Τί είναι το όνομα; Πότε, πώς και γιατί δίνεται;
Το όνομα
Τα ονόματα ανέκαθεν είχαν σπουδαία σημασία για την
ανθρώπινη επικοινωνία και κατανόηση, δεδομένου ότι έπαιζαν το ρόλο των
στοιχείων εκείνων με τα οποία γινόταν γνωστή η δήλωση προσώπων, ζώων και
αντικειμένων. Το όνομα γρήγορα εξελίχθηκε σε μέσο με το οποίο δηλώνεται κάποιο
πρόσωπο ή πράγμα. Αν αυτό έχει σημασία για το φυτικό και ζωϊκό κόσμο, πόσο
μάλλον για τον άνθρωπο, στον οποίο είναι εντονότερος ο προσωπικός χαρακτήρας,
τα δε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του εμφανίζονται σε διαφορετικούς ανθρώπους με
τρόπο διάφορο και ανεπανάληπτο. Το όνομα και η ονοματοδοσία δεν εξελίχθηκαν
άσχετα προς τον ιστορικό βίο και τις περιπέτειες των λαών. Μέσω των ονομάτων
μπορεί να παρακολουθήσουμε την ιστορική πορεία ενός ολόκληρου έθνους. Συχνά τα
ονόματα ασκούν επάνω μας γοητεία και δύναμη, ενώ άλλα αποστροφή. Αυτό συμβαίνει
επειδή τα φέροντα τα ονόματα αυτά πρόσωπα συνδέονται με καλές αναμνήσεις του
παρελθόντος στην πρώτη περίπτωση και με αρνητικές εμπειρίες και καταστάσεις στη
δεύτερη. Συχνά τα ονόματα είναι διακριτικά του θρησκεύματος του φέροντος
προσώπου και συνδέονται με τις φιλοσοφικές ή κοινωνικές πεποιθήσεις των
ανθρώπων.
Το όνομα στους Εθνικούς(ειδολωλάτρες)
Οι Έλληνες διακρίθηκαν περισσότερο από κάθε άλλο
λαό για τον πλούτο των προσωπικών ονομάτων. Η χαρά και η υπερηφάνεια των
Ελλήνων ήταν το προσωπικό τους όνομα, ποτέ το επάγγελμα ή ο τίτλος. Η έλλειψη
ονομάτων και ονοματοδοσίας από κάποιο λαό θεωρούνταν ανέκαθεν έλλειψη
πολιτισμού. Αντίθετα μ’ αυτό που συνέβαινε στους πρωτόγονους λαούς, στους
πολιτισμένους οι άνθρωποι φέρουν προσωπικά ονόματα, τα οποία και λαμβάνουν με
πράξη ονοματοδοσίας . Στους Αρχαίους Έλληνες το όνομα δινόταν στο βρέφος ή κατά
τη γέννησή του ή κατά την όγδοη ημέρα από τη γέννηση.
Το όνομα στην Παλαιά Διαθήκη
Στην Παλαιά Διαθήκη βλέπουμε πως ο άνθρωπος, ως το
τελειότερο των δημιουργημάτων, από την πρώτη στιγμή φέρει ιδιαίτερο όνομα,
δηλωτικό της ατομικότητας και μοναδικότητάς του, και μ’ αυτό διακρίνεται από τα
άλλα πρόσωποα που βρόσκονται μαζί του. Ο Δημιουργός καλεί τον πρωτόπλαστο ΑΔΑΜ
με το όνομά του, ενώ εκείνος δίνει ονόματα στα ζώα και στη γυναίκα του.
Οι Ιουδαίοι έδιναν το όνομα στο βρέφος αμέσως με
τη γέννησή του, ενώ αργότερα κατά την όγδοη ημέρα από τη γέννηση. Μάλιστα η
κατά την όγδοη ημέρα ονοματοδοσία συνδέθηκε με την περιτομή. Η πράξη αυτή ήταν
σε χρήση την αρχαιότητα στους Αιγύπτιους και Αιθίοπες . Απ’ αυτούς την
παρέλαβαν οι Εβραίοι. Η περιτομή είναι θρησκευτική πράξη που διατάχθηκε από τον
ίδιο το Θεό, για ν’ αποτελεί εμφανές σημείο καθενός που ανήκει στο Θεό, καθώς
και της διαθήκης που συνήψε ο Θεός με τον Αβραάμ. Η σύνδεση της ιουδαϊκής
περιτομής με την ονοματοδοσία φανερώνει ίσως τη μεγάλη σπουδαιότητα που και οι
Ιουδαίοι προσέδιδαν στο όνομα και τη σημασία του για τη ζωή του ανθρώπου.
Το όνομα στη χριστιανική διδασκαλία
Τη σημασία του ανθρωπίνου ονόματος παρέλαβε και ο
Χριστιανισμός, ο οποίος την ανέδειξε και την προήγαγε, καθώς την απεγκλώβησε
από τα ασφυκτικά χωροχρονικά δεσμά του παρόντος κόσμου τοποθετώντας την στην
εσχατολογική διάσταση.
Πότε δίνεται το όνομα;
Το όνομα, κατά την τάξη της Ορθόδοξης Εκκλησίας,
δίνεται την όγδοη ημέρα από την γέννηση του βρέφους. Γιατί; Στην βιβλική
αποκάλυψη ο αριθμός «επτά» είναι το σύμβολο του κόσμου που δημιούργησε ο Θεός «
καόν λίαν», του κόσμου που είχε φθαρεί από την αμαρτία και παραδόθηκε στο
θάνατο. Η εβδόμη είναι η ημέρα κατά την οποία ο Δημιουργός αναπαύθηκε και την
ευλόγησε, είναι η ημέρα που εκφράζει τη χαρά και ευφροσύνη του ανθρώπου για τη
δημιουργία ως κοινωνίας με το Θεό. Όμως η ημέρα αυτή είναι μια διακοπή
εργασίας, όχι το πραγματικό τέλος της. Είναι η ημέρα της προσδοκίας, της
ελπίδας του κόσμου και του ανθρώπου για λύτρωση, για την ημέρα που είναι πέρα
από το «επτά», πέρα από τη διαρκή επανάληψη του χρόνου. Το αδιέξοδο αυτό ήλθε
να καταβάλει η καινούργια ημέρα, που εγκαινίασε ο Χριστός με την Ανάστασή Του.
Από «τη μια Σαββάτων» άρχισε ένας καινούργιος χρόνος, ο οποίος αν και εξωτερικά
παραμένει μέσα στον παλαιό χρόνο αυτού του κόσμου και μετριέται σε σχέση με τον
αριθμό «επτά», ο πιστός νιώθει πως είναι καινούργιος. Το «οκτώ» γίνεται πλέον
σύμβολο του νέου αυτού χρόνου.
Γιατί δίνεται το όνομα κατά την όγδοη ημέρα;
Η Εκκλησία τοποθετώντας την ονοματοδοσία κατά την
όγδοη ημέρα θέλει να καταστήσει το αρτιγέννητο παιδί μέτοχο και κοινωνό αυτής
της νέας πραγματικότητας και να καταδείξει σ’ αυτό τη δυναμική πορεία της
καταξιωμένης ανθρώπινης ζωής, κατάληξη της οποίας είναι η Βασιλεία των Ουρανών.
Βλέπουμε εδώ ότι η Εκκλησία θεωρεί το βρέφος που μόλις γεννήθηκε ως
ολοκληρωμένο ήδη άνθρωπο, το αντιμετωπίζει με την ίδια πρόνοια που
αντιμετωπίζει τον κάθε άνθρωπο. Το όνομα του ανθρώπου του δίνει ταυτότητα ως
πρόσωπο και διαβεβαιώνει τη μοναδικότητά του. Γι’ αυτό και φροντίζει
πλέον να του δώσει όνομα. Δεν θεωρεί το βρέφος απλά άνθρωπο, γενικά και
αόριστα, ούτε σαν φορέα μιάς αφηρημένης κι απρόσωπης φύσης.Είναι πράγματι
συγκλονιστικό το γεγονός ότι πολύ πρίν αναγνωρισθούν στα παιδιά τα ανθρώπινα
δικαιώματα, πρίν ακόμη ιδρυθούν οι παγκόσμιες οργανώσεις για την προστασία των
παιδιών, η Εκκλησία εφαρμόζοντας εδώ κι αιώνες τη φιλάνθρωπη , όσο κι
αγνοημένη, πρακτική της προς όλους τους ανθρώπους με την ευχή της ονοματοδοσίας
ομολογεί τη μοναδικότητα του συγκεκριμένου παιδιού κι αναγνωρίζει το θεϊκό δώρο
της προσωπικότητάς του.
Η ευχή της ονοματοδοσίας
Η Ευχή ονομάζεται έτσι επειδή με την ευλογία που
παρέχει στο παιδί η Εκκλησία, οκτώ ημέρες μετά τη γέννησή του, το προσφωνεί για
πρώτη φορά με το δικό του προσωπικό όνομα. Αυτό συμβαίνει όχι επειδή είναι η
πρώτη φορά που η Εκκλησία το ευλογεί και του εύχεται- ήδη κάτι τέτοιο συνέβη
την πρώτη ημέρα-, αλλά επειδή οι ευχές της πρώτης ημέρας απευθύνονται κυρίως
στη μητέρα και δευτερευόντως στο παιδί. Αυτό το όνομα θα φέρει σ’ όλη του τη
ζωή και μ’ αυτό το όνομα θα εισέλθει τελικά στην αναμενόμενη Βασιλεία του Θεού,
προτύπωση της οποίας είναι η ημέρα αυτή της λήψεώς του.
Εκείνο που κάνει η ευχή είναι να καταδείξει το
σκοπό του ανθρώπου, που είναι η ένωσή του με το Θεό. Γι’ αυτό και δεν
παραλείπει να εκφράσει το αίτημα της συνάψεώς του στην Εκκλησία και της
τελειώσεώς του με τα άγια Μυστήρια του Χριστού. Μόνο, ως μέλος της Εκκλησίας,
που θα γίνει με το Βάπτισμα, το παιδί θα ξεπεράσει τη διάσπαση της αμαρτίας.
Έτσι γίνεται φανερό ότι η ευχή της ονοματοδοσίας στοχεύει στα Μυστήρια του Βαπτίσματος
και του Χρίσματος και τη συμμετοχή του ανθρώπου στη Θεία Ευχαριστία.
Η Ακολουθία της ονοματοδοσίας
Η ευχή εντάσσεται μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο της
Ακολουθίας της ονοματοδοσίας , που τελείται στο ναό ή στο σπίτι. Το παιδί
υποδέχεται ο ιερέας όχι μέσα στο Ναό, αλλά σον πρόναο. Εκεί τελεί και την
Ακολουθία. Η καταβολή της διάταξης αυτής είναι δυνατό να αναζητηθεί στην πράξη
της Αρχαίας Εκκλησίας, κατά την οποία οι προβαπτισματικές τελετές γίνονταν όχι
στον κυρίως Ναό αλλά στο προαύλιο του βαπτιστηρίου . Μετά την ανάγνωση της
ευχής της ονοματοδοσίας που εξετάσαμε ο ιερέας ευλογεί το στόμα, το μέτωπο και
την καρδιά του παιδιού. Αυτό γίνεται όχι απλά και μόνο γιά να ευλογηθούν τα
συγκεκριμένα μέρη του σώματος, αλλά κυρίως οι αντίστοιχες λειτουργίες τους: η
λογική (στόμα), η νοητική(μέτωπο) και η ζωοποιητική ( καρδία ). Έτσι το παιδί,
ως σύνολο ψυχοσωματικής οντότητας, παραδίδεται στην κυριολεξία στο Χριστό.
Αυτός είναι ο λόγος που στη συνέχεια ψάλλεται και το απολυτίκιο της εορτής της
Υπαπαντής « Χαίρε Κεχαριτωμένη , Θεοτόκε Παρθένε…».
Σήμερα, πολλές φορές, από διάφορους λόγους, όπως η
άγνοια, η μη έγκαιρη απόφαση των γονέων για το όνομα που πρόκειται να δοθεί στο
παιδί, και άλλες πρακτικά αίτια, η ονοματοδοσία συνδέθηκε με την Ακολουθία του
Βαπτίσματος.
ΠΗΓΗ: http://blogs.sch.gr/kantonopou/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου