Η Υπαπαντή του Κυρίου είναι ένας σταθμός της σωτήριας πορείας του Χριστού επί της γης και συγχρόνως ένα γεγονός πολύ σημαντικό, παρόλο ότι μόνο ο Ευαγγελιστής Λουκάς αναφέρει το γεγονός αυτό. Η Υπαπαντή του Κυρίου είναι το τρίτο μεγάλο γεγονός του Δωδεκαημέρου και με αυτό κλείνει το εορταστικό πρόγραμμα της εκκλησίας.
Στο πρόσωπο του Χριστού, που γίνεται δεκτός στο ναό από τον προφήτη Συμεών, συναντώνται οι δύο κόσμοι, η Παλαιά Διαθήκη με την Καινή, η παλαιά θρησκεία με την νέα, ο παλαιός Μωσαϊκός Νόμος με το νέο Νόμο του Ευαγγελίου.
Με μεγαλοπρέπεια ο υμνωδός περιγράφει το γεγονός στα μεγαλυνάρια της θ ΄ Ωδής του Κανόνα της Υπαπαντής, γραμμένος στον γ΄ ήχο, που είναι μεγαλειώδης, θριαμβευτικός, ο πιο κατάλληλος για την υποδοχή του Βασιλέως των βασιλέων:
Ἀκατάληπτόν ἐστι, τό τελούμενον ἐν σοί,
κα;i Ἀγγέλοις καί βροτοῖς,Μητροπάρθενε ἁγνή.
Ἀγκαλίζεται χερσίν, ὁ Πρεσβύτης Συμεών,
τόν τοῦ νόμου Ποιητήν, καί Δεσπότην τοῦ παντός.
Νῦν ἀπόλυσιν ζητῶ, ἀπό σοῦ τοῦ Πλαστουργοῦ,
ὅτι εἶδόν σε Χριστέ, τό σωτήριόν μου φῶς.
Οι Εβραίοι όφειλαν σύμφωνα με τον Μωσαϊκό Νόμο να αφιερώνουν στο Θεό το πρωτότοκο αρσενικό παιδί, όταν γίνονταν σαράντα ημερών. Αν δεν ήθελαν να το αφιερώσουν, έκαναν μια θυσία ένα μοσχαράκι, ένα αρνάκι ή ένα ζευγάρι περιστέρια ή τρυγόνια, ανάλογα με την οικονομική τους δύναμη.
Το αξιοσημείωτο στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι πως η Παναγία, αν και συνέλαβε τον Χριστό ασπόρως και υπερφυσικώς, χωρίς να υπάρξει σαρκική επαφή, αλλά με την παρουσία και μόνο του Αγίου Πνεύματος, ωστόσο δέχεται να εμφανιστεί στο Ναό, για να λάβει τον καθαρισμό από την διαδικασία της γεννήσεως, αλλά και να προσφέρει θυσία για τον Υιό της, παρόλο που ο ίδιος τελικά θα προσφερθεί ως θυσία. Δεν υπήρχε ανάγκη καθαρισμού, αλλά ήταν έργο υπακοής και με αυτή διόρθωνε την πράξη της παρακοής των Πρωτοπλάστων και απάλλασσε το ανθρώπινο γένος από την ευθύνη αυτής της παρακοής.
Η περίοδος της Υπαπαντής αρχίζει από τις 15 Ιανουαρίου, οπότε αρχίζει και ψέλνεται η Καταβασία της Υπαπαντής. Στην περιώνυμο εορτή της 2 Φεβρουαρίου ψέλνεται ο Κανόνας της Υπαπαντής και από 3 έως 9 Φεβρουαρίου ψέλνεται και πάλι η Καταβασία της Υπαπαντής. Εμείς θα ασχοληθούμε μόνο με τα οκτώ τροπάρια της Καταβασίας της Υπαπαντής, δηλαδή τους οκτώ ειρμούς, τα οκτώ πρώτα τροπάρια των Ωδών του Κανόνα της Υπαπαντής, και όχι με ολόκληρο τον Κανόνα, ο οποίος έχει εννιά (οκτώ) Ωδές και 32 τροπάρια.
Καταβασία της Υπαπαντής, ποίημα Κοσμά του μοναχού
Ὠδή α’. Ἦχος γ’.
Χέρσον ἀβυσσοτόκον πέδον ἥλιος, ἐπεπόλευσέ ποτε·
ὡσεί τεῖχος γάρ ἐπάγη, ἑκατέρωθεν ὕδωρ, λαῷ πεζοποντοποροῦντι,
καί θεαρέστως μέλποντι· ᾌσωμεν τῷ Κυρίῳ, ἐνδόξως γάρ δεδόξασται
Απλή σύνταξη
Ήλιος ἐπεπόλευσέ ποτε Χέρσον ἀβυσσοτόκον πέδον, ·
ὡσεί τεῖχος γάρ ἐπάγη, ἑκατέρωθεν ὕδωρ λαῷ πεζοποντοποροῦντι,
καί θεαρέστως μέλποντι· ᾌσωμεν τῷ Κυρίῳ, ἐνδόξως γάρ δεδόξασται
Μετάφραση
Κάποτε ο ήλιος περιπλανήθηκε στο στεγνό βυθό μιας θάλασσας
που εγκυμονούσε τον κίνδυνο να ξαναγίνει άβυσσος θάλασσας
και το νερό πάγωσε σαν τείχος δεξιά και αριστερά
για έναν λαό που πέρασε πεζός τον πάτο της θάλασσας
και έψελνε ψαλμούς ευχάριστους στο Θεό:
Ας ψάλουμε τον Κύριο, γιατί είναι δοξασμένος.
Ὠδή γ΄
Τό στερέωμα, τῶν ἐπί Σοί πεποιθότων, στερέωσον Κύριε,
τήν Ἐκκλησίαν, ἣν ἐκτήσω, τῷ τιμίῳ Σου αἵματι.
Απλή σύνταξη
Κύριε, τό στερέωμα τῶν ἐπί Σοί πεποιθότων,
στερέωσον τήν Ἐκκλησίαν, ἣν ἐκτήσω τῷ τιμίῳ Σου αἵματι.
Μετάφραση
Κύριε, εσύ που είσαι το στερέωμα όσων έχουν στηρίξει την πεποίθησή τους σε Σένα, στερέωσε και την Εκκλησία, την οποία απέκτησες (έκτισες) με το τίμιο αίμα σου.
Ὠδή δ’.
Ἐκάλυψεν οὐρανούς, ἡ ἀρετή Σου Χριστέ·
τῆς κιβωτοῦ γάρ προελθών, τοῦ ἁγιάσματός Σου, τῆς ἀφθόρου Μητρός,
ἐν τῷ ναῷ τῆς δόξης Σου, ὤφθης ὡς βρέφος, ἀγκαλοφορούμενος·
καί ἐπληρώθη τά πάντα τῆς Σῆς αἰνέσεως.
Απλή σύνταξη
Η ἀρετή Σου Χριστέ εκάλυψεν οὐρανούς, ·
προελθών γάρ τῆς κιβωτοῦ τοῦ ἁγιάσματός Σου, τῆς ἀφθόρου Μητρός,
ἐν τῷ ναῷ τῆς δόξης Σου, ὤφθης ὡς βρέφος, ἀγκαλοφορούμενος·
καί ἐπληρώθη τά πάντα τῆς Σῆς αἰνέσεως.
Μετάφραση
Η αρετή Σου Χριστέ κάλυψε και κατέπληξε όλους στα ουράνια
Όταν πρόβαλλες μέσα από την αγιασμένη κιβωτό της αδιάφθορης Μητέρας σου
Και εμφανίστηκες στο ναό της δόξας σου σας βρέφος στην αγκαλιά
Και γέμισαν τα πάντα από τη δοξολογία σε Σένα.
Ὠδή ε’.
Ὡς εἶδεν Ἡσαΐας συμβολικῶς, ἐν θρόνῳ ἐπηρμένῳ Θεόν, ὑπ’ ἀγγέλων δόξης δορυφορούμενον, Ὢ τάλας ἐβόα ἐγώ! πρό γάρ εἶδον σωματούμενον Θεόν, φωτός ἀνεσπέρου, καί εἰρήνης δεσπόζοντα.
Απλή σύνταξη
Ὡς εἶδεν Ἡσαΐας Θεόν δορυφορούμενον ὑπ’ ἀγγέλων δόξης
συμβολικῶς ἐν θρόνῳ ἐπηρμένῳ ἐβόα:
Ὢ τάλας ἐγώ! πρό γάρ εἶδον σωματούμενον Θεόν,
φωτός ἀνεσπέρου καί εἰρήνης δεσπόζοντα.
Μετάφραση
Όταν ο Ησαίας είδε το Θεό να περικυκλώνεται από αγγέλους και να τον δοξολογούν συμβολικά καθισμένο σε ένα υψηλό θρόνο, τότε δεν συγκρατήθηκε και φώναξε:
Ώ εγώ ο ταλαίπωρος πώς μπόρεσα να δω πιο μπροστά την ενσάρκωση του Θεού, ενός Θεού που είναι κύριος του ανέσπερου φωτός και της ουράνιας ειρήνης.
Ὠδή ς’.
Ἐβόησέ Σοι, ἰδών ὁ πρέσβυς, τοῖς ὀφθαλμοῖς τό σωτήριον,
ὃ λαοῖς ἐπέστη εκ Θεοῦ, Χριστέ, Σύ Θεός μου.
Απλή σύνταξη
Ο πρέσβυς ἰδών τοῖς ὀφθαλμοῖς τό σωτήριον,
ὃ ἐπέστη λαοῖς εκ Θεοῦ, εβόησέ Σοι: Χριστέ, Σύ Θεός μου.
Μετάφραση
Όταν ο γέροντας είδε με τα μάτια του τον Σωτήρα Χριστό
που ήρθε εκ Θεού στους λαούς της γης, δεν συγκρατήθηκε και φώναξε:
Εσύ , Χριστέ μου, είσαι ο Θεός μου.
Ὠδή ζ’.
Σέ τόν ἐν πυρί δροσίσαντα, Παῖδας θεολογήσαντας,
καί Παρθένῳ ἀκηράτῳ ἐνοικήσαντα,
Θεόν Λόγον ὑμνοῦμεν εὐσεβῶς μελῳδοῦντες·
Εὐλογητός ὁ Θεός, ὁ τῶν πατέρων ἡμῶν
Απλή σύνταξη
Σέ τόν δροσίσαντα Παῖδας θεολογήσαντας ἐν πυρί,
καί ἐνοικήσαντα Παρθένῳ ἀκηράτῳ
Υμνοῦμεν Θεόν Λόγον εὐσεβῶς μελῳδοῦντες
Εὐλογητός ὁ Θεός, ὁ τῶν πατέρων ἡμῶν.
Μετάφραση
Εσένα, Κύριε, που δρόσισες τους τρεις παίδες μέσα στη φωτιά
οι οποίοι θεολόγησαν κατά την ομολογία τους,
Εσένα που εγκατοίκησες στην αγνή Παρθένο
Εσένα τον Θεόν Λόγον ανυμνούμε και με ευλάβεια σε τραγουδούμε
Ας είσαι ευλογημένος, εσύ που είσαι ο Θεός των πατέρων μας.
Ὠδή η’.
Αἰνοῦμεν, εὐλογοῦμεν καί προσκυνοῦμεν τόν Κύριον.
Ἀστέκτῳ πυρί ἑνωθέντες, οἱ θεοσεβείᾳ προεστῶτες Νεανίαι, τῇ φλογί δέ μή λωβηθέντες, θεῖον ὕμνον ἔμελπον· Εὐλογεῖτε, πάντα τά ἔργα τόν Κύριον, καί ὑπερυψοῦτε, εἰς πάντας τούς αἰῶνας.
Απλή σύναξη
Οἱ θεοσεβείᾳ προεστῶτες νεανίαι ἑνωθέντες αστέκτῳ πυρί,
τῇ φλογί δέ μή λωβηθέντες, θεῖον ὕμνον ἔμελπον·
Εὐλογεῖτε, πάντα τά ἔργα τόν Κύριον, καί ὑπερυψοῦτε, εἰς πάντας τούς αἰῶνας.
Μετάφραση
Οι νεαροί προασπιστές της θεοσέβειας , που έγιναν ένα με την ανυπόφορη φωτιά
Και χωρίς να πάθουν το παραμικρή βλάβη από τη φλόγα της φωτιάς
Τραγουδούσαν τον θείο ύμνο:
«Να υμνείτε για όλα του τα έργα τον Κύριο
και να τον επαινείτε πάρα πολύ σε όλους τους αιώνες».
Ὠδή θ’.
Ἐν νόμου σκιᾷ καί γράμματι, τύπον κατίδωμεν οἱ πιστοί·
πᾶν ἄρσεν τό τήν μήτραν διανοῖγον, ἅγιον Θεῷ·
διό πρωτότοκον Λόγον, Πατρός ἀνάρχου Υἱόν,
πρωτοτοκούμενον Μητρί, ἀπειράνδρῳ μεγαλύνομεν.
Απλή σύνταξη
Οἱ πιστοί κατίδωμεν τύπον εν σκιᾷ καί γράμματι νόμου, ·
πᾶν ἄρσεν τό διανοῖγον τήν μήτραν ἅγιον Θεῷ·
διό μεγαλύνομεν πρωτότοκον Λόγον, Πατρός ἀνάρχου Υἱόν,
πρωτοτοκούμενον Μητρί, ἀπειράνδρῳ.
Μετάφραση
Εμείς οι πιστοί ας δούμε προσεκτικά την προτύπωση
στο γράμμα και τη σκιά του Μωσαϊκού νόμου,
ο οποίος λέει ότι μόνο εκείνο το αρσενικό παιδί
που άνοιξε για πρώτη φορά τη μήτρα της μάνας του, είναι άγιο για το Θεό.
Γι αυτό δοξολογούμε αυτόν που για πρώτη φορά γεννήθηκε ως Λόγος,
Υιός ενός Πατέρα που δεν έχει αρχή και τέλος
Αυτόν που γεννιέται για πρώτη φορά από μια Μητέρα
που δεν είχε καμιά σχέση με άνδρα.
Για τον Γ΄ ήχο
Σχετικά με τον τρίτο ήχο στον οποίο είναι γραμμένη η Καταβασία της Υπαπαντής ο γνωστός άρχων πρωτοψάλτης του Αγ. Ελευθερίου Απόστολος Ιωαννίδης σημειώνει τα εξής: ότι ο ήχος αυτός είναι θριαμβευτικός.
Χρησιμοποιείται πάντοτε για να ντύσει τα τροπάρια με την ζωντάνια που τον διακρίνει, με αισιοδοξία, με θάρρος, με τον θρίαμβο του αναστάντος Χριστού, με την συντριβή του διαβόλου κ.α.
Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι στην ακολουθία των Παθών του Κυρίου την Μεγάλη Πέμπτη χρησιμοποιείται αρκετές φορές πχ στους Αίνους για να τονίσει την προσφορά του σταυρωθέντος Θεανθρώπου στο ανθρώπινο γένος.
Άλλες φορές ο Γ ήχος χρησιμοποιείται για την επίδειξη του διαλόγου της Μαρίας Μαγδαληνής με το Άγγελο εμπρός στο κενό μνήμα, πώς ο εκτελεστής με αξιοζήλευτη τέχνη αποδίδει την στιχομυθία.
Ο εκτελεστής του ήχου καλείται να λάβει την βάση της μελωδίας στο κέντρο των φωνητικών δυνατοτήτων του, όχι χαμηλά, ούτε πολύ ψηλά για να πετύχει την σωστή απόδοση του ήχου.
Είναι ο Φρύγιος των αρχαίων Ελλήνων και η κλίμακά του αποτελείται από τόνους και ημιτόνια, αυτά που χρησιμοποιεί η Ευρωπαϊκή μουσική. Είναι ο ήχος που έπαιζαν οι παιάνες πάνω στα τείχη της πόλης όταν υποδέχονταν τον δαφνοστεφανωμένο νικητή κατά την τέλεση των Ολυμπιακών αγώνων όπου επίσης γκρέμιζαν μέρος του τοίχου λέγοντας «με τέτοιους αθλητές δεν χρειαζόμαστε τείχη»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου