Η Πάτμος

Η Πάτμος και ο δυτικός κόσμος

Spyros Karydis

 

Χρύσα Α. Μαλτέζου, Σχέσεις της Μονής Πάτμου με τον δυτικό κόσμο. Αρχειακές αποδείξεις (13ος-18ος αι.), τ. Α΄-Β΄, Ακαδημία Αθηνών, Αθήναι 2017, σ. 304 + 2 χ.α. (τόμ. Α΄), 10χ.α. + 305-1038 (τόμ. Β΄), ISBN (τόμ. Α΄) 978-960-404-327-9, (τόμ. Β΄) ISBN:978-960-404-326-6, ISBN [SET] 978-960-404-326-2. [Πραγματείαι της Ακαδημίας Αθηνών, αρ. 73].

Στο δίτομο έργο εκδίδονται τα λεγόμενα «λατινικά» έγγραφα (λατινικά, βενετικά, ισπανικά, αλλά και ελληνικά) που σώζονται στο Αρχείο της Βιβλιοθήκης της μονής Αγίου Ιωάννου Θεολόγου Πάτμου. Πρόκειται για καρπό πολύχρονης ερευνητικής προσπάθειας της ιστορικού και μέλους της Ακαδημίας Αθηνών, Χρύσας Μαλτέζου, η οποία, όπως σημειώνει στα Προλεγόμενα, είχε αρχίσει να συνδιαλέγεται με το σώμα των αρχειακών αυτών πηγών από τις αρχές της δεκαετίας του 1970, όταν ο τότε διευθυντής του ΚΒΕ/ΕΙΕ καθ. Διονύσιος Ζακυθηνός, της είχε αναθέσει την έκδοση των εγγράφων.

Το αρχειακό υλικό, που παρουσιάζεται και εκδίδεται, αναφέρεται στις τύχες της μονής Πάτμου κατά τη μεταβυζαντινή περίοδο και ιδιαίτερα στις σχέσεις της με τον δυτικό κόσμο. Σε αυτό ξεχωριστή θέση έχει το υλικό που αφορά στο μετόχι της μονής στον Στύλο Αποκορώνου, στην Κρήτη.

Κατά τη σ., «η έκδοση ενός ογκώδους και περίπλοκου αρχειακού σώματος κρύβει ερευνητικό κόπο που μόνο όσοι έχουν ασχοληθεί με τέτοιου είδους εκδοτική διαδικασία είναι σε θέση να καταλάβουν». Οι δυσκολίες αυτές, όπως η ίδια σημειώνει, εντείνονται ακόμη περισσότερο όταν έχει χαθεί ο συνεκτικός αρχειακός δεσμός του σώματος, έχει διαταραχθεί η θεματική και χρονολογική συνάφεια των εγγράφων, το αρχειακό σύνολο έχει ποικίλο περιεχόμενο, είναι γραμμένο σε διάφορες γλώσσες και εκτείνεται χρονικά σε πολλούς αιώνες. Τα προβλήματα αυτά και άλλα που σχετίζονταν με την ανάγνωση και μεταγραφή «εξαιρετικά δυσανάγνωστων εγγράφων και την κατανόηση δυσκολονόητων ή και άγνωστων όρων και λέξεων της βενετικής και της κρητικής διαλέκτου», ξεπεράστηκαν στην παρούσα έκδοση, η οποία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί υποδειγματική στο είδος της.

Με βάση το περιεχόμενό τους, τα έγγραφα ταξινομήθηκαν από τη σ. σε δύο θεματικές ενότητες. Η πρώτη περιλαμβάνει τα έγγραφα που αφορούν στις σχέσεις της μονής Πάτμου με ηγεμόνες και αξιωματούχους της Δύσης (15ος-18ος αι.), πολλά από τα οποία είχαν εκδοθεί πλημμελώς στο παρελθόν, και η δεύτερη τα έγγραφα εκείνα που αφορούν στο πατμιακό μετόχι στον Στύλο της Κρήτης (13ος-17ος αι.).

Από την πρώτη ενότητα, επισημαίνουμε εδώ τα έγγραφα που εντάσσονται υπό τον τίτλο «Σχέσεις της Μονής με εκπροσώπους της βενετικής εξουσίας», όπου περιγράφονται και εκδίδονται 12 έγγραφα των ετών 1572-1689.

Τα έγγραφα που αφορούν το πατμιακό μετόχι στον Στύλο της Κρήτης, χωρίζονται σε δύο ομάδες. Τα πρώτα τα «Προνομιακά και άλλα έγγραφα βενετών αξιωματούχων», είναι 18 στον αριθμό των ετών 1267-1661, τα οποία εκδίδονται στο τέλος του πρώτου τόμου. Στον Β΄ τόμο και υπό τον τίτλο «Το μετόχι και το κρητικό υπαίθριο τοπίο» δημοσιεύονται οι περιλήψεις 628 εγγράφων των ετών 1321-1789, εκ των οποίων στη συνέχεια γίνεται η «Επιλεκτική έκδοση εγγράφων» των ετών 1491-1789.

Το έργο ολοκληρώνεται με το «Γλωσσάριο»,  το «Ευρετήριο ονομάτων προσώπων και τόπων» και το «Ειδολογικό ευρετήριο εγγράφων».

Η νέα έκδοση προστίθεται στις παλαιότερες εκδόσεις αρχειακού υλικού  από τη μονή Πάτμου[1], οι οποίες κατέστησαν κτήμα της επιστημονικής κοινότητας τον πλούτο που φυλάσσεται στο Αρχείο της Βιβλιοθήκης της Μονής.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΤΟΜΟΣ Α΄

ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ: ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΑΡΧΕΙΑΚΗΣ ΥΛΗΣ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΒΡΑΧΥΓΡΑΦΙΩΝ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ

1.ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΜΕ ΗΓΕΜΟΝΕΣ ΚΑΙ ΑΞΙΩΜΑΤΟΥΧΟΥΣ ΤΗΣ ΔΥΣΗΣ (15ος-18ος αι.)

α) Σχέσεις της Μονής με εκπροσώπους της βενετικής εξουσίας.

β) Σχέσεις της Μονής με εκπροσώπους της λατινικής εκκλησίας

γ) Σχέσεις της Μονής με το τάγμα των Ιωαννιτών Ιπποτών (Ρόδος-Μάλτα)

δ) Σχέσεις της Μονής με βασιλείς της Ισπανίας και άλλους δυτικούς ηγεμόνες

ε) Γράμματα ηγουμένων της Μονής με αίτημα τη διενέργεια ζητείας

στ) Διάφορα

2.ΤΟ ΠΑΤΜΙΑΚΟ ΜΕΤΟΧΙ ΣΤΟΝ ΣΤΥΛΟ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ (13ος-17ος αι.)

α) Κεντρική και τοπική διοίκηση: Προνομιακά και άλλα έγγραφα βενετών αξιωματούχων.

ΤΟΜΟΣ Β΄

β) Το μετόχι και το κρητικό υπαίθριο τοπίο

γ) Επιλεκτική έκδοση εγγράφων

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ

ΕΥΡΕΤΗΡΙΑ

[1] Βλ. Έρα Βρανούση,  Βυζαντινά έγγραφα της Μονής Πάτμου: Α΄ Αυτοκρατορικά: διπλωματική έκδοσις, Γενική εισαγωγή, Ευρετήρια, Πίνακες, ΙΒΕ/ΕΙΕ, Αθήνα 1980· Μαρία Νυσταζοπούλου – Πελεκίδου, Βυζαντινά έγγραφα της Μονής Πάτμου: Β΄ Δημοσίων Λειτουργών: διπλωματική έκδοσις, Αθήνα 1980· Μ. Γερολυμάτου, Βυζαντινά έγγραφα της Μονής Πάτμου. Γ΄ Πατριαρχικά, ΙΒΕ/ΕΙΕ, Αθήνα 2016.

ΠΗΓΗ: https://venetocrazia.wordpress.com