Αιτοπαθογένεια του Καρκίνου: περιβαλλοντικοί παράγοντες
(Α’ μέρος)
Κωνσταντίνος Καλαχάνης
Ίνα αμιάντου στον πνεύμονα
Η προσέγγιση των αιτίων της καρκινογένεσης στους ανθρώπους περιλαμβάνει πέραν της μελέτης των γενετικών αιτίων που τον προκαλούν, την εξέταση και των περιβαλλοντικών παραγόντων που επιδρούν στην εμφάνιση και εξέλιξη της νόσου.
Στη σύγχρονη επιστήμη υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον για τον προσδιορισμό των επιπτώσεων των χημικών ουσιών στην ανάπτυξη του καρκίνου, ιδιαίτερα λόγω της πληθώρας τοξικών αποβλήτων που εκλύονται στο περιβάλλον, αλλά και λόγω της διαρκούς έκθεσης του ανθρώπου σε διάφορες ουσίες οι οποίες βρίσκονται όχι μόνο στην ατμόσφαιρα, αλλά και στη διατροφή του. Επομένως ο κλινικός ιατρός όταν πρόκειται να αντιμετωπίσει ένα περιστατικό νεοπλασίας, θα πρέπει να είναι σε θέση να γνωρίζει επαρκώς τις συνθήκες ζωής του ασθενούς του, καθώς και τις ενδεχόμενες επιπτώσεις που υφίσταται από το περιβάλλον του.
Οι χημικές ουσίες ενδέχεται να έχουν άμεση τοξικότητα στον οργανισμό (Acute poisons) με συνέπεια να παρεμποδίζουν τις ουσιαστικές φυσιολογικές λειτουργίες, οδηγώντας έτσι μέχρι τον θάνατο. Επιπλέον υπάρχει και η χρόνια τοξικότητα αναφέρεται στη μακρόχρονη, αλλά χαμηλού επιπέδου έκθεση σε μια επιβλαβή ουσία. Τα συμπτώματα δεν είναι πάντοτε εμφανή. Συνήθως αρχίζουν με βιοχημικές μεταβολές που οδηγούν σε χρόνιες παθήσεις, συμπεριλαμβανομένου και του καρκίνου.
Στην συνέχεια παρατίθενται ορισμένες από τις κυριότερες χημικές ουσίες που συμβάλλουν στην ανάπτυξη του καρκίνου, καθώς και ο μηχανισμός δράσης τους στον ανθρώπινο οργανισμό.
1. Πολυκυκλικοί Αρωματικοί Υδρογονάνθρακες (Polynuclear Aromatic Hydrocarbons PAHs)
Πρόκειται για αέριους ρύπους που προέρχονται από διεργασίες καύσης κυρίως σε μηχανές εσωτερικής καύσης και θερμοηλεκτρικούς σταθμούς, αλλά και από τον καπνό του τσιγάρου. Ο ρόλος τους στην καρκινογένεση έχει τεκμηριωθεί επιστημονικά μέσω επιδημιολογικών μελετών, ιδιαίτερα σε εργαζομένους στη βιομηχανία . Σημαντικός είναι ωστόσο ο ρόλος των ενζύμων της οικογενείας του κυτοχρώματος Ρ450, τα οποία είναι υπεύθυνα για την αδρανοποίηση ξένων χημικών ουσιών και τα οποία σχετίζονται με την ανάπτυξη καρκίνου του πνεύμονα. Ειδικότερα, το ένζυμο αρυλυδροκαρβονική υδροξυλάση (ΑΗΗ) μετατρέπει τους υδρογονάνθρακες σε κάποια εποξειδική μορφή που αποβάλλεται μεν από το σώμα, ωστόσο έχει καρκινική δράση (βλ. και εικόνα 1). Επομένως ο μεταβολισμός των υδρογονανθράκων στο σώμα ενδέχεται να προκαλέσει γενετικό πολυμορφισμό και αλλαγή της αλληλουχίας του DNA.
Μηχανισμός καρκινογόνου δράσεως των PAHs και ειδικότερα της ουσίας Benzanthracene
2. Αμίαντος (Asbestos)
Αμίαντος (αγγλ. asbestos) είναι ομάδα διαφορετικών πυριτικών ορυκτών με κοινό χαρακτηριστικό την ινώδη μορφή τους. Ο αμίαντος έχει χρήσιμες φυσικές και χημικές ιδιότητες και χρησιμοποιήθηκε εκτεταμένα στο παρελθόν σε ποικιλία εφαρμογών, αν και σήμερα η χρήση του έχει απαγορευθεί, καθώς η είσοδός του στον οργανισμό και ειδικά στους πνεύμονες είναι ιδιαιτέρως επιβλαβής. Ο λόγος έγκειται στην έκκριση από τα μακροφάγα κύτταρα χημειοτακτικών παραγόντων με συνέπεια την βαθμιαία ίνωση και κατ’ επέκτασιν την ανάπτυξη συνδετικοί ιστού. Όσες ίνες δεν απομακρυνθούν από τα μακροφάγα φτάνουν μέχρι τον διάμεσο ιστό και τα λεμφαγγεία (Εικ.2)
Ο αμίαντος είναι καλός μονωτής του ηλεκτρισμού και της θερμότητας, ενώ ταυτόχρονα έχει τέτοιες μηχανικές ιδιότητες, ώστε οι ίνες του μπορούν να υφανθούν για να παραχθούν υφάσματα, ενώ χρησιμοποιείται και ως πρόσθετο στο τσιμέντο. Επιπλέον είναι ανθεκτικός σε προσβολή από όξινα και αλκαλικά χημικά διαλύματα. Αυτές οι πολύ καλές ιδιότητες του αμίαντου οδήγησαν στην ευρύτατη χρήση του σε χιλιάδες προϊόντα και εφαρμογές.
Στην Ελλάδα αλλά και σε άλλες χώρες χρησιμοποιήθηκε στις δεκαετίες 1960-1970 εκτεταμένα, ιδιαίτερα σε μορφοποιημένα υλικά, όπως π.χ. το Ελλενίτ, ιδιαίτερα γιατί υπήρχε εγχώρια παραγωγή αμιάντου, από την εταιρεία Μεταλλεία Αμιάντου Βορείου Ελλάδος.
Ο αμίαντος είναι υπεύθυνος για την πρόκληση καρκίνου του πνεύμονα, του στομάχου, του οισοφάγου και του παχέος εντέρου. Γνωστότερη μορφή καρκίνου όμως για την οποία ευθύνεται ο αμίαντος είναι το μεσοθηλίωμα του πνεύμονα, κατά το οποίο πλάκες αμιάντου εναποτίθενται στον υπεζωκότα, ύστερα από μακροχρόνια έκθεση (περίπου 40 χρόνια). Η εξέλιξη της νόσου είναι ταχεία και η πρόγνωση φτωχή.
Σημειώσεις για τους φοιτητές του Π.Μ.Σ. “Νεοπλασματική νόσος στον άνθρωπο: σύγχρονη κλινικοπαθολογοανατομική προσέγγιση και έρευνα”
ΠΗΓΗ: http://www.pemptousia.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου