γιά Ἐφετεῖο, Πολυτεχνεῖο, Πρωτομαγιά καμμία). Διώξεις κατά κληρικῶν γιά τήν Θεία Κοινωνία. Ἀστυνομία ἔξω ἀπό τούς ναούς τήν Μεγάλη Ἑβδομάδα. Πρόστιμα σέ πιστούς γιά τήν παρουσία τους σέ προαύλια ναῶν τήν Μεγάλη Ἑβδομάδα. Εἰσηγήσεις Ὑπουργῶν νά ἀνοίξουν οἱ ναοί τελευταῖοι τῶν τελευταίων, στίς 30 Ἰουνίου μέ τήν λήξη τοῦ πρώτου κύματος τῆς πανδημίας (εὐτυχῶς τίς ἀπέρριψε ὁ πρωθυπουργός). Εἰσηγήσεις νά ἀνοίξουν οἱ ναοί τά Χριστούγεννα μέ ἐννέα μόλις πιστούς. (Εὐτυχῶς καί αὐτές τίς ἀπέρριψε ὁ Πρωθυπουργός.) Ἡ ζημιά ὡστόσο ἔγινε γιατί τά νυχάδικα ἄνοιξαν πρῶτα, ἡ «μισητή» Ἐκκλησία ἔμεινε καί πάλι τελευταία. Ἀπαγόρευση στά μικρά παιδιά νά ποῦν τά κάλαντα πού μιλοῦν γιά τοῦ «Χριστοῦ τήν Θεία γέννηση». Καί τό ἀποκορύφωμα: ἀνατροπή τῆς κοινῆς ὑπουργικῆς ἀπόφασης πού ἴσχυσε γιά τήν παρουσία πιστῶν κατά τίς λειτουργίες τῶν Χριστουγέννων – Πρωτοχρονιᾶς χωρίς προηγούμενη εἰσήγηση τῆς Ἐπιτροπῆς Λοιμωξιολόγων (μοῦ τό ἀποκάλυψε ὁ καθηγητής Χαράλαμπος Γῶγος σέ ραδιοφωνική συνέντευξη) καί χωρίς νά ἐνημερωθεῖ ἡ Ἐκκλησία. Ἡ ὁποία ἔμαθε τά νέα ἀπό τήν …τηλεόραση! Ποιά ἡ Ἐκκλησία, πού δύο φορές μέσα στά 200 χρόνια τῆς Ἀνεξαρτησίας μας ἐκποίησε δύο φορές τά τιμαλφῆ της σέ χρυσό καί ἀσήμι γιά νά δανειστεῖ τό ἑλληνικό κράτος καί νά φᾶνε ἕνα πιάτο ψωμί οἱ Ἕλληνες! Αὐτή τήν Ἐκκλησία τόλμησαν νά γράψουν κάποιοι στά παλαιά τους τά παπούτσια! Καί ἀπαξίωσαν νά κάνουν ἕνα τηλέφωνο νά τήν ἐνημερώσουν. Τόσο «μικρή» τήν ἔχουν στό μυαλό τους, στό ὁποῖο προηγεῖται πάντοτε τό ἐμπόριο καί οἱ τζίροι καί μένουν πάντα τελευταῖες οἱ ψυχές τῶν ἀνθρώπων. Ἦρθε μετά ταῦτα καί ἡ στάση τῆς Προέδρου τῆς Δημοκρατίας στή Μητρόπολη καί «ἔδεσε» τό γλυκό, οἱ περισσότεροι στήν Ἱεραρχία ὁμιλοῦν γιά «σχέδιο». Ἡ παρουσία τοῦ Ἀρχιεπισκόπου στήν εἴσοδο τῆς Μητροπόλεως καί ἡ ὑποδοχή πού ἐπιφύλαξε στήν κυρία Σακελλαροπούλου εἶναι παράδοση πού μᾶς ἔρχεται ἀπό τήν Βυζαντινή Αὐτοκρατορία. Ἀπό τότε πού ὁ Πατριάρχης ὑποδεχόταν τόν Αὐτοκράτορα στήν Ἁγία Σοφία. Παράδοση πού σηματοδοτεῖ τόν σεβασμό τῆς Ἐκκλησίας στήν κοσμική ἐξουσία. Εἶναι μεγίστη τιμή.

Τό δέ Εὐαγγέλιο πού προετάθη ἀπό τόν Ἱερώνυμο στήν Πρόεδρο πρός ἀσπασμόν δέν εἶναι ἁπλῶς ἕνα θρησκευτικό κείμενο. Εἶναι ἕνα κειμήλιο πού συνδέεται μέ τήν Ἱστορία διακοσίων ἐτῶν τοῦ νεότερου Ἑλληνικοῦ Ἔθνους. Στό Εὐαγγέλιο ὁρκίστηκαν οἱ ἀγωνιστές τοῦ ’21, στό Εὐαγγέλιο πού σώζεται στήν Αἴγινα ὁρκίστηκε ὁ Καποδίστριας, στό Εὐαγγέλιο ὅρκιζε τούς ἀγωνιστές του ὁ Παῦλος Μελᾶς. Ὅταν ὅμως Μητροπολῖτες ἀπό ὅλη τήν Ἑλλάδα εἶδαν τήν Πρόεδρο στήλη ἅλατος, ἀπαθῆ, μέ βλέμμα ἀπλανές, μπροστά στό ἱερό κείμενο –δέν εἶχαν τήν ἀπαίτηση νά κάνει τόν σταυρό της ἄν εἶναι ἄθεη– πάγωσαν. Μητροπολῖτες μετριοπαθεῖς μέ καλή γνώμη γιά τόν Πρωθυπουργό μάλιστα. Ὅπως δέ μᾶς ἐλέχθη ἀπό πλείστους ἐξ αὐτῶν «οἱ σχέσεις μας μέ τήν Κυβέρνηση ἴσως ἀποκατασταθοῦν. Ἀλλά μέ τήν Προεδρία οἱ θερμοκρασίες ἐφεξῆς θά εἶναι Σιβηρίας. Μέ τόν ΣΥΡΙΖΑ εἴχαμε μεγάλες διαφορές ἀλλά ὁ Πρόεδρος τῆς Δημοκρατίας σεβόταν τήν Ἐκκλησία. Μέ τήν ΝΔ –τί παράδοξο– ἔχουμε Πρόεδρο τῆς Δημοκρατίας πού δέν σέβεται τήν Ἐκκλησία!». Αὐτά λένε! Ἔκανε βεβαίως ἄτσαλα ἕναν σταυρό ἡ Πρόεδρος κατά τήν ὁρκωμοσία τῆς Κυβέρνησης, ἀλλά ἄν δέν τό πιστεύει, τί νόημα ἔχει; Δέ σώζεται ἡ κατάσταση. Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος ἔρριξε ἰδιωτικῶς τίς μπηχτές του στόν Πρωθυπουργό γιά τήν «οἰκοδέσποινα».

Ὅ,τι σᾶς γράφω εἶναι προϊόν πολύμηνου ρεπορτάζ στό ὁποῖο εἶναι ἐνσωματωμένες ὅλες οἱ τελευταῖες ἐξελίξεις. Εἴτε μᾶς ἀρέσει εἴτε ὄχι ἐδῶ ἔχουμε νά κάνουμε μέ μιά πραγματική κατάσταση ἡ ὁποία μάλιστα δέν πυροδοτήθηκε ἀπό κάποιο πολιτικό θέμα στό ὁποῖο ἀνεμίχθη ὡς μή ὤφειλε ἡ Ἐκκλησία ὅπως κατηγορήθηκε στό παρελθόν γιά τίς ταυτότητες. Πυροδοτήθηκε ἀπό τήν ἐχθρική συμπεριφορά τῆς Πολιτείας κατά τήν ἐπίλυση ζητημάτων ἐσωτερικῆς λειτουργίας τῆς Ἐκκλησίας καί μάλιστα πνευματικῶν. Δέν ἐξηγεῖται εὔκολα στόν πιστό ἡ κυβερνητική ἀντιπάθεια στήν Θεία Κοινωνία ἤ ἡ ἀπαγόρευση ρίψης τοῦ σταυροῦ σέ ἀνοικτό χῶρο μετά ἀπό τόσες ἐκπτώσεις στίς συγκεντρώσεις τῆς Ἀριστερᾶς. Οὔτε καταλαβαίνει ὁ πιστός γιατί πανηγυρίζεται ὁ διορισμός τοῦ πρώτου open gay ὑπουργοῦ κεντροδεξιᾶς κυβέρνησης τήν στιγμή πού ὁ δικός του ὁ καημός, ὁ περιορισμός τῶν θρησκευτικῶν καθηκόντων του, ἔπρεπε νά προηγεῖται. Εἶναι ἄρρητα ρήματα αὐτά γιά κάποιους, τό καταλαβαίνω, ἀλλά ἔτσι ἔχει ἡ κατάσταση. Ἀνακεφαλαιώνω λοιπόν: Εἴμαστε μπροστά σέ μιά τετραπλή κρίση. Κρίση μεταξύ Προέδρου Δημοκρατίας καί Ἐκκλησίας. Κρίση μεταξύ Κυβέρνησης καί Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία μέ τήν ἐγκύκλιο Ἱερώνυμου παρατηρεῖ δηκτικῶς «πολλοί κύκλοθεν οἱ ἐχθροί ἡμῶν».

Κρίση προσωπική στίς σχέσεις μεταξύ Πρωθυπουργοῦ – Ἀρχιεπισκόπου καί τῆς Ἱερᾶς Συνόδου. Ὁ Κυριάκος Μητσοτάκης εἶναι ὁ πρῶτος ἡγέτης τῆς κεντροδεξιᾶς στόν ὁποῖο ὁ Ἀρχιεπίσκοπος ἀπευθύνεται μέ τήν φράση «ὅπως στρώσατε θά κοιμηθεῖτε, κύριε Πρωθυπουργέ!» (ἡ φράσις αὐτή δέν ἐπιβεβαιώνεται ἀπό τήν Ἀρχιεπισκοπή πάντως). Ὁ Κωνσταντῖνος Μητσοτάκης εἶχε ἄριστες σχέσεις μέ τήν Ἐκκλησία –μέ εἶχε ξυπνήσει μιά φορά στίς 7 τό πρωί γιά ἕνα ἐπικριτικό θέμα πού εἶχε γράψει ἡ «Ἀπογευματινή» (ὄχι ἐγώ) γιά τόν Χριστόδουλο. Ὁ Κώστας Καραμανλῆς ἡγήθηκε τοῦ ἀγῶνα γιά τίς ταυτότητες. Ὁ Ἀντώνης Σαμαρᾶς φέρθηκε τόσο σπαθί στόν Ἱερώνυμο ὥστε ὁ τελευταῖος ἐκφράζει τήν εὐαρέσκειά του πρός τό πρόσωπό του στό τελευταῖο βιβλίο του.

Καί τέλος, κρίση ἀξιῶν. Δικαίως ἤ ἀδίκως δημιουργεῖται ἡ ἐντύπωση πώς ὁ Χριστιανισμός διώκεται «μέ σχέδιο». Ἡ τετραπλή αὐτή κρίση πρέπει νά σβήσει γιά λόγους ἐθνικούς, πολιτικούς καί ἰδεολογικούς. Ἐθνικούς διότι εἶναι ἐπιζήμια στούς καιρούς μας ἡ σύγκρουση κορυφῆς μεταξύ Προέδρου Δημοκρατίας, Πρωθυπουργοῦ καί Ἐκκλησίας. Πολιτικούς διότι οὔτε ἡ Πολιτεία οὔτε ἡ Ἐκκλησία θά βγοῦν κερδισμένες ἀπό μιά τέτοια σύγκρουση. Θά λαβωθοῦν καί οἱ δύο. Καί μάλιστα σέ μιά ἐποχή πού ἡ Πολιτεία χρειάζεται τήν συμμαχία τῆς Ἐκκλησίας γιά τόν ἐμβολιασμό. Καί ἰδεολογικούς γιατί ἡ ταπείνωση καί ἡ προσβολή τοῦ πληρώματος τῆς Ἐκκλησίας ἔχει συνέπειες στήν ἐκλογική συμπεριφορά. Οἱ Σημιτικοί πού ἔχουν εἰσχωρήσει στό κόμμα καί πιστεύουν σέ μιά «ἄθεη ΝΔ» παρεξηγοῦν τό γεγονός ὅτι οἱ συντηρητικοί πολῖτες σιωποῦν, δέν ἐπαναστατοῦν καί δέν βγαίνουν στούς δρόμους νά διαμαρτυρηθοῦν γιά τήν ἀσύλληπτη προσβολή πού δέχεται ὁ ἀξιακός τους κώδικας. Λένε ὅμως σέ ὅλους τούς Βουλευτές «μήν ἐκμεταλλεύεστε τό γεγονός ὅτι εἴμαστε φιλήσυχοι ἄνθρωποι». Πρόκειται γιά χιλιάδες πολῖτες πού ἀκόμη καί σήμερα δέν θεωροῦν ντεμοντέ τό «Ζήτω ἡ Ἑλλάδα, ζήτω ἡ Θρησκεία». Ἐξακολουθεῖ νά τούς ὁρίζει. Διότι πιστεύουν αὐτό πού λέει ὁ παπποῦς στήν κρητική διαφήμιση: «Μήν τήν φοβᾶσαι τήν Ἑλλάδα ὅσο ἔχει ρίζες!»…

ΠΗΓΗ: https://www.estianews.gr/apopseis/i-apoksenosi-kentrodeksias-orthodoksias/

Άξιον Εστίν, Ήχος Πλ β΄ | Ψάλλει ο Γρηγόριος Γαρδέλης

Don Giuseppe-Α. Ζένιος, Μ. Κωστράκη, Σ. Σιόλας, Ε. Τσαλιγοπούλου, Μ. Φάμ...

Τα Θεοφάνεια

Η ερμηνεία της εικόνας της Βαπτίσεως 

του Κυρίου 

Παύλος Ευδοκίμωφ

Μέχρι τον Δ´ αἰώνα, ἡ Γέννηση καί ἡ Βάπτιση τοῦ Κυρίου ἑορτάζονταν τήν ἴδια ἡμέρα. Ἡ ἑνότης τους εἶναι ἀκόμη ὁρατή στήν παρόμοια σύσταση τῶν ἀκολουθιῶν αὐτῶν τῶν δύο ἑορτῶν καί δείχνει μιά ὁρισμένη συμπλήρωση τοῦ γεγονότος τῆς Γεννήσεως σ ̉ ἐκεῖνο τῆς Βαπτίσεως. Στή Γέννησή του, λέγει ὁ ἅγιος Ἰερώνυμος, ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ ἦλθε στόν κόσμο μέ κρυφό τρόπο, στήν Βάπτισή του ἐμφανίστηκε μέ φανερό τρόπο. Ἐπίσης ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος: Τά Θεοφάνεια δέν εἶναι ἡ ἑορτή τῆς Γεννήσεως ἀλλά τῆς Βαπτίσεως. Πρίν ἦταν ἄγνωστη ἀπό τό λαό, μέ τή Βάπτιση, ἀποκαλύπτεται σέ ὅλους.

Τό Ἅγιο Πνεῦμα ἀναπαύεται αἰώνια ἐπάνω στόν Υἱό· ἐκδηλωτική δύναμη ἀποκαλύπτει τόν Υἱό στόν Πατέρα καί τόν Πατέρα στόν Υἱό καί πραγματοποιεῖ ἔτσι τή θεία γενεαλογία, εἶναι ἡ αἰώνια χαρά… ὅπου οἱ τρεῖς χαίρονται μαζί. Ἡ ἐνσάρκωση ριζώνεται στήν ἴδια πράξη γενεαλογίας ἀλλά πού καλύπτει προοδευτικά τήν ἀνθρωπότητα τοῦ Χριστοῦ.

Στή Γέννηση, τό Ἅγιο Πνεῦμα κατεβαίνει στήν Παρθένο καί τήν κάνει πραγματικά Θεοτόκο, Μητέρα τοῦ Θεοῦ: «τό γενώμενον ἅγιον κληθήσεται υἱός Θεοῦ» (Λουκ. 1, 35). «Τό δέ παιδίον ηὔξανε… καί χάρις Θεοῦ ἦν ἐπ̉ αὐτό» (Λουκ. 2, 40). «Καί Ἰησοῦς προέκοπτε σοφίᾳ καί ἡλικίᾳ καί χάριτι» (Λουκ. 2, 52). Γιά νά εἶναι ἀληθινός ἄνθρωπος, ἡ ἀνθρώπινη φύση τοῦ Χριστοῦ περνᾶ ἀπό τή φυσική καί προοδευτική ἀνάπτυξή της· ἡ χάρη τοῦ Πνεύματος τή συνοδεύει, ἀλλά δέν εἶναι ἀκόμη ἡ Ὑπόσταση τοῦ Πνεύματος πού ἀναπαύεται σ ̉ αὐτόν ὅπως αὐτή ἀναπαύεται αἰώνια στή θεότητά του. Λοιπόν, μιλώντας γιά τή Βάπτιση, ὁ ἅγιος Κύριλλος Ἰεροσολύμων καί ὁ ἅγιος Ἰωάννης Δαμασκηνός ἀναφέρουν τίς Πράξεις (10, 38): «Ἰησοῦν τόν ἀπό Ναζαρέτ, ὡς ἔχρισεν αὐτόν ὁ Θεός Πνεύματι Ἁγίῳ», καί ὑπογραμμίζουν στό γεγονός τό ὕψιστο σημεῖο τῆς ὡριμότητος, τήν κατακόρυφη ἐκδήλωση τῆς ἀνθρωπότητος τοῦ Κυρίου ἀπό τότε ἐντελῶς θεοποιημένη. Εἶναι ὁ Χριστός, ὁ Κεχρισμένος· τό πνεῦμα ἀποκαλύπτει τήν Ἀνθρωπότητά του στόν Πατέρα, καί ὁ Πατήρ τή δέχεται σάν τόν Υἱό του: «Καί ἰδού φωνή ἐκ τῶν οὐρανῶν λέγουσα: οὗτος ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν ὧ εὐδόκησα» (Ματθ. 3, 17). Τό πνεῦμα κατεβαίνει στόν σαρκωθέντα Υἱό σάν ἡ πνοή υἱοθεσίας κατά τήν ἴδια στιγμή ὅπου ὁ Πατήρ λέγει: «ἐγώ σήμερον γεγέννηκά σε».

Ἡ στοργή μου ἤ ἡ εὔνοιά μου εἶναι ἡ ἀγάπη τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ πού ἀπό τότε ἀναπαύεται στό Χριστό στήν ὑποστατική κάθοδο τοῦ Πνεύματος. Ὁ Θεός – Ἄνθρωπος ἀποκαλύπτεται πραγματικά Υἱός στίς δύο φύσεις του καί αὐτό τό πλήρωμα τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ καί ἀληθινοῦ ἀνθρώπου θά διαβεβαιωθεῖ πάλι κατά τό χρόνο τῆς Μεταμορφώσεως σάν ἐνέργεια πιά ἐκδηλωμένη στή Βάπτιση: «Οὗτος ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός». Γι ̉ αὐτό ἡ Βάπτιση ὀνομάζεται Θεοφάνεια, Ἐπιφάνεια, ἐκδήλωση τῶν Τριῶν Προσώπων στήν ὁμόφωνη μαρτυρία τους. Ἐάν τό τροπάριο τῆς Μεταμορφώσεως λέγει: Μεταμορφώθηκες γιά νά δείξεις στούς μαθητές σου τή δόξα σου, τό τροπάριο τῆς Βαπτίσεως ἀναγγέλει: Κατά τήν Βάπτισή σου στόν Ἰορδάνη, Χριστέ… ἡ φωνή τοῦ Πατρός σέ μαρτύρησε δίνοντάς σου τό ὄνομα τοῦ ἀγαπημένου Υἱοῦ καί τοῦ Πνεύματος, μέ τή μορφή τοῦ περιστεριοῦ, διαβεβαίωσε τήν ἀναμφισβήτητη ἀλήθεια αὐτοῦ τοῦ λόγου…

Ἔτσι ὁ Ἰησοῦς αὐξάνει μέχρι τήν ὡριμότητά του «καί αὐτός ἦν ὡσεί ἐτῶν τριάκοντα» (Λουκ. 3, 23) — ὅταν στή συναγωγή τῆς Ναζαρέτ ἀναγγέλει αὐτός ὁ ἴδιος πανηγυρικά. «Πνεῦμα Κυρίου ἐπ̉ ἐμέ, οὗ εἵνεκεν ἔχρισέ με» (Λουκ. 4, 18). Εἶναι ἐκεῖ τό ἴδιο τό μυστήριο στήν Ἐνσάρκωση.

Ἡ ἀνθρωπότης τοῦ Χριστοῦ περνᾶ ἀπό τόν ἐλεύθερο προσδιορισμό του. Ὁ Ἰησοῦς ἀφιερώνεται συνειδητά στήν ἐπίγεια ἀποστολή του, ὑποτάσσεται ὁλοκληρωτικά στή θέληση τοῦ Πατρός καί ὁ Πατήρ τοῦ ἀπαντᾶ ἀποστέλλοντας σ ̉ αὐτόν τό Ἅγιο Πνεῦμα.

Ὅλος, ὁ πυκνός καί συγκεντρωμένος συμβολισμός τῆς Βαπτίσεως πού ἡ εἰκόνα τῆς ἑορτῆς μᾶς δείχνει, κάνει νά κατανοήσουμε τή φοβερή ἔκταση αὐτῆς τῆς πράξεως. Εἶναι πιά ὁ θάνατος ἐπάνω στό Σταυρό· ὁ Χριστός λέγοντας στόν ἅγιο Ἰωάννη: «οὕτω γάρ πρέπον ἐστίν ἡμῖν πληρῶσαι πᾶσαν δικαιοσύνην» (Ματθ. 3, 15) προλαβαίνει τόν τελευταῖο λόγο πού θά ἀντηχήσει στόν κῆπο τῆς Γεθσημανῆ: «Πάτερ, γενηθήτω τό θέλημά σου…». Ἡ λειτουργική ἀνταπόκριση τῶν ἑορτῶν τό ὑπογραμμίζει ρητά: ἔτσι οἱ ψαλμωδίες τῆς ἀκολουθίας τῆς 3ης Ἰανουαρίου παρουσιάζουν μιά ἐκπληκτική ἀναλογία μέ ἐκεῖνες τῆς Μεγάλης Τετάρτης, ἡ ἀκολουθία τῆς 4ης Ἰανουαρίου μέ ἐκείνη τῆς Μεγάλης Πέμπτης καί ἡ ἀκολουθία τῆς 5ης Ἰανουαρίου μέ ἐκείνη τῆς Μεγάλης Παρασκευῆς καί τοῦ Μεγάλου Σαββάτου.

Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Βαπτιστής ἔχει χρισθεῖ μέ μιά ὑπηρεσία μαρτυρίας: εἶναι ὁ μάρτυρας τῆς ὑποταγῆς τοῦ Χριστοῦ, τῆς τελευταίας κένωσεώς του. Ἀλλά στόν Ἰωάννη Βαπτιστή σάν Ἀρχέτυπο, σάν ἀντιπρόσωπο τοῦ ἀνθρωπίνου γένους, εἶναι ὅλη ἡ Ἀνθρωπότης πού εἶναι ὁ μάρτυρας τῆς θείας Ἀγάπης. Ἡ «Φιλανθρωπία τοῦ Θεοῦ» μεσουρανεῖ στήν πράξη τῆς Βαπτίσεως, «ἐκπλήρωση τῆς δικαιοσύνης», μέ τό θάνατο καί τήν ἀνάσταση στό τέλος ἐκπλήρωση τῆς προαιώνιας ἀποφάσεως πού ἔχουμε παρατηρήσει στήν εἰκόνα τῆς Τριάδος.

«Ἐγένετο δέ ἐν τῷ βαπτισθῆναι ἅπαντα τόν λαόν καί Ἰησοῦ βαπτισθέντος» (Λουκ. 3, 21). Ὁ Λόγος ἔρχεται ἐπάνω στή γῆ, πρός τούς ἀνθρώπους, καί ἐμεῖς εἴμαστε παρόντες τῆς πιό συνταρακτικῆς Συναντήσεως τοῦ Θεοῦ καί τῆς Ἀνθρωπότητος «ὅλος ὁ λαός». Μυστικά, στόν Ἰωάννη τόν Βαπτιστή ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ἀναγνωρίζονται υἱοί μέσα στόν Υἱό, οἱ ἀγαπημένοι υἱοί στόν ἀγαπημένο Υἱό καί ἄρα οἱ φίλοι τοῦ Νυμφίου, οἱ μάρτυρες. Τό γένοιτο τῆς Παρθένου ὑπῆρξε τό ναί ὅλων τῶν ἀνθρώπων στήν Ἐνσάρκωση, στήν ἔλευση τοῦ Θεοῦ στούς δικούς του. Στόν ἅγιο Ἰωάννη, αὐτόν τόν ἄλλο τῶν«δικῶν του», ὅλοι οἱ ἄνθρωποι λέγουν «γένοιτο» στήν Συνάντηση, στή θεία Φιλία, στή Φιλανθρωπία τοῦ Πατρός, φίλου τῶν ἀνθρώπων. Ὅπως ὁ Συμεών ὠθούμενος ἀπό τό Πνεῦμα συναντᾶ καί δέχεται τόν Ἰησοῦ-βρέφος, ἐπίσης ὁ Ἰωάννης συναντᾶ καί δέχεται τόν Ἰησοῦ-Μεσσία: «Ἐγένετο ἄνθρωπος ἀπεσταλμένος παρά Θεοῦ, ὄνομα αὐτοῦ Ἰωάννης· οὗτος ἦλθεν εἰς μαρτυρίαν, ἵνα μαρτυρήσῃ περί τοῦ φωτός, ἵνα πάντες πιστεύσωσι δι ̉ αὐτοῦ» (Ἰω. 1, 6 – 7). Μαρτυρεῖ γιά ὅλους, στή θέση ὅλων καί αὐτή ἡ μαρτυρία εἶναι ἕνα γεγονός στό ἐσωτερικό ὁλοκλήρου τῆς Ἀνθρωπότητος καί ἀφορᾶ ὅλο τόν ἄνθρωπο.

Τό Δ΄ εὐαγγέλιο μιλᾶ γιά τόν Ἰωάννη στόν πρόλογό του, ἀμέσως μετά τό Λόγο, πού εἶναι στήν ἀρχή, καί ὅταν διαβάζει κανείς ὑπῆρχε ἄνθρωπος ἀπεσταλμένος ἀπό τό Θεό, αἰσθάνεται ὅτι ἡ ἔλευσή του, σέ μιά ὁρισμένη ἔννοια ἔρχεται ἐπίσης ἀπό τήν ἀρχή, τήν αἰωνιότητα. Ὁ οὐρανός ἀνοίγει μπροστά ἀπό αὐτόν καί μαρτυρεῖ: «ὅτι τεθέαμαι τό Πνεῦμα καταβαῖνον ἐπ ̉ αὐτόν… οὗτός ἐστιν ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ» (Ἰω. 1, 29 -34)· σ ̉ αὐτό τόν σύντομο λόγο εἶναι πιά, μέ μιά μορφή περιορισμένη ὅλο τό Εὐαγγέλιο. Ὁ Ἰωάννης εἶναι αὐτός πού γνωρίζει, προσδιορίζει τόν Ἀμνό γιατί εἶναι μυημένος στό μυστήριο τοῦ «ἐσφαγμένου Ἀρνίου ἀπό καταβολῆς κόσμου…».

Ὁ Ἰωάννης δέν ἔχει τίποτε προαγγείλει καί εἶναι ὁ πιό μεγάλος προφήτης, ὅπως ὁ δάκτυλος τοῦ Θεοῦ προσδιορίζει τόν Χριστό. Εἶναι ὁ πιό μεγάλος διότι εἶναι ὁ πιό μικρός, αὐτό πού θέλει νά πεῖ ἀπελεύθερος ἀπό τήν ἴδια του ἐπάρκεια γιά νά μήν εἶναι ἐκεῖνος πού μένει ἐκεῖ, ἐκεῖνος ποῦ τέρπεται ἀκούοντας τή φωνή τοῦ Νυμφίου, καί ἡ χαρά του εἶναι μεγάλη χωρίς μέτρο. Εἶναι ἡ πιό ἐνδόμυχη ἐγγύτης ὅπου ὁ Λόγος ἀντηχεῖ· εἶναι κατ ̉ εἰκόνα τοῦ Υἱοῦ πού δέν εἶναι ἐξ ὁλοκλήρου παρά ὁ Λόγος τοῦ Πατρός· εἶναι κατ ̉ εἰκόνα τοῦ Πνεύματος γιατί δέν λέγει τίποτε γιά τόν ἑαυτό του ἀλλά μιλᾶ στό ὄνομα Αὐτοῦ πού ἔχει ἔλθει. Εἶναι αὐτός ὁ ὁρμητικός πού ἁρπάζει τούς οὐρανούς καί τό μαρτύριό του λαμπρύνει θαυμαστά ἕνα ἀρχαῖο μοναστικό λόγιο: Δῶσε τό αἷμα σου καί πάρε τό Πνεῦμα… Μέ τή Θεοτόκο περιβάλλει τό Χριστό Κριτή καί μεσιτεύει γιά ὅλους τούς ἀνθρώπους. Μπορεῖ νά τό κάνει γιατί ἡ φιλία του φθάνει τό ἐπίπεδο ἑνός ἄλλου μεγάλου πνευματικοῦ τοῦ ὁποίου ἡ ἱστορία μᾶς ἔχει ἀναφερθεῖ στά Ἀποφθέγματα τῶν Πατέρων. Ὁ ἅγιος Παΐσιος ὁ Μέγας προσευχόταν γιά τόν μαθητή του πού εἶχε ἀρνηθεῖ τό Χριστό, καί ὅταν προσευχόταν, ὁ Κύριος τοῦ ἐμφανίστηκε καί τοῦ λέγει: «Παΐσιε, γιά ποῖον προσεύχεσαι; Δέν γνωρίζεις ὅτι μέ ἔχει ἀρνηθεῖ;».Ἀλλά ὁ ἅγιος δέν ἔπαυε νά ἔχει ἔλεος καί νά προσεύχεται γιά τόν μαθητή του, καί λοιπόν ὁ Κύριος τοῦ λέγει: Παΐσιε, ἔχεις ἐξομοιωθεῖ μέ ἐμένα μέ τήν ἀγάπη σου…

Ἡ λειτουργία ὀνομάζει τόν Ἰωάννη: κήρυκα, ἄγγελο καί ἀπόστολο. Μαρτυρεῖ καί ἡ φωνή τοῦ Νυμφίου προκαλεῖ τήν πρώτη ἀποστολική κλήση: «Ἀνδρέας καί Ἰωάννης ἀκολουθοῦν τόν Ἰησοῦν» (Ἰω. 1, 37). Πιό ἀργά, ἐγκαταλείπει αὐτό τόν κόσμο καί κατεβαίνει στόν Ἅδη σάν Πρόδρομος τῆς Καλῆς Ἀγγελίας.

Τό βάπτισμα τοῦ Ἰωάννη πρό τῶν Θεοφανείων δέν ἦταν παρά ἕνα «βάπτισμα μετανοίας εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν» (Λουκ. 3, 3), ἦταν ἡ μεταβολή τῆς τελευταίας ἀναμονῆς. Πηγαίνοντας στόν Ἰορδάνη, ὁ Ἰησοῦς δέν πῆγε νά μετανοήσει ἀφοῦ ἦταν χωρίς ἁμάρτημα· νά ποῦμε ὅτι ἔδωσε τό παράδειγμα τῆς ταπεινότητος δέν ἀπαντᾶ ἀκόμη στό μέγεθος τοῦ γεγονότος. Ἡ βάπτιση τού Ἰησοῦ εἶναι ἡ προσωπική Πεντηκοστή του, ἡ κάθοδος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί τά τριαδικά Θεοφάνεια: Κατά τό χρόνο τῆς βαπτίσεώς σου στόν Ἰορδάνη, Κύριε, ἐκδηλώθηκε ἡ προσκύνηση πού χρειαζόταν στήν ἁγία Τριάδα (τροπάριο ἑορτῆς). Εἶναι ἀπό αὐτό τό πλήρωμα πού ἔρχεται τό μυστήριο τοῦ βαπτίσματος στό ὄνομα τοῦ Ἰησοῦ, αὐτό τό ὄνομα καθορίζεται, ἄμεσα στόν πλήρη βαπτιστικό τύπο: «εἰς τό ὄνομα τοῦ Πατρός, τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος». Τά λειτουργικά κείμενα ὀνομάζουν τήν ἑορτή τό μεγάλο Νέο Ἔτος γιατί τό συμβάν ἐπανέρχεται στό φῶς τῆς Τριάδος. Εἶναι ἀκριβῶς αὐτή ἡ στιγμή πού οἱ Ἐπίσκοποι ἐξέλεγαν γιά νά ἀναγγείλουν στίς ἐκκλησίες τό χρόνο τῆς μεγάλης τεσσαρακοστῆς καί τή χρονολογία τοῦ ἑορτασμοῦ τοῦ Πάσχα.

Ἡ εἰκόνα τῶν Θεοφανείων προσφέρει τήν εὐαγγελική διήγηση ἀλλά προσθέτει μερικές λεπτομέρειες πού ἔχουν χρησιμοποιηθεῖ στή λειτουργία τῆς ἑορτῆς καί δείχνει αὐτό πού ὁ Ἰωάννης θά μποροῦσε νά διηγηθεῖ. Ἐπάνω στήν εἰκόνα ἕνα τμῆμα ἑνός κύκλου παριστᾶ τούς οὐρανούς πού ἀνοίγουν, καί κάποτε ἀπό μιά διπλή πτυχή πού ὁμοιάζει μέ κροσσό ἑνός σύννεφου, βγαίνει τό χέρι τοῦ Πατρός πού εὐλογεῖ. Ἀπό αὐτό τόν κύκλο ἀναχωροῦν ἀκτῖνες φωτός, χαρακτηριστικό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, καί πού φωτίζουν τό περιστέρι. Αὐτόματη ἀνάμνηση τοῦ ἀρχικοῦ λόγου «καί ἐγένετο φῶς», ἡ ἐκδηλωτική ἐνέργεια τοῦ Πνεύματος, ἀποκαλύπτει τόν τριαδικό Θεό: Ἡ Τριάδα, ὁ Θεός μας, μᾶς ἐκδηλώνεται χωρίς διαίρεση. Ὁ Χριστός ἦλθε γιά νά εἶναι τό φῶς τοῦ κόσμου, πού φωτίζει αὐτούς πού κάθονταν στά σκοτάδια (Ματθ. 4, 16) ἀπό ἐκεῖ δέ τό ὄνομα τῆς «Ἑορτῆς τῶν φώτων». Ἐνῶ ὁ Χριστός κατέβαινε στά νερά, ἡ φωτιά ἄναψε μέσα στόν Ἰορδάνη, εἶναι ἡ Πεντηκοστή τοῦ Κυρίου καί ὁ προεικονισμένος Λόγος, μέ στύλο φωτός δείχνει ὅτι τό βάπτισμα εἶναι φωτισμός, γέννηση τῆς ὑπάρξεως στό θεῖο φῶς.

Ἄλλοτε τήν παραμονή τῆς ἑορτῆς γινόταν τό βάπτισμα τῶν κατηχουμένων καί ὁ ναός ἦταν πλημμυρισμένος ἀπό φῶς, σημεῖο μυήσεως στή γνώση τοῦ Θεοῦ. Ὁ μάρτυρας αὐτοῦ τοῦ φωτός, ὁ ἅγιος Ἰωάννης εἶναι δοσμένος στό γεγονός γιατί αὐτός ὁ ἴδιος εἶναι «ὁ λύχνος ὁ καιόμενος καί φαίνων» καί οἱ ἄνθρωποι ἔρχονταν «ἀγαλλιαθῆναι ἐν τῷ φωτί αὐτοῦ» (Ἰω. 5, 35).

Ἡ κάθοδος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος μέ τή μορφή ἑνός περιστεριοῦ ἐκφράζει τήν κίνηση τοῦ Πατρός πού φέρεται πρός τόν Υἱό του. Ἐξ ἄλλου, ἐξηγεῖται, κατά τούς Πατέρες, κατ ̉ ἀναλογία μέ τόν κατακλυσμό καί τό περιστέρι μέ τόν κλάδο ἐλαίας, σημεῖο τῆς εἰρήνης. Τό Ἅγιο Πνεῦμα πού φέρεται ἐπάνω ἀπό τά ἀρχέγονα νερά ἀνέδειξε τή Ζωή, ἐπίσης αὐτό πού αἰωρεῖται ἐπάνω στά νερά τοῦ Ἰορδάνη, προκαλεῖ τή δεύτερη γέννηση τοῦ νέου δημιουργήματος.

Ὁ Χριστός παριστάνεται ὀρθός ἐνάντια πρός τό βυθό τοῦ νεροῦ σκεπασμένος ἀπό τά κύματα τοῦ Ἰορδάνη. Ἀπό τήν ἀρχή τῆς ἀποστολῆς του, ὁ Ἰησοῦς ἀντιμετωπίζει τά κοσμικά στοιχεῖα πού περιέχουν σκοτεινές δυνάμεις: τό νερό, τόν ἀέρα καί τήν ἔρημο. Ἡ διάβαση τῆς Ἐρυθρᾶς Θαλάσσης εἶναι ἀπό τίς μορφές τοῦ βαπτίσματος: ἡ νίκη ἀπό τό Θεό τοῦ δράκοντος τῆς θαλάσσης, τοῦ τέρατος Rahab. Ἕνα ἰδιόμελο τῆς ἑορτῆς κάνει νά κατανοήσουμε τόν Κύριο λέγοντας στόν Ἰωάννη Βαπτιστή: Προφήτη, ἔλα νά μέ βαπτίσεις… Βιάζομαι νά χαθεῖ ὁ κρυμμένος στά νερά ἐχθρός, ὁ πρίγκηπας τοῦ σκότους, γιά νά ἀπελευθερώσω τόν κόσμο ἀπό τά δίχτυα του παραχωρώντας του τήν αἰώνια ζωή. Ἔτσι, μπαίνοντας στόν Ἰορδάνη ὁ Κύριος, καθαρίζει τά νερά: Σήμερα τά κύματα τοῦ Ἰορδάνη μεταβάλλονται σέ φάρμακο καί ὅλη ἡ δημιουργία ποτίζεται μέ μυστικά κύματα… (εὐχή ἁγίου Σωφρονίου). Εἶναι ὅλο τό σύμπαν πού δέχεται τήν ἁγιοποίησή του: Ὁ Χριστός βαπτίζεται· βγαίνει ἀπό τό νερό καί μέ αὐτό ἀποκαλύπτει τόν κόσμο (ἰδιόμελο τοῦ Κοσμᾶ). Σπάζει τό κεφάλι τῶν δρακόντων καί ἀναζωογονεῖ τόν Ἀδάμ, εἶναι ἡ ἀνάπλαση τῆς ἀνθρωπίνης ὑπάρξεως, ἡ ἀναγέννησή της στό καθαριστικό λουτρό τοῦ μυστηρίου. Ὁ Δίδυμος Τυφλός καθορίζει: «ὁ δέ Κύριος ἔδωκέ μοι μητέρα τήν κολυμβήθραν (Ἐκκλησία), πατέρα τόν Ὕψιστον, ἀδελφόν τόν δι ̉ ἡμᾶς βαπτισθέντα Σωτῆρα».

Στήν εἰκόνα μέ τό δεξιό του χέρι ὁ Χριστός εὐλογεῖ τά νερά καί τά ἑτοιμάζει νά γίνουν τά νερά τῆς βαπτίσεως πού ἁγιάζει μέ τήν ἴδια του κατάδυση. Τό νερό ἀλλάζει σημασία, ἄλλοτε εἰκόνα τοῦ θανάτου (κατακλυσμός), εἶναι τώρα ἡ πηγή τοῦ ὕδατος τῆς ζωῆς (Ἀποκ. 21, 6· Ἰω. 4, 14). Μυσταγωγικά τό νερό τῆς βαπτίσεως δέχεται τήν ἀξία τοῦ αἵματος τοῦ Χριστοῦ.

Στά πόδια τοῦ Κυρίου, στά νερά τοῦ Ἰορδάνη, ἡ εἰκόνα δείχνει δύο μικρές ἀνθρώπινες μορφές, εἰκονογράφηση τῶν παλαιοδιαθηκικῶν κειμένων πού ἀποτελοῦν μέρος τῆς ἀκολουθίας: «τί σοί ἐστι, θάλασσα ὅτι ἔφυγες, καί σύ Ἰορδάνη, ὅτι ἐστράφης εἰς τά ὁπίσω» (Ψαλμ.113, 5). Τό τροπάριο (ἦχος Δ΄) ἐξηγεῖ: «Ἀπεστρέφετο ποτέ, ὁ Ἰορδάνης ποταμός, τῇ μηλωτῇ Ἐλισσαιέ, ἀναληφθέντος Ἠλιού καί διῃρεῖτο τά ὕδατα ἔνθεν καί ἔνθεν· καί γέγονεν αὐτῷ ξηρά ὁδός ἡ ὑγρά εἰς τύπον ἀληθῶς τοῦ Βαπτίσματος, δι ̉ οὗ ἡμεῖς τήν ρέουσαν τοῦ βίου διαπερῶμεν διάβασιν». Εἰκόνα συμβολική πού μιλᾶ γιά τή μετάνοια ἀκόμη ἀόρατη τῆς κοσμικῆς φύσεως, τῆς μεταστροφῆς τῆς ὀντολογίας της. Ἡ εὐλογία τῆς ὑδρόβιας φύσεως ἁγιάζει τήν ἴδια ἀρχή τῆς ἐπίγειας ζωῆς. Γι ̉ αὐτό, μετά τή θεία λειτουργία γίνεται ὁ μεγάλος ἁγιασμός τῶν ὑδάτων (ἑνός ποταμοῦ, μιᾶς πηγῆς ἤ ἐντελῶς ἁπλά ἑνός δοχείου τοποθετημένου μέσα στήν ἐκκλησία).

Μιλώντας γιά τά μή ἁγιασμένα νερά, εἰκόνα τοῦ θανάτου – κατακλυσμοῦ ἡ λειτουργία τά ὀνομάζει ὑδατόστρωτο τάφο. Πραγματικά, ἡ εἰκόνα δείχνει τόν Ἰησοῦ νά εἰσέρχεται στά νερά, στόν ὑγρό τάφο. Αὐτός ἐδῶ ἔχει τή μορφή ἑνός σκοτεινοῦ σπηλαίου (εἰκονογραφική μορφή τοῦ ἅδη) περιέχοντας ὅλο τό σῶμα τοῦ Κυρίου (εἰκόνα τοῦ ἐνταφιασμοῦ, πού προσφέρεται στό μυστήριο τοῦ βαπτίσματος μέ ὁλική κατάδυση, μορφή τοῦ πασχαλίου τριημέρου), γιά νά ἀποσπάσει τόν ἀρχηγό τῆς φυλῆς μας στή ζοφερή διαμονή. Συνεχίζοντας τόν προκαταβολικό συμβολισμό τῆς Γεννήσεως, ἡ εἰκόνα τῶν Θεοφανείων δείχνει τήν προκάθοδο τοῦ Χριστοῦ στόν Ἅδη: «καταβάς ἐν τοῖς ὕδασιν ἔδησε τόν ἰσχυρόν». Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, σχολιάζει: ἡ κατάδυση καί ἡ ἀνάδυση εἶναι ἡ εἰκόνα τῆς καθόδου στόν ἅδη καί τῆς ἀναστάσεως.

Ὁ Χριστός παριστάνεται γυμνός, εἶναι ντυμένος μέ τήν ἀδαμική γυμνότητα καί ἔτσι ἀποδίδει στήν ἀνθρωπότητα τό ἔνδοξο παραδεισιακό ἔνδυμά της. Γιά νά δείξει τήν ὑπέρτατη πρωτοβουλία του παριστάνεται βαδίζοντας ἤ κάνοντας ἕνα βῆμα πρός τόν ἅγιο Ἰωάννη: ἐλεύθερα ἔρχεται καί κλίνει τό κεφάλι. Ὁ Ἰωάννης εἶναι ταραγμένος: ἐγώ χρείαν ἔχω ὑπό σοῦ βαπτισθῆναι, καί σύ ἔρχῃ πρός με; »… Ὁ Ἰησοῦς τόν διατάζει: «ἄφες ἄρτι». Ὁ Ἰωάννης τείνει τό δεξιό του χέρι σέ μιά τελετουργική χειρονομία, στό ἀριστερό κρατεῖ ἕνα εἰλητάριο, κείμενο τοῦ κηρύγματός του.

Οἱ ἄγγελοι τῆς Ἐνσαρκώσεως εἶναι σέ μιά στάση προσκυνήσεως, τά σκεπασμένα χέρια τους σέ ἔνδειξη σεβασμοῦ. Συμβολίζουν ἐπίσης καί εἰκονογραφοῦν τό λόγο τοῦ ἀποστόλου Παύλου (Γαλατ. 3, 27) :«Ὅσοι γάρ εἰς Χριστόν ἐβαπτίσθητε, Χριστόν ἐνεδύσασθε…».

ΠΗΓΗ:https://www.pemptousia.gr/2021/01/i-erminia-tis-ikonas-tis-vaptiseos-t/

Η Βάπτιση του Κυρίου.

  «Η δίψα του ανθρώπου και η βάπτιση του Χριστού…»

Πρωτοπρ. Χαράλαμπος Λίβυος Παπαδόπουλος

Αλήθεια τι έχει να πει σήμερα σε όλους εμάς, τους σύγχρονους ανθρώπους η ακολουθία του Αγιασμού την ημέρα των Θεοφανίων; Τι σημαίνει αυτή η αρχαιότατη γιορτή του Χριστιανισμού για τον σημερινό άνθρωπο; Απαντάει σε κάποιο βαθύτερο υπαρξιακό ερώτημα του; Η απλά είναι μια όμορφη λατρευτική πράξη που την παρακολουθούμε αλλά δεν αγγίζει την ζωή μας;

Ο άνθρωπος είναι ένα διψασμένο όν. Ένα πλάσμα που διψάει για νόημα. Η γιορτή των Θεοφανίων απαντά ακριβώς σε αυτή την δίψα του ανθρώπου για νόημα που νικάει τον θάνατο. Ο Θεός στα νερά του Ιορδάνη ποταμού φανερώνεται. Και δεν είναι καθόλου τυχαίο που αυτή η Θεοφάνια της Αγ. Τριάδος συμβαίνει μέσα στο νερό. Έχει ένα βαθύτερο συμβολισμό, μια προεικόνιση.

Το νερό συμβολίζει την καθαρότητα και αγνότητα, την δροσιά από το καύσωνα του βίου. Ο άνθρωπος διψάει, δεν μπορεί να ζήσει δίχως το νερό. Αλλά συγχρόνως έχει ανάγκη κι από καθαριότητα. Ζητά την σωματική και ψυχική κάθαρση. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν που ο Χριστός ξεκινάει το έργο του, από την βάπτιση του στα νερά του Ιορδάνη ποταμού. Ο Θεός αποκαλύπτεται στην ιστορία και στην ζωή μας. Μας οδηγεί μέσα από σημεία, εικονισμούς και οντολογικούς συμβολισμούς στην αποκάλυψη του σχεδίου Του για την σωτηρία του ανθρώπου και ολάκερης της κτίσης. Χρησιμοποιεί σημαινόμενα για να σημάνει μια νέα αρχή, μια νέα περίοδο για την ανθρωπότητα, μια νέα φάση Θείας οικονομίας, κάθαρσης, φωτισμού και θεώσεως.

Η Αγ. Τριάδα με την φωνή του Πατέρα «σύ εἶ ὁ υἱός μου ὁἀγαπητός, ἐν σοί ηὐδόκησα..[1]», την παρουσία του Υιού και το Άγ. Πνεύμα «καί τό Πνεῦμα ὡς περιστεράν καταβαῖνον ἐπ’ αὐτόν[2]»  στέλνει ένα βαθύ υπαρξιακό μήνυμα στην ανθρωπότητα, ότι πλέον η ανθρώπινη δίψα για αιωνιότητα και αθανασία, για νίκη του θανάτου, βρήκε την απάντηση της στο πρόσωπο του Χριστού. Είναι εκείνος που φορώντας και κουβαλώντας όλη την ανθρωπότητα πάνω του, δέχεται το βάπτισμα από τον Ιωάννη, όχι γιατί το είχε ανάγκη ή διότι έπρεπε να του συγχωρεθούν αμαρτίες, αλλά για να προεικονίσει και συμβολίσει ποια ήταν η αποστολή Του, τι είχε έρθει να κάνει στο κόσμο. Αυτό ήταν το έργο του, η κάθαρση, ο φωτισμός, η χαρά της Ανάστασης. Ο Χριστός φανερώνει ότι είναι το «το ύδωρ το ζων» η απάντηση στην δίψα κάθε ανθρώπινης ύπαρξης που υποφέρει στην έρημο και τον καύσωνα του κόσμου.

Μέσα λοιπόν σε αυτή την αρχαιοπρεπή τελετή του αγιασμού των υδάτων την ημέρα των Θεοφανίων, συμβαίνει κάτι φοβερό για την ζωή μας. Κάτι που διαρκώς πραγματοποιείται μέσα στο χώρο της Εκκλησίας και συγκεκριμένα στην Θεία Ευχαριστία. Η ζωή μας, η φύση και η κτίση μεταβάλλεται σε βασιλεία του Θεού, κι εμείς την προγευόμαστε μέχρι να έρθει η ώρα που μόνιμα και ολικά θα υπάρχουμε εντός αυτής. Το νερό λοιπόν που έχουμε μπροστά μας, στα δοχεία προς αγιασμό, ενώ δεν αλλάζει στην φύση του, δια του Αγίου Πνεύματος μεταβάλλεται ως προς την σχέση του με εμάς και την κτίση. Η φύση του νερού δεν καταργείται. Παραμένει καθόλα νερό. Όμως πλέον ξεπερνάει την βιολογική του χρησιμότητα. Θα το πιούμε όχι μονάχα για να ξεδιψάσει το σώμα μας αλλά ολάκερη η ύπαρξη μας.

Ενώ πριν λίγο θα το πίναμε για να ξεδιψάσουμε την βιολογική δίψα μας, μετα τον Αγιασμό το λαμβάνουμε για να δροσίσουμε την υπαρξιακή μας αγωνία και το φόβο του θανάτου. Μέσα σε αυτό το νερό πλέον ενοικεί η αγιαστική Χάρις του Θεού που μεταβάλει το σκοτάδι του θανάτου σε φως αιωνιότητας.

«Η χαρά των Θεοφανίων βρίσκεται στην αποκατάσταση της κοσμολογικής εμπειρίας που έχουμε για τον κόσμο, στην ανάκτηση της πίστης πως τα πάντα και οι πάντες μπορούν να καθαριστούν, να εξαγνιστούν, να ανανεωθούν, να αναγεννηθούν, και αυτό ανεξάρτητα από το πόσο βρώμικη και σκεπασμένη με λάσπη έχει γίνει η ζωή μας, άσχετα μέσα σε ποιον βούρκο έχουμε κυλιστεί, έχουμε πάντα την δυνατότητα εισόδου σ’ ένα εξαγνιστικό ρεύμα ζωηφόρου ύδατος, επειδή η δίψα της ανθρωπότητας για τον ουρανό, το καλό, την τελειότητα και την ομορφιά δεν έχει πεθάνει, ούτε μπορεί ποτέ να πεθάνει.

Πράγματι μόνο αυτή η δίψα μας κάνει ανθρώπους. «Μέγας εἶ, Κύριε, καὶθαυμαστά τά ἔργα Σου, καί οὐδείς λόγος ἐξαρκέσει πρός ὕμνον τῶν θαυμασίων Σου …». Ποιός είπε πως ο Χριστιανισμός είναι καταθλιπτικός και ζοφερός, νοσηρός και θλιβερός, πως οδηγεί τους ανθρώπους μακριά από την ζωή; Κοιτάξτε τα πρόσωπα των πιστών εκείνη την νύχτα, και δείτε το φως και την χαρά που εκπέμπουν καθώς ακούγεται ο Ψαλμός να βροντοφωνεί τη δοξολογία, «Φωνή Κυρίου ἐπί τῶν ὑδάτων» (Ψαλμ. 28,3), καθώς βλέπουν τον ιερέα να ραντίζει με αγιασμό ολόκληρη την εκκλησία, και αυτές τις λαμπερές σταγόνες να ταξιδεύουν σε κάθε σημείο του κόσμου, καθιστώντας τον για άλλη μια φορά δυνατότητα και επαγγελία, πρωταρχικό υλικό για το μυστηριώδες θαύμα του μετασχηματισμού και της μεταμόρφωσης. Ο ίδιος Θεός εισήλθε σ’ αυτό το νερό «σχήματι ἀνθρώπου»· ενώθηκε όχι μόνο με τον άνθρωπο, αλλά με όλη την ύλη, και μεταμόρφωσε τα πάντα σ’ ένα ακτινοβόλο, φωτοφόρο ρεύμα που κυλά προς τη ζωή και τη χαρά[3]».

[1]Μαρκ.α΄11

[2]Μαρκ. α΄10

[3] π. Αλέξανδρος Σμέμαν: «Η Βάπτιση του Χριστού», Εορτολόγιο σελ.77-78 εκδόσεις «Ακρίτας»

ΠΗΓΗ: https://www.pemptousia.gr/2021/01/i-dipsa-tou-anthropou-ke-i-vaptisi-tou-christou/

Το Ύδωρ!!

 Ο αγιασμός των υδάτων

Στον κύκλο του χρόνου το νερό χρησιμοποιείται συμβολικά στα ευετηρικά δρώμενα

ΒΑΣΙΛΗΣ ΝΙΤΣΙΑΚΟΣ*

Ανάμεσα στα στοιχεία της φύσης, στους φυσικούς πόρους, κάποια είναι απαραίτητα για την επιβίωση του ανθρώπου, την βιολο­γική του συνέχεια. Στην διαδικασία οικειοποίησης ακόμα και αυ­τών των βασικών φυσικών πόρων παρατηρείται ιστορικά μια εξέ­λιξη από συλλογικές σε ιδιωτικές μορφές χρήσης, με διαφορο­ποιήσεις βέβαια ανάλογα με το είδος του πόρου. Η γη, παραδείγ­ματος χάριν, βασικό μέσο παραγωγής, τουλάχιστον στην καλλιερ­γήσιμη μορφή της, έχει περάσει σχεδόν ολοκληρωτικά στη σφαί­ρα της ατομικής ιδιοκτησίας. Οι θάλασσες, οι λίμνες, τα ποτάμια παραμένουν ακόμα στην συλλογική κυριαρχία των εθνών-κρατών. Τα δάση παρουσιάζουν μια πιο σύνθετη εικόνα κ.ο.κ.

Όσον αφορά το νερό, πρόκειται για μια περίπτωση ιδιαίτερου ενδιαφέροντος. Οι δυο βασικές για την ανθρώπινη ζωή χρήσεις του, δηλαδή η χρήση του από τους ανθρώπους και τα ζώα και η χρήση του για το πότισμα της γης γενικά, υπήρξαν καθοριστικές για την «κοινωνικοποίησή» του.

Κατ’ αρχάς, η μεγάλη του αξία, η αναγκαιότητά του για την ανθρώπινη ύπαρξη, οδήγησε στην λατρεία και την «δαιμονοποίησή» του. Οι παραδόσεις των λαών βρίθουν από μύθους, θρύλους, τραγούδια κ.λπ., που αναφέρονται σε στοιχειά των νερών (δρά­κοντες, λάμιες κ.λπ.), που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο κατακρα­τούν το νερό και απαιτούν ακόμα και ανθρώπινη θυσία για να το δώσουν στους ανθρώπους, αλλά στο τέλος κάποιος ήρωας-άγιος τα σκοτώνει και απελευθερώνει το νερό.

Ωστόσο, αυτή η σχέση δεν μπορεί παρά να έχει κοινωνικούς και ιστορικούς προσδιορισμούς. Η σχέση του ανθρώπου με το νερό είναι μια σχέση διαμεσολαβούμενη από την κοινωνία, όχι γενικά αλλά από τα συγκεκριμένα και ιστορικά προσδιορισμένα χαρα­κτηριστικά της. Έτσι η κοινωνικοποίηση του νερού συνδέεται άμεσα με αυτά τα χαρακτηριστικά. Απ’ αυτή την οπτική γωνία, το νερό αποκτά μια ιδιαίτερη σημασία ως βιολογικά απαραίτητο για τον άνθρωπο στοιχείο, ανάλογα πάντοτε με τη διαθεσιμότητά του.

Να δούμε, λοιπόν, το φαινόμενο του καθαγιασμού του νε­ρού. Στην χριστιανική του έκφραση και εκδοχή, και πιο συγκεκρι­μένα στην ορθόδοξη παράδοση, εκφράζεται με την παρουσία ιε­ρών κτισμάτων πάνω ή δίπλα στην πηγή. Είναι γνωστό ότι στην ελληνική λαϊκή παράδοση τα ιερά κτίσματα είναι συνυφασμένα με την επικινδυνότητα του χώρου (οριακές ζώνες, σύνορα, σταυ­ροδρόμια κ.λπ.) αλλά και με την ανάγκη κοινωνικοποίησης ή δια­σφάλισης της συλλογικής χρήσης τόπων και στοιχείων απαραίτη­των για την επιβίωση μιας ομάδας ή μιας κοινότητας (βακούφικα δάση, πηγές κ.λπ.).

Στην περίπτωση του νερού συνδυάζονται και τα δύο, αφού απ’ τη μια, οι πηγές, τα πηγάδια κ.λπ. είναι συνήθως τόποι όπου συχνάζουν δαιμονικά ή τόποι που ελέγχονται από στοι­χειά (επικινδυνότητα) και από την άλλη είναι στοιχείο απαραίτη­το για την επιβίωση, γι’ αυτό και η διασφάλιση της συλλογικής πρόσβασης σ’ αυτό αναγκαία (κοινωνικοποίηση). Η παρουσία, λοιπόν, ενός ιερού κτίσματος, που συνήθως είναι αφιερωμένο σ’ έναν δρακοντοκτόνο άγιο (Αϊ-Γιώργης, Αγία Παρασκευή κυρίως), δεν καθαγιάζει και εξαγνίζει απλώς το νερό μιας πηγής αλλά αποτρέπει οποιονδήποτε ιδιωτικό σφετερισμό, αφού οι ιεροί τόποι είναι κατεξοχήν χώροι συλλογικής-δημόσιας χρήσης. Η ίδια η ζωοποιός ιδιότητα του νερού το έχει καταστήσει, όπως είναι φυσικό, ένα από τα βασικά σύμβολα στην εθιμική ζωή του λαού. Σύμβολο ευτυχίας, ευγονίας, αφθονίας και κάθαρσης το «ζείδωρον ύδωρ» δεν λείπει από τις σημαντικές εθιμικές τελετές τόσο του κύκλου της ζωής όσο και του κύκλου του χρόνου.

Στον κύκλο του χρόνου το νερό χρησιμοποιείται συμβολικά στα ευετηρικά δρώμενα. Το έθιμο του «κεράσματος» της βρύσης με διάφορα αγαθά (βούτυρο, τυρί κ.λπ.) κατά την πρωτοχρονιά, το συμβολικό άδειασμα και εκ νέου γέμισμα των «αγγείων», το «αμί­λητο νερό» και τόσες άλλες εθιμικές τελετές καλοχρονιάς επιβιώ­νουν ακόμα και σήμερα.

Εξίσου σημαντική όμως είναι η συμβολική παρουσία του νε­ρού στο θρησκευτικό τελετουργικό πλαίσιο. Στη δική μας παρά­δοση μπορούμε να αρκεσθούμε, ενδεικτικά πάντα, στην κορυφαία τελετουργική πράξη καθαρμού και καθαγιασμού μέσω του νερού που είναι το βάπτισμα και στη γιορτή των Θεοφανίων, όπου βασικό στοιχείο είναι ο καθαγιασμός των υδάτων και κατ’ επέκτασιν ο εξαγνισμός του χώρου αλλά και του χρόνου. Κυρίως,  όμως του χρόνου,  εξού και η παράδοση περί της αποχώρησης των καλλικαντζάρων , που δεν είναι παρά σύμβολα της ακαθαρσίας, της αταξίας, κοσμικής και κλινικής, την ημέρα του καθαγιασμού των υδάτων, ημέρα που και οι ιερείς καθαγιαζουν κάθε χρόνο τα σπίτια μας με την «αγιαστούρα» τους…

*O Βασίλης Νιτσιάκος είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

www.in.gr

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ: https://dasarxeio.com/2021/01/06/91293/

Κάλαντα Θεοφανείων Πάτμου Δωδεκανήσων

Ο Αγιασμός

 ''Είναι το νεράκι από την βρύση που ψευτοδιαβάζουν οι παπάδες και μας κοροϊδεύουν τα Θεοφάνεια''

(Αληθινή Ιστορία)

Μια αληθινή ιστορία για μια γυναίκα καλή και φιλότιμη, αλλά με ένα περίεργο και κουραστικό πνεύμα αντίρρησης και αμφισβήτησης για όλα όσα έχουν σχέση με την Εκκλησία και τους Ιερείς. Αυτή λοιπόν κάθε φορά που θα ερχόταν στο σπίτι μας δεν έχανε την ευκαιρία να ''μας νουθετεί '' για την πλάνη που ζούμε.

Ό,τι και αν της λέγαμε δεν το δεχόταν, είχε πάντα την δική της Ιδιαίτερη γνώμη.
Πέρυσι μόλις γυρίσαμε από τον Μεγάλο Αγιασμό των Θεοφανείων, ήλθε επίσκεψη και μας άρχισε πάλι τα δικά της ''Σας κοροϊδεύουν οι παπάδες, κάνουν πώς διαβάζουν κάτι και σας δίνουν νεράκι από την βρύση. Σας πιάνουν κορόϊδα και άλλα πολλά''. Δεν της είπαμε τίποτα, αλλά είναι αλήθεια ότι χάσαμε την ειρήνη μας με τα λόγια της.

 Μόλις έφυγε λέω στη γυναίκα μου ''όταν θα ξανάρθει και είμαι και εγώ στο σπίτι, θέλω μέσα στο ποτήρι με το νερό που θα της προσφέρεις μαζί με τον καφέ, να της ρίξεις πολύ λίγο, ένα κουταλάκι νερό από τον Μεγάλο Αγιασμό των Θεοφανείων''.
Είπα στο Θεό ''Θεέ μου μόνο Εσύ μπορείς, αν είναι ειλικρινής να της δώσεις ένα Σημείο, Κάτι για να καταλάβει την πλάνη της''.
 Και έτσι έγινε. Ήλθε και ενώ η γυναίκα μου έφτιαχνε τον καφέ, εγώ με αυτή συζητούσαμε στο σαλόνι, χωρίς αυτή να έχει καμιά οπτική επαφή με την κουζίνα.
Έρχεται ο καφές και μόλις ήπιε από το ποτήρι με το νερό, έμεινε ξαφνιασμένη.
Ξανάπινε το κρατούσε λίγο στο στόμα της, το γευόταν και μας κοίταζε. Έγινε τρεις-τέσσερις φορές αυτό και μετά μας λέει:

''Τί νερό είναι αυτό; αυτό είναι άλλο νερό, πρώτη φορά πίνω στη ζωή μου τόσο ωραίο και γλυκόπιοτο νερό. Από πού το έχετε;'' Από την βρύση του σπιτιού, της λέει η γυναίκα μου, το νερό που πίνεις πάντα είναι. ''Όχι, δεν έχω ξαναπιεί στη ζωή μου τέτοιο ωραίο νερό'' έλεγε.
Παράτησε τον καφέ της και ζήτησε και δεύτερο ποτήρι νερό. Της πάει η γυναίκα μου, αλλά χωρίς Αγιασμό μέσα. '''Οχι, αυτό δεν είναι σαν το προηγούμενο, θέλω από εκείνο το νερό''.
Παίρνει και η γυναίκα μου το μπουκάλι με τον Αγιασμό και μπροστά στα μάτια της ρίχνει λίγο μέσα στο ποτήρι της. Δοκιμάζει και φωνάζει:

 ''Ναι, αυτό είναι ίδιο, ωραίο και γλυκιόπιοτο σαν το άλλο. Τί είναι αυτό που έριξες από το μπουκάλι; ''
Και της απαντώ ''Είναι το νεράκι από την βρύση που ψευτοδιαβάζουν οι παπάδες και μας κοροϊδεύουν τα Θεοφάνεια''. Έμεινε κόκκαλο, σαν να κοιτούσε το άπειρο.
Δεν μπόρεσα να συνεχίσω άλλο, βούρκωσα από συγκίνηση για αυτό που της έδειξε ο Θεός.
Ένα χρόνο τώρα δεν μας ξαναείπε για την Εκκλησία ποτέ-ποτέ Τίποτα.
Είναι αλήθεια ότι εμείς όταν πίνουμε Αγιασμό το μόνο που καταλαβαίνουμε είναι η Φρεσκάδα του όσα χρόνια και αν περάσουν.
Σε αυτή όμως ο Θεός έκανε κάτι ιδιαίτερο, που μας ξάφνιασε και εμάς.
Γλύκανε το νερό όπως το έκανε κάποτε ο Θεός δια του Μωϋσή στην έρημο της Μερράς.
Τρεις μέρες περπατούσαν οι Ισραηλίτες μέσα στην καυτή έρημο και δεν έβρισκαν νερό.
Και όταν επιτέλους βρήκαν, δεν μπόρεσαν να πιούν γιατί ήταν πολύ Πικρό. Μερρά σημαίνει Πικρό.
Άρχισαν όλοι να φωνάζουν στον Μωϋσή ''Τι θα πιούμε;'' Στέκεται και ο Μωϋσής μπροστά στο Θεό '' Εβόησε ο Μωϋσής προς Κύριον και έδειξεν αυτώ Κύριος ξύλον. Και ενέβαλεν αυτό εις το ύδωρ και εγλυκάνθη το ύδωρ''. Αυτό το Ξύλο ήταν η προεικόνηση του Σταυρού, 1.300 χρόνια πριν σταυρωθεί ο Χριστός. Αυτό εγλύκανε τα πικρά νερά και ήπιαν περίπου τρία εκατομμύρια Ισραηλίτες.
Όταν ο Ιερέας προσεύχεται για τον Αγιασμό του Ύδατος κρατώντας τον Ξύλινο Σταυρό μέσα στο Νερό, με εκείνη την Θαυμαστή, την Πρωτοχριστιανική και Πλήρης Αγίου Πνεύματος Προσευχή, εκεί σε κάποιο σημείο λέει και για το παραπάνω θαύμα '' Σήμερον το πικρόν ύδωρ, το επί Μωϋσέως τω λαώ εις γλυκύτητα μεταποιείται''.
Σε αυτή την προσευχή θα ακούσουμε 24 φορές τον Ιερέα να λέει την λέξη ''Σήμερον'' και να συνοδεύεται το καθένα από αντίστοιχα γεγονότα που έχουν σχέση με την Βάπτιση του Χριστού.
Το Παρελθόν γίνεται Παρόν και Βίωμα σε όλες τις Εορτές στην Ορθόδοξη Εκκλησία.
''Η Παρθένος σήμερον τον υπερούσιον τίκτει...'', ''Σήμερον κρεμάται επί Ξύλου...''
Αυτό το Σήμερον ακούγεται σε Ουρανό, Γη και Καταχθόνια.
Με αυτό το Σήμερον ο Χριστιανός μετέχει προσωπικά σε όλα όσα διαδραματίστηκαν για την Σωτηρία του και αναθερμαίνει την σχέση του με τον Θεό.
Αχ αυτά τα Καταχθόνια τί υποφέρουν αυτές τις ημέρες ''φρίττουν και στενάζουν''.
Η Βάπτιση του Χριστού ήταν η Αρχή του Τέλους τους.
Πάρτε Αγιασμό στα σπίτια σας, όχι σαν κάτι μαγικό αλλά ''ως αγιασμού δώρον, δαίμοσιν ολέθριον, νοσημάτων αλεξιτήριον, αγγελικής ισχύος πεπληρωμένον''.

 Ο Άγιος Λουκάς ο Ιατρός Επίσκοπος Κριμαίας (+1961) που τόσα υπέφερε από τους Κομμουνιστές στη Ρωσία μας συστήνει '' Πίνετε κάθε μέρα Αγιασμό, δεν σας το λέω σαν Κληρικός, αλλά σαν Γιατρός''.
Και δεν ήταν ένας απλός γιατρός, αλλά καθηγητής ανατομίας και χειρουργικής στο πανεπιστήμιο της Τασκένδης, από το 1920. Έχοντας γράψει σαράντα ιατρικά συγγράμματα, με κλασικό το «Δοκίμια για την χειρουργική », έθεσε τα θεμέλια για μια ολόκληρη ιατρική ειδικότητα, το δε έργο του συνεχίζει να χρησιμοποιείται στην παγκόσμια ιατρική ως και σήμερα.
Κανείς επιστήμονας δεν μπορεί ακόμη να εξηγήσει πώς μπορεί το νερό να μένει αναλλοίωτο και φρέσκο όχι για ένα χρόνο, αλλά και για περισσότερα (έχω Αγιασμό Ύδατος τριών ετών). Βλέπουν στο μικροσκόπιο την μεγάλη διαφορά που έχουν οι κρύσταλλοι του νερού πριν και μετά την Προσευχή μόνο του Ορθόδοξου Ιερέα. Ενώ πριν είναι ακανόνιστες και θολές οι πλευρές και οι γωνίες των κρυστάλλων (αρχίζει η φθορά του) κατά και μετά την προσευχή τελειοποιούνται οι γωνίες τους και γίνονται όλοι οι κρύσταλλοι ομοιόμορφοι και διατηρείται Φρέσκο για χρόνια. Είναι αυτό που ονομάζει ο Χρυσόστομος ''εναργές σημείο'' θαυμαστό, αληθινό, ζωντανό τεκμήριο.
Αν αυτά συμβαίνουν στο Νερό του Αγιασμού, ας σκεφθούμε Τί γίνετε στη Θεία Κοινωνία.
Εκεί αδυνατεί ο νούς και ιλιγγιά η σκέψη να συλλάβει!!!

π.Γεώργιος-Προσκυνητής

 

ΠΗΓΗ:https://proskynitis.blogspot.com/2021/01/blog-post_14.

Μέγας Αγιασμος Ι.Μονή Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου, Εσπερινός, 5-1-2021

Γιατί αποκαλεῖται έτσι;

 Σχολάζων ἢ Ἐφησυχάζων Ἀρχιερέας:

 Καλεῖται ὁ μητροπολίτης, ὁ ὁποῖος παραιτεῖται οἰκειοθελῶς, συνήθως λόγῳ προβλημάτων ὑγείας. Χαρακτηριστικὸ γνώρισμά του εἶναι ὅτι λαμβάνει τὸ διακριτικό πρώην πρὶν ἀπὸ τὸν τίτλο, ποὺ κατεῖχε πρὸ τῆς παραιτήσεώς του, ὥστε νὰ μὴν συγχέεται μὲ τὸν ἐκάστοτε νῦν μητροπολιτη, ποὺ ἀναλαμβάνει τὴν ποιμαντορία τῆς πρώην μητροπόλεώς του: ὁ Μητροπολίτης πρώην Πειραιῶς Καλλίνικος. Ὁ σχολάζων ἀρχιερέας μπορεῖ νὰ λάβῃ μέρος σὲ ἱεροτελεστίες μὲ τὴν ἰδιότητα τοῦ ἀρχιερέα, ἀλλὰ δὲν μπορεῖ νὰ ἀσκήσῃ διοικητικὰ καθήκοντα μητροπολίτη.

ΠΗΓΗ: https://enromiosini.gr

 

 H νηστεία της παραμονής των Θεοφανείων

Ιωάννης Μ. Φουντούλης, Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (+)

Συνήθως λέγεται ότι η νηστεία της παραμονής των Θεοφανείων αφορά στην πόση του μεγάλου αγιασμού και επομένως ότι η προϋπόθεση για την κοινωνία από αυτόν αποτελεί η νηστεία μιας ημέρας. Για το θέμα αυτό θα ήταν σκόπιμο να λεχθούν δυο λόγια, γιατί είναι από τα πιο συζητούμενα θέματα από αυτά που σχετίζονται με τον αγιασμό των Θεοφανείων και για τα οποία ζητούν οι πιστοί τη συμβουλή των ιερέων.

Πηγή:exagorefsis.blogspot.gr/

Ότι ο μέγας αγιασμός «τα δευτερεία επέχει των θείων μυστηρίων» (Ευχολόγιον, κώδ. Βατοπεδίου 134 [745] του έτους 1538), είναι δηλαδή το δεύτερο μετά τη θεία κοινωνία ιερώτατον «μυστηριακόν είδος» (κατά τη σχολαστική ορολογία), κανείς δεν αμφιβάλλει. Είναι το «ύδωρ της αναγεννήσεως» του αγίου βαπτίσματος, που διά της επικλήσεως και επιφοιτήσεως του αγίου Πνεύματος «αναστοιχειούται» (ή «μεταστοιχειούται»), κατά τον άγιο Κύριλλο Αλεξανδρείας (Εις Ιωάννην Β΄ 1), και γίνεται «αφθαρσίας πηγή, αγιασμού δώρον, αμαρτημάτων λυτήριον, νοσημάτων αλεξιτήριον» για τους πιστούς που μεταλαμβάνουν ή χρίονται από αυτό, πάροχο αγιασμού και ευλογίας σ’ ολόκληρη την κτίση.

Ότι το ύδωρ του μεγάλου αγιασμού είναι το ίδιο με το ύδωρ του αγίου βαπτίσματος είναι καταφανές και από την ταυτότητα των καθαγιαστικών ευχών, και από την παλαιά, και τη σύγχρονη ακόμα, πράξη της Εκκλησίας, που βάπτιζε και βαπτίζει σ’ αυτό τους κατηχουμένους, και από όσα γράφει ο άγιος Συμεών Θεσσαλονίκης, που θεωρεί μάλιστα αντιστρόφως το ύδωρ του βαπτίσματος «κατ΄ ουδέν ελαττούμενον του των αγίων Θεοφανείων» (Διάλογος, κεφ. 70). Ως τέτοιο δίδεται αντί της θείας κοινωνίας στους πιστούς, που για κάποιο λόγο κωλύονται να προσέλθουν σ’ αυτήν.

Αυτό ακριβώς προκάλεσε δύο ευλαβείς παρεξηγήσεις: ότι δηλαδή υποκαθιστά τη θεία μετάληψη, ως κατά κάποιο τρόπο ίσο με αυτήν, και ότι κατ’ αναλογίαν προηγείται της πόσεώς του νηστεία. Το πρώτο δεν θα έπρεπε καν να συζητείται, γιατί είναι σαφές ότι ο μέγας αγιασμός είναι μεν για τους λόγους που είπαμε το ιερότερο μετά τη θεία κοινωνία είδος, αλλά επ’ ουδενί είναι κοινωνία του σώματος και του αίματος του Κυρίου, ούτε ποτέ την αντικαθιστά. Παρά ταύτα υπάρχει η λαϊκή αντίληψη ότι τα Θεοφάνεια δεν κοινωνούμε, γιατί θα πάρουμε αγιασμό και «είναι το ίδιο».

Όσο δε για τη νηστεία προ του μεγάλου αγιασμού, και αυτή μάλλον καλλιεργήθηκε κατ’ αναλογίαν προς το νεώτερο έθος της νηστείας προ της θείας κοινωνίας, που δεν μπόρεσε όμως και αυτή να εξελιχθεί σε τριήμερη, λόγω του ότι οι προ των Θεοφανείων ημέρες του εορταστικού δωδεκαημέρου έχουν «κατάλυσιν εις πάντα», πλην, εννοείται της παραμονής. Όσο για τη νηστεία αυτή της παραμονής, που κοινώς θεωρείται ότι γίνεται για τον αγιασμό, είναι άσχετη με αυτόν και τηρείται, είτε πρόκειται κανείς να κοινωνήσει από αυτόν είτε όχι. Γι’ αυτό και δεν καταλύεται μετά την τυχόν πόση του αγιασμού κατά την παραμονή.

Έχει δε την αρχή της στο αρχαίο έθος να προηγείται των μεγάλων εορτών μία ημέρα νηστείας της Εκκλησίας όλης, είτε για το βάπτισμα των κατηχουμένων, όπως κοινώς λέγεται, που εγίνετο κατ’ αυτές, είτε, ασχέτως μάλλον προς αυτό, ως ένας από τους πολλούς τρόπους εξάρσεως της κυρίας ημέρας της εορτής και προπαρασκευής γι’ αυτήν με νηστεία, εγκράτεια και προσευχή. Ότι δε δεν αφορά στην πόση του αγιάσματος, φαίνεται και από το ότι ο αγιασμός όχι μόνον τελείται – επομένως και πίνεται – και κατά την παραμονή, κατά το νεώτερο έθος, της οποίας παραμονής δεν προηγείται ποτέ νηστεία, και από το ότι συχνά συμβαίνει και η παραμονή να μην είναι νήστιμος ημέρα, όταν συμπίπτει με Σάββατο ή Κυριακή.

Δεν προηγείται δηλαδή της πόσεως του μεγάλου αγιασμού νηστεία; Βεβαίως, ναι. Αλλ’ αυτή δεν είναι νοητό να είναι αυστηροτέρα ή μακροτέρας διαρκείας από την προβλεπομένη για την προσέλευση στη θεία κοινωνία νηστεία, τη λεγομένη «ευχαριστιακή νηστεία». Και αυτή, όπως και άλλοτε μας δόθηκε αφορμή να γράψουμε, είναι σαφής και απαράβατος, με μόνιμη εξαίρεση όταν υπάρχει κίνδυνος θανάτου. Η τελεία δηλαδή αποχή τροφής και ποτού από του δείπνου ή του μεσονυκτίου, της προηγούμενης ημέρας μέχρι της κοινωνίας, οποιαδήποτε ώρα κι αν γίνεται αυτή, το πρωί δηλαδή κατά τις μη νήστιμες ημέρες και το εσπέρας κατά τις ημέρες της νηστείας.

Όπως δε είδαμε, η τέλεση και η πόση του μεγάλου αγιασμού προβλέπεται από την εκκλησιαστική μας τάξη και παράδοση μετά τη θεία μετάληψη και προ της βρώσεως του αντιδώρου, δηλαδή λειτουργικότερα – το επαναλαμβάνουμε – μεταξύ της εκφωνήσεως της ευχής της ευχαριστίας μετά το «πάντας μεταλαβείν» («Ότι συ ει ο αγιασμός ημών…»), κατά την παλαιοτέρα τάξη, ή μετά την οπισθάμβωνο ευχή, κατά τη νεωτέρα, και του «Είη το όνομα Κυρίου ευλογημένον…» και την επακολουθούσα διανομή του αντιδώρου και απόλυση.

Η νηστεία, κατά τους πατέρες και την παράδοση της Εκκλησίας, είναι «μέγα καλόν». Κινείται όμως μέσα σε ορισμένες από την παράδοση προδιαγραφές χρόνου και ποιότητος, που καλούμαστε να προβάλλουμε και να αξιοποιούμε. Η επέκτασή της όμως πέραν των ορίων αυτών μπορεί να έχει αρνητικά αποτελέσματα και να αποβαίνει τελικώς εις βάρος αυτού του θελήματος του Θεού και του σκοπού της Εκκλησίας, που είναι ο αγιασμός των πιστών και όλης της δημιουργίας διά της μεταλήψεως και του ραντισμού διά του ύδατος του μεγάλου αγιασμού των Θεοφανείων. Καλός συμβιβασμός της παλαιάς με τη νεωτέρα παράδοση μπορεί να είναι η σύσταση ξηροφαγίας κατά το δείπνο της παραμονής, όταν συμπίπτει με Σάββατο ή Κυριακή. Η επέκταση δηλαδή κατά κάποιο τρόπο της ευχαριστιακής νηστείας μέσα σε λογικά όρια.

(Απόσπασμα από το έργο «Απαντήσεις εις λειτουργικάς απορίας», Ε΄, εκδ. Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, σ. 235-237) 

ΠΗΓΗ: https://www.pemptousia.gr/2021/01/h-nistia-tis-paramonis-ton-theofanion/

Προσφυγικά κάλαντα (Φώκαια Μικράς Ασίας)

Αρχή φόρμας

Προσφυγικά κάλαντα (Φώκαια Μικράς Ασίας)

Αρχιμηνιά κι Αρχιχρονιά. Καταγραφή Μέλπως Μερλιέ, 1930. Τραγουδά η Ειρήνη Μπογιατζή από την Π. Φώκαια της Μικράς Ασίας. Οι φωτογραφίες εικονίζουν ελληνικά κτίρια στην Φώκαια. Οι πρόσφυγες μέσα από τα "προσφυγικά κάλαντα" εκφράζουν τον κατατρεγμό τους τόσο στον πρώτο διωγμό, του 1914, όσο και στον οριστικό ξεριζωμό τους το 1922, όταν σβήνει οριστικά και κάθε ελπίδα τους για την "Μεγάλη Ιδέα".

Αρχιμηνιά κι Αρχιχρονιά

δεν έχομε παρηγοριά

κι αρχή καλός μας χρόνος

εξορίστηκεν ο κόσμος.

κι εκεί που ήρτε ο Χριστός

ήρτε κεμαλικός στρατός

μες στην Μικρά Ασία

και μας κάναν εξορία.

 Και που να στήσομε φωλιά,

 ωσάν τα έρημα πουλιά.

Όλοι μας κυνηγούνε,

και δε θένε να μας δούνε.

 Στην Πόλη στην Αγιά Σοφιά,

 θα στήσουμε καμπάνες

 να βγουν τα μισοφέγγαρα,

να στηριχτούν λαμπάδες

 να βγουν οι Τούρκοι απ' τα τζαμιά

, να φύγουν κι οι χοτζάδες

 να 'ρθουν τα ελληνόπαιδα,

με τους Πατριαρχάδες.

Τότες θα 'χομε ελπίδα

πως θα πάμε στην πατρίδα.

 Και του χρόνου, εις έτη πολλά.

 

Υ.Γ.  ἀπό τόν «ΠΑΤΜΙΟ»: 

Θερμές εὐχαριστίες πρός τόν Πανοσιολογιώτατο Ἀρχιμανδρίτη π. Γεώργιο Μαγγιρίδη, γιά τήν ἀποστολή τῆς ἀνωτέρω ταινίας μέ τά κάλαντα ἀπό τή Φώκαια τῆς Μ. Ἀσίας

Κ.Πρίγγος - Θ.Στανίτσας, Αίνοι Θεοφανείων, 7-1-1957 Άγιος Ιωάννης των Χίων

Αρτοκλασία:

                         Τι σημαίνει και τι συμβολίζει

ΑΡΤΟΚΛΑΣΙΑ:

Ο όρος Αρτοκλασία σημαίνει ο τεμαχισμός του άρτου και συναντάται μόνο στα λειτουργικά βιβλία της Εκκλησίας μας.

Η ακολουθία της Αρτοκλασίας εσφαλμένα λέγεται από τους πιστούς και αρτοπλασία.

Έτσι στη Λειτουργική, Αρτοκλασία αποκαλούμαι τον τεμαχισμό των άρτων που προηγουμένως έχουν ευλογηθεί από ιερέα ή Αρχιερέα και στη συνέχεια διανέμονται στο εκκλησίασμα. Οι ευλογούμενοι άρτοι είναι πέντε, ισάριθμοι δηλαδή μ΄ εκείνους που ευλόγησε ο Χριστός στην έρημο και στη συνέχεια διανεμήθηκαν στο πλήθος. Μαζί με τους άρτους ευλογούνται επίσης μικρές ποσότητες οίνου και ελαίου που φέρονται σε μικρές φιάλες.

Η τελετή της αρτοκλασίας ή της «ευλογήσεως των άρτων» είναι παλαιότατη λειτουργική πράξη και έχει τις ρίζες της στους αποστολικούς χρόνους. Θεωρείται κατάλοιπο από τις «αγάπες», τα κοινά γεύματα των πρώτων χριστιανών, που διασώζει και το αρχαίο όνομα της Θείας Ευχαριστίας (κλάσις του άρτου), καθώς και τον τρόπο τεμαχισμού και διανομής της.

Η Αρτοκλασία στις μέρες μας γίνεται και κατά την ακολουθία του όρθρου, αλλά κυρίως κατά τον εσπερινό της παραμονής δεσποτικής ή θεομητορικής εορτής αλλά και στις εορτές των Αγίων μας, επίσης Αρτοκλασία κάνουμε και όποτε το κρίνουμε εμείς ή ο πνευματικός μας αναγκαίο, η τέλεση δε του ιερού αυτού γεγονότος αποσκοπεί με τον συμβολισμό του πολλαπλασιασμού των άρτων από τον Ιησού στην έρημο, στην ευλόγηση του σπιτικού μας και στον πολλαπλασιασμό των υλικών αλλά και των ψυχικών αγαθών των οικείων και των φίλων μας.

Η Αρτοκλασία όμως αποσκοπούσε και αποσκοπεί ακόμα και στην θεραπεία πρακτικής μοναστικής ανάγκης. Στα μοναστήρια, δηλαδή, οι μοναχοί αφού νήστευαν ολόκληρη την ημέρα της παραμονής κάθε μεγάλης εορτής, ήταν υποχρεωμένοι μα παραμείνουν στο ναό και να μην απομακρυνθούν, μετά τον εσπερινό, προκειμένου να συνεχίσουν την ολονυκτία και να τύχουν δια της αρτοκλασίας «παραμυθίας» και «στήριξης». Ο άρτος, το βασικό στοιχείο τροφής του ανθρώπου, ευλογήθηκε ιδιαίτερα από τον Χριστό. Στην έρημο ο Κύριος ευλόγησε τους πέντε άρτους (και τα δύο ψάρια) και με αυτά χόρτασαν πέντε χιλιάδες άνδρες, χωρίς να υπολογίζονται οι γυναίκες και τα παιδιά. Στο Μυστικό Δείπνο χρησιμοποιεί τον άρτο για να παραδώσει το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Ο άρτος συμβολίζει ακόμη την Εκκλησία, καθώς τα μέλη της -οι πιστοί- ήταν πριν διεσπαρμένα όπως το σιτάρι στους αγρούς, αλλά δια του Χριστού συνήχθησαν (συγκεντρώθηκαν) σε ένα σώμα.

Αλλά και εσχατολογικώς, ο άρτος θεωρήθηκε εικόνα της Βασιλείας του Θεού, καθώς οι συμμετέχοντες σ’ αυτήν θα βρίσκονται σε πλήρη κοινωνία με τον Θεό δια της βρώσεως του ουρανίου άρτου, που βρίσκεται στην τράπεζα του Κυρίου: «Μακάριος όστις φάγεται άρτον εν τη Βασιλεία του Θεού» (Λουκ. ιδ,15).
Ο άγιος Συμεών Θεσαλονίκης γράφει πως η αρτοκλασία είναι «άνωθεν παραδεδομένη εκ του Σωτήρος αυτού».

Στην τελετή της Αρτοκλασίας, τους πέντε άρτους προσφέρουν οι πιστοί, μαζί με έναν ακόμα για την Αγία Πρόθεση, φέρνουν επίσης λάδι και κρασί ενώ στο τραπέζι της Αρτοκλασίας ανάβουμε συμβολικά και πέντε κεριά από αγνό μελισσοκέρι.

Συνήθως οι εορτάζοντες, οι οποίοι προσφέρουν και τα δώρα αυτά στην εκκλησία, συμπληρώνουν προαιρετικά την προσφορά τους με αγνές λαμπάδες για την Αγία Τράπεζα, θυμίαμα, καρβουνάκια και φυτιλάκια για τις καντήλες του ναού και οτιδήποτε άλλο χρησιμοποιείτε για την τέλεση της Θείας Λειτουργίας που θα ακολουθήσει και που εκείνη την ημέρα γίνεται γι’αυτούς ιδιαίτερα που εορτάζουν, ενίοτε δε οι εορτάζοντες προσφέρουν και λουλούδια που θα στολίσουν την Αγία Τράπεζα ή χρήματα για τις ανάγκες της εκκλησίας τους, για να ευλογηθούν αυτοί και τα σπιτικά τους, ενώ στο τέλος της τελετής παίρνουν έναν ευλογημένο άρτο στο σπίτι τους ο οποίος κόβεται στο γιορτινό τραπέζι, οι δε υπόλοιποι ευλογηθέντες άρτοι διανέμονται στους εκκλησιαζομένους, γεγονός που φανερώνει ακόμη περισσότερο τη σχέση της αρτοκλασίας προς τις παλαιές «αγάπες» των πρώτων χριστιανών.

ΠΗΓΗ: ΒΗΜΑ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ

Θεία Λατρεία

                                   ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΤΥΠΙΚΟ

Δρ Αντώνιος Χατζόπουλος 

Άρχων Ιερομνήμων της Μ.τ.Χ.Ε. 

Οι πλούσιοι εκκλησιαστικοί συμβολισμοί που υπάρχουν στην υμνογραφία, στις εικόνες, στις τοιχογραφίες των Ναών, στα ιερά σκεύη και τα άμφια, αλλά και σε όλα τα τεκταινόμενα στις ιερές Ακολουθίες –όταν τελούνται ευλαβώς με βάση τις υπάρχουσες τυπικές διατάξεις -ουδόλως είναι κενός τύπος, αλλά τύποι και τρόποι που μας οδηγούν στην κατανόηση της Λατρείας. Με αφορμή το Δωδεκαήμερο που διανύουμε καταθέτω βραχέως ορισμένες σκέψεις για ορισμένα εξ αυτών. Το άγιο Δωδεκαήμερο αποτελεί μοναδικό φαινόμενο στον κύκλο του εορτολογίου, καθώς έχουμε τρείς δεσποτικές Εορτές, τα Χριστούγεννα, την Περιτομή του Χριστού και τα Θεοφάνεια. Το νέο έτος ξεκίνησε με την Δεσποτική εορτή της Περιτομής και την μνήμη του δημοφιλούς Αγίου Βασιλείου. Ο Μ. Βασίλειος είναι εκ των Αγίων που έχουν το προνόμιο να τιμώνται την ίδια ημέρα με τον Ιησού Χριστό. Ο σοφός ιερός υμνωδός ενώνει συμβολικά τις δύο εορτές και ανακράζει: «Ὁ τῶν ὅλων Κύριος, περιτομὴν ὑπομένει, καὶ βροτῶν τὰ πταίσματα, ὡς ἀγαθὸς περιτέμνει δίδωσι τὴν σωτηρίαν σήμερον κόσμῳ χαίρει δὲ ἐν τοῖς ὑψίστοις καὶ ὁ τοῦ Κτίστου, Ἱεράρχης καὶ φωσφόρος, ὁ θεῖος μύστης Χριστοῦ Βασίλειος». Περιτέμνει ο Χριστός τα πταίσματα των θνητών και δίνει την σωτηρίαν, χαίρεται και για τούτο ο του Κτίστου Θεού Ιεράρχης και μύστης του Χριστού Βασίλειος. Στην υμνογραφία πολλές φορές τα άψυχα ενδύονται ψυχή ο Άδης βοά, η κτίσις αγάλλεται και χαίρει, οι ουρανοί επαγάλλονται, ο ήλιος και η σελήνη υμνούν τον Κύριο, κ.ά. Στους ύμνους της επικειμένης εορτής των Φώτων παρατηρούμε εξαιρετικό πλούτο συμβολισμών. Σε έναν από αυτούς ο Ιορδάνης ποταμός μιλά και δρα ως άνθρωπος και απορεί για την τιμή που του επεφύλαξε ο Χριστός να βαπτιστεί στα νερά του. Έτσι σύμφωνα με τον υμνωδό (Ιδιόμ. Α’ Ώρας) κατά την στιγμή της Βαπτίσεως, «αγιάζεται των υδάτων η φύσις», ο ποταμός Ιορδάνης «ρήγνυται», διασπά δηλ την συνοχή του βλέποντας τον Δεσπότη στα νερά του, «Δεσπότην ορών ρυπτόμενον», σταματά το ρεύμα δηλ την ροή των υδάτων του «των ιδίων ναμάτων επέχει το ρεύμα» και ως ζων οργανισμός θαυμάζει τα μεγαλεία του Θεού: ο υμνογράφος ερωτά τον Ιορδάνη (Δοξαστικό της Έκτης Ώρας) για τον λόγο της αναχαίτισης των υδάτων του «Τι αναχαιτίζεις σου τα ύδατα ω Ιορδάνη; .. και ου προβαίνεις την κατά φύσιν πορείαν;» και ο ποταμός απαντά έκπληκτος καθώς ήταν συνηθισμένος να δέχεται τους απλούς ανθρώπους στις όχθες του προκειμένου να καθαρίσουν τα καθημερινά τους σκεύη: «Εξίσταμαι και φρίττω την άκραν συγκατάβασιν, ουκ είωθα τον καθαρόν αποπλύνειν αλλά τα ρερυπωμένα σκεύη εκκαθάρειν». Τα παραπάνω έχουν ως σκοπό να προβάλλουν τον συν-εορτασμό της φύσης και των στοιχείων της με τον πιστό, την μύηση στο μυστήριο, αλλά από την άλλη επιβεβαιώνουν το «όπου γαρ βούλεται Θεός νικάται φύσεως τάξις». (Άγ. Ιωάννης Χρυσόστομος). 

 

Παρέρχομαι τα των λοιπών συμβολισμών καταθέτοντας περιορισμένες παρατηρήσεις για τα της τάξεως εντός του Ναού, ήτοι περί του τηρητέου τυπικού. Σαφώς ένα από τα πλέον περίπλοκα θέματα των ιερών Ακολουθιών είναι και η ορθή τήρησή του, ήτοι η τάξη σύμφωνα με την οποία τελείται η κάθε εκκλησιαστική Ακολουθία. Ο Βυζαντινός Λειτουργικός τύπος που ακολουθούν όλες σχεδόν οι Ορθόδοξες Εκκλησίες, αλλά και το τυπικό των τελουμένων και των ψαλλομένων στους Ναούς διαμορφώθηκε κατά την διάρκεια των αιώνων βραδέως και σταδιακώς όπως είναι φυσικό. Υπέστη πολλές εναλλαγές: οι αυτοσχέδιες λατρευτικές συνήθειες και συνθέσεις έπαυσαν σταδιακά, η εκκλησιαστική γραμματεία εμπλούτισε τις ευχές και τους ύμνους, η Λατρεία προσέλαβε επιδράσεις εξωτερικές (Φουντούλης), οι Ακολουθίες άρχισαν να γίνονται μεγαλοπρεπείς και μακροσκελείς, εγκαταλείφτηκε σταδιακά το ποιητικό είδος του Κοντακίου και επικράτησε ο Κανών, εμφανίστηκαν τα πρώτα μουσικά κείμενα που είναι τα Ευαγγελιστάρια (9ος-10ος), από τα οποία προκύπτει η από αιώνων επικρατούσα μελωδική απαγγελία του Ευαγγελίου, εφαρμόστηκαν μεγάλες Λειτουργικές μεταρρυθμίσεις του Ἀγ.Συμεών Θεσσαλονίκης, τα άγραφα τυπικά γράφτηκαν από τις Μεγάλες Μονές, αλλά και σε πολλές περιπτώσεις παραδόθηκαν εθιμικώς. Πολλά από αυτά διατηρήθηκαν μεν στην παράδοση και εν συνεχεία εκδόθηκαν τα δύο τυπικά (Κωναταντίνου Πρωτοψάλτου, 1838 και Γεωργίου Βιολάκη Πρωτοψάλτου 1888), όπου καταγράφεται η μέχρι του νυν επικρατούσα μακραίωνη τάξη. Χάρι σε αυτά διασώθηκαν και έφτασαν μέχρι στις μέρες μας αρχέγονα λατρευτικά στοιχεία, τα οποία διατηρεί η Μεγάλη Εκκλησία ως κόρην οφθαλμού. Και φυσικά χρήζουν του δέοντος σεβασμού από όλους, καθότι είναι απαύγασμα σοφίας των αιώνων και όχι προσκόλληση στο παρελθόν. Δυστυχώς εδώ και δεκαετίες γνωρίζει ημέρες δόξης, πολλαχού, η καταχρηστική ερμηνεία του «ως δόξει τω Προεστώτι». Έτσι παρατηρούμε μη λήψη «καιρού» κατά τα καθίσματα του Όρθρου, χύμα απαγγελία Ευαγγελίου με την πρόφαση της κατανοήσεώς του, μεγάλη Είσοδο και στις Προηγιασμένες, έξοδο και είσοδο διακόνων και ιερέων από την ωραία πύλη για να θυμιάσουν, πρόωρη έξοδο εκ του ιερού στις μεγάλες και μικρές εισόδους με βηματισμό τρεχάλας, κάτι που έχει ως αποτέλεσμα πολλές φορές, το ιερό Ευαγγέλιο να «αναμένει» μέχρι να τελειώσει την ψαλμωδία ο χορός, ενώ θα έπρεπε να συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Παρατηρούμε ακόμη χασμωδία στα συλλείτουργα και στις αρτοκλασίες με αμήχανες κινήσεις, μνημόνευση ζώντων και νεκρών υπό ιερέων στην ωραία Πύλη!, της Αρχιερωσύνης Υμών αντί του ορθού της Αρχιερωσύνης σου, ενώ και στον Χριστό ακόμη λέμε Σε υμνούμεν, Δι ΄ευχών του αγίου Αρχιεπισκόπου!!, (Αθήνα), αντί του Αγίου Δεσπότου, αντικατάσταση παραδοσιακών αργυρών εκκλησιαστικών σκευών με δήθεν χρυσά, παράλειψη της φράσης στην θεία Μετάληψη με την μνεία του ονόματος του πιστού και άλλα πολλά. 

Και ολίγα για τους ψάλτες: Λανθασμένη και αυθαίρετη τοποθέτηση των αναλογίων των χορών (παρά την θέλησή τους) στο βάθος του κλίτους σαν να είναι τιμωρημένοι και ούτως αποκομμένοι από το λειτουργικό γίγνεσθαι και τον σολέα, χοροστασία επάνω στα στασίδια, ουδέποτε κατέρχονται εκ του βάθρου, όπως αρμόζει και όπως προβλέπεται από το τυπικό (ανάγνωση Εξαψάλμου, Δόξα Ευλογηταρίων, Μεγαλυνάρια, τον Δεσπότην και Αρχιερέα, Καταβασίες, Ευλογημένη, Άξιον εστί, Σε υμνούμεν, Εις Αγιος, όταν ψάλλει ο αρχιερέας, κ.ά.). Η ανάβαση και η κατάβαση των ψαλτών, εκτός από του ότι είναι σε άμεση συνάρτηση με το νόημα και τον συμβολισμό της Ακολουθίας και των ψαλλομένων, εξυπηρετείτο λίαν καλώς από τα μη περιστρεφόμενα αναλόγια, παράδοση αιώνων του Αγίου Όρους, του Πατριαρχικού Ναού και της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης. Έτσι κατά την κάθοδο εκ του βάθρου δεν χανόταν η αμφίδρομη και απαραίτητη οπτική επαφή τόσο με τους λειτουργούς όσο και με τους Κανονάρχες και τους βοηθούς, αλλά ούτε κα με τα βιβλία. Σήμερα έχουμε δυστυχώς τους «κεκρυμμένους» πίσω από τα ακαλαίσθητα συνήθως περιστρεφόμενα αναλόγια ψάλτες, χοροστατούντας και άδοντας μόνον εκ του βάθρου. Καιρός να γίνουν οι δέουσες ενέργειες επ’αγαθώ της εύσχημης και της κατά τάξιν τελέσεως των ιερών Ακολουθιών, προκειμένου να αποφεύγονται οι αυθαίρετες «μεταρρυθμιστικές» τάσεις και η κατά το δοκούν ιερουργία. ψάλτες Βυζαντίου και εξώφυλλα Τυπικών

ΠΗΓΗ: http://fanarion.blogspot.com/2021/01/blog-post_77.html