Μανόλης Χατζηγιακουμής:

 ο φίλος της γλώσσας και της Οκταηχίας

Σωτήριος Δεσπότης, Δρ Μουσικολογίας-Συνθέτης

26 Φεβρουαρίου 2024

Με καταγωγή από την περιοχή Ασφενδιού της Κω ο κλασικός φιλόλογος και ερευνητής της μουσικής μας πατριδογνωσίας Μανόλης Χατζηγιακουμής ταξιδεύει στη χαρά της Αναστάσεως. Με ένα εύρωστο συγγραφικό έργο αποχαιρετά μαθητές που επί σειρά ετών δίδαξε στην ιδιωτική εκπαίδευση καθώς και το ερευνητικό κοινό που εντρυφεί τόσο σε κείμενα των Ομήρου, Διονυσίου Σολωμού και Κωστή Παλαμά όσο και στα της πατρώας μας μουσικής κληρονομιάς.

 

Σπούδασε στη φιλοσοφική σχολή του ΕΚΠΑ εκπονώντας διδακτορική διατριβή στο έργο του εθνικού μας ποιητή Διονυσίου Σολωμού. Διατριβή που αποτελεί σημείο αναφοράς στην επιστήμη της φιλολογίας. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι τη διατριβή του ανέλαβε το ίδιο το πανεπιστήμιο να εκτυπώσει και διακινήσει.

Ασχολήθηκε διεξοδικά με την ποίηση του Κωστή Παλαμά και με τη μετάφραση της Ομήρου Οδύσσειας, ενώ παράλληλα μελετά και την παραδοσιακή μουσική του τόπου του προσφέροντάς μας το πόνημά του «Μουσικός θησαυρός της Κω» συνοδεία ηχητικών ντοκουμέντων. Την περίοδο αυτή ξεκινά- είμαστε γύρω στα 1970- να μελετά συστηματικά χειρόγραφα της εκκλησιαστικής μας μουσικής. Οι σπουδές που πραγματοποίησε τόσο στο γνωστικό αντικείμενο της βυζαντινής όσο και της ευρωπαϊκής μουσικής του εξασφάλισαν μία σφαιρική γνώση περί της δυτικής και ανατολικής μουσικής. Του πιστοποίησαν τη σημασία που έχει η ψαλτική μας κληρονομιά στην καθημερινότητα του νεο-Έλληνα. Έτσι, δόθηκε με όλες του τις δυνάμεις στην έρευνα χειρογράφων μη λογαριάζοντας χιλιομετρικές αποστάσεις και χρηματικά κόστη.

Ο πρώτος καρπός των ερευνών του που προσφέρει στο χώρο της ψαλτικής τέχνης και επιστήμης παρουσιάζεται το 1975 με τίτλο «Μουσικά Χειρόγραφα Τουρκοκρατίας (1453-1832)» όπου μας παρουσιάζει άγνωστα μουσικά χειρόγραφα και έναν σημαντικότατο κατάλογο μελοποιών και μελών.

Στα 1980 στο πόνημά του «Χειρόγραφα Εκκλησιαστικής Μουσικής (1453-1820)» μας προσφέρει το «Σχεδίασμα ιστορίας» –αυτόνομη έκδοσή του μας χάρισε το 1999 με τίτλο: «Η εκκλησιαστική μουσική του ελληνισμού μετά την Άλωση (1453-1820)»- με συνοδευτικό δίσκο βινυλίου, όπου ο Άρχων Πρωτοψάλτης Θρασύβουλος Στανίτσας ερμηνεύει μέλη που βρίσκονται στο εκδοθέν έργο σε χειρόγραφη μορφή.

Στη λογική του βιβλίου του αυτού, όπου η χειρόγραφη παράδοση συναντά την πράξη θα δημιουργήσει τις σειρές «Μνημεία Εκκλησιαστικής Μουσικής», «Σύμμεικτα Εκκλησιαστικής Μουσικής» και τη σειρά «Αρχείον Εκκλησιαστικής Μουσικής». Τρεις σειρές ηχογραφημάτων ανεκτίμητης αξίας τόσο για την ψαλτική όσο και για την ερευνητική κοινότητα της βυζαντινής μουσικολογίας μιας και ο-η ενδιαφερόμενος-η έχει τη δυνατότητα μελετώντας τα μουσικά κείμενα ταυτόχρονα να ακούει τα ηχογραφήματά τους και να εντρυφεί στον πλουραλισμό των ερμηνευτικών ταυτοτήτων που κρύβουν τα σημαδόφωνα και οι μουσικές θέσεις μέσα στην περιγραφικότητα της παρασημαντικής. Προσφέρει τη δυνατότητα να εντρυφήσουμε στις ηχοπαλέτες των όσων διαστηματικά κρύβουν τα γένη της βυζαντινής μελωδίας και οι ιστορικές περίοδοι εξέλιξης της ψαλτικής μας ιστορίας.

Μέσα από τα έργα του ο Χατζηγιακουμής τονίζει τη σημασία που έχει η εξήγηση των  εκκλησιαστικών μελών στο σήμερα. Για αυτόν οι εξηγήσεις είναι βίοι παράλληλοι με τις ομηρικές του μεταφράσεις. Βιώνει τη μουσική ως σειρά μουσικο-γλωσσολογικών μοντέλων καταγραφής, διάσωσης και διάδοσης του πολιτισμού μας. Ενώνει το ποιητικό με το μουσικό στοιχείο και αναζωογονεί την «πτωτική» ιδέα που κάποιοι έχουν για τα της ψαλτικής μας κληρονομιάς στο σήμερα.

Τονίζει το μουσικό χθες στο μουσικό γίγνεσθαι του σήμερα για να έχουμε και αύριο την ψαλτική μας ζωντανή!

Κοιμήσου ήσυχος. Πρόσφερες πολλά στον αμπελώνα Του. Τα δοθέντα τάλαντα τα αύξησες με γεωμετρική πρόοδο. Η βράβευσή σου από την Ακαδημία Αθηνών το 2005 καθώς και η βράβευσή σου από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας το 2018 ήταν μία ελάχιστη αναγνώριση στο μνημειώδες σου έργο. Είμαι βέβαιος όμως, πως το καμάρι σου είναι η πρόοδος των μαθητών σου και η συνδρομή σου στη σύγχρονη και μέλλουσα έρευνα.

ΠΗΓΗ: https://www.pemptousia.gr/2024/02/manolis-chatzigiakoumis-o-filos-tis-glossas-ke-tis-oktaichias/