Το Κυπαρίσσι

Λεξιλογώντας το Κυπαρίσσι

Ένα χαρακτηριστικό δέντρο του ελληνικού τοπίου αποτελεί σήμερα την αφορμή, για να κυπαρισσολεξιλογήσουμε.

*Της Σοφίας Μουρούτη Γεωργάνα

Το κυπαρίσσι το ήξεραν ήδη οι Μυκηναίοι και απαντάται ως τοπωνύμιο στις πινακίδες της Γραμμικής Β’ γραφής. [ku-]pa-ri-so ήταν η λέξη που έφθασε στα αρχαία ελληνικά ως κυπάρισσος, στα ελληνιστικά κυπαρίσσιον, ενώ στα μεσαιωνικά ελληνικά ήταν κυπαρίσσινκι εμείς, οι νεότεροι, του κόψαμε το ν και το κάναμε κυπαρίσσι.

Η ετυμολογία του είναι άγνωστη, αλλά αυτό δεν εμπόδισε το κυπαρίσσι να ταξιδεύσει στις άλλες χώρες μέσα βέβαια από το λατινικό cupressus. Μάλιστα η επίσημη ονομασία του είναι Cupressus sempervirens, κυπάρισσος ο αειθαλής, θα λέγαμε εμείς, αφού αυτό το κωνοφόρο πολύ υψηλό δέντρο είναι πάντοτε καταπράσινο. Στα γαλλικά πάλι το βλέπουμε ως cyprès, στα αγγλικά cypress, στα γερμανικά Zypresse, ακόμα και στα ολλανδικά έγινε cipres.

Το κυπαρίσσι γίνεται κυπαρισσάκι και έχει ένα χαρακτηριστικό γλαυκό χρώμα, γι’ αυτό το αποκαλούμε γλαυκό κυπαρισσάκι, εάν έχουμε πιο ποιητική διάθεση και δεν επιθυμούμε να αναφερθούμε πεζά απλώς σε κυπαρισσί χρώμα.

Όσο κι αν μας φαίνεται παράξενο κυπαρίσσια μπορεί να δει κάποιος και σε παραλίες, αλλά αυτά είναι ανθρώπινα όντα που είναι όμορφα και λυγερά και έχουν κορμιά σαν κυπαρίσσια, δηλαδή ευθυτενή.

Τα κυπαρίσσια συνδέονται και με ορισμένα δυσάρεστα, όπως τα νεκροταφεία, στα οποία το δέντρο αυτό συμβολίζει τη στροφή της ψυχής προς τα ουράνια. Όποιος πάει στα κυπαρίσσια εγκαταλείπει τον μάταιο τούτο κόσμο και κοινώς κοιτάζει τα κυπαρίσσια ανάποδα.

Ας αφήσουμε, όμως, τα δυσάρεστα και ας πούμε κάτι ευχάριστο και αυτό είναι το κυπαρισσόξυλο με το οποίο κατασκευάζονται όμορφα έπιπλα,  στερεώνονται οικοδομήματα ή χρησιμοποιείται στην παρασκευή κυπαρισσέλαιου, που αποτελεί τη βάση αρωμάτων ή αιθέριων ελαίων. Οι αρχαίοι μας είχαν τη λέξη κυπαρισσόροφος για τις οροφές των σπιτιών με δοκάρια από κυπαρίσσια.

Τις κίτρινες νταντέλες και το κυπαρισσόξυλο έχει υμνήσει και ο νομπελίστας μας Ελύτης στο Μονόγραμμα (1971) ως χαρακτηριστικά του εσωτερικού ενός ελληνικού σπιτιού.

Το κυπαρίσσι μάς δίνει την Κυπαρισσία, την όμορφη παραθαλάσσια πόλη της Μεσσηνίας, αλλά και έναν άλλο ωραίο προσδιορισμό, τον κυπαρισσόκομο, που έχει μαλλιά που μοιάζουν στην όψη αλλά και στο χτένισμα με το κυπαρίσσι.

Το κυπαρίσσι δε φημίζεται για τη σκιά του. Έτσι, αν θέλετε να ξαποστάσετε,  θα προτιμήσετε ένα άλλο δέντρο με πυκνό φύλλωμα που ανοίγει και απλώνεται σαν ομπρέλλα.

Συνώνυμα για το κυπαρίσσι έχουμε μόνο αν αυτό το χρησιμοποιούμε μεταφορικά. Τον άντρα ή γυναίκα κυπαρίσσι θα τον πούμε αλλιώς ψηλό, ευθυτενή ή λαμπάδα.

*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας

ΠΗΓΗ: https://dasarxeio.com/2018/07/05/57898/