Υμνολογία Χριστουγέννων

                              Ασματικός Κανόνας των Χριστουγέννων

 

26.12.2025

Μιχάλης Κουτσός, Φιλόλογος – Συγγραφέας

Εισαγωγικές Σημειώσεις

Ο υμνογράφος Άγιος Κοσμάς ο ποιητής χρησιμοποιεί, αναφέρεται και εμπνέεται από πολλές εκφράσεις  της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης και από από πολλούς πατέρες της εκκλησίας, όπως τον  Γρηγόριο τον  Θεολόγο, που έγραψαν λόγους για την Γέννηση του Χριστού. Δεν είναι δυνατόν να αναφέρουμε όλες αυτές τις πηγές, όπου όμως είναι απαραίτητο θα το κάνουμε. Ιδιαίτερα αξιοποιούμε τις πληροφορίες που μας δίνει ο  άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, ο οποίος αναφέρεται σε πολλά αγιογραφικά αναγνώσματα αλλά και σε πατέρες της εκκλησίας. Την ανάλυση των πρώτων τροπάριων κάθε ωδής του Κανόνα, οι  οποίοι λεγόμενοι ειρμοί και αποτελούν την Καταβασία των Χριστουγέννων,  θα την βρείτε  στον α΄ τόμο της σειράς ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ, με τον τίτλο ΚΑΤΑΒΑΣΙΕΣ.

 

 ᾨδὴ Ειρμός (Καταβασία)
 

«Χριστὸς γεννᾶται, δοξάσατε.

Χριστὸς ἐξ οὐρανῶν ἀπαντήσατε.

Χριστὸς ἐπὶ γῆς, ὑψώθητε.

ᾌσατε τῷ Κυρίῳ πᾶσα ἡ γῆ καὶ ἐν εὐφροσύνῃ,

ἀνυμνήσατε λαοί, ὅτι δεδόξασται».

Απλή σύνταξη

«Χριστὸς γεννᾶται, δοξάσατε.

Χριστὸς ἐξ οὐρανῶν, ἀπαντήσατε. Χριστὸς ἐπὶ γῆς, ὑψώθητε.

 ᾌσατε τῷ Κυρίῳ πᾶσα ἡ γῆ,

καὶ ἀνυμνήσατε λαοί ἐν εὐφροσύνῃ, ὅτι δεδόξασται».

Μετάφραση

Ο Χριστός γεννιέται, δοξάστε τον.

Ο Χριστός κατεβαίνει από τούς ουρανούς, προϋπαντήστε τον!
Ὁ Χριστός φανερώνεται πάνω στη γη, υψωθείτε πάνω από τα γήινα!
Δοξολογήστε τον Κύριο όλοι οι κάτοικοι της γης
και ανυμνήστε τον με χαρά όλοι οι λαοί, γιατί είναι δοξασμένος.

α΄ τροπάριο  α΄ Ωδής

Ῥεύσαντα ἐκ παραβάσεως, Θεοῦ τὸν κατ’ εἰκόνα γενόμενον,

ὅλον τῆς φθορᾶς ὑπάρξαντα κρείττονος ἑπταικότα θείας ζωῆς,

αὖθις ἀναπλάττει ὁ σοφὸς Δημιουργός, ὅτι δεδόξασται.

Απλή σύνταξη

ὁ σοφὸς Δημιουργός αὖθις ἀναπλάττει,

τὸν κατ’ εἰκόνα Θεοῦ γενόμενον,

ρεύσαντα ἐκ παραβάσεως,  ὑπάρξαντα ὅλον τῆς φθορᾶς

ἑπταικότα κρείττονος θείας ζωῆς, ὅτι δεδόξασται.

Μετάφραση

Ο σοφός Δημιουργός και πάλι ξαναπλάθει

αυτόν που έγινε κατ’  εικόνα Θεού

αλλά  αλλοιώθηκε από την παρακοή

και ολόκληρη η ύπαρξή του βυθίστηκε στη φθορά,

κι έτσι ξέπεσε από καλύτερη και θεϊκή ζωή που ζούσε.

κι όλα από αγάπη και γι  αυτό ας  είναι δοξασμένος.

 

Ερμηνεία

Ο Δημιουργός έπλασε την κτίση αλλά δυστυχώς λόγω της παρακοής των Πρωτοπλάστων ο άνθρωπος και η κτίση δεν εκτελούσαν τον προορισμό, για τον οποίο πλάστηκαν. Το τροπάριο μας μιλάει για τρεις  απώλειες που είχε ο  άνθρωπος με την παράβαση των Πρωτοπλάστων:  κατέρρευσε και αλλοιώθηκε,  βυθίστηκε μέσα στην φθορά και τον θάνατο και  απώλεσε την ζωή του Παραδείσου.

Ο Δημιουργός όμως είναι και σοφός και παντοδύναμος και όπως έπλασε την πρώτη κτίση, έτσι μπορεί να την ξαναπλάσει. Για να γίνει αυτό ο Θεός, επειδή ο άνθρωπος είναι εικόνα του, πήρε μορφή ανθρώπου, για να τον σώσει. Αυτή η ανάπλαση, η ανακαίνιση άρχισε με την Γέννηση του Χριστού, την πρώτη παρουσία του Χριστού,  και θα ολοκληρωθεί με την Δεύτερη Παρουσία του. Εν τω μεταξύ ο γεννημένος Χριστός ίδρυσε την εκκλησία, την Κιβωτό της Νέας Διαθήκης, και έδωσε στον άνθρωπο όλα εκείνα τα εφόδια, για να πορευτεί με ασφάλεια στην νέα κατάσταση των πραγμάτων.

 

β΄ τροπάριο  α΄ Ωδής

Ἰδὼν ὁ Κτίστης ὀλλύμενον, τὸν ἄνθρωπον χερσίν, ὃν ἐποίησε,

 κλίνας οὐρανοὺς κατέρχεται,

 τοῦτον δὲ ἐκ Παρθένου θείας Ἁγνῆς, ὅλον οὐσιοῦται,

 ἀληθείᾳ σαρκωθείς, ὅτι δεδόξασται.

Απλή σύνταξη

Ο Κτίστης ιδὼν τὸν ἄνθρωπον,ὃν ἐποίησε χερσίν,

 ὀλλύμενον κλίνας κατέρχεται οὐρανοὺς,

ἀληθείᾳ δὲ σαρκωθείς ἐκ Παρθένου θείας Ἁγνῆς

τοῦτον ὅλον οὐσιοῦται, ὅτι δεδόξασται.

Μετάφραση

Όταν  ο Δημιουργός είδε τον  άνθρωπο,

τον οποίο έπλασε με τα  τα χέρια, να βρίσκεται στην απώλεια,

κλίνει και κατεβαίνει από τους ουρανούς

και αφού  πράγματι πήρε σάρκα από την θεϊκή Αγνή Παρθένο

προσλαμβάνει όλον τον άνθρωπο, σώμα και ψυχή,

γιατί είναι δοξασμένος.

 

Λέλυνται αἱ ὀδύναι, αἱ τῆς προμήτορος Εὔας·

 ὠδῖνας λαθοῦσα γάρ, ἀπειρογάμως τέτοκας

Ερμηνεία

            Εδώ τονίζονται τέσσερα στοιχεία: Η ολική καταστροφή του ανθρώπου, η συγκατάβαση του Θεού προς τον άνθρωπο, η ενσάρκωση από την Αγνή Παρθένο και τέλος η μεταμόρφωσή του σε ολόκληρο  άνθρωπο, σώμα και ψυχή. Υπάρχει μια κλιμάκωση στην σωτήρια πορεία του Χριστού στον κόσμο. Ανάπλαση δεν θέλει μόνο το σώμα του ανθρώπου  αλλά και η ψυχή, που είναι και ο οδηγός της ψυχής.

          Ο υμνογράφος δεν τονίζει μόνο την παρθενία του σώματος αλλά και την αγνότητα του νου, της καρδίας και της ψυχής της. Κι  αυτό γιατί η αγνότητα της σκέψης δεν ταυτίζεται πάντοτε με την αγνότητα του σώματος. Μπορεί μια κοπέλα να είναι παρθένα, αλλά να αμαρτάνει με την σκέψη της, όπως και το αντίθετο. Αυτό δεν συνέβαινε στην Παναγία, η οποία ήταν Παρθένα στο σώμα και αγνή στην σκέψη, διότι είχε αγιάσει όλο της το σώμα και το πνεύμα  και έτσι μπόρεσε να δεχθεί μέσα της το πυρ της Θεότητας, το οποίο καίει τις αμαρτίες, αλλά η Παναγία δεν είχε κάτι αμαρτωλό για να καεί, γι αυτό και η Παναγία προτυπώνεται  με την άφλεκτο βάτο.

 

γ΄ τροπάριο  α΄ Ωδής

 

Σοφία λόγος καὶ δύναμις, Υἱὸς ὢν τοῦ Πατρός καὶ ἀπαύγασμα,

Χριστὸς ὁ Θεός, δυνάμεις λαθών, ὅσας ὑπερκοσμίους,

 ὅσας ἐν γῇ  καὶ ἐνανθρωπήσας  ἀνεκτήσατο ἡμᾶς, ὅτι δεδόξασται.

 

Απλή σύνταξη

Σοφία, λόγος καὶ δύναμις, Υἱὸς ὢν τοῦ Πατρός καὶ ἀπαύγασμα,

Χριστὸς ὁ Θεός, δυνάμεις λαθών,

ὅσας ὑπερκοσμίους, ὅσας ἐν γῇ, καὶ ἐνανθρωπήσας,

ἀνεκτήσατο ἡμᾶς, ὅτι δεδόξασται.

 

Μετάφραση

Όντας ο Χριστός Θεός είναι και Σοφία και Λόγος και Δύναμις,

Και Υιός και απαύγασμα του Θεού Πατρός.

Ήρθε μυστικά από τις ουράνιες και επίγειες δυνάμεις

και έγινε άνθρωπος και έτσι μας ανέκτησε και πάλι,

γι  αυτό είναι δοξασμένος.

 

Ερμηνεία

          Εδώ τονίζεται η θεϊκή ουσία του Χριστού με όλα τα χαρακτηριστικά της: Λόγος, Σοφία, Δύναμη, Απαύγασμα του Θεού Πατρός. Αυτή η Δύναμη  είναι υπέρτερη όλων των άλλων δυνάμεων, ουρανίων και επιγείων, αφού μπόρεσε να διαφύγει της προσοχής τους και να γίνει άνθρωπος. Πράγματι το μυστικό της Ενανθρωπίσεως του Χριστού, που αποτελούσε έμπρακτη εφαρμογή του Θελήματος του Πατρός, ο οποίος συνέταξε το σχέδιο της σωτηρίας του ανθρώπου, έμεινε εφτασφράγιστο μυστικό και δεν το γνώριζαν ούτε οι άγγελοι ούτε οι άνθρωποι παρά μόνο ορισμένοι προφήτες. Γι  αυτό και βλέπουμε τους Αγγέλους να δοξολογούν τον Θεό πάνω από την φάτνη για το σχέδιο αυτό με το «Δόξα εν Υψίστοις…»  .

 

 

ᾨδὴ γ’ Ειρμός (Καταβασία)

 

 «Τῶ πρὸ τῶν αἰώνων, ἐκ Πατρὸς γεννηθέντι ἀρρεύστως Υἱῷ,

καὶ ἐπ’ ἐσχάτων ἐκ Παρθένου, σαρκωθέντι ἀσπόρως,

Χριστῷ τῷ Θεῷ βοήσωμεν·

ὁ ἀνυψώσας τὸ κέρας ἡμῶν, ἅγιος εἶ Κύριε».

 

Απλή σύνταξη

«Βοήσωμεν Χριστῷ, Υἱῷ τῷ Θεῷ 

τῷ γεννηθέντι ἀρρεύστως ἐκ Πατρὸς πρὸ τῶν αἰώνων,

καὶ σαρκωθέντι ἐκ Παρθένου ἐπ’ ἐσχάτων, 

ὁ ἀνυψώσας τὸ   κέρας ἡμῶν ἅγιος εἶ Κύριε».

 

Μετάφραση

Στον Χριστό, τον Θεό μας, τον Υιό του Θεού

που γεννήθηκε προαιωνίως από τον Πατέρα Θεό χωρίς καμιά αλλοίωση

και  έλαβε σάρκα από την Παρθένο Μαρία με άσπορο σύλληψη,

ας φωνάξουμε: «Εσύ που ανύψωσες τη δύναμη  των Χριστιανών

είσαι άγιος, Κύριε».

 

α΄ τροπάριο  γ΄ Ωδής

 

Ὁ τῆς ἐπιπνοίας, μετασχὼν τῆς ἀμείνω Ἀδὰμ χοϊκός

 καὶ πρὸς φθορὰν κατολισθήσας  γυναικείᾳ ἀπάτῃ

 Χριστὸν γυναικὸς βοᾷ ἐξορῶν

 ὁ δι’ ἐμὲ κατ᾿ ἐμὲ γεγονώς, ἅγιος εἶ Κύριε.

 

Απλή σύνταξη

Ὁ χοϊκός Ἀδὰμ μετασχὼν τῆς ἀμείνω[1] τῆς ἐπιπνοίας,

καὶ πρὸς φθορὰν κατολισθήσας  γυναικείᾳ ἀπάτῃ,

ἐξορῶν Χριστὸν γυναικὸς βοᾷ,

ὁ δι’ ἐμὲ κατ᾿ ἐμὲ γεγονώς  ἅγιος εἶ Κύριε.

 

Μετάφραση

Ο Αδάμ παρόλο που πλάστηκε από χώμα

προικίστηκε με κάτι καλύτερο, την νοερή ψυχή,[2]

αλλά γλίστρησε προς την φθορά με γυναικεία απάτη.

Βλέποντας όμως τον Χριστό να γεννιέται από γυναίκα

φωνάζει: Εσύ που έγινες για μένα και σαν κι εμένα,

είσαι άγιος, Κύριε.

 

Ερμηνεία

          Ο υμνογράφος μας μεταφέρει στην δημιουργία των Πρωτοπλάστων, οι οποίοι πλάστηκαν από τα ίδια χέρια του Πλάστη, ανθρωπομορφικά με δύο υλικά, ένα χοϊκό και ένα πνευματικό. Ο  Θεός έπλασε τον άνθρωπο παίρνοντας «χώμα» από την γη, δηλαδή ιδιαίτερο λεπτό και εκλεκτό χώμα,  όχι γη, όπως έκανε, όταν έπλασε τα ζώα   πράγμα που  σημαίνει ότι έδωσε μεγάλη σημασία και αξία στην πλάση του ανθρώπου «καὶ ἐνεφύσησεν εἰς τὸ πρόσωπον αὐτοῦ πνοὴν ζωῆς, καὶ ἐγένετο ὁ ἄνθρωπος εἰς ψυχὴν ζῶσαν». Το φύσημα του Θεού δεν μετατράπηκε σε ψυχή, αλλά είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργηθεί η ψυχή, η οποία δεν είναι μέρος της θεϊκής ουσίας, όπως λέγει ο Πλάτων ότι ο άνθρωπος «θείας μετέσχε μοίρας (μέρους)», γιατί τότε ο τέλειος Θεός θα ελαττώνονταν κατά κάτι, πράγμα που δεν συνέβη. Η ψυχή του ανθρώπου είναι προϊόν μιας δεύτερης καλύτερης έμπνευσης του Θεού, να του δώσει αθάνατη ψυχή. Πρόκειται για το «κρείττον» των αρχαίων που «ηγείται του χείρονος», της σάρκας.

 

β΄ τροπάριο γ΄ Ωδής

 

Σύμμορφος πηλίνης, εὐτελοῦς διαρτίας Χριστὲ γεγονώς

 καὶ μετοχῇ σαρκὸς τῆς χείρω, μεταδοὺς θείας φύτλης,

 βροτὸς πεφυκώς καὶ μείνας Θεός

 καὶ ἀνυψώσας τὸ κέρας ἡμῶν, Ἅγιος εἶ Κύριε.

 

Απλή σύνταξη

Σύμμορφος πηλίνης, εὐτελοῦς διαρτίας[3], Χριστὲ, γεγονώς,

καὶ μετοχῇ τῆς χείρω  σαρκὸς μεταδοὺς θείας φύτλης[4],

βροτὸς πεφυκώς καὶ μείνας Θεός,

καὶ ἀνυψώσας τὸ κέρας ἡμῶν, Ἅγιος εἶ Κύριε.

 

Μετάφραση

Με το να πάρεις, Χριστέ μου,  πήλινη μορφή και ευτελή διάπλαση

έγινες μέτοχος με το χειρότερο, την ανθρώπινη σάρκα,

ενώ  μας μετέδωσες το καλύτερο,  τη θεϊκή φύση

και με το να γίνεις θνητός και να παραμείνεις Θεός

και με το να ανυψώσεις  τη δύναμή μας,

πράγματι είσαι Άγιος Κύριε.

 

Ερμηνεία

            Ο Θεός που έδωσε και το θνητό σώμα και την αθάνατη ψυχή  βρίσκει ότι η αθάνατη ψυχή είναι «το κρείττον» σε σύγκριση με θνητό σώμα, που είναι «το έλαττον». Ο Θεός   δέχτηκε να πάρει το πήλινο σώμα του ανθρώπου, θέλοντας να τιμήσει το υλικό, που ο ίδιος χρησιμοποίησε για την πλάση του ανθρώπου. Μια πήλινη όμως κατασκευή είναι εντελώς ευτελής και ασήμαντη, κι όμως την προτίμησε ο Χριστός, για να τιμήσει και να αναδείξει  το ευτελές υλικό σε αθάνατη ύλη, να μεταμορφώσει το φθαρτό σώμα σε άφθαρτο, το ευτελές σε πολύτιμο.

          Όταν λέει ο υμνογράφος «καὶ ἀνυψώσας τὸ κέρας ἡμῶν», με το κέρας εννοεί την παράταξη και την  δύναμη των χριστιανών. Ο Χριστός λοιπόν είναι αυτός που εξύψωσε το φρόνημα των χριστιανών, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζουν με θάρρος τα άγρια θηρία και τους άγριους ανθρώπους, και κατ’  αυτόν τον τρόπο να ενισχύσει την παράταξη των χριστιανών, την εκκλησία, η οποία χάρη των αγίων και των μαρτύρων της εδραιώθηκε και μεγαλούργησε.

 

 

γ΄ τροπάριο γ΄ Ωδής

Βηθλεὲμ εὐφραίνου, Ἡγεμόνων Ἰούδα βασίλεια·

τὸν Ἰσραὴλ γὰρ ὁ ποιμαίνων, Χερουβὶμ ὁ ἐπ’ ὤμων,

 ἐκ σοῦ προελθὼν Χριστὸς ἐμφανῶς

καὶ ἀνυψώσας τὸ κέρας ἡμῶν, πάντων ἐβασίλευσεν. 

 

Απλή σύνταξη

βασίλεια[5] Βηθλεὲμ εὐφραίνου  Ἡγεμόνων Ἰούδα ·

ἐκ σοῦ προελθὼν Χριστὸς ἐμφανῶς,

ὁ ποιμαίνων γὰρ τὸν Ἰσραὴλ, ὁ ἐπ’ ὤμων Χερουβὶμ,

καὶ ἀνυψώσας τὸ κέρας ἡμῶν  πάντων ἐβασίλευσεν.

Μετάφραση

Βηθλεέμ βασίλισσα και ανώτερη από τους  Ηγεμόνες του Ιούδα

να χαίρεσαι, γιατί από σένα προφανώς κατάγεται ο Χριστός,

ο ποιμενάρχης του Ισραήλ,  ο εποχούμενος επί των ώμων των Χερουβίμ

αυτός που ανύψωσε τη δύναμή μας,

βασίλευσε σε όλα τα έθνη.

 

Ερμηνεία

          Η  Βηθλεέμ ονομάστηκε από τον Βηθλεέμ, τον γιο του Εφραθά, απόγονο της φυλής του Ιούδα. Ονομάζεται δε βασιλική όχι μόνο γιατί εκεί γεννήθηκε ο βασιλέας Δαυίδ  αλλά και γιατί γέννησε τον Βασιλέα των όλων, τον Χριστό.  Από αυτήν λοιπόν την φτωχική Βηθλεέμ προήλθε ο Χριστός και αυτή επρόκειτο να ξεπεράσει σε δόξα  όλες τις πόλεις του Ισραήλ, γιατί σε αυτήν γεννήθηκε ο ποιμενάρχης του Ισραήλ που έγινε ποιμενάρχης και όλης της οικουμένης. Και μπορεί να είναι ποιμήν των λογικών προβάτων αλλά δεν παύει να είναι «εποχούμενος επί των ώμων των Χερουβίμ».

          Η Βηθλεέμ λοιπόν πρέπει τώρα να χαίρεται, γιατί έγινε αιτία να γεννηθεί σε αυτήν ο Χριστός, ο ποιμήν ο καλός όλων των ανθρώπων, ο οποίος την ψυχήν αυτού έθυσε υπέρ των προβάτων («εγώ ειμι ο ποιμήν ο καλός, ο ποιμήν ο καλός την ψυχήν αυτού τίθησιν υπέρ των προβάτων», (Ιωάνν. κεφ. ι  – 11). Με αυτήν του την θυσία έγινε βασιλεύς πάντων, η βασιλεία του ήλθε επί της γης και έτσι «εκράτυνε», ενδυνάμωσε το κέρας των χριστιανών και της εκκλησίας.

ᾨδὴ δ’ Ἦχος α’  Ειρμός (Καταβασία)

 «Ῥάβδος ἐκ τῆς ῥίζης Ἰεσσαί  καὶ ἄνθος ἐξ αὐτῆς Χριστέ,

ἐκ τῆς Παρθένου ἀνεβλάστησας·

 ἐξ ὄρους ὁ αἰνετὸς κατασκίου δασέος

ἦλθες σαρκωθεὶς ἐξ ἀπειράνδρου, ὁ ἄϋλος καὶ Θεός.

Δόξα τῇ δυνάμει σου Κύριε».

Απλή σύνταξη

«Ῥάβδος ἐκ τῆς ῥίζης Ἰεσσαί  καὶ ἄνθος ἐξ αὐτῆς Χριστέ, ὁ αἰνετὸς

ἀνεβλάστησας ἐκ τῆς Παρθένου ἐξ ὄρους κατασκίου δασέος

 ἦλθες σαρκωθεὶς ἐξ ἀπειράνδρου, ὁ ἄϋλος καὶ Θεός.

Δόξα τῇ δυνάμει σου Κύριε».[6]

Μετάφραση

Χριστέ μου, εσύ που είσαι επαινετός σε όλους τους αιώνες,

 γεννήθηκες από την Παρθένο σαν τη  ράβδο και  το άνθος

 που βλάστησε  από τη ρίζα του Ιεσσαί και  σαν από κατάσκιο όρος

ήρθες  και έλαβες σάρκα  από γυναίκα που δεν γνώρισε άνδρα,

εσύ ο άυλος και Θεός. Δοξάζουμε τη δύναμή σου Κύριε.

 

α΄ τροπάριο δ΄ Ωδής

Ὃν πάλαι προεῖπεν Ἰακώβ ἐθνῶν ἀπεκδοχὴν, Χριστέ,

φυλῆς Ἰούδα ἐξανέτειλας καὶ δύναμιν Δαμασκοῦ, Σαμαρείας σκῦλά τε, ἦλθες προνομεύσων πλάνην τρέπων εἰς πίστιν θεοτερπῆ.

 Δόξα τῇ δυνάμει σου Κύριε.

Απλή σύνταξη

Ὃν πάλαι προεῖπεν Ἰακώβ ἀπεκδοχὴν ἐθνῶν, Χριστέ,

ἐξανέτειλας φυλῆς Ἰούδα καὶ ἦλθες προνομεύσων[7] δύναμιν Δαμασκοῦ σκῦλά τε Σαμαρείας τρέπων πλάνην  εἰς πίστιν θεοτερπῆ.

Δόξα τῇ δυνάμει σου Κύριε.

Μετάφραση

Εσύ είσαι αυτός,  που παλιά προφήτευσε ο Ιακώβ, Χριστέ μου,

ως προσδοκία όλων των εθνών και ανέτειλες από την φυλή του Ιούδα,

εσύ που ήλθες για να  κατατροπώσεις την δύναμη της Δαμασκού

και να πάρεις τα λάφυρα  της Σαμάρειας (δυνάμεις του Σατανά)

μεταστρέφοντας την πλάνη των ειδωλολατρών

σε θεάρεστη πίστη. Δόξα στη δύναμή Σου, Κύριε.

Ερμηνεία

          Μιλώντας προφητικά ο Ιακώβ μπροστά στα δώδεκα παιδιά του και προλέγοντας το μέλλον τους, προλέγει συγκεκαλυμμένα  τον  ερχομό του Χριστού ως προσδοκία των εθνών: «οὐκ ἐκλείψει ἄρχων ἐξ ᾿Ιούδα… καὶ αὐτὸς προσδοκία ἐθνῶν. (Γεν.49,10). Στην προφητεία αυτή αναφέρεται ο υμνογράφος, για να τονίσει από τη μια την καταγωγή του Χριστού από τη γενιά του Ιούδα και από την άλλη ότι από αυτήν την γενιά θα προέλθει ο Χριστός, η προσδοκία των εθνών.   Όμως έπρεπε να συντριβούν οι αντικείμενοι εχθροί, οι ειδωλολάτρες που έγιναν όργανο του Σατανά, όπως  η Ασσυρία, που ήταν  το άντρο της ασεβείας και η Σαμάρεια, που ήταν το άντρο της αμαρτίας. Δεν είναι άσχετο ότι και τον Ιησού τον αποκαλούσαν Σαμαρείτη, δηλαδή αμαρτωλό. Αλλά Ο Χριστός και στη Σαμαρείτιδα πρωτοεμφανίστηκε ως Θεός,  αλλά και τους αμαρτωλούς τελώνες και πόρνες και ληστές κάλεσε πρώτους στη Βασιλεία των Ουρανών. Ο Χριστός λοιπόν ήρθε να συντρίψει αυτές τις δαιμονικές δυνάμεις και να τις μετατρέψει σε θεϊκές. Στη Συρία, την Σαμάρεια και την Παλαιστίνη πρωτοάνθισε ο πρώτος Χριστιανισμός και απέφερε πολλούς καρπούς  με τα μοναστήρια, τους ασκητές και τους άλλους πιστούς.

β΄ τροπάριο δ΄ Ωδής

Τοῦ Μάντεως πάλαι Βαλαάμ  τῶν λόγων μυητὰς σοφούς,

 ἀστεροσκόπους χαρᾶς ἔπλησας, ἀστὴρ ἐκ τοῦ Ἰακώβ,

ἀνατείλας Δέσποτα, Ἐθνῶν ἀπαρχὴν εἰσαγομένους·

 ἐδέξω δὲ προφανώς  δῶρά σοι δεκτὰ προσκομίζοντας.

 

Απλή σύνταξη

ἔπλησας χαρᾶς αστεροσκόπους τοῦ Μάντεως πάλαι Βαλαάμ,

 σοφούς μυητὰς τῶν λόγων, Δέσποτα,

ἀνατείλας ἀστὴρ ἐκ τοῦ Ἰακώβ, εἰσαγομένους ἀπαρχὴν Ἐθνῶν ·

ἐδέξω δὲ δῶρά προφανῶς δεκτὰ σοι προσκομίζοντας.

 

Μετάφραση

Γέμισες με χαρά τους αστρονόμους του αρχαίου μάντη Βαλαάμ

που είχαν μυηθεί στη σοφία των λόγων, Δέσποτα,

με το να ανατείλεις σαν αστέρας από τον λαό του Ιακώβ,

και  έκαναν την απαρχή της εισαγωγής των Εθνών

στην πίστη του Χριστού. Δέχτηκες να σου προσφέρουν

δώρα (χρυσό, λίβανο και σμύρνα) προφανώς ευπρόσδεκτα σε Σένα.

 

 

Ερμηνεία

          Στο τροπάριο αυτό γίνεται λόγος για τους Μάγους της Ανατολής και συγκεκριμένα της Περσίας. Οι Μάγοι λοιπόν της Περσίας, ήταν οι σοφοί εκείνης της εποχής, που ερευνούσαν τα ουράνια αστέρια. Πρόκειται για ανθρώπους σοφούς, που μελετούσαν όσα  βιβλία υπήρχαν, ήταν «μυητές των λόγων». Ο Βαλαάμ, βασιλιάς Μωάβ,  έμαθε από τους Μάγους της Περσίας ότι  από τη φυλή του Ιούδα θα γεννηθεί εκείνος που θα νικήσει τους βασιλιάδες Μωάβ και θα ευλογήσει τον λαό του Ισραήλ. Αυτήν λοιπόν την προφητεία γνώριζαν οι τρεις Μάγοι και όταν εμφανίστηκε ένα ανεξήγητο αστέρι, το ακολούθησαν και τους έφερε στην Βηθλεέμ. Οι άνθρωποι αυτοί ως εθνικοί και ως ειδωλολάτρες είναι η απαρχή των εθνών,  που θα αφήσουν την ειδωλολατρία και θα ακολουθήσουν την πίστη του Χριστού.  Επομένως  όχι με την σοφία του κόσμου αυτού  αλλά με την απλότητα και η αφελότητα της καρδίας  θα   καταλάβουμε τα θαυμαστά μυστήρια της ενανθρωπίσεως του Χριστού.

          Τα δώρα που πρόσφεραν οι Μάγοι, πράγματι ήταν πολύτιμα και συμβολικά, όμως ο Χριστός δεν θέλει ακριβά δώρα, θέλει την καρδιά του καθενός να μπει μέσα και να γεννηθεί. Εμείς βέβαια σε κάθε Θεία Λειτουργία  προσφέρουμε στο Θεό «τα σα εκ των σων», το ψωμί και το κρασί, αυτά που κρατούν τον άνθρωπο στη ζωή, για να γίνει ο Άρτος και ο Οίνος της Ζωής, να μπει μέσα μας και να μας δώσει την άλλη την ζωή, την αιώνια.

γ΄ τροπάριο δ΄ Ωδής

Ὡς πόκῳ γαστρὶ Παρθενικῇ, κατέβης ὑετὸς Χριστέ,

 καὶ ὡς σταγόνες ἐν γῇ στάζουσαι.

Αἰθίοπες καὶ θαρσεῖς, καὶ Ἀράβων νῆσοί τε, Σαβᾶ Μήδων,

πάσης γῆς κρατοῦντες, προσέπεσόν σοι Σωτήρ.

Δόξα τῇ δυνάμει σου Κύριε.

 

Απλή σύνταξη

Ὡς ὑετὸς πόκῳ[8] κατέβης γαστρὶ Παρθενικῇ, Χριστέ,

καὶ ὡς σταγόνες στάζουσαι ἐν γῇ.

Αἰθίοπες καὶ Θαρσεῖς καὶ Ἀράβων νῆσοί τε,

Σαβᾶ Μήδων πάσης γῆς κρατοῦντες  προσέπεσόν σοι Σωτήρ.

 Δόξα τῇ δυνάμει σου Κύριε. 

 

Μετάφραση

Κατέβηκες στην κοιλιά της Παρθένου

σαν την βροχή πάνω στο μαλλί, Χριστέ,

και σαν σταγόνες που στάζουν πάνω στη γη.

Αιθίοπες και Θαρσείς και τα νησιά των Αράβων

και οι κρατούντες όλης της χώρας του Σαβά των Μήδων

έπεσαν και σε προσκύνησαν,

δόξα στη δύναμή σου, Κύριε.

 

Ερμηνεία

          Η Γέννηση του Χριστού εδώ παρομοιάζονται σαν βροχή που πέφτει πάνω σε μαλλί και σαν σταγόνες που πέφτουν πάνω στη γη. Πόκος είναι το μαλλί του προβάτου και με αυτό παρομοιάζεται η κοιλιά της Θεοτόκου.  Στον Ακάθιστο Ύμνο ψέλνουμε: «Ἐκ σοῦ ἡ δρόσος ἀπέσταξε φλογμὸν πολυθεΐας ἡ λύσασα,  Χαῖρε, ὁ πόκος ὁ ἔνδροσος, ο Γεδεών προεθεάσατο». 

Ο Γεδεών ήταν κριτής και ηγέτης του Ισραήλ.  Ζήτησε από τον Θεό ένα θαύμα σαν απόδειξη ότι θα σωζόταν ο Ισραήλ. Και το θαύμα έγινε: «Ο πόκος ερίου» που ο ίδιος τοποθέτησε στην ύπαιθρο, την επομένη  είχε τόση δροσιά, ενώ όλα γύρω έμειναν στεγνά. (Κριτ.στ 37-38). Η Παναγία τώρα ονομάζεται «πόκος ένδροσος», διότι θαυματουργικά και υπερφυσικά συνέλαβε και γέννησε τον Χριστό, ο οποίος σαν ουράνια δροσιά κατέβηκε σ’ αυτήν ήσυχα και αθόρυβα χωρίς να προξενήσει φθορά στην παρθενία της.

Η Παναγία λέγεται πόκος για τρεις λόγους κατά τον Νικόδημο τον Αγιορείτη: Πρώτον, γιατί κατάγεται από τον Αδάμ, που έγινε απολωλός πρόβατο, το οποίο ο καλός ποιμήν, ο Χριστός έτρεξε και έσωσε. Δεύτερον από την Παναγία υφάνθηκε το ένδυμα της αφθαρσίας, το οποίο έντυσε όχι μόνο την Παναγία αλλά όλους τους πιστούς κι έτσι σώθηκαν. Τρίτον γιατί το πρόσωπο της Παναγίας πραγματοποιήθηκε η προφητεία του Γεδεών με το ποκάρι και την δροσιά.

Στη συνέχεια ο υμνογράφος αναφέρει λαούς από όλα τα σημεία του ορίζοντα,  όπου διαδόθηκε ο χριστιανισμός και οι χριστιανοί αυτών των περιοχών λατρεύουν τον Ένα και  Μοναδικό Θεό, τον Χριστό.

ᾨδὴ ε’ Ειρμός (Καταβασία)

 

«Θεὸς ὢν εἰρήνης, Πατὴρ οἰκτιρμῶν,

τῆς μεγάλης Βουλῆς σου τὸν Ἄγγελον

εἰρήνην παρεχόμενον ἀπέστειλας ἡμῖν·

 ὅθεν θεογνωσίας πρὸς φῶς ὁδηγηθέντες,

ἐκ νυκτός ὀρθρίζοντες, δοξολογοῦμέν σε Φιλάνθρωπε».

 

Απλή σύνταξη

«Θεὸς ὢν εἰρήνης, Πατὴρ οἰκτιρμῶν,

ἀπέστειλας ἡμῖν τὸν Ἄγγελον τῆς μεγάλης Βουλῆς σου

παρεχόμενον  εἰρήνην ὅθεν ὁδηγηθέντες πρὸς φῶς θεογνωσίας,

ὀρθρίζοντες  ἐκ νυκτός δοξολογοῦμέν σε Φιλάνθρωπε».

 

Μετάφραση

Κύριε σαν Θεός της ειρήνης και φιλεύσπλαχνος Πατέρας που είσαι

μας έστειλες τον Άγγελο της Μεγάλης σου Βουλής,

για να μας παρέχει την ειρήνη. Γι  αυτό, Φιλάνθρωπε,  κι εμείς,

που οδηγηθήκαμε στο φως της Θεογνωσίας

ξυπνώντας τoν όρθρο  πολύ πρωί   σε δοξολογούμε.

α΄ τροπάριον  ε΄ Ωδής

Ἐν δούλοις δόγματι  ἀπεγράφης

 καὶ δούλους ἡμᾶς  ἐχθροῦ καὶ ἁμαρτίας  ἠλευθέρωσας Χριστέ,

ὅλον τὸ καθ᾿ ἡμᾶς δὲ πτωχεύσας  καὶ χοϊκόν ἐξ αὐτῆς ἑνώσεως,

 καὶ κοινωνίας ἐθεούργησας.

 

Απλή σύνταξη

Πειθήσας δόγματι  τῷ Καίσαρος ἀπεγράφης εν δούλοις,

καὶ  ἠλευθέρωσας ἡμᾶς,  δούλους ἐχθροῦ καὶ ἁμαρτίας,

Χριστέ, ὅλον τὸ καθ᾿ ἡμᾶς δὲ πτωχεύσας,

καὶ ἐξ αὐτῆς ἑνώσεως καὶ κοινωνίας ἐθεούργησας χοϊκόν.

 

Μετάφραση

Υπακούοντας στη διαταγή του Καίσαρα

απογράφηκες στην τάξη των δούλων

και ελευθέρωσες εμάς, Χριστέ μου, που είμαστε  δούλοι

 του εχθρού (Σατανά) και  της αμαρτίας

με το να γίνεις  εξ ολοκλήρου φτωχός, όπως εμείς,

και με αυτήν την ένωση και την κοινωνία

πραγματοποίησες την θέωση του χοϊκού ανθρώπου.

 

 

Ερμηνεία

          Ο Χριστός που είναι ο τέλειος ιατρός ξέρει να γιατρεύει τον κόσμο με δύο τρόπους με τα όμοια και  με τα αντίθετα. Εδώ έχουμε και τους δύο τρόπους. Ο πρώτος με τα όμοια: Απογράφηκε μεταξύ των δούλων στην απογραφή του Αυγούστου Καίσαρα, για να μας απαλλάξει από την δουλεία των παθών μας. Με τη υλική φτώχεια του μας απάλλαξε από την πνευματική μας φτώχεια. Με το πάθος του μας απάλλαξε από τα πάθη  μας και με τον θάνατό του μας απάλλαξε από τον δικό μας τον θάνατό, χαρίζοντάς μας την αιωνιότητα.  Ο δεύτερος με τα αντίθετα: Ο Χριστός πτώχευσε, με το να ντυθεί την χοϊκή σάρκα και να γεννηθεί σαν ο πιο φτωχός άνθρωπος, για να μας πλουτίσει με την Θεότητα. Ακόμη η Σάρκωση του Χριστού έγινε για μάς θέωση, η κένωση έγινε πλήρωση και το πάθος του έγινε  απάθεια.

Ο Χριστός όμως συνάρμοσε τα διεστώτα, ένωσε τα αντίθετα και έφερε την αρμονία, την ειρήνη, την αγάπη. Ένωσε την χοϊκή σάρκα, που είχε επαναστατήσει κατά του Θεού, με αποτέλεσμα να υπάρχει αυτή η εχθρότητα ανάμεσα στις σχέσεις Θεού και ανθρώπου, με την θεϊκή ουσία, «εθεούργησε» την σάρκα, συμφιλίωσε τον άνθρωπο με τον Θεό και του γνώρισε την πραγματική αλήθεια, γιατί μέχρι τότε ζούσε μέσα στο σκοτάδι της άγνοιας.

 

β΄ τροπάριο  ε΄ Ωδής

Ἰδοὺ ἡ Παρθένος, ὡς πάλαι φησίν, ἐν γαστρὶ συλλαβοῦσα ἐκύησε

Θεὸν ἐνανθρωπήσαντα καὶ μένει Παρθένος·

δι ἧς καταλλαγέντες Θεῷ οἱ ἁμαρτωλοί,

Θεοτόκον κυρίως οὖσαν  ἐν πίστει ἀνυμνήσωμεν. 

 

Απλή σύνταξη

Ἰδοὺ ἡ Παρθένος, ὡς πάλαι φησίν, συλλαβοῦσα ἐν γαστρὶ

ἐκύησε Θεὸν ἐνανθρωπήσαντα καὶ μένει Παρθένος·

δι ἧς καταλλαγέντες Θεῷ οἱ ἁμαρτωλοί,

 ἀνυμνήσωμεν ἐν πίστει Θεοτόκον κυρίως οὖσαν. 

 

Μετάφραση

Να που η παρθένος Μαρία συνέλαβε στα σπλάχνα της

και γέννησε Θεό και άνθρωπο, όπως λέγανε οι παλιές  προφητείες

και παρ’ όλα αυτά έμεινε Παρθένος.

Εξαιτίας της εμείς οι αμαρτωλοί συμφιλιωθήκαμε με τον Θεό

και γι αυτό ας ανυμνήσουμε με πίστη αυτήν,

η οποία  πάνω από όλα  είναι Θεοτόκος.

 

 

Ερμηνεία

          Το θέμα της παρθενίας της Θεοτόκου έρχεται και ξανάρχεται στα τροπάρια και μάλιστα στα θεοτοκία, γιατί η άσπορος γέννηση της Παρθένου κι η διατήρηση της παρθενίας της κατά υπερφυσικό τρόπο αποτελεί την απόδειξη της θεϊκής παρουσίας του Χριστού στον γήινο αυτόν κόσμο.  Κι  αυτό γιατί ο τόκος της Θεοτόκου δεν είναι ανθρώπινος τόκος αλλά θεϊκός, γι  αυτό και το τεχθέν δεν είναι άνθρωπος αλλά Θεάνθρωπος. Ο λόγος της ενανθρώπισης  του Σωτήρος Χριστού ήταν να συμφιλιώσει τον άνθρωπο και όλη την κτίση με τον Θεό Δημιουργό. Επομένως η Παναγία είναι η μόνη πού γέννησε Θεό και άνθρωπο, δηλαδή Θεάνθρωπο. Ας την ανυμνήσουμε λοιπόν, ας την δοξολογήσουμε και ας την ευχαριστήσουμε, γιατί μας εκπροσώπευσε επάξια  και απέσπασε από τον Πανάγαθο Θεό την σωτηρία μας.

 

ᾨδὴ στ’ Ειρμός (Καταβασία)

«Σπλάγχνων Ἰωνᾶν, ἔμβρυον ἀπήμεσεν ἐνάλιος θήρ

οἷον ἐδέξατο· τῇ Παρθένῳ δέ ἐνοικήσας ὁ Λόγος

 καὶ σάρκα λαβὼν διελήλυθε φυλάξας ἀδιάφθορον·

ἧς γὰρ οὐχ ὑπέστη ῥεύσεως,

τὴν τεκοῦσαν κατέσχεν ἀπήμαντον».

 

Απλή σύνταξη

«Ενάλιος θήρ ἀπήμεσεν Ἰωνᾶν ἔμβρυον σπλάγχνων,

 οἷον ἐδέξατο· ὁ  Λόγος δέ ἐνοικήσας τῇ Παρθένῳ,

καὶ λαβὼν σάρκα διελήλυθε φυλάξας ἀδιάφθορον·

ἧς  (αντί ἥ)  γὰρ οὐχ ὑπέστη ῥεύσεως,

τὴν τεκοῦσαν κατέσχεν ἀπήμαντον».    

 

Μετάφραση

Όπως  θαλάσσιο κήτος  έβγαλε από την κοιλιά του τον Ιωνά σαν έμβρυο

και τον άφησε έτσι ακριβώς όπως τον δέχτηκε, έτσι και στην Παρθένο

ο Λόγος του Θεού, αφού κατοίκησε μέσα στα σπλάχνα της

και πήρε σάρκα ανθρώπου, πέρασε από μέσα της και την άφησε άθικτη.

Γιατί, και  η ανθρώπινή του υπόσταση δεν υπέστη καμιά αλλοίωση

αλλά και αυτή, που τον γέννησε, παρέμεινε απείραχτη.

 

α΄ τροπάριον  στ΄ Ωδής

Ἦλθε σαρκωθείς, Χριστὸς ὁ Θεὸς ἡμῶν, ὃν γαστρὸς Πατήρ,

 πρὸ Ἑωσφόρου γεννᾷ, τὰς ἡνίας δέ ὁ κρατῶν

τῶν ἀχράντων Δυνάμεων

 ἐν φάτνῃ τῶν ἀλόγων ἀνακλίνεται, ῥάκει σπαργανοῦται,

λύει δέ πολυπλόκους σειρὰς παραπτώσεων.

 

Απλή σύνταξη

Ἦλθε σαρκωθείς, Χριστὸς ὁ Θεὸς ἡμῶν, ὃν Πατήρ γεννᾷ γαστρὸς,

 πρὸ Ἑωσφόρου, ὁ κρατῶν δέ τὰς ἡνίας τῶν ἀχράντων Δυνάμεων

 ἐν φάτνῃ τῶν ἀλόγων ἀνακλίνεται, ῥάκει σπαργανοῦται,

λύει δέ πολυπλόκους σειρὰς παραπτώσεων.

 

Μετάφραση

Ήρθε και πήρε ανθρώπινη σάρκα ο Χριστός και Θεός μου,

αυτός  που τον γέννησε από τα σπλάχνα του ο Θεός Πατέρας

πριν από την δημιουργία του Εωσφόρου,

αυτός  που κρατάει τα χαλινάρια των αχράντων Δυνάμεων

 ξαπλώνει στην φάτνη των αλόγων, σπαργανώνεται με κουρέλια

όμως μπορεί και λύνει τα πολύπλοκα δεσμά των αμαρτημάτων μας.

 

 

Ερμηνεία

          Ο υμνογράφος τονίζει και εδώ την μεγάλη αντίθεση  ανάμεσα στην άχρονη και προαιώνια γέννηση του Υιού του Θεού από τον Πατέρα Θεό με  την κατά σάρκα γέννηση του Χριστού.  Και όπως όποιο παιδί  γεννιέται  από την κοιλιά της μάνας του   έχει την ιδιοσυστασία των γονέων, έτσι και ο Χριστός  γεννιέται από τον Θεό «ως Μονογενής Υιός κι Λόγος του Θεού». Ο υμνογράφος γι  αυτό ακριβώς χρησιμοποίησε την ανθρωπομορφική λέξη γαστέρα: «Πατήρ γεννᾷ γαστρὸς». Η γέννηση αυτή έγινε πριν από την πτώση Εωσφόρου, δηλαδή πριν από την δημιουργία των Ουρανίων Δυνάμεων. Τις Ουράνιες Δυνάμεις αυτός τις εξουσιάζει και τις κυβερνά. Κι όμως «ἐν φάτνῃ τῶν ἀλόγων ἀνακλίνεται, ῥάκει σπαργανοῦται».

Τα άλογα ζώα τον δέχονται στη φάτνη τους, ενώ  οι άνθρωποι δε έβρισκαν κατάλυμα γι αυτόν. Καταδέχεται  να δεθεί με σπάργανα, για να λύσει τους πολύπλοκους δεσμούς του ανθρώπου με την αμαρτία. Συνεχώς ο υμνογράφος μας βάζει μπροστά σε αντιθέσεις: προηγουμένως στην αντίθεση ανάμεσα στη φθαρτή γέννηση του Χριστού  από άνθρωπο και την θεϊκή γέννηση από τον Θεό Πατέρα, τώρα μας αντιπαραθέτει τα πολύπλοκα δεσίματα των σπαργάνων με τους πολύπλοκους δεσμούς των αμαρτιών μας.

β΄ τροπάριο στ΄ Ωδής

Νέον ἐξ Ἀδάμ παιδίον φυράματος ἐτέχθη Υἱός καὶ πιστοῖς δέδοται,

τοῦ δὲ μέλλοντος, οὗτός ἐστιν αἰῶνος, Πατὴρ καὶ Ἄρχων,

καὶ καλεῖται τῆς μεγάλης Βουλῆς Ἄγγελος·

οὗτος ἰσχυρὸς Θεὸς ἐστι καὶ κρατῶν ἐξουσίᾳ τῆς κτίσεως. 

 

Απλή σύνταξη

Ετέχθη ἐξ Ἀδάμ παιδίον νέον, Υἱός φυράματος[9], καὶ δέδοται πιστοῖς,

οὗτός δὲ ἐστιν Πατὴρ καὶ Ἄρχων τοῦ μέλλοντος αἰῶνος ,

καὶ καλεῖται Ἄγγελος τῆς μεγάλης Βουλῆς ·

οὗτος Θεὸς ἰσχυρὸς ἐστι καὶ κρατῶν ἐξουσίᾳ τῆς κτίσεως. 

 

Μετάφραση

Από τον Αδάμ γεννήθηκε ένα νέο παιδί, ο Υιός του Ανθρώπου,

και δόθηκε στους πιστούς. Αυτός είναι ο Πατέρας

και ο Άρχοντας του μέλλοντος αιώνος

και ονομάζεται ο Άγγελος της Μεγάλης Απόφασης του Θεού,

αυτός ο Θεός είναι ο ισχυρός, αυτός

που κρατάει κάτω από την εξουσία του όλη την κτίση.

Ερμηνεία  

          Η Γέννηση του Χριστού από τον Αδάμ υποδηλώνει την κατά σάρκα γέννηση κι έτσι εκπληρώνεται το σχέδιο της Θείας Οικονομία.

          Οι προφητείες μιλούν «ὅτι παιδίον ἐγενήθη ἡμῖν … καὶ καλεῖται τὸ ὄνομα αὐτοῦ μεγάλης βουλῆς ἄγγελός» (Ησαϊα 9,6). Από αυτό το απόσπασμα εμπνεύστηκε ο υμνογράφος και έγραψε το τροπάριο αυτό, όπως και  στο Κοντάκιον του Όρθρου των Χριστουγέννων:«…δι’ ἡμᾶς γὰρ ἐγεννήθη, Παιδίον νέον, ὁ πρὸ αἰώνων Θεός».   «Υἱός φυράματος»   έγινε το «φύραμα», δηλαδή το ζυμάρι, ο άρτος της Θείας Κοινωνίας, που είναι ο Άρτος της Ζωής, ο οποίος εμπεριέχει και την ανθρώπινη και την Θεϊκή ουσία του Χριστού. Αυτός ο Άρτος έχει δοθεί στους πιστούς προς αγιασμό.

           Αυτό λοιπόν «το παιδίον», ο Υιός του Θεού, είναι συγχρόνως και «Ἄρχων τοῦ μέλλοντος αἰῶνος». Άρχων του κόσμου τούτου, ο κοσμοκράτωρ μπορεί να είναι προσωρινά και κατά παραχώρηση Θεού ο Διάβολος, όμως τον τελευταίο λόγο τον έχει ο Χριστός.

          Γιατί πάλι « καλεῖται Ἄγγελος τῆς μεγάλης Βουλῆς», ποια είναι η Μεγάλη Βουλή; Μεγάλη Βουλή είναι η Μεγάλη Απόφαση του Θεού για τη σωτηρία του ανθρώπου. Την Αλήθεια αυτή, που ήταν κεκαλυμμένη, την υπηρέτησαν οι προφήτες του Ισραήλ, την υπηρέτησαν οι φιλόσοφοι των αρχαίων Ελλήνων, αλλά την πραγματοποίησε ο Χριστός, αφήνοντας τα ουράνια παλάτια και τους Πατρικούς κόλπους του Θεού «εκένωσεν εαυτόν μορφήν δούλου λαβών», για να μας κάνει εμάς άρχοντες, βασιλόπουλα, κληρονόμους της ουράνιας βασιλείας.

 

ᾨδὴ ζ’ Ειρμός (Καταβασία)

 «Οἱ Παῖδες εὐσεβείᾳ συντραφέντες,

δυσσεβοῦς προστάγματος καταφρονήσαντες,

πυρὸς ἀπειλὴν οὐκ ἐκπτοήθησαν,

ἀλλ’ ἐν μέσῳ τῆς φλογὸς ἑστῶτες ἔψαλλον·

 Ὁ τῶν Πατέρων Θεός, εὐλογητὸς εἶ».

 

Απλή σύνταξη

«Οἱ Παῖδες συντραφέντες εὐσεβείᾳ,

καταφρονήσαντες δυσσεβοῦς προστάγματος,

οὐκ ἐκπτοήθησαν ἀπειλὴν πυρὸς,

ἀλλ’ ἑστῶτες ἐν μέσῳ τῆς φλογὸς ἔψαλλον·

Ὁ τῶν Πατέρων Θεός, εὐλογητὸς εἶ[10]».

 

Μετάφραση

Οι τρεις Παίδες που ανατράφηκαν με ευσέβεια

καταφρόνησαν τη βλάσφημη προσταγή

και δεν φοβήθηκαν την απειλή της φωτιάς,

αλλά αντίθετα στέκονταν στη μέση της φωτιάς και έψελναν:

«Θεέ  των πατέρων μας , είσαι δοξασμένος».

 

α΄ τροπάριον  ζ΄ Ωδής

Ποιμένες ἀγραυλοῦντες ἐκπλαγοῦς φωτοφανείας ἔτυχον·

 δόξα Κυρίου γὰρ αὐτούς  περιέλαμψε καὶ Ἄγγελος.

Ἀνυμνήσατε βοῶν ὅτι ἐτέχθη Χριστός,

ὁ τῶν Πατέρων Θεός, εὐλογητὸς εἶ.

 

Απλή σύνταξη

Ποιμένες ἀγραυλοῦντες ἔτυχον ἐκπλαγοῦς φωτοφανείας ·

δόξα γὰρ Κυρίου περιέλαμψε αὐτούς  καὶ Ἄγγελος βοῶν:

 Ἀνυμνήσατε ὅτι ἐτέχθη Χριστός

 ὁ τῶν Πατέρων Θεός, εὐλογητὸς εἶ.

 

Μετάφραση

Ποιμένες που έπαιζαν τους αυλούς τους στους αγρούς

τους περιέλουσε  εκπαύγλου ομορφιάς φωτοχυσία,

γιατί έλαμψε γύρω τους η δόξα του Κυρίου

και ο Άγγελος που τους φώναζε: Ανυμνήσετε τον Θεό,

γιατί γεννήθηκε ο Χριστός, ο Θεός των πατέρων μας,

που είναι ευλογημένος εις τους αιώνες.

 

 

Ερμηνεία

          Οι ποιμένες είναι οι πρώτοι  που αξιώθηκαν να ζήσουν αυτά τα θαυμαστά γεγονότα. Κι  αυτό για τέσσερις λόγους: Πρώτον, διότι ήταν απλοί και απονήρευτοι άνθρωποι, όπως συμβαίνει με τους ανθρώπους μακριά από τα αστικά κέντρα, όπου οι άνθρωποι δεν είναι τόσο αθώοι. Δεύτερον, διότι ο Χριστός έμελλε να γίνει και αυτός ποιμήν όχι αλόγων αλλά λογικών προβάτων. Τρίτον, διότι ήταν άνθρωποι της υπαίθρου, που τηρούσαν πιστά τις εντολές των προπατέρων τους. Τέταρτον, διότι ο Θεός ήθελε να δείξει ότι αγράμματοι άνθρωποι, ποιμένες κι αγρότες, μπορούν να γνωρίσουν τον Θεό καλύτερα από τους γραμματισμένους και τους σοφούς «ότι τα μωρά των ανθρώπων εξελέξατο ο Θεός ίνα τους σοφούς καταισχύνη», όπως λέγει ο απ. Παύλος.

          Αυτοί λοιπόν οι ταπεινοί βοσκοί και όχι άλλοι άνθρωποι ήταν πολύ τυχεροί, γιατί αξιώθηκαν να δουν  τον Νεογέννητο Χριστό και να ακούσουν τον αγγελικό ύμνο το «Δόξα εν υψίστοις Θεώ». Στο κατά Λουκά ευαγγέλιο έχουμε μια πολλή παραστατική περιγραφή των ποιμένων και των αγγγέλων: « Καὶ ποιμένες ἦσαν ἐν τῇ χώρᾳ τῇ αὐτῇ ἀγραυλοῦντες καὶ φυλάσσοντες φυλακὰς τῆς νυκτὸς ἐπὶ τὴν ποίμνην αὐτῶν καὶ ἄγγελος κυρίου ἐπέστη αὐτοῖς καὶ δόξα κυρίου περιέλαμψεν αὐτού, καὶ ἐφοβήθησαν φόβον μέγαν (Λουκά 2, 8»  

          Η φωτοχυσία, που περιέλουσε τους ποιμένες και δημιουργήθηκε και με την εμφάνιση των αγγέλων, οφείλεται στο δόξα του Κυρίου. Ο  Κύριος είναι το Φως του Κόσμου, αυτός που έκανε να λάμψουν τα ιμάτια των προφητών στην Μεταμόρφωση, αυτός που έκανε τους αγγέλους πάνω στο μνήμα να απαστράπτουν τα ιμάτιά τους.

 

 

β΄ τροπάριο   ζ΄ Ωδής

Ἐξαίφνης σὺν τῷ λόγῳ τοῦ Ἀγγέλου οὐρανῶν στρατεύματα,

Δόξα ἐκραύγαζον Θεῷ ἐν ὑψίστοις  ἐπὶ γῆς εἰρήνη,

ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία, Χριστὸς ἔλαμψεν.

Ὁ τῶν Πατέρων Θεός, εὐλογητὸς εἶ.

 

Απλή σύνταξη

Ἐξαίφνης σὺν τῷ λόγῳ τοῦ Ἀγγέλου στρατεύματα οὐρανῶν

ἐκραύγαζον: Δόξα Θεῷ ἐν ὑψίστοις,  ἐπὶ γῆς εἰρήνη,

ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία, Χριστὸς (γαρ) ἔλαμψεν.

Ὁ τῶν Πατέρων Θεός, εὐλογητὸς εἶ.

 

Μετάφραση

Και ξαφνικά με τον λόγο του Αγγέλου μαζεύτηκαν

ουράνια στρατεύματα, που έψαλαν το:

«Έρχεται δόξα στους ουρανούς, ειρήνη στη γη

και συγκατάβαση του Θεού στους ανθρώπους»,

γιατί διέλαμψε ο Χριστός, ο Θεός των Πατέρων μας,

που είναι ευλογημένος εις τους αιώνες.

 

 

Ερμηνεία

          Είναι πολύ χαρακτηριστική η σκηνή που περιγράφει πάλι ο ευαγγελιστής Λουκάς για την δοξολογία των αγγέλων: «καὶ ἐξαίφνης ἐγένετο σὺν τῷ ἀγγέλῳ πλῆθος στρατιᾶς οὐρανίου αἰνούντων τὸν θεὸν καὶ λεγόντων: Δόξα ἐν ὑψίστοις θεῷ καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία» (Λουκ.2,13-14)

          Οι άγγελοι, που μέχρι τότε δεν γνώριζαν τα κρυφά σχέδια του Θεού για την σωτηρία των ανθρώπων, χάρηκαν και αυτοί «χαράν μεγάλην», όταν ευαγγελίζονταν στους ποιμένες την γέννηση του Χριστού και  ένας από τους αγγέλους τους είπε: «ἰδοὺ  εὐαγγελίζομαι ὑμῖν χαρὰν μεγάλην, ἥτις ἔσται παντὶ τῷ λαῷ». Οι άγγελοι πονούσαν για το ξεστράτημά των ταλαίπωρων ανθρώπων και τους συμπονούσαν, αφού, όταν κάποιος άνθρωπος μετανοούσε, γίνονταν χαρά μεγάλη μεταξύ των αγγέλων στους Ουρανούς. Φανταστείτε τώρα τι χαρά πήραν, γιατί επιτέλους έρχονταν ο Σωτήρ Χριστός να σώσει τους ανθρώπους.

          Την σωτήρια έλευση του Χριστού μόνο οι άγγελοι μπορούσαν να εκτιμήσουν εκείνη την ώρα. Η ειρήνη, δηλαδή η συμφιλίωση της γης με τον Θεό, γίνονταν πραγματικότητα αλλά και η ευδοκία του Θεού, δηλαδή η απόφαση του Θεού για την σωτηρία τους,  έρχονταν στους ανθρώπους. Ο Θεός έλαμψε με την  παρουσία του πάνω στη γη και γι αυτό του πρέπει ύμνος, γιατί ενώ κατοικεί στους ουρανούς, δεν παύει  να ενδιαφέρεται και για τους ανθρώπους της γης. Ο Θεός λοιπόν των πατέρων μας είναι ευλογημένος και του πρέπει κάθε δοξολογία.

 

 

 

γ΄ τροπάριο  ζ΄ Ωδής

Ῥῆμα τὶ τοῦτο; εἶπον οἱ Ποιμένες: διελθόντες ἴδωμεν τὸ γεγονός,

 θεῖον Χριστόν. Βηθλεὲμ καταλαβόντες δέ

 σὺν τῇ τεκούσῃ προσεκύνουν ἀναμέλποντες·

ὁ τῶν Πατέρων Θεός, εὐλογητὸς εἶ. 

 

Απλή σύνταξη

Ῥῆμα τὶ τοῦτο; εἶπον οἱ Ποιμένες:

 διελθόντες ἴδωμεν τὸ γεγονός, θεῖον Χριστόν.

καταλαβόντες δέ Βηθλεὲμ προσεκύνουν σὺν τῇ τεκούσῃ

 ἀναμέλποντες: ὁ τῶν Πατέρων Θεός, εὐλογητὸς εἶ. 

 

Μετάφραση

Τι λόγος ήταν  κι αυτός που είπαν οι Ποιμένες:

Ας περάσουμε να δούμε τα θείο γεγονός, τον Θεό Χριστό.

και πηγαίνοντας στην Βηθλεέμ τον προσκύνησαν

μαζί με αυτήν που τον γέννησε, ψέλνοντας:

Ο Θεός των Πατέρων μας είναι ευλογημένος εις τους αιώνες.

 

 

Ερμηνεία

          Ο υμνογράφος ακολουθεί πιστά την εξιστόρηση του ευαγγελιστή Λουκά για ενέργειες που έκαναν οι ποιμένες για  να  εξακριβώσουν αυτό το μυστήριο γεγονός, όταν πληροφορήθηκαν σχετικά με αυτό. «καὶ ἐγένετο ὡς ἀπῆλθον ἀπ᾽ αὐτῶν εἰς τὸν οὐρανὸν οἱ ἄγγελοι, οἱ ποιμένες ἐλάλουν πρὸς ἀλλήλους, Διέλθωμεν δὴ ἕως Βηθλέεμ καὶ ἴδωμεν τὸ ῥῆμα τοῦτο τὸ γεγονὸς ὃ ὁ κύριος ἐγνώρισεν ἡμῖν. (Λουκά 2, 13-14). Οι ποιμένες ήταν καλής προαίρεσης, πίστεψαν στα λόγια του αγγέλου, αλλά ήθελαν και οι ίδιοι να εξακριβώσουν τα γεγονότα. Τα είδαν όλα, τα εξακρίβωσαν και δοξολόγησαν  τον Θεό λέγοντας:  «ὁ τῶν Πατέρων Θεός, εὐλογητὸς εἶ». Και δεν αρκέστηκαν μόνο σε αυτό, αλλά μετά την προσκύνησή τους διαλαλούσαν το γεγονός και στους άλλους ανθρώπους.

          Βηθλεέμ στα εβραϊκά σημαίνει «οίκος άρτου». Η νέα Βηθλεέμ, η εκκλησία, είναι ο οίκος του Θεού,  όπου κατοικεί μόνιμα ο Θεός, για να παρέχει στους ανθρώπους τον Άρτο της Ζωής, τον Χριστό. Γι  αυτό κι εμείς πρέπει σαν τους ποιμένες να τρέχουμε στην Νέα Βηθλεέμ, τον οίκο του Θεού, για μεταλαμβάνουμε του Άρτου της Ζωής.

 

 

ᾨδὴ η’ Ειρμός (Καταβασία)

«Θαύματος ὑπερφυοῦς ἡ δροσοβόλος, ἐξεικόνισε κάμινος τύπον·

 οὐ γὰρ οὓς ἐδέξατο φλέγει νέους, ὡς οὐδὲ πῦρ τῆς Θεότητος,

Παρθένου ἣν ὑπέδυ νηδύν· διὸ ἀνυμνοῦντες ἀναμέλψωμεν.

Εὐλογείτω ἡ κτίσις πᾶσα τὸν Κύριον

 καὶ ὑπερυψούτω, εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας».

 

Απλή σύνταξη

«Η δροσοβόλος κάμινος ἐξεικόνισε τύπον θαύματος ὑπερφυοῦς,

 οὐ γὰρ φλέγει νέους οὓς ἐδέξατο, ὡς οὐδὲ πῦρ τῆς Θεότητος,

νηδύν Παρθένου ἣν ὑπέδυ · διὸ ἀνυμνοῦντες ἀναμέλψωμεν.

Εὐλογείτω ἡ κτίσις πᾶσα τὸν Κύριον

 καὶ ὑπερυψούτω, εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας[11]».

 

Μετάφραση

Το δροσερό καμίνι προεικόνιζε τον τύπο ενός υπερφυσικού θαύματος,

γιατί δεν έκαψε τους νέους, που δέχτηκε.

Έτσι ούτε και το πυρ της Θεότητας έκαψε την κοιλιά της Παρθένου,

στην οποία μπήκε. Γι  αυτό κι εμείς ας ψάλλουμε με ύμνους:

«Ας δοξολογεί τον Κύριο όλη η κτίση και

ας τον υπερυψώνει σε όλους τους αιώνες».

 

 

α΄ τροπάριον  η΄ Ωδής

Ἕλκει Βαβυλῶνος ἡ θυγάτηρ παῖδας, δορυκτήτους Δαυΐδ,

ἐκ Σιὼν ἐν αὐτῇ, δωροφόρους πέμπει δέ, Μάγους παῖδας,

 τὴν τοῦ Δαυΐδ θεοδόχον θυγατέρα λιτανεύσοντα·

διὸ ἀνυμνοῦντες ἀναμέλψωμεν.

Εὐλογείτω ἡ κτίσις πᾶσα τὸν Κύριον,

καὶ ὑπερυψούτω, εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας.

 

Απλή σύνταξη

Η  θυγάτηρ Βαβυλῶνος

 έλκει δορυκτήτους[12] παῖδας Δαυΐδ ἐκ Σιὼν ἐν αὐτῇ,

 πέμπει δωροφόρους δέ Μάγους παῖδας

 λιτανεύσοντα τὴν θεοδόχον θυγατέρα τοῦ Δαυΐδ ·

διὸ ἀνυμνοῦντες ἀναμέλψωμεν:

πᾶσα ἡ κτίσις εὐλογείτω τὸν Κύριον

καὶ ὑπερυψούτω εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας.

 

Μετάφραση

Η θυγατέρα της Βαβυλώνας (οι Βαβυλώνιοι) σέρνει ως αιχμαλώτους

τα παιδιά του Δαυίδ από την Ιερουσαλήμ σ’ αυτήν,

 όμως τώρα στέλνει τα παιδιά των Μάγων,

για να φέρουν δώρα στον Χριστό και να παρακαλέσουν

την Θεοτόκο Θυγατέρα του Δαυίδ, γι  αυτό ας ψάλουμε:

«Ας δοξολογεί τον Κύριο όλη η κτίση και

ας τον υπερυψώνει σε όλους τους αιώνες».

 

 

Ερμηνεία

          Το τροπάριο αυτό αναφέρεται σε ιστορικά   της Βαβυλώνιας αιχμαλωσίας των Ισραηλιτών, η οποία περιγράφεται   στο βιβλίο του «Δανιήλ». Ο Ναβουχοδονόσορας, ο βασιλιάς της Βαβυλώνας, κατέλαβε την Ιερουσαλήμ, αιχμαλώτισε πολλούς Ισραηλίτες, άρπαξε πολλά ιερά σκεύη και τους θησαυρούς από τον Ναό του Σολομώντα και τα μετέφερε στα παλάτια του. Αργότερα γκρέμισε τον Ναό και τα τείχη της Ιερουσαλήμ. Σε αυτό το γεγονός αναφερεται ο στίχος «έλκει δορυκτήτους παῖδας Δαυΐδ ἐκ Σιὼν ἐν αὐτῇ».

Η θυγάτηρ Βαβυλώνος, ερμηνεύεται ποικιλοτρόπως αλλά όλοι συμφωνούν ότι είναι οι κάτοικοι της Βαβυλώνας. Εδώ γίνεται μια ωραία αντίθεση ανάμεσα στο η Βαβυλών  «έλκει δορυκτήτους[13] παῖδας Δαυΐδ ἐκ Σιὼν ἐν αὐτῇ», και στο  «πέμπει δωροφόρους Μάγους παῖδας», δηλαδή ενώ η Βαβυλώνα παλιότερα έσυραν στην αιχμαλωσία τα παιδιά της Σιών, τώρα στέλνει τους Μάγους για να φέρουν δώρα στη Σιών των Ισραηλιτών. Η κίνηση αυτή των Μάγων της Περσίας, στην οποία ανήκε και η Βαβυλώνα, έχει πολλαπλό συμβολικό χαρακτήρα. Πρώτον θέλει να δείξει πώς τα πράγματα αλλάζουν και η Βαβυλώνα, ενώ τότε έσερνε αιχμαλώτους στη χώρα της, τώρα στέλνει τους εκπροσώπους φέρνοντας βασιλικά δώρα, χρυσάφι για το χρυσάφι που πήρε ο Ναβουχοδονόσωρ από την Ιερουσαλήμ αναγνωρίζοντας τον Χριστό ως Βασιλέα, λιβάνι αναγνωρίζοντας τον Χριστό ως πραγματικό Θεό σε ατίθεση με τους Ισραηλίτες που υποχρεώνονταν να θυσιάσουν στους ψεύτικους ειδωλολατρικούς Θεούς, και τέλος σμύρνα σαν μελλοντικό νεκρό αλλά και τα χιλιάδες θύματα των Ισραηλιτών στην Βαβυλώνια αιχμαλωσία.

 

 

β΄ τροπάριο  η΄ Ωδής

Ὄργανα παρέκλινε τὸ πένθος ᾠδῆς·

οὐ γὰρ ᾗδον ἐν νόθοις οἱ παῖδες Σιών, Βαβυλῶνος λύει δέ,

 πλάνην πᾶσαν καὶ μουσικῶν, ἁρμονίαν Βηθλεὲμ ἐξανατείλας Χριστός·

 διὸ ἀνυμνοῦντες ἀναμέλψωμεν.

Εὐλογείτω ἡ κτίσις πᾶσα τὸν Κύριον,

καὶ ὑπερυψούτω, εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας.

 

Απλή σύνταξη

Τὸ πένθος παρέκλινε τα όργανα ᾠδῆς·

οἱ παῖδες Σιών γὰρ οὐ ᾗδον ἐν νόθοις,
ἐξανατείλας δέ Χριστός Βηθλεὲμ λύει

πλάνην πᾶσαν καὶ ἁρμονίαν μουσικῶν Βαβυλῶνος

διὸ ἀνυμνοῦντες ἀναμέλψωμεν:

Πᾶσα η κτίσις εὐλογείτω τὸν Κύριον,

καὶ ὑπερυψούτω εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας.

 

Μετάφραση

Το πένθος των Ισραηλινών στην Βαβυλώνα

τους έκανε να αφήσουν κατά μέρος τα όργανα των ψαλμών,

γιατί τα παιδιά της Σιών (Ιερουσαλήμ) δεν έψελναν σε ξένες πατρίδες.

Με την ανατολή του όμως  (την γέννηση) ο Χριστός παραλύει

κάθε πλάνη και κάθε  μελωδία των μουσικών οργάνων της Βαβυλώνας.

Γι  αυτό ας ψάλλουμε ξανά (μαζί με τους Τρεις Παίδες):

 Ολόκληρη η πλάση ας υμνεί τον Κύριο

και ας τον δοξολογεί  όλους τους αιώνες.

 

 

Ερμηνεία

          Το τροπάριο αυτό είναι εμπνευσμένο από την περιγραφή της Βαβυλώνιας αιχμαλωσίας των Ισραηλιτώντν οποία διαβάζουμε στον 136 ψαλμό.  Προσέξτε το: «Επί τῶν ποταμῶν Βαβυλῶνος ἐκεῖ ἐκαθίσαμεν καὶ ἐκλαύσαμεν ἐν τῷ μνησθῆναι ἡμᾶς τῆς Σιών. 2 ἐπὶ ταῖς ἰτέαις ἐν μέσῳ αὐτῆς ἐκρεμάσαμεν τὰ ὄργανα ἡμῶν·  4 πῶς ᾄσωμεν τὴν ᾠδὴν Κυρίου ἐπὶ γῆς ἀλλοτρίας;…  (Ψαλμός 136,1-4 και 8-9). Το πένθος των Ισραηλιτών στην Βαβυλώνια αιχμαλωσία ήταν τόσο μεγάλο, ώστε δεν είχαν όρεξη να πιάσουν τα όργανα και να αρχίσουν να παίζουν και να ψέλνουν τον Κύριο, ο οποίος τώρα τους τιμωρεί για την απιστία τους.

          Το σκηνικό αλλάζει με την ανατολή του Νοητού Ήλιου, του Χριστού, ο οποίος και διέλυσε κάθε ειδωλολατρικη πλάνη και σταμάτησε κάθε αμαρτωλή μουσική της Βαβυλώνας, δηλαδή του αμαρτωλού αυτού κόσμου. Και εκείνη η αμαρτωλή μουσική σταμάτησε αλλά άρχισε μια άλλη ουράνια μουσική, αρχής γενομένης από την μουσική των Αγγέλων πάνω στη φάτνη στην Καινή Διαθήκη και από τη μουσική του Ύμνου που έψελναν οι Τρείς Παίδες μέσα στη φωτιά και η οποία ανυμνούσε τον Κτίστη και Δημιουργό των απάντων και γι  αυτό πρέπει να συμμετέχει σε αυτόν τον ύμνο όλη η κτίση: « διὸ ἀνυμνοῦντες ἀναμέλψωμεν: Πᾶσα η κτίσις εὐλογείτω τὸν Κύριον καὶ ὑπερυψούτω εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας»..

 

 

 

γ΄ τροπάριο  η΄ Ωδής

Σκῦλα Βαβυλὼν τῆς Βασιλίδος Σιών  καὶ δορύκτητον ὄλβον ἐδέξατο, θησαυροὺς Χριστός, ἐν Σιὼν δὲ ταύτης, καὶ Βασιλεῖς σὺν ἀστέρι ὁδηγῷ, ἀστροπολοῦντας ἕλκει· διὸ ἀνυμνοῦντες ἀναμέλψωμεν· Εὐλογείτω ἡ κτίσις πᾶσα τὸν Κύριον, καὶ ὑπερυψούτω,

εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας. 

 

Απλή σύνταξη

Βαβυλὼν ἐδέξατο σκῦλα τῆς Βασιλίδος Σιών καὶ δορύκτητον ὄλβον,

Χριστός δὲ ἕλκει θησαυροὺς ταύτης ἐν Σιὼν

καὶ Βασιλεῖς ἀστροπολοῦντας σὺν ἀστέρι ὁδηγῷ,

διὸ ἀνυμνοῦντες ἀναμέλψωμεν·

Εὐλογείτω ἡ κτίσις πᾶσα τὸν Κύριον,

καὶ ὑπερυψούτω, εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας. 

 

Μετάφραση

Η Βαβυλώνα δέχτηκε τα λάφυρα της Βασίλισσας Σιών (Ιερουσαλήμ)

και τον πλούτο της που τον κατέκτησε με τα όπλα.

Όμως ο Χριστός κάνει να έρθουν από αυτήν στην Σιών

θησαυροί  και βασιλιάδες  αστρονόμοι με αστέρι για οδηγό.

Γι  αυτό ας ψάλλουμε: Ολόκληρη η πλάση ας υμνεί τον Κύριο

και ας τον δοξολογεί  όλους τους αιώνες.

 

 

Ερμηνεία

Το τροπάριο αυτό σχετίζεται με το προηγούμενο και αναφέρεται στα ίδια γεγονότα. Η Βαβυλώνα δέχτηκε τα λάφυρα και τον πλούτο της Σιών, δηλαδή της Ιερουσαλήμ πρωτεύουσας του Ισραήλ, αλλά τώρα ο Χριστός με την Γέννησή του ελκύει του θησαυρούς της  Βαβυλώνας στην Σιών, τους οποίους  προσφέρουν οι Μάγοι, οι  Βασιλιάδες της Βαβυλώνας. Οι Μάγοι ασχολούνταν με την αστρονομία και  εκπροσωπούσαν όλους τους διανοουμέννους της Περσίας και γενικά όλους τους Πέρσες. Η προσφορά των δώρων από τους Βασιλιάδες Μάγους θεωρείται από τον υμνογράφο ως συμβολική και αποτελεί ένδειξη μιας κάποιας μεταμέλειας και μιας διάθεσης επανόρθωσης των κακών που προκάλεσαν με την αιχμαλωσία των Ισραηλιτών στην Βαβυλώνα. Υπόψη ότι η Βαβυλώνα ανήκε  στην Περσία, από την οποία ήρθαν οι Μάγοι με οδηγό ένα αστέρι.

 

 

ᾨδὴ θ’ Ειρμός (Καταβασία)

 

Μεγάλυνον ψυχή μου, τὴν τιμιωτέραν,

καὶ ἐνδοξοτέραν τῶν ἄνω στρατευμάτων.
«Μυστήριον ξένον ὁρῶ καὶ παράδοξον! οὐρανὸν τὸ Σπήλαιον,

 θρόνον Χερουβικόν τὴν Παρθένον, τὴν φάτνην χωρίον,

ἐν ᾧ ἀνεκλίθη ὁ ἀχώρητος, Χριστὸς ὁ Θεός·

ὃν ἀνυμνοῦντες μεγαλύνομεν».

 

Απλή σύνταξη

Μεγάλυνον ψυχή μου, τὴν τιμιωτέραν, καὶ ἐνδοξοτέραν τῶν ἄνω στρατευμάτων.

«Ορῶ Μυστήριον ξένον καὶ παράδοξον!

οὐρανὸν τὸ Σπήλαιον, θρόνον Χερουβικόν τὴν Παρθένον,

τὴν φάτνην χωρίον, ἐν ᾧ ἀνεκλίθη ὁ ἀχώρητος, Χριστὸς ὁ Θεός·

ὃν ἀνυμνοῦντες μεγαλύνομεν».

 

Μετάφραση

Βλέπω ένα μυστήριο, παράξενο και παράδοξο!

Το σπήλαιο να γίνεται ουρανός,  η Παρθένος χερουβικός θρόνος,

και η φάτνη ο τόπος όπου ξάπλωσε αυτός που δεν χωράει πουθενά,

δηλαδή ο Χριστός και Θεός μας, τον οποίο οι πιστοί υμνολογώντας μεγαλύνουμε.

 

 

α΄ τροπάριον

Μεγάλυνον ψυχή μου, τὸν ἐκ τῆς Παρθένου, Θεὸν σαρκὶ τεχθέντα.

Ἐξαίσιον δρόμον ὁρῶντες οἱ Μάγοι ἀσυνήθους νέου ἀστέρος ἀρτιφαοῦς, οὐρανίου ὑπερλάμποντος, Χριστὸν Βασιλέα ἐτεκμήραντο

 ἐν γῇ γεννηθέντα Βηθλεέμ, εἰς σωτηρίαν ἡμῶν.

 

Απλή σύνταξη

Μεγάλυνον ψυχή μου, τὸν ἐκ τῆς Παρθένου, Θεὸν σαρκὶ τεχθέντα.

Οἱ Μάγοι ὁρῶντες εξαίσιον δρόμον ἀσυνήθους νέου ἀστέρος ἀρτιφαοῦς, οὐρανίου ὑπερλάμποντος ἐτεκμήραντο Χριστὸν Βασιλέα

 γεννηθέντα ἐν γῇ Βηθλεέμ εἰς σωτηρίαν ἡμῶν.

 

Μετάφραση

Δόξασε, ψυχή μου, αυτόν που προήλθε από την Παρθενο,

τον Θεό που γεννήθηκε με σάρκα

Οι Μάγοι βλέποντας την παράξενη τροχιά

ενός ασυνήθιστου νέου αστεριού,

που  πρόσφατα φάνηκε στον ουρανό και είχε εξαιρετική λάμψη

έβγαλαν τον συμπέρασμα ότι στην Βηθλεέμ

γεννήθηκε ο Βασιλέας Χριστός για την σωτηρία μας.

 

 

Ερμηνεία

          Εδώ τονίζεται η σχέση του αστεριού και με του Μάγους και τον Χριστό. Και πρώτα πρώτα ποια είναι τα χαρακτηριστικά αυτού του αστεριού. Το αστέρι ήταν ασυνήθιστο, πρωτοεμφανιζόμενο, λαμπερό και ακολουθούσε έναν παράξενο δρόμο.  Οι αστρονόμοι επιστήμονες που εξέτασαν την περίπτωση αυτού του αστεριού καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι αυτό το αστέρι  δεν ήταν ένα συνηθισμένο αστέρι, όπως όλα τα άλλα, γιατί:

1. Πότε κινούνταν και πότε σταματούσε ανάλογα με τις κινήσεις των Μάγων.
2. Ηταν τόσο χαμηλά ώστε μπορούσε να οδηγήσει τους Μάγους δείχνοντας τον δρόμο, ενώ τα συνηθισμένα αστέρια είναι ψηλά και δεν μπορούν να κάνουν κάτι περόμοιο.
3. Ήταν τόσο λαμπερό, ώστε σκέπαζε όλα τα αστέρια και φαίνονταν ακόμη και την ημέρα.

Επομένως δεν πρόκειται για ένα φυσικό φαινόμενο αλλά για ένα υπερφυσικό. Γι  αυτό υπάρχουν διάφορες ερμηνείες των πατέρων, ότι ήταν ένα άγγελος ή ήταν ο ίδιος ο Χριστός ή παρουσιάστηκε ένα αστέρι με αυτά τα χαρακτηριστικά. Οι Μάγοι ήταν οι αστρονόμοι, οι σοφοί εκείνης της εποχής. Τέτοιο πράγμα δεν είχαν ξαναδεί και το συνδύαζαν και με άλλες γραπτές πηγές που μιλούσαν για ένα βασιλιά που θα γεννηθεί, γι αυτό  και θέλησαν να εξεκριβώσουν τι αστέρι ήταν αυτό.

 

 

 

β΄ τροπάριο  θ΄ Ωδής

Μεγάλυνον ψυχή μου, τὸν ἐν τῷ Σπηλαίῳ, τεχθέντα Βασιλέα.

Νεηγενὲς Μάγων λεγόντων, παιδίον Ἄναξ, οὗ ἀστὴρ ἐφάνη, ποῦ ἐστίν;

εἰς γὰρ ἐκείνου προσκύνησιν ἥκομεν· μανεὶς ὁ Ἡρῴδης ἐταράττετο, Χριστὸν ἀνελεῖν, ὁ θεομάχος φρυαττόμενος.

 

Απλή σύνταξη

Μεγάλυνον, ψυχή μου, τὸν ἐν τῷ Σπηλαίῳ, τεχθέντα Βασιλέα.

Μάγων λεγόντων ποῦ ἐστίν νεηγενὲς παιδίον Ἄναξ, οὗ ἀστὴρ ἐφάνη;

ἥκομεν γὰρ εἰς προσκύνησιν ἐκείνου · μανεὶς ὁ Ἡρῴδης ἐταράττετο

 ὁ θεομάχος φρυαττόμενος[14]  Χριστὸν ἀνελεῖν.

 

Μετάφραση

 

Δόξασε, ψυχή μου, τον Βασιλιά που γεννήθηκεστην φάτνη.

Όταν οι Μάγοι ρωτούσαν πού είναι το νεογέννητο παιδί,

ο νέος βασιλιάς, όπου εμφανίστηκε το αστέρι,

γιατί λέγανε ότι εμείς ήρθαμε να  τον προσκυνήσουμε,

τότε ο Ηρώδης μανιασμένος ταράχτηκε, γιατί ο θεομάχος

λυσσομανούσε και  ήθελε να σκοτώσει τον Χριστό.

 

 

Ερμηνεία

Εδώ έχουμε δύο που ψάχνουν για τον Χριστό, οι Μάγοι και ο Ηρώδης, αλλά ο καθένας για διαφορετικό σκοπό.

Οι Μάγοι ήταν γνώστες του υπερφυσικού εκείνου φαινομένου, της εμφάνισης νέου ασυνήθιστου αστεριού, και συνειδητά έψαχναν να βρουν έναν νέο βασιλιά, για  να τον προσκυνήσουν, γιατί αυτός ο βασιλιάς  δεν ήταν όπως οι άλλοι.

Αντίθετα ο Ηρώδης δεν γνώριζε ποιος ήταν αυτός ο νέος βασιλιάς και επειδή φοβόταν  μηπως  του πάρει την βασιλεία, αφοσιώθηκε στο να βρει αυτό το νέο παιδί, να το εξοντώσει κι έτσι να μην κινδυνεύει.

Ακόμη απέναντι στην ευλάβεια των Μάγων που ήρθαν για να το προσκυνήσουν αντιπαρατίθεται η θεομαχία του Ηρώδη, ο οποίος εξεμάνη και λυσσούσε, για να το εξοντώσει.

 

 

γ΄ τροπάριο θ΄ Ωδής

 

Μεγάλυνον ψυχή μου, τῶν ὑπὸ τῶν Μάγων, Θεὸν προσκυνηθέντα.

Ἠκρίβωσε χρόνον Ἡρῴδης ἀστέρος, οὗ ταῖς ἡγεσίαις οἱ Μάγοι

ἐν Βηθλεέμ, προσκυνοῦσι Χριστῷ σὺν δώροις·

ὑφ’ οὗ πρὸς Πατρίδα ὁδηγούμενοι,

 δεινὸν παιδοκτόνον, ἐγκατέλιπον παιζόμενον. 

 

Απλή σύνταξη

Μεγάλυνον ψυχή μου, τόν ὑπὸ τῶν Μάγων, Θεὸν προσκυνηθέντα.

Ἡρῴδης ηκρίβωσε χρόνον ἀστέρος, οὗ ταῖς ἡγεσίαις οἱ Μάγοι

προσκυνοῦσι Χριστῷ ἐν Βηθλεέμ σὺν δώροις·

ὑφ’ οὗ ὁδηγούμενοι πρὸς Πατρίδα

ἐγκατέλιπον παιζόμενον δεινὸν παιδοκτόνον,

 

Μετάφραση

Δόξασε, ψυχή μου, τον Θεό που προσκύνησαν οι Μάγοι.

Ο Ηρώδης εξακρίβωσε τον χρόνο που εμφανίστηκε το αστέρι,

με τις οδηγίες  του οποίου οι Μάγοι ήρθαν στην Βηθλεέμ

και προσκύνησαν προσφέροντας στον Χριστό δώρα.

Από το ίδιο αστέρι καθοδηγούμενοι ξαναγύρισαν στην πατρίδα τους

αφήνοντας τον στυγνό παιδοκτόνο να περιπαίζεται.

 

 

Ερμηνεία

Οι Μάγοι ήθελαν να εξακριβώσουν πού γεννήθηκε το νέο παιδί, ο νέος βασιλιάς, για να το προσκυνήσουν. Αυτήν την εξακρίβωση την ζήτησε από του Μάγους και ο Ηρώδης, ο βασιλιάς, όχι για να το προσκυνήσει, όπως οι Μάγοι, αλλά για να το σφάξει. Και επειδή δεν μπόρεσε να εξακριβώσει από τους Μάγους την ημερομηνία της Γέννησης του Χριστού έφτασε στο σημείο να σφάξει δέκα τέσσερις χιλιάδες αθώα νήπια. Υπολόγισε ότι το νέο παιδί πρέπει να ήταν μέχρι δύο ετών, από τότε που είχαν έρθει οι Μάγοι  και έτσι έσφαξε όλα τα νήπια μέχρι δύο ετών. Για αυτήν την θηριωδία του λέγεται όι δεν είχε καλό τέλος, αφού τον βρήκαν χίλιες δυο αρρώστιες και βάσανα.

Ο αριθμός είναι συμβολικός αλλά και το γεγονός επίσης συμβολικό. Όπως δηλαδή ο Φαραώ έσφαξε τα παδιά των Ισραηλιτών αλλά διασώθηκε ένα παιδί, ο Μωυσής, που τους έσωσε από την Αιγυπτιακή σκλαβιά, έτσι και ο Ηρώσης έσφραξε όλα τα νήπια παιδιά των Ισραηλιτών, αλλά διασώθηκε ο Χριστός, που τους  έσωσε   από την πνευματική σκλαβιά.

Η πονηριά του Ηρώδη, με το να δείξει επιφανειακό ενδιαφέρον για τον νέο βασιλιά, δεν τον βοήθησε να πετύχει τον στόχο του. Και ενώ πίστευε ότι ξεγέλασε του Μάγους με αυτήν την προσποίησή του, τελικά οι Μάγοι τον ξεγέλασαν φεύγοντας «δι’ άλλης οδού» προς την πατρίδα τους αφήνοντας τον Ηρώδη να περιμένει άσκοπα.

[1] Της αμείνω αντί αμείνονος με παράλειψη του –νος και μετατροπή του άλλου –ο σε –ω, όπως Μίνως – Μίνω. Το ίδιο και στο επόμενο τροπάριο : της  χείρω (χείρονος) σαρκός.

[2] Κατά  λέξη: έτυχε να ευνοηθεί από  μια δεύτερη καλύτερη έμπνευση, να του δοθεί η αθάνατη ψυχή.

[3] διαρτία (δια+άρτιος= διαρτιώ) = διάπλαση, ενώ δι-αρτώ (δια+αρτώ)= εξ-αρτώ, κρεμώ

[4] φύτλη = φύτρα, γενιά, φυλή, γένος.

[5] Βασίλεια (ως επίθετο) Βηθλεέμ = βασιλική Βηθλεέμ

[6]  «Δόξα τῇ δυνάμει σου Κύριε» είναι το εφύμνιο της δ΄Ωδής.

[7] Προνομεύω   (προ+νομή) =αρπάζω, κατατρώγω, ληστεύω, λεηλατώ, ερημώνω

[8] Πόκος =  τούφα ακατέργαστου μαλλιού προβάτου.

[9] Φύραμα = νερό και αλεύρι, ζυμάρι

[10]  «Ὁ τῶν Πατέρων Θεός, εὐλογητὸς εἶ» είναι το εφύμνιο της ζ΄ Ωδής.

[11]  «Εὐλογείτω ἡ κτίσις πᾶσα τὸν Κύριον

 καὶ ὑπερυψούτω, εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας»  είναι το εφύμνιο της η΄ Ωδής, γνωστό από την η΄  βιβλική Ωδή.

[12] δορύκτητος = αυτός που αποκτήθηκε με το δόρυ, ο αιχμάλωτος πολέμου

[13] δορύκτητος = αυτός που αποκτήθηκε με το δόρυ, ο αιχμάλωτος πολέμου

[14] Φρυάττομαι = φυσομανώ για τα ζώα, λυσσομανώ για τους ανθρώπους από ανυπομονησία\

ΠΗΓΗ: https://www.pemptousia.gr/2025/12/asmatikos-kanonas-ton-christougennon/