Ἱερό Ἀναλόγιο

ΠΕΡΙ ΜΗΧΑΝΙΚΟΥ ΙΣΟΚΡΑΤΗ! 

Γρηγορίου Αναστασίου, Διδάκτορος Μουσικολογίας!

(από ομιλία στο σύλλογο Ιεροψαλτών Θηβών με θέμα «Ο ψάλτης ως μουσικός ερμηνευτής». Απομαγνητοφώνηση υπο Ηρακλή Μαλανδρίνου, Χίος 5-10-16.)

Πρόκειται για θέαμα και άκουσμα θλιβερό στο χώρο της λατρείας. Δεν κρίνω το θέμα θεολογικά ή δεοντολογικά, αλλά τεχνικά και αισθητικά.

 Ο μηχανικός ισοκράτης παράγει, στην καλύτερη περίπτωση, ένα ασύμβατο με τη φωνή του ψάλτη ηχοχρωματικό βόμβο, ο οποίος δεν ακολουθεί το φώνημα του κειμένου και κυρίως έχει αδιάπτωτη ένταση και καμία αίσθηση ανάσας ή κυματισμού, όπως το φυσικό ισοκράτημα. Είναι απαράδεκτο, από άποψη μουσικής (ίσως και της Θεολογίας), να χρησιμοποιούμε στη λατρεία τέτοια πράγματα. 

Η κυματική αίσθηση της αναπνοής και των τονισμών όμως είναι το βασικότερο αισθητικό γνώρισμα της Ψαλτικής αλλά και κάθε ποιοτικής μουσικής. Γράφει ο Herbert Hount «μια αναπνοή, δλδ το γέμισμα των πνευμόνων με αέρα και το άδειασμά τους, είναι ένα πρότυπο των φάσεων της φύσης. Όλη η φύση είναι ανύψωση και πτώση, ένα μέσα και ένα έξω, μία αύξηση και μία μείωση, η φύση αναπνέει», μόνο το μηχανικό ισοκράτημα δεν αναπνέει. Αυτό δεν σημαίνει ότι το ισοκράτημα πρέπει να κόβεται. Μπορεί να είναι συνεχές, αλλά να έχει τα χαρακτηριστικά της ανθρώπινης ομιλίας. Δε μιλάω συνέχεια στο ίδιο τέμπο, στην ίδια ένταση, ούτε ψάλλω. Αφού δεν πρέπει να ψάλλω συνέχεια στην ίδια ένταση, γιατί το μηχανικό ισοκράτημα πρέπει να ακούγεται συνέχεια στην ίδια ένταση; Πέραν τούτου, προκύπτει από τη χρήση αυτού του μηχανήματος και ένα ακόμη σοβαρό πρόβλημα ηχητικής δυσαναλογίας, αφού παρουσιάζεται συχνότατα ένας μόνος, κατάμονος ψάλτης να συνοδεύεται από φωνές «τριάντα βαρβάτων εκ βάθους ισοκρατούντων» (η ορολογία είναι απ΄ τα βυζαντινά χειρόγραφα). 

Η συνήθης δικαιολογία των χρηστών του μηχανικού ισοκράτη, ότι ψάλλουν μόνοι τους και δεν έχουν ποιον να εκτελεί το ίσο, μας οδηγεί στη θεώρηση του πράγματος και από ιστορική και αισθητική σκοπιά. Κατ’ αρχήν το ισοκράτημα δεν είναι απαραίτητο εκ των «ών ουκ άνευ» στοιχείων της ψαλμωδίας, παρ’ ότι είναι πάντοτε εκεί, ακόμα και όταν δεν ακούγεται, αφού πρέπει να βρίσκεται στο νου του ψάλλοντος και εύκολα να υπονοείται απ΄ την μουσική αντίληψη των ακροατών. Βεβαίως, καλό είναι να υπάρχουν ισοκράτες που το «βαστούν», αλλά δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι οι μαρτυρίες που προέρχονται από παλαιές βυζαντινές ή μεταβυζαντινές μουσικολογικές ή ιστορικοφιλολογικές πηγές, μας πληροφορούν άμεσα ή έμμεσα, ότι το ισοκράτημα δε γινότανε σε όλα τα μέλη και ούτε σε ολόκληρα τα μέλη. Συνήθως εμφανιζόταν σε μέλη καλοφωνικών συνθέσεων. 

 ΠΗΓΗ:http://naxioimelistes.blogspot.gr/