Ξύλο

ένα μεγάλο δώρο της φύσης

Το τεύχος 16 (Απρίλιος – Ιούνιος 2004) του περιοδικού ΕΘΙΑΓΕ – Τριμηνιαία έκδοση του Εθνικού Ιδρύματος Αγροτικής Έρευνας – ήταν αφιερωμένο στο ξύλο. Ο Φάκελος «Ξύλο: ένα μεγάλο δώρο της φύσης» περιλαμβάνει επτά πολύ ενδιαφέροντα άρθρα, γραμμένα από ειδικούς επιστήμονες, με σκοπό την κατά το δυνατόν πληρέστερη ενημέρωση του ενδιαφερόμενου αναγνώστη.

Σήμερα, σχεδόν, 20 χρόνια μετά την δημοσίευση τους, παραμένουν επίκαιρα. Ξεκινώντας από το εισαγωγικό σημείωμα του Δρ Ιωσήφ Πετειναράκη, ο οποίος είχε την επιμέλεια του φακέλου «Ξύλο: ένα μεγάλο δώρο της φύσης», θα αναδημοσιεύσουμε τα άρθρα αυτά, σε μια προσπάθεια για την καλύτερη διάδοση της σημαντικής γνώσης που περιέχουν.

Φάκελος

Ξύλο: ένα μεγάλο δώρο της φύσης

Το ξύλο έχει αποτελέσει το πλέον πολύτιμο και χρήσιμο συνάμα προϊόν της φύσης στην εξελικτική πορεία του ανθρώπου. Αυτό οφείλεται στα μοναδικά φυσικά και χημικά χαρακτηριστικά του και τη σχετική αφθονία του. Σήμερα, ένας τεράστιος αριθμός προϊόντων που χρησιμοποιούνται στην καθημερινή μας ζωή προέρχονται από το ξύλο. Ως κατασκευαστικό υλικό είναι αναντικατάστατο αφού αποτελεί όχι μόνο φυσικό ανανεώσιμο προϊόν αλλά ταυτόχρονα συμβάλλει στη διατήρηση της βιοποικιλότητας του φυσικού περιβάλλοντος και εξυπηρετεί βασικές ανάγκες του σύγχρονου ανθρώπου για αναψυχή.

Μέχρι τις αρχές τον περασμένου αιώνα η επεξεργασία του ξύλου ήταν περισσότερο μια τέχνη παρά μια καθιερωμένη επιστημονική τεχνολογία. Σταδιακά άρχισε να αναπτύσσεται. έντονη ερευνητική δραστηριότητα πάνω στα μορφολογικά και ανατομικά χαρακτηριστικά του ξύλου, τη χημική του σύσταση και τις μηχανικές του ιδιότητες με τελικό στόχο την καλύτερη χρήση του ως υλικό κατασκευών. Oι λόγοι πολλοί: η άριστη αισθητική αξία του ξύλου, η επιτακτική ανάγκη της πλήρους αξιοποίησης των φυσικών ανανεώσιμων πόρων, οι νέες μεθοδολογίες επεξεργασίας, το αυξανόμενο κόστος πρώτων υλών και εργασίας, η δημιουργία νέων ανταγωνιστικών προϊόντων με βελτιωμένες φυσικές και μηχανικές ιδιότητες, οι απαιτήσεις των χρηστών για διαρκώς μεγαλύτερη ακρίβεια επεξεργασίας, η κατά το δυνατόν μεγαλύτερη διάρκεια χρήσης των κατασκευών με ξύλο. Είναι γνωστό ότι η πλήρης γνώση των χαρακτηριστικοί ενός υλικού είναι βασική προϋπόθεση για την καλύτερη αξιοποίησή του. Σε αρκετά είδη ξύλου τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του είναι κληρονομικά. Όμως πολλά από αυτά επηρεάζονται σημαντικά από τις συνθήκες ανάπτυξης των δένδρων, την ορθή διαχείριση των δασών, τον τρόπο και χρόνο υλοτομίας των δένδρων και την έγκαιρη μεταφορά και επεξεργασία του ξύλου. Στη συνέχεια, καθοριστικός παράγοντας για την καλή υπηρεσία του ξύλου «εν χρήσει» αποτελεί η ξήρανσή του σε σωστά επίπεδα υγρασίας, οι συνθήκες περιβάλλοντος στις οποίες χρησιμοποιείται και φυσικά η προστασία και προφύλαξή του από βιολογικούς παράγοντες που μπορούν να το υποβαθμίσουν.

Τα δύο βασικά χαρακτηριστικά του, τα οποία το ξεχωρίζουν από τα άλλα υλικά, είναι, η υγροσκοπικότητα και η ανισοτροπικότητά του (διαφορετική μεταβολή των ιδιοτήτων του ανάλογα με την κατεύθυνση). Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ορισμένες από τις ιδιότητές του να επηρεάζονται σημαντικά από διάφορους περιβαλλοντικούς παράγοντες. Λόγω της υγροσκοπικής του φύσης, το ξύλο δεσμεύει υγρασία από το περιβάλλον και αυτό με τη σειρά του προκαλεί διόγκωση των διαστάσεών του ενώ η απώλεια υγρασίας προκαλεί ρίκνωση. Η περιεχόμενη υγρασία στο ξύλο επηρεάζει τις μηχανικές του ιδιότητες, την ευκολία επεξεργασίας του με μηχανήματα, τη συμπεριφορά του κατά τη χρήση αλλά και την αντοχή του στη δράση βιολογικών παραγόντων (σήψη). Η ανισότροπη φύση του ξύλου έχει ως αποτέλεσμα τη διαφορετική διόγκωση (ή ρίκνωση) στις ανατομικές κατευθύνσεις του δένδρου (εφαπτομενική, ακτινική και κατά μήκος), τη δημιουργία τάσεων μέσα στο ξύλο, την εμφάνιση στη συνέχεια σφαλμάτων (ραγάδες, κύρτωση, συστροφή κ.λπ.). Παράλληλα το ξύλο ως προϊόν βιολογικής διεργασίας είναι ευαίσθητο στη δράση περιβαλλοντικών και βιολογικών παραγόντων. Η δράση των περιβαλλοντικών παραγόντων είναι μια σύνθετη αλλά βραδεία διαδικασία υποβάθμισης, η οποία αρχίζει με την οξείδωση βασικών συστατικών του λόγω υπεριώδους ακτινοβολίας αλλά και τη δράση του νερού της βροχής που προκαλεί έκπλυση ορισμένων συστατικών. Το ορατό συνδυασμένο αποτέλεσμα των περιβαλλοντικών δράσεων είναι η αλλαγή του χρώματος. Η βιολογική υποβάθμιση προκαλείται από οργανισμούς οι οποίοι καταστρέφουν τη μάζα του ξύλου.

Στα άρθρα που ακολουθούν γίνεται μια προσπάθεια για μια κατά το δυνατόν πληρέστερη ενημέρωση του ενδιαφερομένου αναγνώστη για τη συγκομιδή του ξύλου στο δάσος, τους βιολογικούς κινδύνους που απειλούν τα ιστάμενα δένδρα και το ξύλο μετά τη συγκομιδή του, τις τεχνικές ξήρανσης και τη σημασία τους στην καλή συμπεριφορά του ξύλου κατά τη χρήση, τις μεθόδους αποτελεσματικής προστασίας των ξύλινων κατασκευών, τη συντήρηση του αρχαιολογικού ξύλου καθώς και δραστηριότητες στο διεθνή χώρο για τη διαχείριση απορριμμάτων ξύλου και βιομάζας.

Επιμέλεια Φακέλου
Δρ Ιωσήφ Πετειναράκης, Αναπληρωτής Ερευνητής
Κεντρική Υπηρεσία ΕΘΙΑΓΕ

ΕΘΙΑΓΕ –Τριμηνιαία έκδοση του Εθνικού Ιδρύματος Αγροτικής Έρευνας

Τεύχος 16, Απρίλιος – Ιούνιος 2004

Διαβάστε επίσης:

1.     Συγκομιδή του ξύλου

2.     Υποβάθμιση ιστάμενου ξύλου

3.     Το ξύλο και τα έντομα που το προσβάλλουν

4.     Η ξήρανση του ξύλου

ΠΗΓΗ: https://dasarxeio.com/2023/01/07/121168/