Ο Άγιος Μακάριος ο Καλογερᾶς (19 Ἰανουαρίου)

Ὁ Ἅγιος Μακάριος ὁ Καλογερᾶς

Ἱδρυτής & Διδάσκαλος τῆς Πατμιάδος

τοῦ Γένους Ἐκκλησιαστικῆς Σχολῆς

(19 Ἰανουαρίου)

Χαίρε το άστρον της ευσεβείας.

Χαίρε πολιτείας αρίστης παράδειγμα.

Χαίρε μύρον ευωδέστατον των αγίων αρετών.

Χαίρε ότι υπάρχεις τοις εν Πάτμω ευχέτης.

Χαίρε ηθών οσίων διδάσκαλος.

Χαίρε λαμπρός Πατμιάδος κοσμήτωρ.

Χαίροις Πάτερ  Μακάριε

Πανοσιολογιώτατε ΄Αγιε Καθηγούμενε

και Πατριαρχικέ ΄Εξαρχε Πάτμου,

Σεβαστό Ιερατείο

Αξιότιμε κύριε Δήμαρχε,

Ιεροσπουδαστές,  Ελλογιμώτατοι Εκπαιδευτικοί,

Ελλογιμώτατε κύριε Σχολάρχα του Καθαγιασμένου τούτου Καθιδρύματος,

Ευλαβές Εκκλησίασμα,

         Με πραγματικό δέος, ανέρχομαι τη βαθμίδα αυτή, προκειμένου να ψελλίσω λίγα λόγια για τον  ΄Αγιο μας.  Βαρύ το φορτίο για τους ασθενείς μου ώμους.  Τολμηρή για την σμικρότητά μου η προσπάθεια. Γιατί, με «ποιά λόγια να επαινέσω τον θεοφόρον, τον δεδοξασμένον Μακάριον, του Ευαγγελίου τον κήρυκα και τον μυστολέκτην της ευσεβείας, το εξαίσιον κλέος της Πατμιάδος, το περίφημο καύχημα των μοναζόντων, τον θαυμαστόν  ανάμεσα στους Οσίους, αυτόν που αξιώθηκε από τον Θεό μεγάλης δόξας στους Ουρανούς»;

«Δος μοι λόγου δύναμιν, τω στόματι Φιλάνθρωπε, ως αν υμνήσω σήμερον, την μνήμην ο άμουσος, του θείου σου, Οσίου Μακαρίου».

Με την βοήθεια λοιπόν του Θεού, θα προσπαθήσω, να σκιαγραφήσω «εν ολίγοις» την βιοτή και το έργο Του.

Μακάριος! Δεν μας είναι γνωστό, αν  ήταν το βαπτιστικό του όνομα. Γεννήθηκε σ΄αυτό το Νησί, σ΄αυτόν τον Τόπο, σε εποχή  χαλεπή, σε καιρούς που η Πατρίδα μας ήταν Τουρκοκρατούμενη. Τα νησιά μας στέναζαν από το φόβο των κουρσάρων και άλλων παντοειδών κινδύνων, από Ανατολή και Δύση. Παρά ταύτα, ήταν χρόνοι, κατά τους οποίους, το πνευματικό επίπεδο της Πάτμου, ήταν υψηλό και οι κάτοικοι, διεκρίνοντο για τον πολιτισμό τους και την  παιδεία τους.

Μεγάλωσε μέσα σε καλλιεργημένο οικογενειακό, κοινωνικό  και θρησκευτικό περιβάλλον, με έκδηλη την πνευματική παρουσία και  θαλπωρή των Μοναχών της Μεγάλης Μονής.

΄Ετσι, διεμόρφωσε έναν σπάνιο χαρακτήρα, προικισμένο με τέτοιες αρετές, ώστε εκ των υστέρων, να σκέπτεται κανείς, ότι η Θεία Πρόνοια, είχε προδιαγράψει τη ζωή του, γι΄ αυτό και του χάρισε πλουσιοπάροχα τις δωρεές της. 

Η ψυχή του διψούσε για μάθηση. Η νεανική του καρδιά  φλογιζόταν από το όραμα μιας ζωής αφιερωμένης στη διακονία των άλλων, στην προσφορά του εαυτού του, για το καλό του Νησιού του, για το καλό της Εκκλησίας.

Νέος, «εξ απαλών ονύχων», όπως περιγράφει ο καλύτερος βιογράφος του, ο μαθητής του Αλέξανδρος ο Τυρναβίτης, «την πατρίδα καταλιπών έρωτι παιδείας, απήρεν εις Βασιλεύουσαν».

Δεν είναι γνωστό, αν πριν την αναχώρησή του, είχε ενταχθεί στην Αδελφότητα  της Μονής μας.   Ενα είναι βέβαιο˙ Μοναχός έγινε σε μικρή ηλικία. Τονίζει ο ίδιος ότι: « εκ νηπίου εισήρχοντο εις την Μονήν». Το άωρον της ηλικίας του, δεν τον εμπόδισε να έχει πλήρη επίγνωση των ευθυνών του, απέναντι στη Μοναχική του ιδιότητα και  γι αυτό ήταν ευχαριστημένος και χαρούμενος, σε όλη του τη ζωή και ομολογούσε : «λοιπόν χάρις πολλή, τη Θεία Προνοία, οπού με ηξίωσε,  να ενδυθώ ταύτα τα ράσα».

          Ο Μακάριος   σπούδασε στη Μεγάλη του Γένους Σχολή, η οποία ήταν ένα αληθινό πνευματικό μεταλλείο, το οποίο έδωσε στην Εκκλησία και το Γένος πολύτιμο υλικό  σε διδασκάλους, κληρικούς και διανοουμένους.

Μαθήτευσε πλησίον θαυμαστών διδασκάλων, ιδιαίτερα «παρά τους πόδας» του σοφού Ιακώβου Μάνου, του οποίου η διδασκαλία απευθυνόταν και στη διάνοια και στην ψυχή του Μακαρίου, με αποτέλεσμα να σφυρηλατηθεί μεταξύ τους, ένας ακατάλυτος δεσμός, φιλίας και αλληλοεκτίμησης

Οι σπουδές του υπήρξαν λαμπρές. Τα Θεολογικά, γράμματα, η Φιλοσοφία, τα Αρχαία Ελληνικά και τα Λατινικά, η Γεωγραφία, η Κοσμογραφία, η Αστρονομία και περισσότερο η Βυζαντινή Μουσική, ήταν το γνωστικό αντικείμενο  στο οποίο εντρύφησε. Μάλιστα, λόγω της έφεσής του προς τη Βυζαντινή Μουσική και της Ιεροψαλτικής του δεινότητας, διηκόνησε, για κάποιο διάστημα και το Ιερό Αναλόγιο του Πατριαρχικού Ναού, πέραν των Διακονικών του καθηκόντων.

Σημαντικό ρόλο στην πνευματική του ζωή έπαιξε ο περίφημος και γνωστός Ιεροκήρυκας,  ο Ιερομόναχος Αγάπιος Βουλισμάς, ο οποίος με τα ιεραποστολικά του ταξίδια  σε όλη την υπόδουλη Χώρα, εξομολογούσε και δίδασκε το Γένος. Ο Μακάριος έτρεφε απέραντο σεβασμό στον πνευματικό του. Αυτός του εμφύσησε την υπέρμετρη αγάπη, για την Ορθοδοξία και το Γένος. Αλλά, και ο πνευματικός του, τον αγαπούσε και τον εκτιμούσε απεριόριστα, για τον ζήλο του και την προσήλωσή του προς τα ιδεώδη της πίστεως και της Πατρίδος.

΄Ενεκα των πνευματικών και μορφωτικών του προσόντων, ένεκα του λαμπρού Εκκλησιαστικού του ήθους, αλλά και της αγάπης του και του σεβασμού του προς την Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία, δέχθηκε πιέσεις, να παραμείνει στην Πατριαρχική Αυλή, προκειμένου να αναδειχθεί στα ανώτατα Εκκλησιαστικά αξιώματα.

Ο Μητροπολίτης Νικομηδείας Παρθένιος, βλέποντας τα χαρίσματά του, «πολλάκις»  και με φορτικό τρόπο, τον πίεζε να παραμείνει κοντά του και να τον αναδείξει διάδοχό του. Μάταιος κόπος. Ο Μακάριος επέλεξε για όλη του τη ζωή, το «Ωράριο» του Διακόνου, αντί του Επισκοπικού «Ωμοφορίου» και της Δεσποτικής Μίτρας.

Πολλοί τον προέτρεπαν να συνεχίσει τις σπουδές του στην Εσπερία, δηλαδή στην Ευρώπη.

΄Εμενε ασυγκίνητος σε τέτοιου είδους προτροπές και πιέσεις. Πόθος του και σκοπός  του ήταν, να επιστρέψει στην Πατρίδα του.

 Ο Διδάσκαλός του Ιάκωβος, σε μία επιστολή του, του έγραφε: «Χάριν ασκήσεως και σκληραγωγίας την κραναήν και πετρώδη ταύτην νήσον εις κατοίκησιν εξελέξω, εν ή ούτε σύκον, ούτε βότρυς, ούτε μήλον ή κοκκύμηλον, ούτε αμύγδαλον ή κίτρον, ούτε τί των εδωδίμων επιφύεται».

Ο Μακάριος επέστρεψε στην Πάτμο, από αγάπη για την άσκηση και  την κατά Θεόν ευδοκίμηση, την οποία προτίμησε από οποιαδήποτε άλλη Εκκλησιαστική Διακονία, έχοντας στο βάθος της ψυχής του, τη διάπυρη επιθυμία να φανεί χρήσιμος σε πιο γενική κλίμακα.

Πάντως, τα χρόνια τα οποία έζησε   στην Κωνσταντινούπολη και στη Σχολή της, σημάδεψαν βαθειά τη ζωή του. Οι ανεξίτηλες από το χρόνο αναμνήσεις του, οι σχέσεις του με Εκκλησιαστικές και άλλες προσωπικότητες, η αγάπη του προς τον Οικουμενικό Θρόνο της Ορθοδοξίας και άλλα πολλά, τον κράτησαν  σε διαρκή και άμεση επικοινωνία με πρόσωπα και πράγματα, προς τα οποία έτρεφε  βαθύ σεβασμό και γνήσιο ενδιαφέρον.

΄Ετσι η μετέπειτα ζωή του  στο Νησί μας,  ήταν μια συνεχής αναφορά και παρακολούθηση της πορείας της αγωνιζομένης Εκκλησίας  και του καταπονημένου Ελληνισμού, στην ανακούφιση του οποίου επιδόθηκε με όλες του τις δυνάμεις, προσευχόμενος, κηρύττοντας και συγγράφοντας.

          Μετά την επιστροφή του, προτίμησε να εγκατασταθεί στο χώρο του Ιερού Σπηλαίου, όπου θα είχε την δυνατότητα να συνδυάσει την άσκηση με την ακαδημαϊκή ενασχόληση και την καλλιέργεια της σοφίας, με την επίτευξη της αρετής.

«΄Ενδον, λοιπόν, της Αποκαλύψεως», αρχίζει να λειτουργεί πριν από τριακόσια  ολόκληρα χρόνια, «η Σχολή του Διδασκάλου Μακαρίου», ή, όπως ονομάσθηκε διαφορετικά, «Φροντιστήριον του Μακαρίου», ή, «η Σχολή της Αποκαλύψεως» (εξ ου και το «Αποκαλυψεώτης», σαν χαρακτηριστικό επίθετο των μαθητών της) και αργότερα βέβαια «Πατμιάς του Γένους Εκκλησιαστική Σχολή.

          Η εκλογή του ήταν ιδεώδης, γιατί συνεδίαζε  τη σχολική επίδοση με την κατά Θεόν προκοπή. Πρόκειται για ένα σχέδιο καταστρωμένο με πολλή σύνεση και σοφία και προωθημένο από τη Θεία Πρόνοια, στον κατάλληλο καιρό.

Η ησυχία της φύσης και η απουσία του θορύβου των πόλεων, αποτελούσαν αδιαφιλονίκητους παράγοντες για την επίδοση των μαθητών. Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα ήταν, το ότι, η Σχολή του, βρισκόταν στην πιο σημαντική θρησκευτική θέση του Νησιού μας. Η αγιαστική και παιδαγωγική δύναμη του Ι. Σπηλαίου, ο Ναός του οποίου εξυπηρετούσε, σε καθημερινή βάση, τις θρησκευτικές ανάγκες των διδασκάλων και των μαθητών και διέπλαθε τον χαρακτήρα τους, στάθηκε καθοριστική στήν «κατ΄ άνθρωπον παιδεία και την κατά Θεόν προκοπή τους». Σ΄ αυτό το περιβάλλον συμβάδισαν και αλληλοδέθηκαν, όσο πουθενά αλλού,  η ακαδημαϊκή παιδεία με την κατά Θεόν κατάρτιση και την αληθινή Θεογνωσία.

Για τον ίδιο τον διδάσκαλο Μακάριο, το Ιερό Σπήλαιο ήταν ο πνευματικός στίβος, στον οποίο αγωνίσθηκε τους πολύμορφους αγώνες του. Κάτω από τον Θεολάξευτον αυτόν βράχο, σε όλη του τη ζωή, προσευχόταν και έψαλλε, κήρυττε το λόγο του Θεού και υπηρετούσε ευλαβικά ως διάκονος στο Ιερό Θυσιαστήριο, ενώ στο ταπεινό ασκητικό  κελλάκι του, διεξήγαγε τα ασκητικά του παλαίσματα, προσπαθώντας  να επιτύχει έναν βίο αρετής  και τελειότητας, υπομένοντας σαν αληθινός νεομάρτυρας της Εκκλησίας, με χαρά και εγκαρτέρηση τους πόνους  των ποικίλων ασθενειών του. Ταυτόχρονα, από την έδρα της Σχολής του, δίδασκε και γαλουχούσε τους μαθητές του, με τα νάματα της πατρώας παιδείας και της Ευαγγελικής αλήθειας.

          Από την πρώτη εποχή της λειτουργίας της Πατμιάδας, προσήλθαν πολλοί μαθητές, όχι μόνο από το ίδιο το νησί, αλλά και από άλλα μέρη, όπως από την Κωνσταντινούπολη, τη Ρωσία, τη Μικρά Ασία και λοιπά. Μάλιστα η προσέλευση, «μετ΄ ου πολύ», ήταν τόσο μεγάλη, ώστε πολύ σύντομα χρειάσθηκαν  νέα κτίρια για την στέγασή τους.

Αν λάβουμε υπόψη τις συνθήκες, κάτω από τις οποίες λειτουργούσε η Σχολή (συγκοινωνίες, πειρατές στο Αιγαίο, λοιμοί και  λιμοί, έλλειψη οικονομικών πόρων), μπορούμε να πιστεύουμε ακράδαντα, ότι ήταν ένα θαύμα.

Στην Πατμιάδα σπούδαζαν νέοι που προήρχοντο από όλα τα κοινωνικά στρώματα. Αρκετοί από αυτούς ήταν συγγενείς  Αρχιερέων, αρχόντων, λογίων και διδασκάλων. Οι περισσότεροι όμως ήταν παιδιά πτωχών οικογενειών, γεωργών ή ψαράδων.

          Η Σχολή ήταν ένα τεράστιο χωνευτήρι που εξισορροπούσε όλους τους χαρακτήρες, όλα αυτά τα διαφορετικά στοιχεία, δίνοντας ένα δικό της τόνο, στη ζωή της μαθητικής κοινότητας. Εξ άλλου η θρησκευτική ζωή και με το ειλικρινές ενδιαφέρον  του Διδασκάλου της, έσπαζε το  φράγμα των κοινωνικών διαφορών και οδηγούσε όλους τους μαθητές, σε μια σχέση ισχυρή και ακατάλυτη, για όλη τους τη ζωή.

Ακάματος, άυπνος, φρόντιζε νυχθημερόν για  την υγεία των σπουδαστών, για τη διαμονή τους, για τη σίτισή τους, για την εξεύρεση οικονομικών πόρων, δεδομένου ότι κανείς δεν κατέβαλε χρήματα κατά τη διάρκεια της φοίτησής του.  Αγωνιούσε για τα πάντα. Η παιδαγωγική του, ήταν πολύ απλή και σίγουρη. ΄Εσκυβε με μεγάλο ενδιαφέρον επάνω από τον κάθε έναν, προσωπικά. ΄Ηταν πραγματικά ο φύλακας άγγελός τους, σε κάθε τους βήμα, σε κάθε τους ανάγκη, σε κάθε τους δυσκολία.

Βέβαια, μαθητές οι οποίοι δεν τηρούσαν το πρόγραμμα της Σχολής, ή ήταν «ανεπίδεκτοι μαθήσεως», «μετά πρώτην και δευτέραν νουθεσίαν», απεμακρύνοντο από τη Σχολή, άσχετα αν είχαν υψηλή προστασία από συγγενείς και άλλους Εκκλησιαστικούς, ή λοιπούς Ηγέτες, ή ήσαν φίλοι και αρωγοί στο έργο του Μακαρίου. Ποτέ όμως δεν έλλειψε από τις ενέργειές του αυτές η αγάπη και το ενδιαφέρον του. Φρόντιζε να εφοδιάζει τους νέους αυτούς, με τα απαιτούμενα χρήματα της επιστροφής τους στις εστίες τους και παρακολουθούσε την εξέλιξή τους, αλληλογραφόντας με μερικούς από αυτούς, προκειμένου να τους ενισχύει με τις συμβουλές του.

Για τις ανάγκες των διδασκόντων και των διδασκομένων, δημιούργησε βιβλιοθήκη με τα  βιβλία του και με άλλα τα οποία του έστελλαν γνωστοί του, κυρίως από τη Πόλη, από την Χίο και από άλλα μέρη. Μάλιστα, μια μεγάλη δωρεά βιβλίων με Πατερικά κείμενα, που δεν διέθετε η Σχολή, έκανε ο Πάτμιος Ιωάννης Γερμανός ή Πατινιώτης, ο οποίος ήταν έμπορος στην Ισπανία. Βέβαια, ένας άλλος χώρος στον οποίον  εντρυφούσαν οι διδάσκαλοι και οι σπουδαστές, ήταν ο χώρος της Βιβλιοθήκης της Μονής μας, με τον ανεκτίμητο πλούτο  της, σε χειρόγραφα και παλαίτυπα.

Και πάλι όμως, δεν υπήρχε επάρκεια βοηθημάτων, γι΄ αυτό λειτούργησε ένα είδος βιβλιοαντιγραφικού εργαστηρίου, προκειμένου να εφοδιάζονται διδάσκαλοι και  μαθητές με βοηθήματα για τις μαθησιακές τους ανάγκες. ΄Ετσι δημιουργήθηκαν τα περίφημα Μαθηματάρια, που διασώζονται, τόσο στη Βιβλιοθήκη της Ιεράς Μονής, όσο και σε άλλες Βιβλιοθήκες του Ελλαδικού χώρου, της Πόλης κλπ.  Είναι σπουδαία θησαυρίσματα, δεδομένου ότι μέσα από αυτά, αναδεικνύεται το έργο της Σχολής και  το περιεχόμενο της παιδείας που παρείχε. Από τις σημειώσεις που κρατούσαν στα περιθώρια των  τετραδίων  τους, οι μαθητές, αντλούνται πληροφορίες για την καθημερινότητα, μαρτυρίες για συμβάντα του Νησιού και όχι μόνο. 

Τον ΄Αγιό μας διακατείχε  σε όλη του τη ζωή, μεγάλη αγωνία για την απαιδευσία του Γένους μας. Την κατάσταση αυτή  θεωρούσε φοβερή συμφορά για τον  Ελληνισμό και την Ορθοδοξία. Η αγραμματοσύνη θα οδηγούσε σταδιακά, στην απώλεια  της εθνικής συνείδησης των Ελλήνων και την αδυναμία περιφρούρησης της ορθόδοξης πίστης τους. Την εθνική μας συνείδηση, την επιβουλευόταν ο κατακτητής, τη δεύτερη,  ο άπληστος προσηλυτισμός  τον οποίον εξασκούσαν  οι Φραγκολατίνοι. Η οδύνη του ήταν μεγάλη για όλη αυτήν την κατάσταση. Γι αυτό δίδασκε, κήρυττε, έγραφε προς κάθε κατεύθυνση, προσπαθώντας να εμπνεύσει, να διαφωτίσει, να διεγείρει  συνειδήσεις, ώστε  να αποφευχθεί η καταστροφή. Μέριμνά του, πέρα από τη διδασκαλία των μαθημάτων, ήταν να εμφυσήσει στους σπουδαστές του, την αγάπη προς το ΄Εθνος και την Ορθοδοξία. Από τις ημέρες του, άρχισε  η ουσιαστική αφύπνιση της παιδείας στο χώρο της Ορθόδοξης Ανατολής.

Τους καρπούς του Διδασκάλου Μακαρίου έδρεψε η Εκκλησία και το Γένος. Η πρώτη επέτυχε τη στελέχωσή της με άξιους Κληρικούς, το δε Γένος την αναγέννηση της παιδείας του. Απλοί Μοναχοί, αλλά και Πατριάρχες, συγκαταλέγονται μεταξύ των αποφοίτων. Πλείστοι από αυτούς ίδρυσαν και λειτούργησαν σε διάφορες περιοχές, Σχολές, τύπου Πατμιάδος. Μνημονεύουμε την Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης, τη Σχολή της Λέρου, την Αθωνιάδα, τη Σχολή στο  Διδυμότειχο, στη Μυτιλήνη, στο Χαλέπι και στην Τρίπολη της Συρίας, του Τιμίου Σταυρού στα Ιεροσόλυμα, στην Καισάρεια και αλλαχού.

Στον γρανιτένιο βράχο του Ιερού Σπηλαίου της Αποκαλύψεως, καλλιεργήθηκε ο σπόρος, ώστε να βλαστήσουν ΄Αγιοι και Μάρτυρες, Κληρικοί και λαϊκοί, όπως ο ΄Αγιος Γεράσιμος, ο ΄Αγιος Γρηγόριος ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως ο Ε΄, ο ΄Αγιος Δωρόθεος, ο Μητροπολίτης Αδριανουπόλεως, ο ΄Αγιος Κοσμάς ο Λήμνιος, ο Θεόφιλος Παγκώστας, ο Πάτμιος, Πατριάρχης Αλεξανδρείας, ο πρωτεργάτης της Φιλικής Εταιρείας  Εμμανουήλ Ξάνθος, ο Ιωάννης  Θέμελης και πλείστοι άλλοι οι οποίοι έδωσαν τα πάντα για την Εκκλησία και την Πατρίδα. Η Πατμιάδα ήταν η φωλεά μέσα στην οποία γεννήθηκαν και ανδρώθηκαν το Ορθόδοξο Εκκλησιαστικό φρόνημα και η φιλοπατρία σε πολύ, πολύ  υψηλό βαθμό.

Ο Μακάριος επίσης στάθηκε εμπόδιο στις ορέξεις των Δυτικών, να αλώσουν την Ορθοδοξία. Γι΄ αυτό και τον μίσησαν.  Γι΄ αυτό και τον πολέμησαν και μετά τον θάνατό του. Είναι γεγονός ότι το έργο του «κατά Λατίνων», μόλις εκυκλοφόρησε, το έριξαν στην πυρά και το εξαφάνισαν.

Η ζωή του Διδασκάλου μας, ήταν μια συνεχής μαρτυρία της πίστεώς του, της φιλοπατρίας του και της αγάπης του για τη Σχολή του. Αφοσιωμένος στο έργο του, βρισκόταν διαρκώς έγκλειστος στο χώρο της Αποκαλύψεως. Μάλιστα ο περίφημος μαθητής του ο Ρώσος Βασίλειος Μπάρσκυ, γράφει: «Μάθε τώρα και κάτι άλλο από τα χαρίσματά του, ότι και όταν ακόμη απέθαναν ο αδελφός, η αδελφή και η μητέρα του, αυτός ούτε καν βγήκε από το κελλί του, για να τους δει, ή να τους κηδέψει˙ και όσο ζούσαν, ποτέ του δεν τους επισκέφθηκε˙ και τούτο δεν το έκαμε από αδιαφορία, αλλά για να κατανικήσει την κοσμική αυτή αγάπη, με την αγάπη του στο Θεό».

 Ο βίος του, ήταν ένα διαρκές μαρτύριο, γιατί ήταν «προικισμένος» με ένα σωρό ασθένειες. Παρά ταύτα, εργαζόταν ακατάπαυστα, χωρίς γογγυσμούς, νήστευε, δοξολογούσε διαρκώς το Θεό και βάδιζε το Γολγοθά του, με ιώβειο υπομονή και καρτερία.

Ο Κύριος επέτρεψε να εγκαταλείψει τα εγκόσμια ενωρίς, γύρω στα σαράντα εννέα  του χρόνια. Το άκουσμα της εκδημίας του, σκόρπισε λύπη και πένθος.

Για την αποτίμηση του έργου, του σοφού Διδασκάλου, θα επικαλεσθώ και πάλι τον Μπάρσκυ:

 «Είναι - ο Μακάριος – άνθρωπος ενάρετος, πράος, άκακος, φιλόξενος˙ και το νησί Πάτμος, που ήταν προηγουμένως έρημο και άγνωστο, τώρα φημίζεται παντού, εξαιτίας του Ιωάννη του Ευαγγελιστή και εξαιτίας, των αρετών του σοφού αυτού ανθρώπου του Μακαρίου. Με πόσα στεφάνια δεν είναι άξια να στεφανωθεί η ευτυχισμένη αυτή κεφαλή και ποιοί ρητορικοί έπαινοι δεν αξίζουν στον εκλεκτό Μακάριο, αφού το ξερονήσι αυτό, που πρώτα ήταν άγονο και ξερό, σήμερα αποφέρει καρπούς και ξεφυτρώνει ευωδιαστά κρίνα;  Στ΄ αλήθεια σύμφωνα με το όνομά του συμφωνεί και ο βίος του. Μακάριος το όνομά του, μακάριος και ο βίος του. Με τη φροντίδα του, την επιμέλειά του, με τη φήμη και τη σοφία του η Σχολή αυτή μεγαλούργησε και η Πάτμος είναι τώρα για τους δυστυχισμένους ΄Ελληνες, που βρίσκονται κάτω από ζυγό της σκλαβιάς, ό,τι η αρχαία Αθήνα».

Η Εκκλησία μας, το Σεπτό Οικουμενικό Πατριαρχείο, το έτος 1994, κατόπιν εισηγήσεως του τότε Καθηγουμένου και Πατριαρχικού Εξάρχου Πάτμου αειμνήστου Επισκόπου Τράλλεων κυρού Ισιδώρου και της Ιεράς Αδελφότητας της Μονής μας, «επειδή ο Μακάριος υπήρξε πιστόν μέλος της Εκκλησίας, σοφός εν διδασκάλοις του Γένους, διανύσας τον βίον αυτού όλον εν πάση αρετή καί λόγω, ιδρύσας και διευθύνας επί πολλά έτη την περίπυστον Πατμιάδα Σχολήν, πολλά δείγματα οσιότητος παρασχών, βιώσας εις ύψιστον βαθμόν το θείον θέλημα, σεβασμόν υποδειγματικόν αναπτύξας, προς τας ακαταλύτου κύρους ηθικάς αρχάς και την συναίσθησιν του καθήκοντος του ανθρώπου, συντελέσας τα μάλιστα επί τη αναδείξει πολλών εκκλησιαστικών ανδρών, δι΄όλου του βίου αυτού  μαρτυρήσας Χριστόν Εσταυρωμένον» ... «εθέσπισε Συνοδικώς», «όπως από του νυν και εις το εξής, εις αιώνα τον άπαντα, ο αοίδιμος Ιεροδιάκονος Μακάριος ο Καλογεράς ο Πάτμιος, συναριθμήται τοις Οσίοις της Εκκλησίας, τιμώμενος παρά των πιστών και ύμνοις και εγκωμίοις γεραιρόμενος τη ημέρα, εν η προς τας αιωνίους μετέστη μονάς».

Αυτό το κλέος της Σχολής μας, αυτή τη δόξα του Νησιού μας, αυτό το καύχημα των Ελληνικών γραμμάτων, αυτόν τον ΄Αγιο της Εκκλησίας μας, τιμούμε σήμερα. Βέβαια αν αναλογισθούμε το Πατερικό λόγιο: «Τιμή μάρτυρος, μίμησις μάρτυρος», θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε τη βαρειά κληρονομιά που  μας άφησε ο ΄Αγιός μας, προς κληρικούς και λαϊκούς, προς Εκπαιδευτικούς και μαθητές, προς όλους μας, σήμερα που η παιδεία μας, η Πατρίδα μας, ο πολιτισμός μας, η θρησκευτικότητά μας, οι ρίζες μας, απειλούνται με ξεριζωμό και αποπομπή από τη ζωή μας.

Ο Μακάριος είναι ανάμεσά μας. Μας παρακολουθεί. Μας προστατεύει. Μας ευλογεί. Μας διδάσκει. Πρέπει να ενωτισθούμε τα λόγια του, να αφουγκραστούμε την αγωνία του για την μορφωτική και πνευματική μας πορεία. ΄Ολοι μας, και ο καθένας μας ξεχωριστά.

          Πρέπει.

          Είμαι βέβαιος  και είναι ασφαλώς βέβαιο, ότι ο ΄Αγιος Μακάριος, περιφρουρεί και διαφυλάττει τη Σχολή του και θα την διαφυλάτει εις το διηνεκές, αρκεί και εμείς όλοι,  να σεβόμαστε και να τηρούμε τις υποθήκες του.

«Μακάριε, πάτερ πολυσέβαστε,

τη παναλκίμω δυνάμει της πρεσβείας σου, εξελού ημάς των ενεστώτων κινδύνων,

και μη εγκαταλίπης, τους πιστώς ελπίζοντας τη προστασία σου».

Αμήν!

(Ὁμιλία ἐκφωνηθεῖσα εἰς τό Παρεκκλήσιον τῆς Πατμιάδος,  κατά τήν ἑορτήν τῆς μνήμης τοῦ Ἁγίου Μακαρίου τοῦ Καλογερᾶ, 19-1-2013).