Η «δύναμη» του ήχου
Η επίδραση της Μουσικής στα άψυχα
και έμψυχα
όντα
Ελευθέριος
Ι. Χατζηλάρης Μουσικοδιδάσκαλος
μέρος α’
Οι φθόγγοι-νότες μεταδίδονται στο
ανθρώπινο αυτί με τον αέρα, που μετακινείται από τη φωνή. Η φωνή δηλαδή, προκαλεί
«παλμικά», αέρινα κύματα που φτάνουν στα ακουστικά όργανα και δίνουν την
αντίληψη της φωνής στο μυαλό. Από το αυτί μεταφέρονται στην ψυχή και
διακρίνονται, αναγνωρίζονται.
Γι’αυτό, επειδή με τον αέρα ενεργεί η
μουσική ενεργεί η μουσική δεν είναι περιττό να εκτεθούν εδώ μερικές ιδέες των
φιλοσόφων, που έγραψαν για τα συμβαίνοντα στον ήχο εξαιτίας του, γιατί τότε
γνωρίζεται πως η μουσική επενεργεί και στα άψυχα σώματα.
Οι φθόγγοι και γενικά οι ήχοι αραιώνουν
τον αέρα. Σε μεγάλα πανηγύρια γιορταστικά (στην αρχαία Ελλάδα και αλλού) όταν
πλήθη ανθρώπων έκαναν δυνατές παρακλήσεις ή τραγουδούσαν ομαδικά και
μεγαλόφωνα, ανεφάνησαν να πέφτουν πουλιά «πτηνά» ενώ πετούσαν γύρω από το
σημείο εκείνο.
Σε κάποια πόλη που βρισκόταν υπό
πολιορκία, οι πολιορκούμενοι χρησιμοποιούσαν ειδικά ταχυδρομικά περιστέρια για
να επικοινωνήσουν με τους «έξω». Οι στρατιώτες πολιορκητές, μόλις έβλεπαν τα
περιστέρια, φώναζαν δυνατά όλοι μαζί και τα περιστέρια έπεφταν κάτω
«κεραυνοβολημένα» από τα παλμικά, φωνητικά κύματα που προκαλούνταν στον αέρα.
Με το κτύπο πολλών καμπανών, με
ομοβροντίες κανονιών διαλύονται τα σύννεφα. Οι αστραπές επίσης χάνονται από
σημεία όπου πολλοί άνθρωποι κραυγάζουν δυνατά.
Η ένταση του ήχου (τα πολλά ντεσιμπέλ)
όχι μόνο προκαλεί προβλήματα στην ακοή, αλλά και πολλά ψυχικά νοσήματα. Η
ηχορύπανση των πόλεων δημιουργεί «στρές», ψυχοπάθειες, πολλά σωματικά και
ψυχικά προβλήματα στον άνθρωπο.
Οι Ναζί χρησιμοποιούσαν εντονότατη
μουσική σε κρατούμενους ή σε αιχμάλωτους πολέμου, για να σπάσουν τα νεύρα τους
και να αποσπάσουν πληροφορίες.
μέρος β’
Οι φθόγγοι-νότες με τον αέρα προσβάλλουν
τα γύρω σώματα, όσα βρίσκονται μακριά από τον φθεγγόμενο (ομιλούντα) ή
ψάλλοντα. Παρατηρούμε σε εκκλησίες ή θέατρα, που έχουν ακουστική, ότι σύμφωνα,
συμμετρικά, ομοιότροπα πάλλονται οι φλόγες των λαμπάδων, ο καπνός, τα διάφορα
σωματίδια σκόνης που φαίνονται να σηκώνονται από την ηλιακή ακτίνα που
εισέρχεται από κάποιο παράθυρο. Γι’αυτό ακριβώς όσοι συμψάλλουν, πρέπει να
έχουν κοντά τα στόματα, για να είναι ο ήχος ομοιότροπος, τερπνός, ευχάριστος.
Οι χορωδίες έχουν καλή «απόδοση», όταν
σχηματίζουν κύκλο. Ο αέρας εισπνέεται μέσα στο σώμα, καταπίνεται και περιέχεται
σ’όλα τα υγρά μας με την κυκλοφορία του αίματος και συγκεντρώνεται εσωτερικά,
με όλα τα δικά του ιδιώματα, διατηρεί τις ιδιότητές του, στο στομάχι, στα
έντερα, στο στήθος προ πάντων ανάμεσα στις πλευρές και στα πνευμόνια, οπότε
ονομάζεται «θωρακικός» αέρας.
Αυτός ο αέρας που βρίσκεται στο
εσωτερικό μας, επειδή βιάζεται να έρθει σε ισορροπία με τον εξωτερικό αέρα, που
πάσχει από τον ήχο (αυτός ο εσωτερικός αέρας) προσβάλλει τα μέρη του σώματος
που έχουν λεχθεί και έτσι τα μεταβάλλει. Μεγάλες μεταβολές είναι επόμενο να
αισθάνεται το σώμα από ρευστό, επειδή έχει μεγάλη οικειότητα με αυτό και επειδή
είναι ενωμένο με τη φύση του.
Αν επιτρέπεται να συγχέει κανείς, να
μπερδεύει υποθέσεις με πράγματα, το νευρικό υγρό θεωρείται ότι έχει παρόμοια
φύση με τον αέρα. Αν αυτό ισχύει, τότε αναμφίβολα όλες αυτές οι δυνάμεις πρέπει
να επιφέρουν στο σώμα μεγάλες ενέργειες, αν φυσικά αυτό έχει προικιστεί με ακριβή
αισθητήρια και ιδιαίτερα εκείνο το ευχάριστο αίσθημα, που προκαλεί την ηδονή,
την ευχαρίστηση, που είναι το κύριο αποτέλεσμα της Μουσικής.
Γι’αυτό ακριβώς είναι σίγουρο ότι και το
σώμα δοκιμάζει, παθαίνει μεγάλες μεταβολές από τη Μουσική.
Μέρος
γ’
Ο αέρας που ταράχτηκε από κάποιο ήχο
κάποιας χορδής δίνει κίνηση σε άλλη χορδή ισόχρονη, όπως υποστηρίζει ο
Αριστείδης. «Ας υποθέσουμε ότι δύο ομόφωνες χορδές υπάρχουν σε μία κιθάρα. Αν
καλύψουμε με κούφιο καλάμι τη μία και χτυπήσουμε την άλλη, τότε θα
παρατηρήσουμε την καλαμηφόρο χορδή ολοφάνερα, εναργέστατη να συγκινείται».
Αν κάποιος έχει δύο λύρες σε ένα
δωμάτιο, χωρίς να βρίσκονται μακριά η μία από την άλλη, και έχουν κουρδιστεί
και οι δύο ομότονα (στον ίδιο τόνο) και παίξει κάποιος τη μία λύρα, τότε
αυτόματα και η άλλη αποδίδει τον ίδιο ήχο.
Αυτό στοχάστηκε την προηγούμενη
εκατονταετηρίδα και κάποιος Γεώργιος τυφλός, Γραικός στην καταγωγή,
εμπειρότατος γνώστης της οθωμανικής μουσικής και πιστότατος χριστιανός. Ο
τυφλός Γεώργιος κατασκεύασε εφτάχορδη λύρα, που σήμερα λέγεται βιολί (οι
τούρκοι το λένε κεμάν). Πριν από το Γεώργιο ήταν τετράχορδη. Κάτω από τις
παιζόμενες εφτά χορδές (κανονικές) τοποθέτησε άλλες εφτά ορειχάλκινες, που
απείχαν λίγο από τις πρώτες για να ακούονται οι φθόγγοι, από το όργανο
γλυκύτεροι απαλότεροι, για τη «συνωδία», την αντήχηση.
Ο Κιρχέριος, επίσης αναφέρει ότι είχε σε
κάποιο θάλαμο ένα πολύχορδο όργανο και άκουε μία από τις χορδές αυτού να
αντηχεί διακριτικότατα όλους τους «ψόφους», τους χτύπους της καμπάνας, κάθε
φορά που κάποιος τις χτυπούσε σε γειτονική εκκλησία.
Εάν κάποιος γεμίσει με νερό, ή άλλα
υγρά, ποτήρια ίσια ολόιδια και τα τοποθετήσει δίπλα-δίπλα (να εφάπτονται) αφού
με το δάκτυλο ξύσει λίγο το χείλος κάποιου ποτηριού, τότε θα παρατηρήσει ότι το
νερό ταράσσεται και στα άλλα ποτήρια κατ’ αντανάκλαση. Πρώτος ο Κιρχέριος πραγματοποίησε
το παραπάνω πείραμα. Λένε ότι τα υγρά χοροπηδούν περισσότερο όσο λεπτότερα
είναι. Το απόσταγμα του κρασιού ταράσσεται περισσότερο από το κρασί και
λιγότερο από το νερό.
Αν θεωρήσουμε ότι το ανθρώπινο σώμα σαν
σύνολο ινών που έχουν τεντωθεί σαν χορδές και σαν πλήρωμα από διάφορα υγρά,
είναι επόμενο να δεχθούμε ότι η Μουσική μπορεί να προκαλεί σ’ αυτό τα ίδια
αποτελέσματα, που επιφέρει στις χορδές των οργάνων που βρίσκονται κοντά της.
Με τη Μουσική διαπιστώνει κανείς ότι,
όλες οι ίνες του σώματος βάλλονται σε κίνηση. Οι ίνες ταράσσονται ανάλογα με το
πάχος τους, (οι λεπτότερες τεντώνονται περισσότερο). Αν υπάρχει «μονοτονία», η
κίνηση διαρκεί περισσότερο. Παρατηρούνται στο σώμα τα ίδια αποτελέσματα που
προκαλούνται στα ποτήρια με τα υγρά, που προαναφέραμε.
Όλα τα υγρά που υπάρχουν στο σώμα
ταράσσονται. Η ταραχή τους είναι ανάλογη με τη λεπτότητα των μεριδίων τους. Το
«νευρικό υγρό» (τα νεύρα) συγκινείται, εμψυχώνεται, παρακινείται περισσότερο
από τους φθόγγους και λιγότερο «η λέμφος». Αν συμβαίνει τούτο, δεν είναι ανάγκη
να βάλλονται σε κίνηση οι ίνες, όταν κάποιος παίζει κάποιο χορδικό (έγχορδο)
όργανο ή πνευστό.
Πηγή:
Μεγάλο Θεωρητικό της Βυζαντινής Μουσικής-Χρύσανθου Αρχ/που Διρραχίου
Σχόλια-Επιμέλεια
Ανδρέα Θ. Βουτσινά
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου