Τετάρτη 4 Ιανουαρίου 2023

Ο Μέγας Αγιασμός

                      Οι Ευχές του Μεγάλου Αγιασμού 

Σοφία Μπεκρή, φιλόλογος-θεολόγος

Η τελετή του Αγιασμού είναι μια ιεροπρεπής Ακολουθία της Εκκλησίας μας, που συμπεριλαμβάνει ευχές και αναγνώσματα, ώστε το απλό ύδωρ να εμπλουτιστή από την  κατερχόμενη χάρη του Αγίου Πνεύματος και να αποκτήση ιαματικές ιδιότητες, αφʹ ενός προς ευλογία του πιστού και ενίσχυση κάθε αγαθής ενέργειας, αφʹ ετέρου προς αποτροπή κάθε εναντίας δυνάμεως.

Ο Αγιασμός δεν είναι μυστήριο αλλά μυστηριοειδής τελετή, διότι, ενώ στα μυστήρια, όπως στο Βάπτισμα ή στην Θεία Ευχαριστία, η χάρη του Αγίου Πνεύματος κατέρχεται πρωτογενώς δια υλικών μέσων, στον Αγιασμό η χάρη αυτή είναι προσθετική της ήδη υπαρχούσης στον πιστό θείας χάριτος.

Υπάρχουν δύο τελετές αγιασμού, του Μικρού και του Μεγάλου Αγιασμού. Ο Μικρός Αγιασμός τελείται πολλές φορές κατʹ έτος, ιδιαιτέρως στην πρώτη κάθε μηνός, στην αρχή του σχολικού έτους και άλλων εργασιών, και, γενικώς, όποτε οι πιστοί έχουν ανάγκη ευλογίας.

Ο Μεγάλος Αγιασμός τελείται μια φορά κατʹ έτος, την παραμονή των Φώτων, και μάλιστα στο τέλος της Ακολουθίας των Ωρών και του Εσπερινού. Επειδή, όμως, αυτήν την τελετή δεν την παρακολουθούν οι πιστοί, αφού η παραμονή των Φώτων δεν είναι αργία, η Διοικούσα Εκκλησία ώρισε να τελείται κατʹ οικονομία η τελετή του Μεγάλου Αγιασμού και ανήμερα των Φώτων.

Οι Ύμνοι, τα Αναγνώσματα και οι Ευχές του Μεγάλου Αγιασμού περιέχουν υψηλά νοήματα για το μυστήριο της θείας οικονομίας γενικώς και ειδικώτερα για την Ενανθρώπηση και την Επιφάνεια του Κυρίου μας.

Στο παρόν άρθρο θα αναφερθούμε στο περιεχόμενο των Ευχών του Μεγάλου Αγιασμού, ώστε με την κατανόησή των να προσεγγίσωμε καλύτερα τα σωτήρια νοήματά των προς μεγαλύτερη ωφέλειά μας.


Εξ άλλου, με τον τρόπο αυτόν, μάς δίδεται για άλλη μια φορά η ευκαιρία να απολαύσωμε τις δυνατότητες που προσφέρει η υπέροχη ελληνική γλώσσα, με την ποικιλία των λέξεων και τον πλούτο των εκφραστικών της μέσων.

Οι Ευχές αυτές, που αναγιγνώσκονται μετά από τις Προφητείες και τα Αναγνώσματα, το αποστολικό και το ευαγγελικό, είναι δύο. Η πρώτη, και πιό σύντομη, είναι ποίημα του Γερμανού, Πατριάρχου Κων/πόλεως, και λέγεται μυστικώς υπό του πρεσβυτέρου. Απευθύνεται στο δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, τον «Κύριο ησο Χριστό», και τον αποκαλεί «ληθιν Θεό, πηγ τς ζως κα τς θανασίας, φς κ φωτός». Μετά από την επίκληση ακολουθούν οι αιτήσεις: «καταύγασον (= λάμπρυνε) μν τν διάνοιαν τ γί σου Πνεύματι…», «πρόσδεξαι μς, εχαριστίαν σο προσάγοντας π τος θαυμαστος σου μεγαλουργήμασι κα π τ σωτηρί σου οκονομί».

Στο σημείο αυτό γίνεται αναφορά στην συγκατάβαση του Θεού Λόγου, στην περιβολή του με το «σθενς κα πτωχν μν φύραμα (=σμα) και στην εθελούσια αποδοχή Εκείνου, «το πάντων Βασιλέως», να βαπτισθή στον Ιορδάνη «δουλικ χειρί».  Ο θείος υμνογράφος τονίζει, εν προκειμένω, την αναγκαιότητα της θείας συγκαταβάσεως: «να τν τν δάτων φύσιν γιάσας … δοποιήσς μν τν διʹ δατος κα πνεύματος ναγέννησιν κα ποκαταστήσς μς πρς τν πρώτην λευθερίαν». Ύστερα από την διαπίστωση αυτή, ότι το μυστήριο της θείας οικονομίας αποσκοπεί στην δική μας σωτηρία, γίνεται και η τρίτη αίτηση:  «ῥᾶνον φʹ μς, κατ τν θείαν σου παγγελίαν, δωρ καθάρσιον, τν δωρεν τς σς εσπλαγχνίας…» Η δέηση τελειώνει με την ανάπεμψη δοξολογίας συνολικά προς την Αγία Τριάδα.

Η δεύτερη ευχή, η εκτενέστερη, είναι ποίημα του Πατριάρχου Ιεροσολύμων Σωφρονίου και διαβάζεται μεγαλοφώνως. Ξεκινάει με την επίκληση στην Αγία Τριάδα, την «περούσιο», «τν δημιουργ τν νοερν οσιν κα τν λογικν φύσεων», «τ φς τ πρόσιτον, τ φωτίζον πάντα νθρωπον ρχόμενον ες τν κόσμον».

Συνεχίζει με την αίτηση «λάμψον κμο τ ναξί δούλ σου, φώτισόν μου τς διανοίας τ μματα» και, αφού ο πρεσβύτερος ζητάει την συγχώρηση των πλημμελημάτων του, «πως μ κωλύσωσιν παραγενέσθαι (=να παρουσιαστή) τ γιον Πνεμα», προχωράει στην δοξολογία του «κτίστου κα δημιουργο το παντός», «το πάτορος κ μητρς κα μήτορος κ πατρός».

Στο σημείο αυτό ο υμνογράφος κάνει μια υπέροχη όσο και βαθειά θεολογική διαπίστωση για το πρόσωπο του Θεού Λόγου : «ν τ προλαβούσ ορτ (ενν. την Γέννηση) νήπιον σ εδομεν. ν δ τ παρούσ (τα Θεοφάνεια) τέλειον σ ρμεν, τν κ τελείου τέλειον πιφανέντα Θεν μν.»

Στην συνέχεια το γεγονός μεταφέρεται στο λειτουργικό παρόν της Εκκλησίας. «Σήμερον τς ορτς μν πέστη καιρός…Σήμερον χάρις το γίου Πνεύματος ν εδει περιστερς τος δασιν πεφοίτησε…Σήμερον κτιστος π το δίου πλάσματος βουλ (με την θέλησή Του) χειροθετεται…Σήμερον προφήτης κα πρόδρομος τ δεσπότ προσέρχεται, λλά τρόμ παρίσταται…»

Όσο περισσότερο πλησιάζει το «μυστήριο» του Αγιασμού προς την συντέλεσή Του, τόσο περισσότερο κορυφώνονται οι σωτηριολογικές αναφορές και πληθαίνουν τα σχήματα λόγου: «Σήμερον τ το ορδάνου νάματα ες άματα μεταποιεται τ το Κυρίου παρουσί…Σήμερον το παλαιο θρήνου πηλλάγημεν κα ς νέος σραήλ διεσώθημεν… Σήμερον το σκότους λυτρώθημεν κα τ φωτ τς θεογνωσίας καταυγαζόμεθα» (=λαμπρυνόμαστε).

Το κλίμα χαράς και ευφροσύνης που έχει ήδη δημιουργηθή από τις παραπάνω περιγραφές αισθητοποιείται ακόμη περισσότερο από τα υψηλού επιπέδου νοήματα των φράσεων: «Σήμερον τ νω τος κάτω συνεορτάζει, κα τ κάτω τος νω συνομιλε…Σήμερον δεσπότης πρς τ βάπτισμα πείγεται, να ναβιβάσ πρς ψος τ νθρώπινον…Σήμερον βασιλείαν ορανν νησάμεθα (=αγοράσαμε). τς γρ βασιλείας το Κυρίου οκ σται τέλος.»

Κατά συνέπεια, όλη η φύσις, «γ κα θάλασσα τν το κόσμου χαρν μερίσαντο (=έλαβαν μερίδιο) κα κόσμος εφροσύνης πεπλήρωται.»

Μπροστά, μάλιστα, στο θαυμαστό γεγονός της μεταποιήσεως των υδάτων σε ιάματα, «  ορδάνης στράφη ες τ πίσω θεασάμενος τ πρ τς θεότητος σωματικς κατερχόμενον κα εσερχόμενον πʹ ατόν, …ρν τν όρατον ραθέντα, τν κτίστην σαρκωθέντα, τν δεσπότην ν δούλου μορφ

Αλλά «κα τ ρη σκίρτησαν, Θεν ν σαρκ καθορντα, κα νεφέλαι φωνν δωκαν, θαυμάζουσαι τν παραγενόμενον … κα βάπτισμα σωτηρίας τ κόσμ δωρησάμενον.» Μπροστά στα «μεγαλεα τν θαυμάτων Του» αναφωνεί ο υμνωδός:

«Μέγας ε, Κύριε, κα θαυμαστ τ ργα σου κα οδες λόγος ξαρκέσει πρς μνον τν θαυμασίων σου».

Πράγματι, η συνέχεια της ευχής αποτελεί έναν εξαίρετο ύμνο στο θαυμαστό έργο της δημιουργίας από τον Κύριο: «Σ βουλήσει ξ οκ ντων ες τ εναι παραγαγν τ σύμπαντα συνέχεις τν κτίσιν κα διοικες τν κόσμον. Σ κ τεσσάρων στοιχείων τν κτίσιν συναρμόσας τέτταρσι καιρος τν κύκλον το νιαυτο στεφάνωσας. Σ μνε λιος. Σ δοξάζει σελήνη. σο ντυγχάνει τ στρα. σο πακούει τ φς…Σ στερέωσας τν γν π τν δάτων. σ περιετοίχισας τν θάλασσαν ψάμμ. σ πρς ναπνος τν έρα ξέχεας…»

Και όμως αυτός ο «περίγραπτος, ναρχος κα νέκφραστος Θεός» ήλθε στην γή, «μορφν δούλου λαβών», διότι «οκ φερε θεσθαι (=δεν άντεχε να βλέπη) π το διαβόλου τυραννούμενον τ γένος τν νθρώπων», πράγμα για το οποίο εμείς «μολογομεν τν χάριν κα ο κρύπτομεν τν εεργεσίαν».

Εν συνεχεία, αξίξει να σταθούμε στην επισήμανση του υμνογράφου ότι ο αγιασμός των υδάτων συνοδεύεται από την αποτροπή κάθε εναντίας δυνάμεως: «Σ κα τ ορδάνεια εθρα γίασας … κα τς κεφαλς τν κεσε μφωλευόντων συνέτριψας δρακόντων».

Ακολουθούν οι κατʹ εξοχήν αιτήσεις προς εξαγιασμό των υδάτων: «Ατός, ον, φιλάνθρωπε Βασιλε, πάρεσο κα νν, δι τς πιφοιτήσεως το γίου σου Πνεύματος, κα γίασον τ δωρ τοτο (γʹ). κα δς ατ τν χάριν τς πολυτρώσεως, ποίησον ατ φθαρσίας πηγήν, γιασμο δρον, μαρτημάτων λυτήριον, νοσημάτων λεξητήριον …».

Όπως και προηγουμένως, γίνεται αναφορά στον σκοπό του αγιασμού: «να πάντες ο ρυόμενοι κα μεταλαμβάνοντες χοιεν ατ πρς καθαρισμν ψυχν τε κα σωμάτων, πρς ατρείαν παθν, πρς γιασμν οκων, πρς πσαν φέλειαν πιτήδειον.»

Εδώ θα μπορούσε να ολοκληρωθή η ευχή. Όμως ο υμνογράφος τονίζει με έμφαση  επανειλημμένως ότι «σ ε Θες μν», αναφερόμενος εφʹ εξής σε γεγονότα της Παλαιάς Διαθήκης, όπου έγινε φανερή η σωτηριώδης επέμβαση του Κυρίου δια υλικών σημείων, όπως στον δια ύδατος «κατακλυσμ τς μαρτίας» επί του Νώε, στην δια θαλάσσης σωτηρία των Ισραηλιτών από τον Φαραώ επί Μωϋσέως, στον κορεσμό της δίψης των Εβραίων δια του ύδατος που ανέβλησε από το χτύπημα της πέτρας στην έρημο, ως και στο έργο του Προφήτου Ηλιού, ο οποίος διʹ ύδατος και πυρός απήλλαξε τον Ισραήλ «κ τς πλάνης το Βάαλ».

Ακολουθεί εκ νέου η αίτηση για αγιασμό των υδάτων: «Ατς κα νν, Δέσποτα, γίασον τ δωρ τοτο τ Πνεύματί σου τ γί (γ).

Δς πσι τος τε πτομένοις, τος τε χριομένοις, τος τε μεταλαμβάνουσι, τν γιασμόν, τν ελογίαν, τν κάθαρσιν, τν γείαν».

Η εκτενής αυτή ευχή του Μεγάλου Αγιασμού ολοκληρώνεται με την δοξολογία της Παναγίας Τριάδος, η οποία «δι ρωμένων κα διʹ οράτων» επετέλεσε το μεγάλο αυτό μυστήριο.

Ας σπεύσωμε, επομένως, οι πιστοί, όπως μάς προτρέπει ο υμνογράφος στο Στιχηρό Ιδιόμελο που ακολουθεί, να ανυμνήσωμε «τ μέγεθος τς περ μς οκονομίας το Θεο», ο οποίος, γενόμενος άνθρωπος, εισέρχεται και αγιάζει τα ύδατα, « μόνος καθαρός κα κήρατος (=άφθαρτος), δι τν μν κάθαρσιν.»

Ας αντλήσωμε, λοιπόν, και εμείς μετʹ ευφροσύνης το αγιασμένο ύδωρ και ας δεχθούμε με ευγνωμοσύνη την πλούσια και αγιαστική χάρη και δωρεά του Αγίου Πνεύματος, η οποία επιδίδεται «οράτως τος πιστς ντλοσιν παρ Χριστο το Θεο κα Σωτρος τν ψυχν μν».

Γένοιτο!

ΠΗΓΗ: https://www.pemptousia.gr/

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου