ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ ΠΑΡΑΘΕΜΑΤΑ
ΑΠΟ ΤΟΝ ΖΗΣΙΜΟ ΒΙΡΒΙΛΛΗ,
ΘΕΟΛΟΓΟ – ΦΙΛΟΛΟΓΟ - ΛΑΟΓΡΑΦΟ
702 - Θέλεις άρρωστε την υγειά σου;(+) [ Ερώτηση
περιττή!].
703 - Έχεις γρόσα; Έχεις και γλώσσα. Δεν έχεις γρόσα;
Δεν έχεις μήτε γλώσσα. (+)
704 - Μπήκε το νερό στ' αυλάκι.(+)[Ξκίνησε μια καλή δουλειά ή κάποια άλλη υπόθεση].
705 - Τα χιόνια πέφτουν στα βουνά.(+)[Βλέπε παρακάτω].
706 - Τα ψηλά βουνά χτυπούν τα χιόνια.(+) [Τους ψηλά
ιστάμενους
κατηγορούν ή συκοφαντούν].
707 - Μαθημένα τα βουνά από χιόνια.(+) [Δεν πρόκειται
βέβαια
μόνο για τα βουνά, αλλά και για τους
ανθρώπους].
708 - Η τρέλα δεν πάει στα βουνά, πάει στους αθρώπους.(+)
709 - Πέντε βούδια, δυο ζευγάρια,(?) [ = όποιος το λέει είναι
τέλειος βλάκας].
710 - Άθρωπος τ' αθρώπου μοιάζει.(+)
711- Τό 'κρυψε μέσ' στου βουδιού το κέρατο.(+) [Στο πιο απόκρυφο
σημείο που μπορεί να φαντασθεί κάποιος
712 - Βρέχει (ή ρίχνει) καρεκλοπόδαρα. [= υπερβολή - τερατολογία].
713 -
Εχω
δεί πολλούς σπανούς αλλά είχανε και
κάποια τρίχα.
[Λέγεται γι’
αυτούς που έχουν πολλά ελαττώματα,
αλλά κανένα προτέρημα].
714- Περνάμε ζωή και κότα.(?)[ Έχομε καλοπέραση, περνάμε
πολύ ωραία!] .
715- Πολλοί τον πλούτον εμίσησαν, αλλά τή δόξαν ουδείς. (+)[ Λογία]
716- Οι τρελοί φορούν κουδούνια; (+) [ Όχι βέβαια!]
717- Α(ν) δε βρέξει τί θα γίνουμε κι άμα βρέξει πού θα πάμε;(+)
[Δίλημμα].
718 - Ας κλαίει που τά 'χει.(πιά;;;)
719 - Αύριο κλαίνε.(;;;)
720 - Ο φόβος φυλάει τά έρμα.(+)
721 - Κουκουλοφασκέλωσ’ τα. (+) [ Ξέχασέ τα, μη δίνεις σημασία].
722 – Μάνα γλίτσες! Σάλια, μύξες,μύξες σάλια! [Δηλαδή αηδίες –
βρομιές που
λέγονται].
723 - Ο Θεός βλέπει τα δίκια και μαραίνει τα ραδίκια.(+)
725
– Στραβά φορείς το φέσι σου, παρά δεν έχει η
τσέπη σου.(?)
[Λέγεται για τους ψωροπερήφανους].
726 – Ηφοβούμουτάνε
κ’ ηφοβέριζα.(+)
727 - Καλώς τα μάτια μου τα δυο, πού ’χω δυο μέρες να τα δω!
(+)[Χαρούμενη υποδοχή]
728 - Καλώς ορίσατε! Κι από το Άη(ν) – Τάφο! (+) [Ευχή να
επισκεφθούν και τους Αγίους Τόπους].
729 - Καθίστε! Ορίστε, κοπιάσετε και πιρουνιά μην πιάσετε! (+)
[Ευτράπελη]
730 - Καλώς μου το κι αμύγλαδο ( αμύγδαλο)(+) [Χαρούμενη
υποδοχή]
731 - Βρέ καλώς τηνε την κόρη, πού ’ναι βιόλα και σταθώρι.
(Αυτά τα δυο είναι πού ωραία λουλουδια).[Χαρούμενη
υποδοχή].
732 - Οskeld`i! Gel burd`a! [Καλημέρισμα στα τούρκικα και
υποδοχή που συνηθιζόταν πού και πού
τα παλιότερα χρόνια.
Κατάλοιπο από την εποχή της
τουρκοκρατίας και στη
συνέχεια από τους πρόσφυγες από τη Μ Ασία].
733 - Ώρα να σ’ εύρει!(+) (?) [ Καλή ή κακή;].
734 – Καλώς ήρτες Θε(ι)ολό(γ)ε μου! (?) [ Και αυτή η έκφραση έχει
την ιστορία της. Στα παλαιότερα
χρόνια την ώρα που
σήμαιναν οι καμπάνες του Μοναστηριού
για τον Εσπερινό,
οι ευσεβείς πατινιώτισες, αφού είχαν
ανάψει το
φου(γ)ουδάκι για τον καφέ του ( σε ώρα καμπανού),
ετοιμάζανε και το θυμιατό τους και
κοιτάζοντας προς το
Μοναστήρι που σήμαινε, κάνανε την
προσευχής τους,
προσκαλώντας, κατά κάποιο τρόπο στο
σπιτικό τους τον
Άγιο Ιωάννη το Θεολόγο τον
καλωσορίζανε με
την
παραπάνω πρόσκληση : «Καλώς ήρτες Θειολόε μου!»
735 - Στάσου τούρκο να γεμίσω! (+) και (?)
736 - Κρατάτε τούρκοι τ’ άρματα! (;;;)
737- Άλλα είν’ τ’ άλλα κι άλλα της
(Μεγάλης) Παρασκευής το
γάλα.(?) [Λέγεται γι’ αυτούς που φαίνονται πιστοί
στους τύπους της λατρείας ενώ στην
ουσία τίποτα
δεν πιστεύουν ούτε τηρούν].
738- Έγινε « Ανάστα ο Κύριος» . (+) [Έγινε χαλασμός –
πολλή
φασαρία και θόρυβος- όπως με τα
πυροτεχνήματα του
Μεγάλου Σαββάτου στις Εκκλησιές, στο
τέλος την ανάγνωσης
του Αποστόλου, που ψάλλεται ο ύμνος: «’Ανάστα ὁ Θεός
κρίνων τήν γῆν…» ].
739 - Η παλιά μας τέχνη κόσκινο.(?) ή (;;;)
740 - Πότε ο Γιάννης δεν μπορεί πότε ο κώλος του πονεί.(+)
741 - Ο Καιρός πουλεί τα ξύλα κ’ η Φουρτούνα τ’ αγοράζει.(+)
[Εξαρτάται από την καλοκαιρία ή την
κακοκαιρία η
προμήθεια των ξύλων για τη θέρμανση].
742 - Χάσαμε και τ’ αυγά και τα πασχάλια. (ή και τα καλάθια).(?)
743 - Σπίτι ασυγύριστο μουσαφίρη περιμένει.(+)
744 -.
745 - Πααίνω αργά γιατί βιάζομαι. (+)
746 - Δε μ’ αφήνουν σε χλωρό κλαδί.(+) [Δε μ’ αφήνουν σε
ησυχία].
747 - Βγήκε στο μεϊντάνι.[ Δηλαδή βγήκε στο δρόμο,
έγινε του δρόμου,= έγινε πόρνη]
748 - Το μήλο κάτω από τη μηλιά θα πέσει.(+)
749 - Η φιλία φιλία και το ιντερέσσο ιντερέσσο.[Διακρίνομε τις δυό
αξίες, τη φιλία και το συμφέρον - ιντερέσσο.
Η λέξη είναι
ιταλική . Interesse= συμφέρον- κέρδος – διάφορο -
ωφέλεια .]
750 - Κάνουνε τις δουλειές άρπα- κόλλα. [Δηλαδή
με προχειρότητα].
752 - Τά ’μαθες Αρετούσα μου το θλιβερά μαντάτα,
που ο κύρης σου με ’ξωρίσε στης ερημιάς τη στράτα;
[Από τον « Ερωτόκριτο» του Βιτσέντσου Κορνάρου].
753 - Γανωμένο τό ’χει το λαρούγγι του!(+)[Είναι τόσο
ανθεκτικό,
που τα καταπίνει όλα, ακόμα και τα
πολύ καυτερά].
754 - Πρωί -πρωί σαμπάιλα! [Η φράση έχει σχέση με την αναμονή
κάποιου που περιμένει κάτι ή κάποιον
και βρίσκεται πρωί –
πρωί στον καθορισμένο τόπο περιμένοντας. Η
λέξη σαμπάιλα
είναι παραφθορα των αγγλικών λέξεων stand by που
σημαίνουν « είμαι σε αναμονή, ετοιμότητα, γρηγορώ,
αγρυπνώ»
755- Καβούρια έχουν οι τσέπες του! [Λέγεται για
κάποιον πού
τσιγκούνη ή κακοπληρωτή, που δε βάζει
τα χέρια στις τσέπες
του για να βγάλει χρήματα λες και έχουν
καβούρια και
φοβάται μη τον δαγκάσουν! ].
756 - Μυρίζει μπαρούτι. [Είναι τόπος επικίνδυνος].
757 - Κάθε κατεργάρης στον πάγκο του.(+)
758 - Οι ακαμάτρες κ’ οι λωλές έχουν τις τύχες τις καλές.(+)
759 - Όπου(= όποιος) γεννηθεί στη φυλακή της φυλακής θυμάται.(+)
[Όχι μόνο στη φυλακή, αλλά και σε
οποιονδήποτε τόπο].
760
-‘Οπου σηκώνεται πρωί, έχει και μακρά ζωή.(+)
762
- Ήρθαν τα’ άγρια να διώξουν τα ήμερα.(+) [Άλλος
κοπιάζει
κι
άλλος απολαμβάνει].
763
- Της κουκουβάγιας το παιδί είναι το πιό
’μορφο.[ Μεροληψία
της
μάνας].
764-
(Δ)εν ήταν ώρα! [Λέγεται στην
περίπτωση που περιμένομε κάποιον
να’ ρθει νωρίς κι εκείνος
καθυστερεί].
765-Αφρίντζει ξαφρίντζει τον παρά μου
ήδωκα (?) Το σαπούνι].
766 - Ἁμαρτίαι γονέων παιδεύουσι
τέκνα.(+) [Λογία ή από την
Αγία Γραφή].
767 - Είναι στα Μανωλάκια του ή έχει
τα Μανωλάκια
του.[Είναι έξω
φρενών, είναι έξαλλος, έχει τα νεύρα του].
768 - Βαριά η καλογερική.(+)
769 -Ίσα βάρκα ίσα νερά (+)[Λέγεται όταν
πρέπει να είναι
δίκαιη η
διανομή].
770 - Όποιο δάκτυλο κι αν κόψω θα πονέσω.(+) [Λέγεται κυρίως
για τα παιδιά. Όποιο και να υποφέρει
τον ίδιο πόνο θα νιώθει η
μάνα γιατί αγάπα το ίδιο όλα τα
παιδία της χωρίς εξαιρέσεις και διακρίσεις].
771 - Ούλα τα δάχτυλα δεν είναι ίσα.(+) [Τα διάφορα άτομα
έχουν και μεταξύ τους διαφορές].
773- Βρε καλώς τονε το γιό, τον περδικοκυνηγό.
Βρε καλώς ήρτε που ’φάνη της αυγής το
περιφάνι (το πυροφάνι).
[Χαριεντικός καλωσορισμός της μάνας
στο μοναχογιό της].
774 - Άντε να χαθείς μωρέ Σπιθόλιοντα –
καραμανίτη! [Καί αυτή από τον «Ερωτόκριτο». Βλέπε και παροιμιώδη φράση(752) . [Επρόβαλεν κι ωσά θεριό ένας
Καραμανίτης Οπούχεν όχθρητα πολλήν με το νησί
τση Κρήτης.Β΄Μέρος (86-319). Σπιθόλιοντας εκράζουντον. [ Ο τύπος αυτός στο
Β΄ Μέρος του «Ερωτόκριτου» είναι ένας από τους υποψήφιους γαμπρούς, από την την Καραμανία της Νοτιο-ανατολικης Μικράς
Ασίας, για την κόρη του Βασιλιά της Αθήνας Ηρακλή, την Αρετούσα, που είχε
οργανώσει αγώνα «κονταροχτυπήματος» για
να την διασκεδάσει. Ήτανε κοντός, χοντρός και δύσμορφος.Τον σκότωσε όμως το
αρχοντόπουλο «τση» Κρήτης, ο Χαρίδημος, σε μονομαχία πριν από τον αγώνα. Μ’
αυτόν τον τύπο παρομοιάζανε οι παλιές πατινιώτισσες όσους του μοιάζανε. Τόσο
αυτή η φράση, όσο και η υπ’ αριθμό 752 απόδείχνουν
ότι ο «Ερωτόκριτος» όπως και ο «Απολλώνιος» ήταν γνωστοί στην Πάτμο.]
775 – Σαν το γάτη στα κεραμίδια
νιαουρίζει! (+) [Λέγεται
πως οι γάτες το μήνα Γενάρη πρέπει να
ζευγαρώσουν και ανεβαίνουν πάνω στα κεραμίδια νιαουρίζοντας].
776 - (Δ)εν είναι για τα δόντια
σου ! [Λέγεται
σε κάποιον που γλυκοματίζει μιάν ωραία κοπέλα ή κάποιο ωραίο και ακριβό πράγμα,
που δεν του αξίζει.
777 - Περνάμε ζωή χαρισάμενη.(+) [ Η λέξη « χαρισάμενη» είναι παραφθορά (παραποίηση) της λέξης «χαρισάμενος», από το τροπάριο του
Πάσχα, «Χριστός ανέστη» που σημαίνει
ότι ο Χριστός με την Ανάστασή Του μας χάρισε μια καινούργια Ζωή. Με την φράση
αυτή θέλομε να δηλώσουμε πως περνάμε μια ωραία και ευχάριστη ζωή].
778 - Τα καλά και συμφέροντα….(+) [ Φράση παρμένη από την εκκλησιαστική πρακτική (αιτήσεις) με τη
διαφορά ότι εκεί συνεχίζεται με τις
λέξεις « ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν» και όχι «στις τσέπες μας!»]
779 - Μ’ ένα σμπάρο δυο τρυγόνια…(+)[Ευκολονόητη] .
780- Κάτι τρέχει στα γύφτικα…(+) [Στα παλαιότερα χρόνια οι γύφτοι (τσιγγάνοι) μένανε μέσα σε τσαντίρια – σε
κατασκηνώσεις- κοντά–κοντά το ένα με τ’ άλλο και κατά συνέπεια οι διαπληκτισμοί
ήσαν καθημερινοί. Οι περίοικοι είχαν πια συνηθίσει και δεν τους έκαναν εντύπωση. Τα βιώματα αυτά μεταφέρθηκαν και σε
άλλου κατοίκους, όπου συνέβαιναν τα ίδια και πάλι οι γείτονες συνηθισμένοι,
θεωρούσαν ότι δεν συμβαίνει κάτι το σπουδαίοι και τα σχολίαζαν με την παραπάνω
φράση]
781-Ηπιάσαμε (θα πιάσομε) πόρτο
για το χειμώνα.[Λέγεται στην περίπτωση που κάποιοι ή κάποιος έγιναν
ανεπιθύμητοι (ανεπιθύμητος) με
τις τακτικές επισκέψεις τους (του) και
παρομοιάστηκε σαν καΐκι ή σαν καράβι
που βρήκε λιμάνι([πόρτο) υπήνεμο για
ν’ αποφύγει τις κακοκαιρίες του
χειμώνα].
782 – Ηπιασε τον Πάπα από τα γένια.(+) [Ευκολονόητη: ο Πάπας δεν έχει γένια.
Δηλαδή δεν έπιασε τίποτα].
783 – Από την Πόλη έρχομαι και στην κορφή κανέλα (καν έλα) .
[Παροιμία που λέγεται για ακατάληπτα πράγματα, όπως είναι η αρχαία παροιμία: «Βέβληκεν Ἀχιλλεύς δύο κύβω καί τέτταρα».].
784 - «Τις μεγάλες Αποκριές στεκου οι ψ. . . . .ές ορθιές και την Καθαρή Δευτέρα τρέχου τα μ .
. . . . ιά ’σαπέρα».[shoking = υπό αίρεση].
Ακούστηκε πριν από 75 περίπου χρόναπό οχτάχρονο παιδί, σαν παροιμιώδης
φράση, και από παληκαράδες του νησιού, κατά
την περίοδο Αποκριάς, ντυμένους μουσκάρες και μάλιστα με ελληνικές
φουστανέλες, που ήταν κλειδωμένες όλο το χρόνο σε κάποια κασέλα, και τις
χρησιμοποιούσαν μόνο κατά τις μέρες αυτές για να προκάρουν (να καρφώσουν) του ιταλούς καταχτητές.
785 - Κακά- ψυχρά κι ανάποδα.(+) [Λέγεται
όταν παρουσιάζονται πολλές κακοτυχίες].
786 - Σκατά στα μούτρα σου και το
νερό στην Πόλη. [Ευκολο-νόητη].
787- Άξ(ι)ος ήταν κι ο μουντζούρης (ο
βρώμικος–ο μουν-τζουρωμένος μαυρισμένος από μουμτζούρα) να φιλήσει τέθοια
μούρη! [
Ε’υκολονήτη].
788 - Πέσε πίτα να σε φάω.[Λέγεται για τους
τεμπέληδες που βαριούνται να κάνουν μόνοι τους και την απλούστερη κίνηση για να
εξυπηρετηθούν].
789 - Μετά βαΐων και κλάδων.[Από την Καινή Διαθήκη. Λέγεται όταν
υποδεχόμαστε κάποιον με πολλές τσιριμόνιες].
790 -
Σε (ή τον ή τους ή σας) βαγιοκλαδίζομε.[Περιποιούμαστε
ή υποδεχόμαστε με πολλή φροντίδα όπως τον στα Ιεροσόλυμα,όπως η προηγούμενη υπ’ αριθ. 789 παροιμιώδης φράση].
791-
Άντε να κουρεύεσαι……[Προτροπή σε κάποιον που δεν μας ικανοποιεί η παρουσία
του].
792-
Αν σ’ αρέσει Μπαρμπα- Λάμπρο, ξαναπέρνα
από την Άντρο ή Αν σου ξαναρέσει Λάμπρο ξαναπέρνα από την Άντρο.[Πρόκειται για τον έλληνα αξιωματικό του ρωσικού στόλου, ο οποίος σε
μια ναυμαχία με τους τούρκους το 1790 έξω από την Άνδρο νικήθηκε και έχασε
πολλά πλοία του. Από τότε η λαϊκή θυμοσοφία του « κόλλησε» αυτή τη παροιμιώδη
φράση.]
793 – Καλά ανάκαρα. = Καλή δύναμη- Καλό
κουράγιο. [Είναι μια ευχή που δίνεται σ’ όσους ετοιμάζονται για
κάποια βαριά δουλειά. Αναλυτικότερα ευχόμαστε να είναι κάποιος ρωμαλέος στο
σώμα και θαρραλέος στην ψυχή, να έχει
παλικαριά και ανθεκτικότητα. Χρησιμοποιείται αρκετά και στην Κρήτη. «Πόσες
φορέςδεν κινήσαμε τις φοβέρες, μα δεν είχαμε
ανάκαρα να πάμε παραπέρα. (Νικος Καζαντζακης).Πρέπει να ετυμολογείται από
την αρχαία λέξη κάρα, που σημαίνει κεφαλι και την πρόθεση ανά, που σημαίνει επάνω – απάνω =
σηκώνω το κεφάλι απάνω = παίρνω δύναμη – κουράγιο].
794 - Θα σταθώ στο «πηρούνι» [Λέγεται από
κάποιον που είναι πολύ βιαστικός και θα
σταθεί για λίγο όρθιος.]
795 - Κάθε κατσικάκι από το ποδαράκι
του γκρέμεται. [ Λέγεται για κάποιους που ανάλογα με το ποιόν τους και το
χαρακτήρα του έχει και την ανάλογη θέση και την ανάλογη συμπεριφορά].
796 –
Και στο γάμο σου Βαφτίσια. [Όπως αντιλαμβανόμαστε είναι μια ευχή όχι και τόσο
ευχάριστη. Ανάλογα βέβαια και με τις εποχές και τα ήθη].
797 - Κολοκύθια τούμπανα.(+)
798 - Άλλα μελετούν τα βούδια κι άλλα κάνει ο ζευγάς.(+)
799 - Θα γελάσει και το παρδαλό
κατσίκι.(;;;)
800 - Οχτώβρη κι δεν ήσπειρες οχτώ
σωρού δεν ήκαμες.(+)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου