Ο Άγιος Αντίπας (11 Απριλίου)

                     Ὁ Ἅγιος Ἀντίπας, 

                  Ἐπίσκοπος Περγάμου

Σήμερα ἡ Ἐκκλησία μας τιμᾶ τήν μνήμη τοῦ Ἁγίου Ἀντίπα, Ἐπισκόπου Περγάμου, τοῦ ὁποίου τμῆμα τῆς Ἁγίας Κάρας Του, φυλάσσεται στό Μοναστήρι μας.  Παραθέτουμε τό "Συναξάρι Του" καί μία φωτό τῆς Ἁγίας Κάρας  τήν Ὁποία βαστάζει ὁ Ἱερομόναχος π. Σεραφείμ Κοτσάνης, μετά τό τέλος τῆς, προχθεσινῆς, Προηγιασμένης Θείας Λειτουργίας, προκειμένου νά τήν ἐναποθέσει στό Σκευοφυλάκιο τοῦ Μοναστηριοῦ καί μιά φωτό τῆς Εἰκόνας τοῦ Ἁγίου ἀπό τό προσκυνητάρι τοῦ Καθολικοῦ.

                  Ο βίος του Αγίου Αντίπα 

Αποκάλυψη - Κεφάλαιο 2, εδάφια 12-14

Επιστολή προς την εκκλησίαν της Περγάμου

Εις τον άγγελον της εκκλησίας της Περγάμου γράψε: "Αυτά λέγει εκείνος που έχει τη δίστομη και κοφτερή ρομφαία: Ξέρω τα έργα σου και που κατοικείς· εκεί που είναι ο θρόνος του Σατανά· αλλά κρατάς στερεά το όνομά μου και δεν αρνήθηκες την πίστιν σου σ' εμένα, ούτε κατά τας ημέρας που ο Αντίπας, ο μάρτυς μου ο πιστός, εσκοτώθηκε εις την πόλιν σας, όπου κατοικεί ο Σατανάς".

                          Από τον Συναξαριστή Απριλίου
 

Στίχ.  Ταύρω παλαίεις, καλλιµάρτυς Αντίπα,
Ός σε φλογίζειν, ου κερατίζειν έχει.

Μετ.  Παλεύεις µε τον ταύρο, καλλιµάρτυς Αντίπα,
ο οποίος σε φλoγίζει, δεν σε κερατίζει.
 

Ο ιεροµάρτυς Αντίπας έζησε κατά τούς χρόνους του αυτοκράτορα Δοµιτιανού, (81-96 µ.χ.) ¹. Ήταν σύγχρονος των αγίων Αποστόλων, οι οποίοι και τον χειροτόνησαν επίσκοπο της Εκκλησίας της Περγάµου² , όταν ο Θεολόγος και Ευαγγελιστής Ιωάννης ήταν εξόριστος στην Πάτµο. Στην Αποκάλυψη ο Αντίπας αποκαλείται από τον Ιωάννη πιστός ιερέας και µάρτυρας³.

Ο άγιος Αντίπας, ως αρχιερέας της Εκκλησίας της Περγάµου, ποίµαινε το λογικό του ποίµνιο µε κάθε ευσέβεια και αρετή. Όντας δε σε πολύ µεγάλη ηλικία τον συνέλαβαν οι ειδωλολάτρες, διότι εµφανίστηκαν σ’ αυτούς οι λατρευόµενοι απ’ αυτούς δαίµονες και τους είπαν ότι δεν µπορούν πλέον να κατοικούν σ’ εκείνον τον τόπο, ούτε να δέχονται τις προσφερόµενες προς αυτούς θυσίες, γιατί τούς διώχνει από εκεί ό Αντίπας.

Μόλις λοιπόν ό Αντίπας οδηγήθηκε ενώπιον τού Ηγεµόνα της περιοχής, εκείνος κατέβαλε κάθε προσπάθεια να τον πείσει να αρνηθεί το Χριστό, λέγοντάς του ότι τα παλαιότερα είναι πολυτιµότερα, ενώ εκείνα που εµφανίζονται πρόσφατα δεν έχουν καµιά αξία. Του είπε δηλαδή ότι η θρησκεία των εθνικών, η ειδωλολατρία, είναι παλαιά, αυξήθηκε διαµέσου των αιώνων και έχει πολλούς οπαδούς, γι' αυτό και είναι πολύ σπουδαιότερη από την Πίστη των χριστιανών, πού εµφανίστηκε τελευταία και έχει πολύ λίγους οπαδούς. Στο επιχείρηµα δέ αυτό του Ηγεμόνα ο Άγιος απάντησε µε την ιστορία του Κάιν. Είπε δηλαδή σ’ αυτόν ότι η αδελφοκτονία του Κάιν, αν και αυτός είναι πολύ αρχαιότερος, προκάλεσε και προκαλεί τον αποτροπιασµό σε άπειρα πλήθη ανθρώπων και ουδείς ευσεβής άνθρωπος τη ζηλεύει.

Ο Ηγεµόνας εξοργίστηκε πάρα πολύ από την απάντηση του Αντίπα και τον έριξε µέσα σε ένα πυρακτωµένο χάλκινο οµοίωµα ταύρου. Όντας δε µέσα στο κολαστήριο αυτό ό Άγιος, προσευχήθηκε στο Θεό, εξύµνησε τη µεγάλη Του δύναµη και Τόν ευχαρίστησε γι' αυτά πού τον αξίωσε να πάθει γι’ Αυτόν. Στην προσευχή του ζήτησε από το Θεό, καθένας πού ενθυµείται και επικαλείται το όνοµά του (του Άγίου) να ελευθερώνεται από τούς πόνους των ασθενειών και κυρίως από τούς αφόρητους πόνους των δοντιών⁴. Επιπλέον ζήτησε για τούς εορτάζοντες τη µνήµη του, άφεση αµαρτιών και εξιλασµό στη µέλλουσα κρίση.
Αφού λοιπόν ο άγιος Αντίπας πέτυχε ό,τι ζήτησε από το Θεό µε την προσευχή του, εξεδήµησε προς Κύριον. Το άγιο Λείψανό του ενταφιάστηκε μέσα στην Εκκλησία της Περγάμου και αναβλύζει αενάως μύρο και ιάσεις, η δε Σύναξή του τελείται στο πάνσεπτο Αποστόλειο του αγίου και πανευφήμου αποστόλου Ιωάννου του Θεολόγου, κοντά στην αγιότατη Μεγάλη Εκκλησία.

Τη αυτή ημέρα η Έκκλησία μας τιμά και τη μνήμη της οσίας Τρυφαίνης της εν Κυζίκω και του οσίου πατρός ημών Φαρμουθίου.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Ο Δομιτιανός υπήρξε ικανός αυτοκράτορας και επεξέτεινε και στερέωσε την εξουσία της Ρώμης. Τελικά όμως κατάντησε σκληρός και πλεονέκτης, χειρότερος ακόμη και από το Νέρωνα. Καταδίωξε μέ μανία τους χριστιανούς.

2. Η Πέργαμος υπήρξε λαμπρότατη και φημισμένη ελληνική πόλη της Μικράς Ασίας, πρωτεύουσα τού ομώνυμου ελληνιστικού βασιλείου και σπουδαιότατο κέντρο του ελληνικού πολιτι¬σμού.

3. Κατά την εποχή που ο ευαγγελιστής Ιωάννης έγραψε την Αποκάλυψη ο άγιος Αντίπας είχε ήδη υποστεί το μαρτυρικό θάνατο (Βλ. Αποκ. β' 12-13).

4. Στον άγιο Αντίπα ο Θεός έδωσε το ιδιαίτερο χάρισμα να θεραπεύει από τούς πόνους των δοντιών εκείνους πού επικαλούνται το όνομά του. Το χάρισμα αυτό το ζήτησε ο ίδιος ό Άγιος από τον Κύριο, όντας μέσα στο πυρακτωμένο χάλκινο ομοίωμα του ταύρου. Στην Οδοντιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, στη συνοικία Γουδί, έχει ανεγερθεί περικαλλής βυζαντινός Ναός προς τιμήν του ιερομάρτυρος Αντίπα 

ΠΗΓΗ: http://www.agiosantipas.gr/

Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος Ὀ Ε΄ (10 Ἀπριλίου)

ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο Ε΄…Ο ΑΕΤΟΣ ΤΗΣ ΡΩΜΙΟΣΥΝΗΣ..!!

(ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ "ΠΑΤΜΙΟ":  

Προχθές, 7 Ἀπριλίου, γιορτάσαμε τή μνήμη τοῦ Ἁγίου Γερασίμου τοῦ Βυζαντίου, ἀποφοίτου, Διδασκάλου καί Σχολάρχη τῆς Πατμιάδας τοῦ Γένους Ἐκκλησιαστικῆς Σχολῆς. Αὔριο ἡ Ἐκκλησία μας τιμᾶ τήν μνήμη τοῦ Ἱερομάρτυρα Ἀγίου Γρηγορίου τοῦ Ε΄, ἐπίσης ἀποφοίτου τῆς Σχολῆς μας. Ἀνεκτίμητη, ἀλλά... ἄγνωστη σχεδόν ἡ προσφορά της στήν Ἐκκλησία καί στό Γένος μας. Ἄς τήν εὐλογοῦν καί ἄς τήν προστατεύουν οἱ Ἅγιοί της!!!)

Άγιον Πάσχα 10 Απριλίου 1821...Φανάριον Κωνσταντινουπόλεως. Στο Άγιο Βήμα του ιστορικού Ναού της Ορθοδοξίας ιερουργεί για τελευταία φορά ο Οικουμενικός Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε' ,ο εκ Δημητσάνης Γορτυνίας. Η ασκητική μορφή Του, φαίνεται ακόμα πιο λιπόσαρκη στο φως των καντηλιών. Οι συνοδικοί Αρχιερείς που συλλειτούργησαν μαζί του, τον είδαν να δακρύζει την ώρα που Ιερουργούσε. Στέκονταν ευθυτενής εμπρός στην Αγία Τράπεζα, αλλοιωμένος θαρρείς από την νηστεία της Σαρακοστής συνεπαρμένος από την Αναστάσιμη Θεία Λειτουργία. Η λειτουργία, είχε τελειώσει. Ο γέρων Πατριάρχης, μαζί με τους Αρχιερείς, ανέβηκε στο Συνοδικό. Κανείς δεν μιλούσε... Μια περίεργη σιωπή απλωνόταν στο δωμάτιο, σιωπή που βάραινε την αναστάσιμη χαρά. Ο Πατριάρχης, ξαφνικά άνοιξε την κουβέντα. Η φωνή του απόκοσμη ακούστηκε στο δωμάτιο: -Άγιοι Αρχιερείς, αισθάνομαι την μεγάλη ώρα να πλησιάζει... Νιώθω πως σε λίγο δεν θα είμαι κοντά σας....

Το πρόσωπο του διατηρούσε την ηρεμία του. Κάποιοι εκ των Μητροπολιτών δεν κατάφεραν να κρύψουν τους λυγμούς τους.
-Παναγιώτατε, του είπε τότε ο Μητροπολίτης Δέρκων Γρηγόριος, ας μη χάνουμε την ελπίδα μας. Δεν θα τολμήσουν!

Ο Πατριάρχης Γρηγόριος, τον κοίταξε τότε κατάματα.

-Τι θα φοβηθούν αδελφέ;

Ο πρώτος δεν θα είμαι, έχουν προηγηθεί στον δρόμο του μαρτυρίου πολλοί προκάτοχοι μου… Είθε όμως να είμαι ο τελευταίος…

Σιώπησε και χάθηκε για λίγο στο παρελθόν του. Είδε το εαυτό του μικρό παιδί στην πατρίδα του την Δημητσάνα, και αργότερα στην Πάτμο ,στην Σμύρνη….

————————————————

Ο Γρηγόριος, γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Δημητσάνα της Γορτυνίας. Από μικρό παιδί αγαπούσε τα γράμματα και κατάφερε παρά τις δυσκολίες να σπουδάσει.

Το όνειρο του ένα ήταν. Να γίνει Ιερεύς του Θεού. Να υπηρετήσει το Άγιο Θυσιαστήριο και να σταθεί δίπλα στους υπόδουλους Έλληνες.

Αυτό ήταν το μεγάλο όνειρο του.

Οι ευλαβείς γονείς του, Ιωάννης και Ασημίνα Αγγελοπούλου , από τα παιδικά του χρόνια του άναψαν δυο φωτιές μέσα στην καρδιά, την αγάπη για τον Χριστό και την αγάπη για την Πατρίδα.

Ο πατέρας του ήταν βοσκός.

Ποίμενε τα προβατάκια του και έθρεφε την οικογένεια του. Καμάρωνε τον Γεώργιο , αυτό ήταν το βαπτιστικό όνομα του Γρηγορίου, βλέποντας τον να πηγαίνει μπροστά από το κοπάδι κρατώντας στα χέρια την γκλίτσα.

Που να ήξερε ο φτωχός βοσκός, πως το παιδί του προοριζόταν να γίνει ο Πατριάρχης του Γένους…Που να ήξερε τότε πως η γκλίτσα που κρατούσε στα χέρια του το παιδί του, επέπρωτο να γίνει Αρχιερατική Πατερίτσα, Που όμως να ήξερε, πως το παιδί του μια μέρα θα γινόταν το σύμβολο της επανάστασης μετά από τετρακόσια ολόκληρα χρόνια σκλαβιάς και φυλακής.

Το παιδί δεν έπρεπε να μείνει εκεί. Έπρεπε να σπουδάσει.

Και έτσι ο Γεώργιος με την ευχή των γονιών του έφυγε από την πατρίδα του. Πήγε για λίγο στην Αθήνα και μετά στην Σμύρνη κοντά σε κάποιον θείο του μαθήτευσε στο Γυμνάσιο της πόλης. Μετά στην φημισμένη Πατμιάδα σχολή και αργότερα ξανά στην Σμύρνη όπου χειροτονήθηκε διάκονος και Πρεσβύτερος, διακονώντας την Εκκλησία του Χριστού με υποδειγματική αυτοθυσία. Άνθρωπος εκ φύσεως χαρισματικός διακρίθηκε φθάνοντας στην θέση του Πρωτοσυγκέλλου.

Και όταν χήρευσε ο θρόνος της Μητροπόλεως Σμύρνης, του Σμύρνης Προκοπίου Αρχιερατεύσαντος και εκλεγέντος Οικουμενικού Πατριάρχου, τον διαδέχθηκε στον Μητροπολιτικό θρόνο, αναλώνοντας όλες του τις δυνάμεις για τον ποίμνιο που η Εκκλησία του εμπιστεύθηκε να ποιμάνει. Και αργότερα και άλλη κλήση της Εκκλησίας η μεγαλύτερη που μπορούσε να του γίνει, όταν εξελέγει Οικουμενικός Πατριάρχης ως Γρηγόριος ο Ε’.

Τρεις φορές τον ανέβασαν και τον κατέβασαν από τον θρόνο. Τρεις Πατριαρχίες.

Η Υψηλή Πύλη, δεν δίσταζε να εκδώσει φορμάνι που κήρυττε έκπτωτο τον Οικουμενικό Πατριάρχη και στην συνέχεια άλλο φιρμάνι με τον οποίο κήρυττε έκπτωτο και τον επόμενο….

Αν κάτι δεν άρεσε στο Διβάνι, μια υπογραφή ήταν αρκετή για αυτά τα ανεβοκατεβάσματα… Το πρώτο φιρμάνι επί ημερών του Σουλτάν Σελίμ του Γ’.

Ο δρόμος της εξορίας τον φέρνει στην Ιερά Μονή των Ιβήρων.

Και από εκεί, γίνεται κήρυκας της ελευθερίας του Γένος. Δέχεται τους λογισμούς για το μαρτύριο που ακολούθησε ο Νεομάρτυρας Ονούφριος από το Γκάμπροβο και αργότερα ο Κωνσταντίνος ο εξ’ Αγαρηνών. Μαρτύριο που και ο ίδιος λίγο αργότερα θα υποστεί. Δεν τον ξεχωρίζεις από τους υπόλοιπους μοναχούς.

Με ένα απλό ράσο και ένα σκουφάκι ενώνει τις Αρχιερατικές προσευχές του, ο πρώτος της Εκκλησίας και του Γένους με τις προσευχές των πατέρων της Μονής.

Και όταν ξανά η Εκκλησία τον καλεί για δεύτερη φορά στον Πατριαρχικό Θρόνο, εκείνος υπακούει και εγκαταλείπει το ασκητικό κελλίον του για να φθάσει ξανά στο Φανάρι, να διατηρήσει αναμμένη την φλόγα που φωτίζει το δούλον Γένος.

Και πάλι αναταραχή λίγο καιρό μετά. Και πάλι φιρμάνι για εξορία… Και αργότερα, την τρίτη και τελευταία φορά καλείται να διαδεχθεί τον παραιτηθέντα Κύριλλο τον Στ’ , που με την σειρά του θα τον διαδεχόταν στο μαρτύριο κρεμασμένος και αυτός έξω από την πύλη της Μητρόπολης Ανδριανουπόλεως, οκτώ μέρες μετά τον απαγχονισμό του Γρηγορίου, στις 18 Απριλίου του 1821. Μέσα σε μια εβδομάδα απαγχονίστηκαν δύο Οικουμενικοί Πατριάρχες… Μαρτυρική Ορθοδοξία… Μαρτυρικό Γένος…..

Πόσες φορές δεν στάθηκε στο παράθυρο του δωματίου του, βλέποντας τα νερά του Κερατίου να κυλούν, σκεπτόμενος τι απόφαση να πάρει όταν το Διβάνι του έβαζε ζητήματα ζωής και θανάτου όχι για τον ίδιο αλλά για τους υπόδουλους Έλληνες…

Όπως τότε, που του ζήτησαν να αφορίσει τον Υψηλάντη και τον Σούτσο, ως πρωταίτιους της επανάστασης που ξέσπασε στην Βλαχία. Και εξαναγκάστηκε να υπογράψει ένα κείμενο που δεν πίστεψε ποτέ.

Έβαλε την υπογραφή του επάνω στην Αγία Τράπεζα όχι στον ψεύτικο αφορισμό που και ο ίδιος ο Υψηλάντης αναγνώρισε πως έκανε για να σώσει τους Έλληνες από γενική σφαγή, αλλά στην δική του θανατική καταδίκη, εκείνος που μέχρι σήμερα τον κατηγορούν οι κομπάρσοι της νεοελληνικής ιστορίας πως αφόρισε την επανάσταση!

Έκανε αυτό που του ζήτησαν για να σώσει τους ραγιάδες από τον σφαγιασμό αλλά αυτή η υπογραφή δεν τον έσωσε από το μαρτύριο….

Ήθελα να ήξερα, όλοι αυτοί που σήμερα κατηγορούν τον Γρηγόριο για αυτή την υπογραφή, θα άντεχαν στην ιδέα να έχουν το ίδιο τέλος με εκείνον; Μάζεψε τους παρεπιδημούντες Μητροπολίτες, φορέσαν τα χρυσά άμφια και έθεσαν τον αφορισμό πάνω στην Αγία Τράπεζα να τον υπογράψουν. Έπρεπε να γίνει με κάθε επισημότητα ώστε να πεισθεί ο Σουλτάνος.

Προηγουμένως τον είχαν διαβάσει στον κόσμο που είχε μαζευτεί στην Εκκλησία.

Ανάμεσα τους πολλοί Τουρκοκρητικοί που γνώριζαν την γλώσσα ώστε να διαβεβαιώσουν τους Τούρκους αξιωματούχους πως όλα είχαν γίνει σύμφωνα με την επιθυμία του Πολυχρονεμένου Πατισάχ! Δύο επιλογές είχε.

Η, να υπογράψει τον ψεύτικο αφορισμό ή να υπογράψει την θανατική καταδίκη χιλιάδων Ελλήνων…

Προτίμησε το πρώτο, έχοντας την απόλυτη συναίσθηση πως η ελευθερία της Πατρίδος δεν εξαρτάτω από έναν αφορισμό και πως αυτήν την υπογραφή κάποιοι θα του την χρέωναν για πολλούς αιώνες μετά….

Με το ένα χέρι υπόγραψε και με το άλλο ακύρωσε την υπογραφή του. Ο αετός της Ρωμιοσύνης, ο Εθνάρχης του δούλου Γένους, ποτέ δεν θα σταματούσε την επανάσταση.

Την σφαγή γυναικόπαιδων προσπάθησε και τελικά κατάφερε να σταματήσει! Χρόνια μετά ο διαπρεπής ιστορικός Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος αποκατέστησε ιστορικά την πράξη του Γρηγορίου, δημοσιεύοντας την θέση του Αλ. Υψηλάντου σχετικά με τον αφορισμό, σωζόμενη σε επιστολή του προς τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη ….

Αλλά βλέπεις, στην Ελλάδα η Ιστορία, διαβάζεται και γράφεται με πολλούς τρόπους….

Και αν δεν ήταν ψεύτικος ο αφορισμός τι άραγε έκανε την Υψηλή Πύλη να διατάξει τελικά την σφαγή, εκτός του ότι πληροφορήθηκε πως ο αφορισμός ήταν εικονικός και θέλησε να περάσει από το μαχαίρι τους Έλληνες της Κωνσταντινούπολης; Κάποιοι τότε του πρότειναν να τον φυγαδεύσουν. Ο Πατριάρχης αρνήθηκε μετά βδελυγμίας! Δεν θα εγκατέλειπε τον λαό του, στην πιο δύσκολη ώρα. Ο Σουλτάν Μαχμούτ, ήταν έτοιμος να διατάξει γενική σφαγή. Αδιάκριτα και προς παραδειγματισμό! Όμως χρειαζόταν »φετφά» δηλαδή επικύρωση της απόφασης από τον Σεϊχουλισλάμη, τον ανώτατο Θρησκευτικό ηγέτη. Τελικά, μα Έλληνας, μα Τούρκος, άνθρωπος να είσαι! Την εποχή εκείνη Σεϊχουλισλάμης ήταν ένας αγαθός ανατολίτης, ο Χατζη- Χαλίλ Εφέντης.

Άνθρωπος που είχε συνείδηση. Γνωστός για την δικαιοσύνη του, όταν κλήθηκε από τον Σουλτάνο και έμαθε τι του ζητούσε κεραυνοβολήθηκε! »Μα να πάρω τόσες ψυχές στο λαιμό μου», έλεγε και ξανάλεγε ο αγαθός Τούρκος που δεν το σήκωνε στην συνείδηση του να κριματίσει την δική του ψυχή, υπογράφοντας ΄΄φετφά» με τον οποίο θα σφαγιάζονταν σαν αρνιά χιλιάδες αθώοι στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης. Είπαμε, μα Έλληνας, μα Τούρκος να είσαι, άμα είσαι άνθρωπος, είσαι άνθρωπος. Κοίταξε να κερδίσει χρόνο να σκεφτεί τι να κάνει να σώσει τους δόλιους τους Έλληνες από τον αφανισμό. Έφυγε από το Σουλτανικό Παλάτι σκεπτικός…. Σε όλο το δρόμο αυτό σκεπτόταν. Στην δύση της ζωής του να κριματίσει την ψυχή του και να γίνει αιτία να χαθούν αθώοι άνθρωποι; Ειδοποίησε με τρόπο τον Πατριάρχη. Τον σεβόταν ο τίμιος άνθρωπος τον Πατριάρχη των Ρωμιών. Μόλις έμαθε ο Γρηγόριος τα καθέκαστα χλόμιασε…

Ο άνθρωπος που τον επισκέφθηκε μετέφερε ακριβώς τα λόγια του Σεϊχουλισλάμη: »Ακούστε, η φαμίλια μου κρατάει από τους Αλφερανίδες είμαστε πιστοί στα λόγια του προφήτη μας. Το κοράνι δεν επιτρέπει να τιμωρούνται αθώοι για τις πράξεις ενόχων συγγενών τους. Φέρετε μου μια και μόνη απόδειξη πώς ή επανάσταση δεν έχει γενικό χαρακτήρα· πείστε με ότι σεις δεν ξέρατε τίποτα. Αποδείξτε μου ότι όλο το γένος σας δεν είναι ένοχο και τ’ αλλά είναι δική μου δουλειά: Ούτε τη θέση μου θα λογαριάσω, ούτε τη ζωή μου. Θα υπερασπίσω μ’ όλες μου τις δυνάμεις έθνος αθώο που κιντυνεύει να χαθεί.» Και ο Γρηγόριος του παρουσίασε τον »αφορισμό » του Υψηλάντη, το κείμενο που έγινε αιτία να χαρακτηρισθεί ως προδότης ο Μάρτυρας της Εκκλησίας και του Γένους, το ίδιο κείμενο που έγινε αιτία να μην χαλαστούν χιλιάδες αθώων Ελλήνων….

Όταν ο Σουλτάν Μαχμούτ έμαθε πως ο Χαλίλ Εφέντης αρνήθηκε να εκδώσει φετφά, σκύλιασε! Με συνοπτικές διαδικασίες απέπεμψε από την θέση του τον Χαλίλ Εφέντη και τον εξόρισε στην Λήμνο. Στην θέση του όρισε άλλον Σεϊχουλισλάμη. Ο Χατζή Χαλίλ, Εφέντης δεν έφθασε ποτέ στην Λήμνο. Κατά την διάρκεια του ταξιδιού υποβλήθηκε σε φρικτά βασανιστήρια από τους ομοεθνείς του που δεν του συγχώρησαν την άρνηση του για γενική σφαγή των Ελλήνων της Πόλης! Έτσι πέθανε ο Χαλίλ Εφέντης, ο δίκαιος αυτός άνθρωπος που φοβούμενος τον Θεό, προτίμησε να πεθάνει ο ίδιος από το να γίνει αιτία να πεθάνουν χιλιάδες αθώοι! Αιωνία αυτού η μνήμη! Όμως, μετά τον Χαλίλ Εφέντη, σειρά είχε ο Γρηγόριος. Και η σειρά του είχε έρθει, την Κυριακή του Πάσχα 10 Απριλίου του 1821…

—————————————

– Παναγιώτατε! Ο Μ. Αρχιδιάκονος του Πατριάρχου, διέκοψε απότομα τις σκέψεις του Γρηγορίου που ήρεμα σήκωσε το κεφάλι του κοιτώντας τον στα μάτια.
– Τι σου συμβαίνει παιδί μου, του είπε ο Πατριάρχης.
– Η αυλή γέμισε στρατιώτες…Ψιθύρισε σχεδόν ο διάκονος σκύβοντας το κεφάλι του.

Ο Γρηγόριος, σηκώθηκε ήρεμα από το κάθισμα που καθόταν. Αμέσως τον μιμήθηκαν και οι συνοδικοί Μητροπολίτες που βρίσκονταν μαζί του στην μεγάλη αίθουσα του Θρόνου.
– Άγιοι αδελφοί, είπε ο Γρηγόριος κοιτώντας τους Αρχιερείς. Ελήλυθεν η ώρα! Βλέπω τον δρόμο του μαρτυρίου να ανοίγει μπροστά μου. Συγχωρήστε με αδελφοί και ευχηθείτε υπέρ εμού. Χριστός Ανέστη και η Πατρίς θα αναστηθεί! Εγείρεσθε, άγωμεν εντεύθεν …

Οι Μητροπολίτες έτρεξαν κοντά του. Να φιλήσουν το χέρι του. Να πάρουν την ευχή του νέου Μάρτυρα της Εκκλησίας και του Γένους. Εκείνου που στάθηκε μέχρι τέλους πιστός, στον Χριστό και την Ελλάδα! Ίσα που πρόφθασαν οι Επίσκοποι να του δώσουν τον τελευταίο ασπασμό και η αίθουσα του Θρόνου γιόμισε σαρίκια…

Είχαν ανέβει επάνω να τον προφτάσουν να μην τους ξεφύγει, εκείνον που όταν οι ξένες πρεσβείες του πρότειναν να τον φυγαδεύσουν είχε απαντήσει: «Μη με προτρέπετε εις φυγήν, μάχαιρα θα διέλθη τας ρύμας της Κωνσταντινουπόλεως και των λοιπών πόλεων των χριστιανικών επαρχιών. Υμείς επιθυμείται, εγώ μετημφιεσμένος να καταφύγω…ουχί!

Εγώ δια τούτω είμαι πατριάρχης, όπως σώσω το έθνος μου…ο θάνατός μου ίσως επιφέρει μεγαλυτέραν οφέλειαν από την ζωή μου…Ναι, ας μη γίνω χλεύασμα των ζώντων. Δε θα ανεχτώ ώστε εις τα οδούς της Οδησσού, της Κέρκυρας και της Αγκώνος, διερχόμενον εν μέσω των αγύιων, να με δακτυλοδεικτούσι λέγοντες, Ιδού έρχεται ο φονεύς πατριάρχης».

Ο Γρηγόριος ουδεμίαν αμφιβολία έχει περί των γεγονότων που θα επακολουθήσουν της συλλήψεως. Δεν πέρασαν πολλές μέρες που τον Ελληνισμό της Πόλης συντάραξε η είδηση του αποκεφαλισμού του Έλληνα Μέγα Δραγουμάνου Κωστάκη Μουρούζη, που με πλεκτάνη οδηγήθηκε στο θάνατο.

Νέος Μέγας Δραγουμάνος ο Σταυράκης Αριστάρχης που μπήκε μέσα στην αίθουσα του Θρόνου και κοίταξε διστακτικά τον Πατριάρχη.

-Μίλησε παιδί μου, του είπε ο Πατριάρχης καταλαβαίνοντας τι ήθελε να του πει.

Ο Μέγας Δραγουμάνος, ανοιγόκλεισε τα μάτια του και παίρνοντας μια βαθιά ανάσα, είπε εις επήκοον των παρισταμένων:

-Παναγιώτατε, με το φιρμάνι που κρατώ στα χέρια μου παύεστε από Πατριάρχης και προσκαλείται η Σύνοδος να εκλέξει άλλον στην θέση σας. Επίσης διατάσσεστε μέχρι νεωτέρας διαταγής να οδηγηθείτε στο Κατίκιοϊ….

Ο Πατριάρχης, ατάραχος άκουσε την Σουλτανική εντολή. Χωρίς να πει κάτι, Φόρεσε το επανοκαλύμαυχο του, πήρε την ράβδο στα χέρια του και κίνησε να κατέβει τα σκαλιά.

Οι Μητροπολίτες έτρεξαν να πάνε ξωπίσω του, αλλά εκείνος, ύψωσε το χέρι και τους σταμάτησε…

– Αδελφοί, ο Θρόνος πλέον βρίσκεται εν χηρεία, πράξετε το καθήκον σας παρακαλώ. Η Μεγάλη Εκκλησία συνεχίζει την μαρτυρική Της πορεία….
Ακολούθησε τους άξεστους στρατιώτες που κρυφογελούσαν κάτω από τα μουστάκια τους περιμένοντας να δουν το θέαμα… Τον θάνατο του Πατριάρχου!

Στην αυλή των Πατριαρχείων είχαν μαζευτεί μερικές δεκάδες Χριστιανών που έτρεξαν να φιλήσουν το χέρι του Πατριάρχου. Με κλωτσιές και μπουνιές οι στρατιώτες τους απομάκρυναν από κοντά του.

Εκείνος σήκωσε ψηλά το χέρι του, να το δουν οι Χριστιανοί και να πάρουν κουράγιο… Τους ευλόγησε με τον ίδιο τρόπο που τόσα χρόνια τους ευλογούσε ως ποιμενάρχης τους.

Οι Χριστιανοί έκλαιγαν με αναφιλητά. Μαζί του είχαν αφήσει μόνον τον Αρχιδιάκονο και τον Πρωτοσύγκελλο του να τον συνοδέψουν. Κανέναν άλλον!

Επιβιβάστηκαν σε ένα βαρκάκι που τους περίμενε αραγμένο στην προβλήτα κάτω από το Πατριαρχείο. Αντί όμως της Χαλκηδόνος που είχε ορισθεί ως τόπος εξορίας, ο κρατούμενος Πατριάρχης οδηγήθηκε στην φυλακή του σουλτανικού σεραγιού… Κατάλαβε…

Περίμεναν πρώτα να εκλεγεί νέος Πατριάρχης ώστε να τον εκτελέσουν στην συνέχεια. Πίσω στην μεγάλη αίθουσα του Θρόνου, οι Συνοδικοί Μητροπολίτες εκόντες άκοντες, είχαν κινήσει διαδικασία εκλογής νέου Πατριάρχου.

Ο Δέρκων Γρηγόριος αρνήθηκε και την άρνηση του διαδέχθηκαν ο Νικομηδείας και ο Εφέσου.

Οι Τούρκοι, άρχισαν να χάνουν την υπομονή τους. Δεν ήθελε κανείς να γίνει Πατριάρχης! Επενέβει ξανά ο Μέγας Δραγουμάνος. Αν δεν εκλέγετω τελικά κάποιος, αυτό μπορούσε να χαρακτηρισθεί στάση κατά της Υψηλής Πύλης!

Τελικά, βρέθηκε κάποιος να πει το ναι, να διαδεχθεί στο θρόνο έναν ήρωα, ένα μάρτυρα. Ήταν ο Μητροπολίτης Πισιδίας Ευγένειος.

Μετά την εκλογή ο νέος Πατριάρχης έπρεπε να οδηγηθεί στο Σουλτανικό Παλάτι ώστε να υποβάλει τα σέβη του στον Σουλτάνο πριν την ενθρόνιση του η οποία και ορίσθηκε να γίνει αυθημερόν…. Ο νεοεκλεγείς Πατριάρχης οδηγήθηκε ενώπιον του Σουλτάνου, χωρίς ο ίδιος να γνωρίζει πως στα υπόγεια του σεραγιού βρισκόταν φυλακισμένος ο προκάτοχος του.

Ο Σουλτάνος τον καλοδέχθηκε ώστε να δείξει με τον τρόπο αυτό πως σέβεται την θρησκεία των ραγιάδων.

Πριν λήξει η συνάντηση , οι φύλακες έβγαλαν από το κελί του τον Γρηγόριο και τον έβαλαν πάλι στην ίδια βάρκα. Φτάνουν ξανά στην προβλήτα του Φαναρίου. Με το που τον κατεβάζουν από την βάρκα, ο Γρηγόριος γονατίζει μπροστά στο δήμιο που τον συνοδεύει, νομίζοντας πως εκεί θα τον θανάτωναν.

Εξάλλου στο σημείο αυτό είχαν γίνει χιλιάδες εκτελέσεις Ελλήνων. Με μια κλωτσιά ο βάρβαρος άνθρωπος έριξε κάτω το γέροντα Πατριάρχη. Με βρισιές και κλωτσιές τον υποχρέωσαν να σηκωθεί και να τους ακολουθήσει. Έφθασαν μπροστά στην Πύλη των Πατριαρχείων. Από μέσα ακούγονταν ψαλμωδίες…

Ενθρονιζόταν ο νέος Πατριάρχης. Αχ! Μαρτυρικό Φανάρι… Πάνω στην μεσαία Πύλη, είχαν στήσει έναν δοκό. Ο Γρηγόριος κατάλαβε τι του ετοίμαζαν.

Ακολουθούσε την μοίρα των Προκατόχων του. Η θηλιά στον λαιμό του, θα γινόταν κλειδί του παραδείσου στα χέρια του. Επικεφαλής του αποσπάσματος ήταν ο Σατρατζάμ Αλή Πασάς.

Εκείνος που προέστει της εκτελέσεως του Γρηγορίου. Πολλά χρόνια αργότερα, το όνομα του αρχιεκτελεστή Σατρατζάμ Πασά θα το έδιναν στην οδό που περνά ακριβώς μπροστά από το Πατριαρχείο… Για να θυμίζουν στον εκάστοτε Οικουμενικό Πατριάρχη …. Κάθισαν το Γρηγόριο σε ένα σκαμνάκι. Τον άφησαν να κοιτά την αγχόνη που του ετοίμαζαν…

Μόλις τελείωσαν σήκωσαν τον Γρηγόριο και τον οδήγησαν στην μεσαία πύλη των Πατριαρχείων όπου είχαν στήσει την αγχόνη του θανάτου. Τον ανέβασαν επάνω στο σκαμνάκι και ο Σατρατζάμ Αλή Πασάς, απήγγειλε τις κατηγορίες περί αχαριστίας του Πατριάρχου στην Οθωμανική εξουσία και εσχάτου προδοσίας κατ΄αυτής! Μόλις τελείωσε έκανε ένα νεύμα και ο δήμιος κλώτσησε το σκαμνί. Το σώμα το Πατριάρχου τινάχτηκε απότομα και του έφυγε από το κεφάλι του το καλυμμαύχι.

– Βάλτε το ξανά στο κεφάλι του! Φώναξε ο Πασάς. Εμένα μου έδωσαν εντολή Πατριάρχη να κρεμάσω όχι απλό παπά!
Ο δήμιος μάζεψε το καλυμμαύχι για να το φορέσει ξανά στο κεφάλι του Γρηγορίου. Στάθηκε όμως! Ο απαγχονισμένος Πατριάρχης σπάραζε αλλά δεν πέθαινε….

Το ασκητικό σώμα του, ήταν τόσο αδυνατισμένο που δεν είχε το απαραίτητο βάρος ώστε να σπάσει τον τράχηλο, λυτρώνοντας από το μαρτύριο τον Πατριάρχη… Κράτησε λίγα λεπτά αυτό το μαρτύριο ωσότου η ψυχή να βγει και να πετάξει στο Θρόνο του Θεού του Τρισαγίου! Οι μαζεμένοι Τούρκοι άρχισαν να αλαλάζουν θριαμβευτικά. Ο δήμιος πλησίασε το αιωρούμενο σώμα και έθεσε επί της κεφαλής του, το καλυμμαύχι.

Λένε πως ο Ευγένιος που δεν είχε δει τι συνέβαινε την ώρα του ενθρονισμού του, άκουσε τους αλαλαγμούς και βγαίνοντας είδε μπροστά του το αιωρούμενο σώμα του προκατόχου του…

Κάποιοι είπαν πως στους λίγους μήνες που έμεινε στο θρόνο, δεν κοιμήθηκε βράδυ μιας και στο νου του, του έρχονταν συνεχώς η εικόνα του κρεμασμένου σώματος εμπρός από την μεσαία πύλη…. Τρεις μέρες έμεινε κρεμασμένος ο Πατριάρχης, εκεί μπροστά στην μεσαία Πύλη που από την ημέρα εκείνη δεν ξανάνοιξε ποτέ!

Έμεινε για πάντα κλεισμένη για να θυμίζει το χρέος και την θυσία.

Προσπάθησε ο Ευγένιος να πάρει το σώμα, να το κηδέψει όπως έπρεπε.

Η Υψηλή Πύλη, αρνούνταν πεισματικά. Μαζεύτηκαν οι συνοδικοί με τον νέο Πατριάρχη μέσα στην Εκκλησία του Άι Γιώργη και εκεί έκαναν την κηδεία του Μάρτυρα Πατριάρχη. Η κηδεία γινόταν μέσα στο Ναό και το σώμα του ήταν κρεμασμένο στην πόρτα του Πατριαρχείου….

Λέγεται ότι μετά τις τρεις ημέρες, έδωσαν το σώμα σε μερικούς κουρελήδες Εβραίους να το πομπέψουν. Και αυτοί δεν κατάλαβαν πως οι Τούρκοι τους χρησιμοποιούσαν για να θεριέψουν το μίσος μεταξύ Χριστιανών και Εβραίων. Γιατί με την διχόνοια εξουσιάζεις καλύτερα… Πήραν το σώμα και φτάσανε στον Κεράτιο.

Αφού το έβαλαν σε μια βάρκα ανοίχτηκαν και το πέταξαν στην θάλασσα. Βλέποντας πως το σώμα επέπλεε, το μαχαίρωσαν πολλές φορές , να πάρει νερό να βυθισθεί να μην το βρουν ποτέ να το θάψουν. Όμως το λείψανο του Εθνομάρτυρα δεν βυθιζόταν. Έδεσαν μια βαριά πέτρα στο λαιμό του και τότε το λείψανο βυθίσθηκε.

Το σώμα του γέροντα Πατριάρχου το αγκάλιασε η θάλασσα του Κερατίου. Ο πρώτος της Χριστιανοσύνης, αναπαυόταν στα καταγάλανα νερά.

Η είδηση του θανάτου του, σκόρπισε την οδύνη στο δούλον Γένος! Τον θρηνεί με τον δικό του τρόπο το Γένος, μέσα από την πένα του Διονυσίου Σωλομού, στο νησί του οποίου, στην Μονή Στροφάδων , ο Μάρτυρας Πατριάρχης είχε γίνει μοναχός:

λοι κλαῦστε· ἀποθαμένος ὁ ἀρχηγὸς τῆς Ἐκκλησιᾶς·
κλαῦστε, κλαῦστε κρεμασμένος ὡσὰν νἄτανε φονιάς.
Ἔχει ὁλάνοιχτο τὸ στόμα π᾿ ὦρες πρῶτα εἶχε γευθεῖ
τ᾿ Ἅγιον Αἷμα, τ᾿ Ἅγιον Σῶμα· λὲς πὼς θενὰ ξαναβγῇ .

Το αγιασμένο σώμα του αετού της Ρωμιοσύνης, βρίσκονταν στα καταγάλανε νερά, η ψυχή όμως του Εθνομάρτυρα από την Δημητσάνα, πέταγε στα ουράνια, κοντά στους προκατόχους του, Ιωάννη Χρυσόστομο, Γρηγόριο τον Θεολόγο και τόσους άλλους Αγίους που κοσμούν τα συναξάρια της Εκκλησίας μας για να λάβει την θέση του δίπλα τους ,στο Αγιολόγιο της Εκκλησίας αλλά και στο πάνθεον των ηρώων της Πατρίδος….

Ένα πλοίο ετοιμαζόταν να αναχωρήσει από την Πόλη για την Οδησσό. Καπετάνιος ο Κεφαλλονίτης Νικόλαος Σκλάβος. Οι ναύτες ετοιμάζονταν για την αναχώρηση.

Ο καπετάν Νικόλας καθόταν στη γέφυρα και κοίταζε σκεπτικός προς την Πόλη. Μαζί του, είχε στο πλοίο τον Πρωτοσύγκελλο των Πατριαρχείων Αρχιμανδρίτη Σωφρόνιο καθώς και μερικούς ακόμα που βρήκαν την ευκαιρία με την αναχώρηση του πλοίου, να επιβιβασθούν και εκείνοι ώστε να φύγουν από την Πόλη.

Σε κάποια στιγμή ο καπετάνιος άκουσε κάτι να κτυπά στα ύφαλα του πλοίου. Έσκυψε να δει τι ήταν. Ένα μαύρο πράγμα σάλευε. Άνθρωπος! Μονολόγησε ο καπετάν Σκλάβος, Πνιγμένος άνθρωπος…

Έδωσε αμέσως εντολή στους μούτσους να κατέβουν και να μαζέψουν τον πνιγμένο. Κατέβηκαν να ανασύρουν το πτώμα. Μόλις τον ανέβασαν επάνω είδαν πως ο πνιγμένος ήταν παπάς.

Ο καπετάνιος τους είπε να φωνάξουν τον Σωφρόνιο να δει ποιός ήταν ο αποθαμένος να τους το πει και εκείνους. Ειδοποιήθηκε ο Σωφρόνιος που λίγο αργότερα κατέφθασε ασθμαίνοντας.

Μόλις είδε το λείψανο γονάτισε και τα κλάματα του σπάραξαν τις καρδιές των σκληροτράχηλων ναυτικών.

-Ο Πατριάρχης μας! Είναι ο Πατριάρχης μας, μονολογούσε κλαίγοντας ο Σωφρόνιος….

Ο καπετάνιος και οι ναύτες σαστισμένοι παρακολουθούσαν την σκηνή. Ποιος είδε ξανά ναυτικούς δαρμένους από τα κύματα, άφοβους μπροστά στο θάνατο που ‘ρθε η στιγμή να τον περιγελάσουν, να κλαίνε σαν τα μωρά παιδιά μπρος στο τραπέζι που βρισκόταν το σώμα του μάρτυρα Πατριάρχου.

Οι σκληροτράχηλοι ναύτες αυθόρμητα γονάτισαν, μπροστά στον Πατριάρχη όταν ο Σωφρόνιος πήγε κοντά του και του φιλούσε τα χέρια με τα οποία τον είχε χειροτονήσει… Γονάτισαν με έναν βουβό θρήνο μπροστά στον πρώτο της Ορθοδοξίας, τον πρώτο του μαρτυρικού Ελληνικού Γένους.

Απόσωσε ο θρήνος και έπιασε ο Σωφρόνιος να αλλάξει το άγιο λείψανο να του φορέσει καθαρά ράσα, τα δικά του, να τον ετοιμάσει για την ταφή του. Όχι όμως εκεί, στην Βασιλεύουσα Πόλη.

Ο μεγάλος εξόριστος δεν είχε το δικαίωμα να ταφεί στον τόπο που ποίμανε. Ο καπετάνιος, έβαλε μπροστά να φύγουν να φτάσουν στην Οδησσό να θάψουν τον αετό της Ρωμιοσύνης, τον απαγχονισθέντα Οικουμενικό Πατριάρχη Γρηγόριο τον Ε΄. Κάθισε κοντά στο άγιο λείψανο ο Σωφρόνιος και διάβαζε τα ευαγγέλια. Και το πλοίο έγινε Ναός, Πατριαρχικός Ναός όπου τέθηκε σε προσκύνηση το σώμα του πολύπαθου Πατριάρχου.

Τι και αν δεν κατάφεραν οι Χριστιανοί να τον προσκυνήσουν μέσα στον Άι Γιώργη των Πατριαρχείων. Μυστικά κατέβηκαν από τον Ουρανό να τον συντροφέψουν στο ταξείδι για την Οδησσό, οι μακάριες ψυχές των Βυζαντινών Αυτοκρατόρων, των Αγίων Πατριαρχών, Αρχιερέων, Ιερέων, Ιερομονάχων και μοναχών που για αιώνες κράτησαν άσβεστη την φλόγα στο καντήλι το Φαναρίου της Ορθοδοξίας και του Γένους.

————————————

Έφτασε το καράβι στην Οδησσό. Κατέβασαν το άγιο λείψανο και με τιμές το θάψαν στον Ναό της Αγίας Τριάδος. Το Άγιο λείψανο, σαράντα μέρες μετά τον απαγχονισμό δεν είχε υποστεί καμία αλλοίωση. Χιλιάδες άνθρωποι παρευρέθηκαν στην κηδεία του. Ο ίδιος ο Τσάρος ανέλαβε όλα τα έξοδα της κηδείας του.

Ο λόγιος Ιερεύς Κωνσταντίνος Οικονόμος ο εξ’ Οικονόμων ,εκφώνησε τον επικήδειο στον σεπτό Νεκρό.

Ο τάφος του έγινε προσκύνημα εκεί στην Αγία Τριάδα της Οδησσού. Το 1871, το Ελληνικό Έθνος, ζήτησε και κατάφερε την ανακομιδή του Ιερού Λειψάνου και την μεταφορά του στον Μητροπολιτικό Ναό των Αθηνών. Το πλοίο »Βυζάντιο» έφθασε στην 25η Απριλίου 1871 στον Πειραιά και τοποθετήθηκε επάνω στην βασιλική άμαξα για να μεταφερθεί στην Μητρόπολη των Αθηνών, όπου το υποδέχθηκε ο Βασιλεύς της Ελλάδος Γεώργιος ο Α’, με ολόκληρη την Ιεραρχία και χιλιάδες Ελλήνων που με δάκρυα στα μάτια υποδέχθηκαν τον Εθνομάρτυρα. Αν βρεθείς στην Αθήνα, πήγαινε στην Μητρόπολη και στάσου με σεβασμό μπροστά στην Λάρνακα που αναπαύεται ο Γρηγόριος.

Στα προπύλαια του παλαιού Πανεπιστημίου Αθηνών βρίσκεται ο ανδριάντας του Εθνομάρτυρος, τα αποκαλυπτήρια του οποίου έγιναν το 1872. Την ημέρα εκείνη ο ποιητής Αριστοτέλης Βαλαωρίτης εκφώνησε μπροστά στον ανδριάντα ένα συγκλονιστικό ποίημα με τίτλο: » Το σκοινί του Πατριάρχη».

Με αυτό θα τελειώσω τούτο το γραπτό στην μνήμη του μεγάλου Εθνομάρτυρα που συνεχίζει να ζει στις καρδιές όλων όσων αγαπούν την μαρτυρική Πατρίδα και που στην θυσία του Γρηγορίου είδαν τον αγώνα της πολύπαθης αυτής χώρας για λευτεριά να γίνεται πραγματικότητα! Εκείνος ιερουργεί στο επουράνιο θυσιαστήριο , προσευχόμενος για το Φανάρι, την Πόλη, την Δημητσάνα, την Ελλάδα, ο πρώτος της Εκκλησίας, ο αετός της Ρωμιοσύνης….

Πως μας θωρείς ακίνητος; που τρέχει ο λογισμός σου, τα φτερωτά σου τα όνειρα;
Γιατί στο μέτωπό σου να μη φυτρώνουν, γέροντα, τόσες χρυσές αχτίδες,
όσες μας διδ’ η όψη σου παρηγοριές κ’ ελπίδες;
Γιατί στα ουράνια χείλη σου να μη γλυκοχαράζει, πατέρα, ένα χαμόγελο;
Γιατί να μη σπαράζει μέσα στα στήθη σου η καρδιά,
και πως στο βλέφαρό σου ούτ’ ένα δάκρυ επρόβαλε, ούτ’ έλαμψε το φως σου;

Ολόγυρά σου τα βουνά κ’ οι λόγγοι στολισμένοι το λυτρωτή τους χαιρετούν.
Η θάλασσ’ αγριωμένη από μακρά σ’ εγνώρισε και μ’ αφρισμένο στόμα φιλεί,
πατέρα μου γλυκέ, το ελεύθερο το χώμα, που σε κρατεί στα σπλάχνα του.

Θυμάται την ημέρα που, πατέρα μου, σ’ εδέχτηκε.
Θυμάται στο λαιμό σου, το ματωμένο το σχοινί,
και στ’ άγιο πρόσωπό σου τ’ άτιμα τα ραπίσματα,
το βόγγο, τη λαχτάρα, του κόσμου την ποδοβολή.
Θυμάται την αντάρα, την πέτρα που σου εκρέμασαν,
τη γύμνια του νεκρού σου,
το φοβερό το ανέβασμα του καταποντισμού σου.

Το μάρμαρο μένει βουβό και θε να μείνει ακόμα,
ποιος ξέρει ως πότ’ αμίλητο το νεκρικό σου στόμα.
Κοιμάται κι ονειρεύεται και τότε θα ξυπνήσει,
όταν στα δάση, στα βουνά, στα πέλαγα, βροντήσει το φοβερό μας κήρυγμα.
«Χτυπάτε, πολέμαρχοι! Μη λησμονείτε το σχοινί, παιδιά, του πατριάρχη!»

π. Θωμάς Ανδρέου

Αρχιμανδρίτης Οικουμενικού Θρόνου
Πρωτοσύγκελλος Ιεράς Μητρόπολης Ιωαννίνων.

* στην φωτό Η μαρμάρινη σαρκοφάγος μέσα στην οποία αναπαύεται ο Πατριάρχης Γρηγόριος, στον Μητροπολιτικό Ναό των Αθηνών.

ΠΗΓΗ: https://www.ekklisiaonline.gr/nea/grigorios-o-e%CE%84-o-aetos-tis-romiosynis/

• 
  

Ελένη Γλύκατζη-Αρβελερ:

«Ο Θεός της Ελλάδας δεν βαρέθηκε

 την Ελλάδα. 

Iσως βαρέθηκε τους Eλληνες»

Η διακεκριμένη βυζαντινολόγος-ιστορικός, η πρώτη γυναίκα πρύτανης του Πανεπιστημίου της Σορβόννης στην 700ετή ιστορία του, μιλάει για τους μικρούς θησαυρούς της ελληνικής γλώσσας, για τα «σύνορα της κορυφής» και για τις σύγχρονες ευρωπαϊκές αγκυλώσεις

Για εμένα, είναι μια μεγάλη Ελληνίδα που προσπαθεί βλέποντας το παρελθόν να καταλάβει το παρόν και το μέλλον μας. Μια γυναίκα-μυθιστόρημα, που ξεκίνησε από τον Βύρωνα Αττικής και κατέληξε η Νο 6 πιο ισχυρή προσωπικότητα του γαλλικού κράτους. Σήμερα μιλάει με παραδείγματα ζωής και βάζει τα πράγματα στη θέση τους!

Τι σημαίνει για εσάς ξεριζωμός;

«Εξαρτάται από το πού καταλήγεις μετά τον ξεριζωμό. Αν καταλήγεις σε ένα μέρος που δεν έχει σχέση με αυτό που ήσουν πριν, τότε ξεριζωμός σημαίνει «σπαραγμός»! Αν όμως βρεθείς σε ένα μέρος που όχι μόνο έχει τις παραδόσεις σου, αλλά και κάτι περισσότερο, τότε ο ξεριζωμός είναι «εμπλουτισμός». Εγώ είχα την τύχη ο ξεριζωμός για την οικογένειά μου να είναι εμπλουτισμός και γι’ αυτό κράτησα την έννοια του ξεριζωμού σαν παράσημο, και αυτό μου επέτρεψε να συνεχίσω να μιλώ τα ελληνικά όπως τα μιλώ τώρα, και στη Γαλλία, από το 1953 και μετά… Δίδασκα γαλλικά, ο άντρας μου ήταν Γάλλος και η κόρη μου έμαθε μεγάλη πια τα ελληνικά. Αρα η ζωή μου ήταν μόνο γαλλικά. Παρ’ όλα αυτά, από το ’53 μέχρι τώρα, εγώ κράτησα τα ελληνικά».

Αυτό τι σας βοήθησε;

«Αυτό με βοήθησε να μελετήσω σε άλλο επίπεδο τα Βυζαντινά. Με άλλα λόγια, η μελέτη μου δεν βασίστηκε μόνο στην ξένη βιβλιογραφία, αλλά και στα ίδια τα αυθεντικά βυζαντινά κείμενα. Κι αυτό έκανε τη διαφορά στη μελέτη μου. Συγχρόνως, έτσι παρακολούθησα την εξέλιξη της ελληνικής γλώσσας σε όλα τα μεσαιωνικά χρόνια, πράγμα που σημαίνει ότι μελέτησα την πραγματική της πορεία. Ετσι συναντήθηκα με το πώς η αρχαία ελληνική γίνεται λόγια καθαρεύουσα και στη συνέχεια δημοτική καθομιλουμένη. Πότε δηλαδή παύει να είναι η γλώσσα των διανοουμένων, των στοχαστών, η αττικίζουσα… και γίνεται κοινή καθομιλουμένη. Πρέπει να σας ότι αυτές οι δύο όψεις της ελληνικής γλώσσας συνυπάρχουν στο Βυζάντιο για πρώτη φορά».

Ποια ήταν τα βασικά σας πλεονεκτήματα ως βυζαντινόλογου έναντι των άλλων βυζαντινολόγων; Ηταν μόνο η ικανότητα λόγω γλώσσας, πρόσβασης στα αυθεντικά κείμενα;

«Το ένα ήταν αυτό. Το πρώτο. Το δεύτερο πλεονέκτημά μου ήταν η περιέργεια που είχα, ίσως μεγαλύτερη από του Σβορώνου, με τον οποίο ήμασταν συμφοιτητές στο Παρίσι. Ο Νίκος, για παράδειγμα, ενδιαφερόταν μόνο για τα οικονομικά, τα αγροτικά… Εγώ για όλα. Ημουν πολύ περίεργη, έψαχνα τα πάντα. Και σε αυτό με επηρέασε πολύ η καταγωγή μου. Με ενδιέφερε πολύ να μάθω τα πάντα γύρω από τη μικρασιατική καταγωγή μου».

Από πού έρχεστε, δηλαδή, και πού πάτε…

«Μην ξεχνάτε ότι η Μικρασία μαζί με τη Θράκη, την Ανατολική Θράκη σήμερα, ήταν οι δύο περιοχές που ήταν το κύριο μέρος αυτού που λέμε αυτοκρατορικό Βυζάντιο. Λόγω της μικρασιατικής μου καταγωγής και της γλώσσας, κατανόησα μεγάλα αλλά και μικρότερα προβλήματα της μελέτης του Βυζαντίου. Θα σας πω ένα απλό παράδειγμα για να καταλάβετε… Ενα από τα προβλήματα της βυζαντινής ιστορίας ήταν πάντα τα «θέματα». «Θέμα» στα Βυζαντινά σημαίνει Νομαρχία».

Γιατί;

«Στην κάθε επαρχία υπήρχαν πάνω κάτω 5.000 στρατιώτες, τους οποίους αποκαλούσαν «θέμα». Αυτό το ξέραμε, και μάλιστα αυτοί οι στρατιώτες συνέδεαν το όνομά τους με την επαρχία που φύλαγαν. Θέμα Οψίκιον, Ανατολικών, Θρακησίων, Μακεδονίας. Κανείς δεν είχε κατανοήσει γιατί χρησιμοποιούσαν αυτή τη λέξη… «θέμα»! Δε θα ξεχάσω ένα αστείο με αυτό. Μια μέρα μου τηλεφωνεί ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και μου λέει: «Ελένη, τι ήταν η Μακεδονία στο Βυζάντιο;». «Θέμα, κ. Πρόεδρε» του λέω. «Μη μου λες σαχλαμάρες, Ελένη. Θέμα είναι τώρα!» μου απαντάει. «Τώρα είναι Μέγα Θέμα, κ. Πρόεδρε» του λέω. (Γέλια)».

Γιατί λοιπόν η επαρχία, η νομαρχία, ονομαζόταν «θέμα» στο Βυζάντιο; Τι εννοούσαν με αυτό;

«Λοιπόν, όταν γεννήθηκε η κόρη μου, έφερα στο Παρίσι τη γυναίκα που μας μεγάλωσε όλους στην οικογένεια και η οποία είχε έρθει από τη Μικρασία μαζί με τη μάνα μου και τον πατέρα μου. Μου λέει μια μέρα η υπέροχη αυτή γυναίκα: «Εβγαλα το παιδί στον κήπο του Λουξεμβούργου, αλλά είχε ένα τέτοιο παιδοθέμι που τρόμαξα και πήρα το παιδί και γύρισα σπίτι». Από αυτή τη γυναίκα άκουσα τη λέξη «παιδοθέμι» για πρώτη φορά, αλλά δεν είπα τίποτα. Μιαν άλλη φορά, βλέποντας το γραφείο μου που δούλευα, μου λέει: «Με τέτοιο χαρτοθέμι, πώς διάολο βρίσκεις τα πράγματά σου και δουλεύεις;». Τότε κατάλαβα πως το «θέμα» είναι ένα σύνολο ίδιων πραγμάτων».

Τώρα, όταν βρίσκεστε στο Παρίσι, μιλάτε με τους φίλους σας για την κατάσταση στην Ελλάδα;

«Με ρωτάνε διάφορα κι εγώ απαντώ. Αλλες φορές όταν μου λένε βλακείες δεν απαντώ καθόλου. Τις προάλλες ήρθαν από τη γαλλική τηλεόραση να μου πάρουν μια συνέντευξη και μου λέει ο δημοσιογράφος: «Κυρία Αρβελέρ, από πού ήταν οι γονείς σας;». Λέω: «Από Μικρασία… Τους διώξανε οι Τούρκοι το 1922». Και ρωτάει ειρωνικά ο δημοσιογράφος: «Και οι δικοί σας γιατί είχανε πάει εκεί;». Τους λέω: «Παιδιά, μαζέψτε τα και φύγετε». Σταμάτησα το γύρισμα και τους έδιωξα. Ε, δεν μπορώ να τους κάνω μάθημα Ιστορίας συνέχεια. Φεύγοντας, στην πόρτα, τους είπα: «Πάντως, δεν πήγαν για διακοπές»».

Τι είναι αυτό που κάνει τον άνθρωπο να αντέχει;

«Το να πιστεύει στη ζωή. Η ζωή είναι ένα ωραίο παιχνίδι».

Αν είχατε μπροστά σας τον κ. Ερντογάν, τι θα του λέγατε σήμερα;

«Θα σας πω πρώτα τι έγινε στο Τορόντο και θα απαντήσω στη συνέχεια σε αυτό. Βρίσκομαι στο Τορόντο στις 29 Μαΐου, ήμουν πρύτανης τότε, πρέπει να ήταν το 1989. Κάνω τη διάλεξή μου για την πτώση της Πόλης. Τελειώνω τη διάλεξη και τότε σηκώνεται κάποιος από το ακροατήριο και μου λέει: «Ξέρετε, κυρία Αρβελέρ, ότι ο Κεμάλ γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη;». «Το γνωρίζω» του απαντώ. «Αρα η Θεσσαλονίκη είναι μια οθωμανική πόλη» μου λέει. «Ακούστε» του λέω: «Εχετε δίκιο ότι ο Κεμάλ γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη αλλά εσείς δεν ξέρετε ότι η μάνα μου γεννήθηκε στην Πόλη… Αρα αν το συμπέρασμά σας είχε ισχύ, η Πόλη είναι ελληνική». Το βούλωσε και έκατσε κάτω.

Λοιπόν, τώρα έρχομαι στον Ερντογάν και σε αυτά που λέει… Είναι αντίστοιχα του περιστατικού που σας ανέφερα. Εχω τον Ερντογάν απέναντί μου, υποθετικά μιλάμε, και μου λέει ό,τι λέει για τη Λωζάννη και μου λέει ό,τι λέει για τα σύνορα της καρδιάς και τα λοιπά, για τη Θράκη και το Καστελλόριζο. Κατ’ αρχάς, ξέρω αυτό που ξέρουμε όλοι. Ολα αυτά ο Ερντογάν τα επαναλαμβάνει για εσωτερική αλλά και εξωτερική κατανάλωση. Αυτό είναι το πρώτο του ζητούμενο. Να ικανοποιήσει ένα συγκεκριμένο ακροατήριο, το οποίο θέλει την Τουρκία να γίνει πάλι η μεγάλη οθωμανική αυτοκρατορία. Θα ξεκινούσα, λοιπόν, και θα του έλεγα ότι θα πρέπει να γνωρίζει πως η Πόλη είναι «Πρωτεύουσα της οικουμένης όλης». Θα του έλεγα ότι ο Ελύτης έλεγε όταν μπαίνεις σε ένα ερημοκκλήσι και βλέπεις τους αγίους, είναι σαν να νιώθεις στο σπίτι σου. Αυτό νιώθει κάθε χριστιανός όταν μπαίνει στην Αγια-Σοφιά. Αυτή είναι μια μεγάλη αλήθεια. Μετά θα του εξηγούσα ότι για εμάς η Πόλις είναι η γη του πόθου μας. Ας κρατήσουν αυτοί τα σύνορα της καρδιάς τους κι εμείς τη γη του πόθου μας κι ας ζήσουμε εν ειρήνη… Θα σας πω κάτι που μου συνέβη για να γελάσετε. Πίσω από το αστείο μπορεί να κρύβεται και κάποια αλήθεια!».

Εχετε συναντήσει ποτέ τον κ. Ερντογάν;

«Οχι, αλλά ακούστε. Εχω ένα μικρό σπίτι έξω από το Παρίσι και υπάρχει ένας κηπουρός που περιποιείται τον κήπο και δεν είναι Γάλλος. Πάω κάποια στιγμή να τον πληρώσω και ρωτώ το όνομά του για να του κόψω την επιταγή. «Ερντογάν» μου λέει. «Βρε μήπως έχεις καμιά σχέση με τον Ερντογάν;» τον ρωτώ γελώντας. «Οχι, κυρία» μου λέει, «εγώ είμαι Κούρδος». Λοιπόν, δεν ξέρω τι σημαίνουν τα ονόματα, δεν το έχω ψάξει σε βάθος, αλλά διατείνομαι ότι τα ονόματα κάτι δείχνουν σίγουρα, προέλευση, καταγωγή, ίσως και διάφορα άλλα. Αναρωτιέμαι, λοιπόν, μήπως ο Ερντογάν είναι Κούρδος. Αναρωτιέμαι απλώς. Για φανταστείτε να είναι κρυφοκούρδος! Θα τον ρώταγα αν τον είχα μπροστά μου. Τέλος πάντων, προς το παρόν ο Ερντογάν έχει ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα: το Κουρδικό».

Πάνε να του φτιάξουν μια νέα μεγάλη χώρα στην κάτω πλευρά των συνόρων του…

«Μια χώρα 25 εκατομμυρίων Κούρδων, με την πόλη Μοσούλη μέσα και με όλα τα πετρέλαια και τα αέρια. Αυτό είναι το μεγάλο πρόβλημα του Ερντογάν. Οπως έχουν πει Γάλλοι, Αγγλοι, Γερμανοί και Αμερικανοί, κάποτε θα γίνει ένα ανεξάρτητο κουρδικό κράτος εκεί».

Πιστεύετε ότι το δικαιούνται οι Κούρδοι;

«Ξέρετε ποιοι είναι οι Κούρδοι; Οι Μήδοι. Θυμάστε τους Περσικούς και Μηδικούς πολέμους; Οι Ιρανοί είναι οι Πέρσες και οι Κούρδοι είναι οι Μήδοι. Για εμάς τους ιστορικούς, οι Πέρσες είναι οι σημερινοί Ιρανοί και οι Κούρδοι οι Μήδοι. Αρα, πάντα εκεί υπήρχε ένας λαός με ρίζες».

Η Περσική Αυτοκρατορία τελικά ποιοι ήταν;

«Δεν υπάρχει ούτε μία αυτοκρατορία στην ιστορία που δεν είναι πολυεθνική. Δεν υπάρχει εθνική αυτοκρατορία. Υπάρχουν εθνικά κράτη, αλλά οι αυτοκρατορίες είναι πολυεθνικές. Οπως ήταν το Βυζάντιο, η Βρετανική Αυτοκρατορία, η Περσική Αυτοκρατορία, η Ρωμαϊκή».

Πείτε μου, γιατί υποστηρίξατε κατά καιρούς ότι οι σημερινοί Ελληνες έχουμε μεγαλύτερη συγγένεια με το Βυζάντιο απ’ ό,τι με την αρχαία Ελλάδα;

«Μα γιατί το Βυζάντιο είναι χίλια χρόνια παρόντα. Ολη μας η παράδοση κρατάει από το Βυζάντιο. Στο βυζαντινό σχολειό τα παιδιά μαθαίνανε αριθμητική στα δάκτυλα και η έκφραση «τα παίζω στα δάκτυλα», που λέμε ακόμη και σήμερα, έχει τη ρίζα της στο Βυζάντιο. Το «έφαγα τον περίδρομο» έχει να κάνει με το Βυζάντιο. Τα πιάτα τα βυζαντινά ήταν βαθουλά και είχαν έναν περίγυρο που τον λέγανε περίδρομο. Οταν βάζανε τη σούπα λοιπόν και ξεχείλιζε και στον περίδρομο… έτρωγες έως τον περίδρομο. Επίσης σήμερα, μόνο στα ελληνικά λέμε «ο ήλιος βασίλεψε». Από πού κι ως πού ο ήλιος βασιλεύει όταν δύει; Προκύπτει από την παρατήρηση… Οταν βασιλεύει ο ήλιος γίνεται πορφυρόχρωμος, ντύνεται την πορφύρα, τη βυζαντινή πορφύρα, βασιλεύει. Το «παιδεύω» στα αρχαία ελληνικά ήταν «εκπαιδεύω». Οταν σήμερα λέμε «μη με παιδεύεις» δεν εννοούμε να μη με εκπαιδεύεις, αλλά να μη με βασανίζεις. Από πού κι ως πού; Είναι η ιουδαϊκή θεωρία ότι όταν το ποίμνιο του Θεού ξεστρατίζει και αμαρτάνει, τότε ο Θεός στέλνει θεοσημίες, δηλαδή λοιμούς, σεισμούς, καταποντισμούς, πυρκαγιές και όλα αυτά για να τον τιμωρήσει, να τον εκπαιδεύσει και να μετανοήσει».

Διά του βασάνου εκπαιδευόμαστε (Γέλια).

«Κακά τα ψέματα… το πάθημα γίνεται μάθημα. Ετσι το ρήμα «παιδεύω» από «εκπαιδεύω» γίνεται «τυραννώ», «βασανίζω». Βασανίζομαι για να εκπαιδευτώ, για να μάθω. Και να σας πω και το τελευταίο για να μη σας βασανίζω άλλο. «Αμαρτία». Τι σήμαινε αμαρτία; Από πού προέκυψε αυτή η έννοια της αμαρτίας; Το «ήμαρτον του σκοπού» στα αρχαία ελληνικά λεγόταν όταν ο τοξότης προσπαθούσε να πετύχει τον στόχο του και δεν τον πετύχαινε. Με τη χριστιανοσύνη, ο μόνος σκοπός του ανθρώπου ήταν η σωτηρία της ψυχής. Αρα, ο… «ήμαρτον του σκοπού», ο άστοχος, είναι ο αμαρτωλός! Ολα αυτά και άλλα πολλά με κάνουν να υποστηρίζω ότι η εθνική μας ταυτότητα κρατάει περισσότερο από το Βυζάντιο».

Γιατί κολακεύεται περισσότερο ο Ελληνας να είναι απόγονος των αρχαίων Ελλήνων και όχι των Βυζαντινών;

«Γιατί οι αρχαίοι Ελληνες και η δημοκρατία τους είναι αναγνωρισμένοι από την οικουμένη όλη. Ενώ το Βυζάντιο θεωρείται σκοταδιστικό και ιδιαιτέρως όταν το συγκρίνεις με την αρχαία Ελλάδα. Πολλοί είναι αυτοί που πιστεύουν ότι το Βυζάντιο ήταν όλο έριδες, καβγάδες και δολοπλοκίες. Εσκοτώθηκα με τον Καστοριάδη πολλές φορές γιατί ο Καστοριάδης, που έπαιζε τους αρχαίους στα δάχτυλα, δεν ήξερε τίποτα από Βυζάντιο. Η Μαργκερίτ Γιουρσενάρ έγραφε ότι η παγκόσμια Ιστορία αρχίζει από τότε που το ελληνικό πνεύμα εξύπνησε. Πώς να μη νιώθεις υπέροχα να λες ότι είσαι απόγονος αυτών που έφεραν τη σοφία και τον πολιτισμό στον κόσμο;».

Μπορεί η γνώση της Ιστορίας να επηρεάσει αυτή τη στιγμή τη λύση των προβλημάτων που προκαλούνται από την αμφισβήτηση των συνόρων;

«Ακούστε, τα σύνορα των υπαρχόντων κρατών είναι θέμα διεθνών συνθηκών και συμφωνιών και όχι ιστορικών εξηγήσεων και φαινομένων. Αν πάρετε ως κριτήριο τη γαλλική γλώσσα, για παράδειγμα, γιατί το μισό Βέλγιο να μιλάει τα φλαμανδικά και το υπόλοιπο μισό τα γαλλικά; Γιατί η Ελβετία να έχει τρεις γλώσσες επίσημες; Τα σύνορα ήταν πάντα μια συμφωνία εφησυχασμού της κορυφής και όχι των λαών.

Θα σας πω κάτι σε σχέση με αυτό, το οποίο μου έκανε μεγάλη εντύπωση. Μία μέρα πριν πέσει το Τείχος στο Βερολίνο είμαι καλεσμένη για γεύμα στην αμερικανική πρεσβεία στο Παρίσι. Στο τραπέζι που καθόμαστε έχω δίπλα μου έναν παλιό πρέσβη Αμερικανό. Του λέω: «Τώρα πια είναι σίγουρο ότι κερδίσατε τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο!». Μου λέει: «Εχετε δίκιο, κυρία Αρβελέρ, και τώρα μας μένει να κερδίσουμε τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο!». Μου έκανε πολλή εντύπωση η απάντηση του πρέσβη, άλλα το σκέφτηκα και είχε πολύ δίκιο. Προσέξτε. Αν πάρετε το τι γίνεται στη Μέση Ανατολή τώρα και όλα αυτά τα χρόνια, είναι ακριβώς ότι δεν τελείωσε ποτέ ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Για το συμφέρον της κορυφής, κάποια στιγμή, χωρίσανε τον κόσμο με το μέτρο. Τόσο εσύ, αυτό δικό μου, εσύ από εδώ, εγώ από εκεί. Βάλανε σύνορα χωρίς να υπολογίσουν τους λαούς που θα ζούσαν ή δεν θα ζούσαν μέσα σε αυτά. Δεν σκέφτηκαν τίποτε άλλο παρά μόνο την ησυχία της κορυφής. Ούτε ποιοι είναι οι λαοί, ούτε τι θέλει ο κάθε λαός. Βάλανε σύνορα όπως τους βόλευε στην κορυφή!».

Χωρίς βάθος και χωρίς σκέψη…

«Σκέψη; Τι σκέψη να έχουν οι άνθρωποι της κορυφής για τους λαούς; Δεν έχουν και δεν θα έχουν ποτέ σκέψη για αυτούς. Το μόνο που ήθελαν και θέλουν είναι ο εφησυχασμός τους».

Το σύνορο είναι στοιχείο εφησυχασμού των ανθρώπων της κορυφής, των ισχυρών;

«Ε, ναι. Μόνο που όταν τα σύνορα περικλείουν όμοιους ανθρώπους δεν είναι μόνο εφησυχασμός, γίνονται και πραγματικότητα. Αν ο Ερντογάν έχει άδικο, είναι όχι διότι διατείνεται ότι τα σύνορα δεν είναι σωστά, αλλά γιατί επιμένει ότι χώρες, περιοχές ελληνόφωνες, με έλληνες καθαρούς, μπορούνε να είναι δικές του».

Με τη Μακεδονία; Πείτε μου ειλικρινά τι πιστεύετε, ποια θεωρείτε ότι θα έπρεπε να είναι η λύση;

«Ακούστε με. Θα σας μιλήσω με γεγονότα. Ετυχε, όταν ήταν εξόριστος ο Μάριο Σοάρες στη Γαλλία, δεν είχε δουλειά να ζήσει και με δική μου παρέμβαση τον βάλαμε στη Σορβόννη να κάνει κάτι. Δεν έκανε τίποτε, αλλά έπαιρνε έναν μισθό. Αυτός ο άνθρωπος δεν το ξέχασε ποτέ αυτό που κάναμε για αυτόν. Γίνεται Πρόεδρος της Πορτογαλίας και όταν η Λισαβόνα ανακηρύχθηκε πρωτεύουσα της Ευρώπης το ’91, μου στέλνει ένα μήνυμα που μου έλεγε: «Σας περιμένω στη Λισαβόνα, να μιλήσουμε για την Ευρώπη». Μας στέλνει το προεδρικό αεροσκάφος, μπαίνουμε μέσα η Σιμόν Βέιλ, ο Ρομπέρ Μπαντεντέρ, ο άνδρας μου κι εγώ και φτάνουμε στη Λισαβόνα. Το βράδυ όταν φτάσαμε μας έκανε το τραπέζι ο Ζοζέ Πινέιρο, ως υπουργός των Εξωτερικών. Λοιπόν, καθόμαστε στο τραπέζι. Την επόμενη ημέρα ετοιμαζόταν να γίνει η μεγάλη διαδήλωση στη Θεσσαλονίκη για το Μακεδονικό. Αρχίζουμε την κουβέντα για το Μακεδονικό, εξηγώ λίγο στον Πινέιρο τι γίνεται, αν η Μακεδονία είναι ελληνική, και όλα αυτά. Γυρίζει μετά από λίγο ο Πινέιρο και μου λέει: «Μα πώς τα ξέρετε τόσο καλά, κυρία Αρβελέρ, αυτά τα πράγματα;». Του δίνει μια σκουντιά η Σιμόν Βέιλ που καθόταν δίπλα του και του απαντά: «Η κυρία Αρβελέρ είναι βυζαντινολόγος» κι απέφυγε να του πει ότι είμαι και Ελληνίδα. «Μα καλά», λέει ο Πινέιρο, «γιατί δεν μας τα λέει αυτά και ο υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδος;». «Τι σας λέει δηλαδή;» τον ρωτώ. «Τίποτα… Μόλις πούμε το όνομα Μακεδονία κλαίει και ο Γκένσερ την προηγούμενη βδομάδα χτύπησε και τα δυο του χέρια πάνω στο τραπέζι και του είπε: Οχι κλάματα, επιχειρήματα. Τα περιμένουμε ακόμη»».

Ποιο ήταν το βασικό σας επιχείρημα που έκανε τον Πινέιρο να απορήσει που δεν το είχε ακούσει από τον έλληνα υπουργό Εξωτερικών;

«Το βασικό επιχείρημα ήταν ότι η Μακεδονία ήταν υπό το Βυζάντιο ακριβώς χίλια χρόνια και ότι οι Σλάβοι κατεβήκανε εκεί πέντε αιώνες μετά. Για ποιο πράγμα συζητάμε; Για ποια Σλαβική Μακεδονία συζητάμε; Για ποια γλώσσα; Και για ποια Ιστορία; Για αυτό και είμαι υπέρ του Νέα Μακεδονία και όχι υπέρ του γεωγραφικού προσδιορισμού. Εκεί κάνουν λάθος».

Γιατί;

«Γιατί τα αλυτρωτικά δεν σταματάνε με το Βόρεια, με το Ανω και με το Βαρδάρης στο όνομα… Ενώ το Νέα Μακεδονία είναι κάτι που θα μπορούσε να υπάρχει και στην Αμερική και οπουδήποτε. Το ξέρετε ότι στην Αθήνα υπάρχουν η Νέα Σμύρνη, η Νέα Ιωνία και η Νέα Ελβετία. Κανείς δεν βάζει θέμα αλυτρωτικό (Γέλια)».

Πιστεύετε ότι η Ευρώπη σήμερα έχει πρόβλημα; Παρακμάζει;

«Ακούστε. Η Ευρώπη έκανε ένα μεγάλο λάθος κατά τη γνώμη μου και θυμάμαι ότι τα έλεγα από τότε, σε συζητήσεις με τον πρώτο πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τον Ζακ Ντελόρ. Αντί να ξεκινήσει με εμβάθυνση, έκανε διεύρυνση. Από τη στιγμή που έγινε αυτό το λάθος και η διεύρυνση προηγήθηκε χωρίς να λάβει υπόψη της τους λαούς και τις διαφορές τους, αντί λοιπόν αυτή η ένωση να γίνει με τον σωστό τρόπο, όλα τα μέλη τώρα είναι ισάξια και δεν μπορεί να ληφθεί καμία απόφαση χωρίς ομοφωνία. Αυτό κάνει την Ευρώπη ακόμη και σε καίρια ζητήματα δυσκίνητη. Κάποιος σηκώνει το χέρι, η Μάλτα για παράδειγμα, λέει «διαφωνώ» και όλα παγώνουν. Θεωρώ ότι αν ο Μακρόν καταφέρει να κάνει κάποια ενοποιητική κίνηση, μια προσπάθεια έστω μέσω οικονομίας και μέσω στρατιωτικής ενοποίησης, θα ξεκολλήσουμε κάπως… γιατί η Ευρώπη δεν είναι η δύναμη, είναι κι αυτό που θεωρούν οι άλλοι ως δύναμη. Λέω καμιά φορά ότι δεν ξέρουμε τι έχουμε ως προνόμιο όντας Ευρωπαίοι, δεν το ξέρουμε, ούτε ξέρουμε αυτή τη στιγμή ότι είμαστε η γη του πόθου για ένα σωρό απ’ έξω. Κάποιοι, βέβαια, ξέρουν τη δύναμη της Ευρώπης, πόσο πιο ισχυρή είναι, από αυτό που νομίζουμε εμείς οι Ευρωπαίοι. Κι αυτό το γνωρίζουν πριν από όλους οι Αμερικανοί».

Οι μεγάλοι ηγέτες αλλάζουν τον κόσμο;

«Ε, όχι… Κοιτάξτε, εγώ θυμάμαι κάτι που μου είχε πει μια μέρα ο Μιτεράν, δεν τον ήξερα ακόμα καθόλου, ήταν όταν έγινα πρύτανης της Ακαδημίας: «Εχω ανάγκη από διακόσιους ανθρώπους, οι οποίοι θα είναι οι καλύτεροι στον τομέα τους, για να μπορέσω να διοικήσω». Δεν είναι λοιπόν ότι μας λείπει ο ένας, ο μεγάλος ηγέτης. Είναι οι διακόσιοι που μας λείπουν. Και αυτό νομίζω ότι είναι θέμα παιδείας. Επίσης, το πρόβλημα αυτή τη στιγμή είναι ότι οι καλύτεροι αποφεύγουν να πάνε στην πολιτική, δεν πάνε να μπλεχτούν στην πολιτική».

Γιατί;

«Σήμερα στη Γαλλία λέμε ότι υπάρχουν δύο ειδών άνθρωποι. Αυτοί που δημιουργούν τα πράγματα και αυτοί που εμποδίζουν τα πράγματα να δημιουργηθούν. Δύο μεγάλες κατηγορίες. Οταν η δεύτερη κατηγορία γίνεται κυρίαρχη αυτό αποδεικνύει ότι είμαστε σε παρακμή. Εκεί φοβάμαι ότι βρισκόμαστε αυτή τη στιγμή. Σε αυτή την καμπή είμαστε. Και αυτό μου θυμίζει τον πέμπτο αιώνα. Τελειωμένος πάει ο Τιβέριος ως αυτοκράτωρ στην Αίγυπτο και δεν υπάρχει παρά μόνο ένας άνθρωπος που ξέρει να διαβάσει τα ιερογλυφικά. Επρεπε να περιμένουμε αιώνες και αιώνες απωλειών κ.τ.λ., την πέτρα της Ροζέτης, για να ξαναδιαβαστούν. Φοβάμαι ότι σε αυτά τα πράγματα η Ευρώπη χάνει πια πολύ έδαφος. Δηλαδή η Ευρώπη δεν χάνει έδαφος ως Γερμανία, Γαλλία, ως κράτη-μέλη, αλλά ως αναφορά του ουσιώδους. Η αναφορά του ουσιώδους αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει. Κάποτε μου θύμωσαν οι γάλλοι συνάδελφοί σας γιατί είπα: «Τώρα πια δεν θα ερχόμουν στη Γαλλία για να σπουδάσω». Οταν εγώ πήγα στη Γαλλία, εκείνα τα χρόνια, η Γαλλία ήταν η πνευματική δύναμη. Τώρα φτάσαμε το γαλλικό πνεύμα να πέφτει, να καταρρέει, όπως καταρρέει το Bacalaureat».

Εχετε δηλώσει: «Ο Θεός της Ελλάδας είναι μεγάλος, αλλά νομίζω ότι μας βαρέθηκε». Το πιστεύετε ακόμη;

«Ο Θεός της Ελλάδας δεν βαρέθηκε την Ελλάδα. Iσως βαρέθηκε τους Eλληνες».

Αλλο η Ελλάδα, άλλο οι Ελληνες;

«Για τον Θεό, ναι».

Πατρίδα τι είναι για εσάς;

«Η συγκίνηση… Είναι ο τόπος, ο χώρος που μπορείς να συμπτύξεις όλες σου τις αναμνήσεις και τις συγκινήσεις. Γι’ αυτό και δεν μπορώ να πω ότι η πατρίδα μου είναι μόνο η Ελλάδα. Πατρίδα μου είναι και η Γαλλία, γιατί έχω ένα σωρό αναμνήσεις και συγκινήσεις. Οπότε, για να το πω λίγο διαφορετικά, δεν δέχομαι το «πατρίδα» να είναι μόνο ο πατέρας. Είναι και η «μητρίδα» μας, και η μητέρα μας. Πατρίδα είναι το κοινό μας ενδιαφέρον! Το «εμείς». Και αυτό το «εμείς» δεν είναι ένα, είναι πολλά «εμείς». Δεν μπορείς να πεις «εμείς» μόνο για τους ανθρώπους που είναι συμπατριώτες σου. Λέμε «εμείς» για τους ανθρώπους του ίδιου επαγγέλματος. Λέμε «εμείς» για την ίδια συγκίνηση. Λέμε «εμείς» για μια ερωτική ιστορία, μολονότι η κάθε ερωτική ιστορία είναι τέσσερις. Μία που λέει ο ένας, μία που λέει ο άλλος, μία που λένε οι δυο τους και μία που λένε οι τρίτοι γι’ αυτούς. Μιλάμε επομένως για το «εμείς» του καθενός. Aλλοι μιλάνε για το «εμείς» και αναφέρονται στο ένδοξο παρελθόν και άλλοι πάλι λένε «εμείς» και εννοούν το ελπιδοφόρο μέλλον…».

Σας ευχαριστώ.

«Κι εγώ σας ευχαριστώ!».

* Συνέντευξη στον Θανάση Λάλα – Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino