«Παροιμίες από την Πάτμο», μέρος Τρίτο (Γ΄. )

ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ  ΠΑΡΑΘΕΜΑΤΑ

ΑΠΟ ΤΟΝ  ΖΗΣΙΜΟ ΒΙΡΒΙΛΛΗ, ΘΕΟΛΟΓΟ – ΦΙΛΟΛΟΓΟ - ΛΑΟΓΡΑΦ

33 - Γελά ο μωρός κάμνει γελοίον. [Λογία] (?)  [Η λογία έκφραση είναι; «Γελᾷ ὁ μωρός κἄν τι μή γελοῖον ἦ», που σημαίνει ότι γελά ο ανόητος ακόμη και αν δεν υπάρχει κάτι για γέλια. Παραποιήθηκε όμως από το λαό και παρουσιάζεται στη φράση μας σαν: «Γελά ο μωρός και κάνει τον εαυτό του γελοίο»

 

34 - Όπου (= όποιος) κουτσός κι όπου στραβός στον άη-Παντελέμονα. [Μεταφορικά, για την περίπτωση που πολλοί, δίκαιοι και άδικοι ζητούν και περιμένουν βοήθειααπό τον ίδιο άνθρωπο.]

37 - Από τον Άη-Σίδερο στη Φανερωμένη.[Όταν κάποιος αλλάζει τη συζήτηση ανακατεύοντας ασυναρτησίες για να αποφύγει την αλήθεια.]

38 - Τά ’χε η Μαριώ στο νου της, τά  ’βλεπε και στ’ όνειρό της (+)

39 - Ανάρια – ανάρια το φιλί νά ’χει και νοστιμάδα.(+)

40 - Boύθα μου (βοήθα με) να σου βουθώ, ν’ ανεβούμε στο βουνό (ή  στον ανήφορο).(+)

41 - Σα(ν) δεν όμως γέρο, αγόραζε.(+) [Γιατί ο γέρος με την πείρα και τη σοφία του θα σου φανεί χρήσιμος].

 

42 - Νίψου πιάστονε (ή πιάστηνε) (?) [Για κάτι που δεν είναι κανείς σίγουρος].       

    

43 - Toυ παπά το πετραχήλι, ποταμός είναι και χύνει.  [Κάποτε οι παπάδες με τα λεγόμενα τυχερά είχαν οικονομική άνεση].

 

44 - Στου κουφού την πόρτα όσο θέλεις βρόντα.(+) [Λέγεται

       γι’  αυτούς που  κάνουν πως δεν ακούνε].

45 - Να μη δώνει ο Θεός του παιδιού, όσα βάνει ο νους όμως μάνας. (+)[ Τα δυσάρεστα]. 

 

46 - Του τσαγκάρη τη γυναίκα αξεπόλυτη την έδα.(+) [Αν είναι

       δυνατό!].

47 - Θες δε θες, γάδαρε, πιες νερό.(+)[Όταν πιέζομε κάποιον  να κάνει κάτι που δεν το θέλει].

 

48 - Ο λόγος σου με χόρτασε και το ψωμί σου φά’ το.(+) [Αρκετή και η ικανοποίηση μόνο με το λόγο είτε ευχάριστος είναι είτε δυσάρεστος].

49 - Του ήλιου κύκλος άνεμος, του φεγγαριού νερά.(+)

       [ή του  φεγγαριού  χειμώνας].(+)

49 - Φέξε μου κ’ ηγλίστρησα.(+) ή (?)

50 - Σαν το χοίρο της καμάρας (είσαι)   κακόμοιτσε!. (=κακόμοιρε). Μωρέ χοίρο της καμάρας!

 [ Στη Χώρα τα παλιά τα  χρόνια ορισμένοι που κατοικούσαν

κοντά στις καμάρες της  ηθρέφανε και χοίρους. Εκεί όμως που τους ταΐζανε εκεί κάνανε και τις ακαθαρσίες τους. Φυσικό ήταν να είναι και βρόμικοι. Έτσι παρομοιάζανε κάποιον που δεν ήταν  καθαρός]

 51 - Κι εσύ καλό χερόβολο κι εγώ καλό δεμάτι.    [ή το αντίθετο ] [Εικόνα από το θερισμό αλληγορική]. Χειρόβολο ή χερόβολο ήταν και είναι το μάτσο που

πιάνει (φουχτώνει) το αριστερό χέρι από το κόψιμο του   δώσεις ένα καλό χερόβολο εγώ θα σου κάνω ένα καλό δεμάτι δρεπανιού  στα στάχυα. Το δεμάτι είναι το δέμα που γίνεται το στοίβαγμα από  τα χερόβολα. Η έννοια είναι, αν εσύ μου και  το αντίθετο. Αν  εσύ θα μου πεις ένα καλό λόγο ή μου  κάνεις κάτι καλό, θα σου το ανταποδώσω το ίδιο και το αντίθετο].

 

52 - Κατά μάνα κατά κύρη κατά γιο και θυγατέρα.(+) [ Όπως είναι η μάνα και ο πατέρας έτσι θά  ’ ναι και ο γιος και η κόρη].

53 - Άντρα θέλω τώρα τόνε θέλω.(+)[Λέγεται για του πολύ

        βιαστικούς].

54 - Άρον, άρον. . .. .  [ Η έκφραση είναι από την   Κ. Διαθήκη,

        από  τη δίκη του Χριστού. Την  φώναζαν οι   Εβραίοι στον

        Πιλάτο πιέζοντάς   τον να σταυρώσει το  Χριστό οπωσδήποτε.

 η έννοια   είναι χρονική: τώρα, τώρα να γίνει αυτό που θέλω.   Τότε η έννοια ήταν τροπική  που σήμαινε:   «Πάρ’ τον, πάρ’ τον από   ’ δω, σταύρωσέ τον. Στη φράση    όμως αυτή την παραπάνω Χρησιμοποιείται    κυρίως  στην έκφραση: « Έφυγε άρον,  άρον =έφυγε γρήγορα γρήγορα».   Έχειτην ίδια σημασία με την υπ’ αρ. 53

55 - Αναλήβετ’ ο Χριστός, αναλίβομαι [παραφθορά του ανα-νίβομαι -=νίπτομαι) κι εγώ. [ Κατά την παραμονή της γιορτής τηςΑναλήψεως, την ώρα που χτυπάνε οι καμπάνες για τον Εσπερινό, όποιος έχει κάποια αρρώστια, ιδίως δερματική, τρέχει για να βρεί νερό να πλυθεί (να νιφτεί)

παρερμηνεύοντας τη  λέξη ανάληψη με την ανά-νιψη, (το

  

πλύσιμο), πιστεύοντας στη θεραπεία με την παραπάνω φράση:  Αναλήβεται……

 

56 - Στού φίλου σου χτενίσου και στ’ οχτρού σου ξενυχίσου.(;;; ή ?)

57 - Όπου (= όποιος ή όποια) δε θέλει (ή βαριέται)

        να ζυμώσει πέντε [ή δέκα] μέρες κοσκινίζει.(+)

58 - Αν  έχεις κόρην ακριβή του Μάρτη ο ήλιος μήν τη δεί.(+)

  [Διότι ο ήλιος του Μάρτη μαυρίζει το δέρμα του ανθρώπου

      και πολύ περισσότερο των κοριτσιών]. 

59 -.  .  .  μας κοιτάζει ( μας κοιτά) με μισό μάτι.(+) [Περίεργα

       ή με κακία].

60 - Ήφαε η φακή το λάδι.(?)

61 - Ήπεσε το λάδι μας μέσα στο τσουκάλι μας. (?)

62 - Ο καμινιάρης (ο τσουκαλάς) όπου θέλει κολλά.

        τ’ αυτιά του τσουκαλιού.(+)

63 - Πες  μου [ή δείξε μου] το φίλο σου να σου πώ

       ποιος  είσαι.(+)

64 - Με  στραβό θα κάτσεις, αλλοίθωρος θα σηκωθείς (+)

       [Λέγεται  στην περίπτωση κακών συναναστροφών.]

65 - Μ’ όποιο δάσκαλο καθίσεις, τέθοια γράμματα

        θα μάθεις.(+)[Το ίδιο με την παραπάνω]

66 - Κοιτάζει εμένα και πλερώνει το μπακάλη.(+)

        [Λέγεται για  τον   αλλοίθωρο].

67 - Η γριά κότα έχει το ζουμί.(;;;)

68 - Στην ανυδριά καλή ’ ν ’ κ ’ η γρια. (+)  [Παραποίηση  της  γνωστής:]

69 - Στην ανυδριά καλό ’ ν ’ και το χαλάζι.(+)   (ή Στην αναβροχιά……)

70 - Ή ο γιαλός είναι στραβός ή εμείς στραβά αρμενίζομε. (?)

71 - Ου Θεός ήντζεψε, άθρωπος μη ξεντζέψει.

μή χωριζέτω».)(Το  γνωστό από την Αγία Γραφή: (+)   «Οὕς ὁ Θεός συνέζευξεν ἄνθρωπος