Ἀλβανικὸ μέτωπο, 1941:

                          H ὥρα τῆς ἱστορίας

Ὁ ἀγώνας συνεχίζεται. Φωτογραφία τοῦ Δημήτρη Χαρισιάδη.

Τοῦ Στρατῆ Μυριβήλη

Σὲ μίαν ὥρα ποὺ κανεὶς δὲν ξέρει, σὲ μιὰ στιγμὴ ποὺ μόνο ὁ Θεὸς ὁρίζει, μέσα στὸ ναὸ τῆς Ἱστορίας σημαίνει ξαφνικὰ ἡ βαθειὰ καμπάνα τῆς Μοίρας πάνω στὰ ριζικὰ τῶν λαῶν.

Τότε τὰ ἄτομα ποὺ ἀποτελοῦν τὴν ἐθνικὴν ὁλότητα, πετοῦν θεληματικὰ ἕνα μεγάλο μέρος ἀπὸ τὰ πιὸ ἀκριβὰ προνόμιά τους, αὐτὰ ἴσα-ἴσα ποὺ κατοχυρώνουν τὴ μονάδα μέσα στὸ κοινωνικὸ σύνολο.

Ὅλοι τότες, ὑποταγμένοι σὲ μίαν ἀκατανίκητη κεντρομόλο δύναμη, ἀναζητοῦν τὸν πυρήνα τῆς ὁμογένειας, πυκνώνουνται γύρω ἐκεῖ, γιὰ νὰ δώσουν, ὅσο γίνεται πιὸ ὑπεύθυνα, τὸ μεγάλο «παρών» τῆς φυλῆς, μπροστὰ στὸ κάλεσμα τῆς Μοίρας.

Μιὰ φυλή, ἕνα ἔθνος, ἕνας λαός, εἶναι προικισμένα μὲ βιολογικὰ νειάτα τόσο περισσότερο, ὅσο πιὸ γρήγορα καὶ πιὸ ἀποτελεσματικὰ θὰ μπορέσουν νὰ κάνουν τὴ σωτήρια προσαρμογή, ἀπὸ τὸ ἄτομο στὴν ὁμαδικὴ ὁλότητα.

Σὰν γίνει αὐτό, τότες πιὰ ἡ φυλή, ὁπλισμένη μὲ ὅλα τὰ ψυχικὰ καὶ ζωικά της χαρίσματα, παίρνει τὴν ἱστορική της φυσιογνωμία καὶ ἀπὸ μία σκόνη ἀτόμων, ποὺ ἦταν πρίν, γίνεται ξαφνικὰ μιὰ πελώρια ἑνιαία μορφή, ἐμψυχωμένη ἀπὸ μία μοναδικὴ θέληση.

Ἀναπνέει μέσα της ἕνας ὁλάκερος λαός, μ’ ἕνα στῆθος πελώριο, καὶ τὸ ρυθμὸ στὶς πράξεις καὶ στοὺς λογισμούς τους, τὸν δίνει μία θεόρατη καρδιὰ μὲ τὸ σφυροκόπημα τοῦ ρυθμοῦ της.

Μόνο στοὺς λαοὺς πού ‘ναι γερασμένοι βιολογικά, βλέπουμε τὰ ἄτομα καὶ τὶς μικρὲς ὁμάδες, νὰ τραβᾶνε παραζαλισμένα, τὸ καθένα τὸ δρόμο του, μπροστὰ στὴν κρίσιμη ὥρα, ὅταν ἐπίσημα θὰ βαρέσει ἡ βαριὰ καμπάνα τῆς Μοίρας.

Αὐτὴ ἡ ὁμοθυμία τῶν δέκα ἑκατομμυρίων Ἑλλήνων, μὲ τὴν ὁποίαν ἀντίκρυσαν τὸ φοβερὸ γεγονὸς τοῦ πολέμου, εἶναι θαρρῶ τὸ πιὸ σπουδαῖο φαινόμενο μέσα στὴν ἱστορία τοῦ ἔθνους μας ὁλόκληρη.

Ἡ Ἑλλάδα σύσσωμη, σύψυχη, στάθηκε μπροστὰ στὸ ἀνοιχτὸ βιβλίο τῆς Μοίρας καὶ ὑπαγορεύει τὸ νέο κεφάλαιο τῆς ἱστορίας της. Δὲν ἔγινε αὐτὸ μὲ ἐξαναγκασμοὺς οὔτε μὲ φοβέρες.

Τὰ δέκα ἑκατομμύρια τῶν Ἑλλήνων πρόσφεραν τοὺς πληγωμένους ἐγωισμούς των, τὶς φιλοδοξίες καὶ τὰ μίση καὶ τὰ πάθη τους τὰ πολιτικά, καὶ τοὺς προσωπικοὺς φθόνους καὶ τὶς ματαιοδοξίες τους, πρόσφεραν τὶς κοσμοθεωρίες τους καὶ τὶς διαφωνίες τους καὶ τὶς αὐταρέσκειές τους, πρόσφεραν τὶς ἐλευθερίες τους στὸ βωμὸ τῆς Ἑλλάδας, μὲ τὸν ἴδιο τρόπο ποὺ τὰ ζευγάρια πρόσφεραν τὶς χρυσὲς βέρες τους καὶ οἱ πτωχὲς ὑπηρέτριες τὶς οἰκονομίες τους.

Ἔτσι οἱ πεντακόσιες χιλιάδες τῶν στρατευμένων νέων πρόσφεραν τὰ νειάτα καὶ τὴ ζωή τους. Ὅλοι μὲ λεύτερη τὴ θέληση, ὅλοι ἀπὸ τὸ περίσσευμα τῆς καρδιᾶς.

Αὐτὸ τὸ θάμα δὲν εἶναι ἡ πρώτη φορὰ ποὺ γίνεται μέσα στὴν ἱστορία τῆς φυλῆ. Δὲ θα ‘ναι καὶ ἡ στερνή. Γιατὶ ἡ Ἑλλάδα, μέσα στὸ προνομιοῦχο κύτταρό της, εἶναι ἕνας αἰώνια νέος καὶ ὁλοζώντανος ὀργανισμός.

Εἶναι ἡ ἴδια ἡ ἔννοια τῆς νιότης, ἐνσαρκωμένη σὲ μία ράτσα εὔστροφη, εὐφάνταστη, γεμάτη πεῖσμα καὶ γοητευτικὴ τρέλα.

Ἀπ’ τὴν ἄλλη μεριὰ τῶν συνόρων μας χτυπᾶ ἕνας λαὸς 45 ἑκατομμυρίων. Τὸν νικοῦμε γιατὶ εἴμαστε μία φυλὴ ἀρσενικὴ καὶ λεύτερη, κι εἶναι μία φυλὴ ἀπὸ 45 ἑκατομμύρια σκλάβους.

Εἶναι ἕνας ἀγώνας ἄνισος αὐτὸς καὶ οἱ λαοὶ τοῦ κόσμου, ὀχτροὶ καὶ φίλοι καὶ ἀδιάφοροι, τὸν παρακολουθοῦν μὲ κατάπληξη. Ποιό θά ‘ναι τὸ τέλος του;

Ἐλάχιστα ἐνδιαφέρει αὐτὸ τὸ τέλος. Ὁλάκερη ἡ δικαίωσή μας στέκεται στὴν ἀρχή. Τὸ πὼς ὅλοι μαζὶ κάναμε τὸν πόλεμο, αὐτὸ εἶναι ἡ νίκη τῆς φυλῆς. Ὅλα τ’ ἄλλα εἶναι μηχανολογία. Καὶ δὲν εἶναι μόνο μία πράξη τιμῆς ἐτούτη ἡ ὁμόψυχη ἐνέργεια.
Εἶναι ἀκόμα μία πράξη ὑγείας καὶ μία πράξη φαντασίας.

Μόνο ἕνας ὀργανισμὸς πλημμυρισμένος ἀπὸ τὴ χαρὰ καὶ τὴ δόξα τῆς ζωῆς ἔχει τὴ δύναμη νὰ ὁρμᾶ πρὸς τὴ θυσία μὲ τόσο κέφι. Καὶ μόνο ἕνας λαὸς μὲ ἰσχυρὴ φαντασία, μπορεῖ νὰ ἐξαρθεῖ πάνω ἀπὸ τὸ ὑλικὸ βάρος τῶν ἀτομικῶν συμφερόντων καὶ νὰ χυμήξει μὲ τέτοια ἀποκοτιά, μὲ ἀνοιχτὲς τὶς φτεροῦγες πρὸς τὴν ἀναμμένη φλόγα.

Σήμερα στεκόμαστε στὴν ὑψηλότατη κορφὴ τῆς ἱστορίας μας. Ἐκεῖ ποὺ ὁ ἀέρας εἶναι ἀμβροσία. Μποροῦμε σήμερα νὰ δεχτοῦμε τὸν Αἰσχύλο κοντά μας, δίχως νὰ μᾶς ταπεινώσει ὁ μεγάλος καὶ ἱερὸς ἴσκιος του.

Καὶ εἶναι μία ὑπεράνθρωπη χαρὰ γιὰ κάθε πνευματικὸ ἄνθρωπο, νὰ μπορέσει νὰ σταθεῖ μὲ ἀσφάλεια καὶ μὲ ἐπίγνωση σὲ τούτη τὴν ἐπικίνδυνη θέση, ὅπου τὸ χῶμα εἶναι σφραγισμένο ἀπὸ τὰ βήματα τῶν θεῶν καὶ τῶν ἡρώων.

Νὰ σταθεῖ μὲ τὴ συνείδηση φωτισμένη ἀπὸ τὸ μεγάλο ἥλιο τῆς φυλῆς, φωτισμένη ὣς τὰ βαθειά, ἔτσι ὅπως φωτίζεται ὁ καθάριος βυθὸς τῆς θάλασσας, ὅταν τὸν χτυπάει κάθετα ὁ ἥλιος, καὶ ξεχωρίζεις μέσα νὰ γαλανίζουν λογῆς-λογῆς πετράδια καὶ νερολούλουδα.

Ὄρθιος πάνω στὴ βίγλα τῆς ἐπίσημης ὥρας, γεμάτος ἀπὸ ὁλάκερο τὸ παρελθὸν τῆς φυλῆς, γεμάτος ἀπὸ ὅλο τὸ νόημα τῆς Ἑλληνικῆς Γῆς, ποὺ γέννημα καὶ φύτρο της εἶναι ὁ καθένας μας, ἔργο τοῦ ἥλιου της καὶ τοῦ χώματος καὶ τῆς θάλασσάς της.

Νὰ σταθεῖ ὁ καθένας μας δικαιωμένος καὶ ἥσυχος μπρὸς σ’ ὁτιδήποτε κι ἂν πρόκειται νὰ συμβεῖ. Φτάνει αὐτὸ νά ‘ναι μέσα στὸ Νόμο τῆς Ἱστορίας τῆς φυλῆς, ποὺ αὐτὸς προστάζει καὶ ἐμεῖς πράττουμε.

Νὰ σταθεῖ εὐτυχισμένος καὶ νὰ ἀναπνεύσει μὲ ὅλο του τὸ στῆθος τὸν ἀέρα τῶν ἑλληνικῶν αἰώνων, πού ‘ναι μεθυστικὸς σὰν κρασί, γιατὶ εἶναι γεμάτος ἀπὸ σπέρματα ζωῆς, ἀπὸ τραγούδια καὶ μύθους καὶ φαντασίες.

Ὁ καθένας νὰ σταθεῖ ἔτσι μὲ τὴ ψυχὴ γυμνὴ μπροστὰ στὸ Θεό, ὥσπου νὰ αἰσθανθεῖ τὴν ἀσήμαντη μονάδα τῆς ὕπαρξής του ἀπόλυτα ἐνσωματωμένη μέσα στὴν αἰώνια μορφὴ τῆς φυλῆς, αἰώνιος κι αὐτὸς μαζί της.

Στιγμιότυπο ἀπὸ τὸ ἀλβανικὸ μέτωπο, 1941. Φωτογραφία τοῦ Δημήτρη Χαρισιάδη.

Γιατὶ σήμερα μέσα στὸν καθένα μας ὑπάρχει ὁλάκερη ἡ Ἑλλάδα, ζεῖ μέσα μας μὲ ὅλους τοὺς αἰῶνες τῆς ἱστορίας της, κοιτάζει μεσ’ ἀπὸ τὰ μάτια μας μὲ ὅλους τοὺς ἥρωές της, χορεύει μέσα στὴ φαντασία μας μὲ ὅλα τὰ χρώματα, τοὺς ἤχους καὶ τὶς γραμμές της.

Ἂν ὅλοι μπορέσουμε νὰ φωτίσουμε τὴν πράξη τοῦ πολέμου ποὺ πολεμοῦμε μὲ αὐτὸ τὸ ἤρεμο καὶ σταθερὸ φῶς, δὲν ὑπάρχει φόβος νὰ λυγίσει κανένα γόνατο, ὣς τὸ τέλος.

Αὐτὸ τὸ φῶς, τὸ «ἱλαρὸν φῶς», ποὺ λέει ἡ Ἐκκλησία, εἶναι κεῖνο ποὺ ἔκαμε καὶ κάνει ὅλους τοὺς ἥρωες τῆς πανανθρώπινης ἱστορίας νὰ τραβᾶνε χαμογελαστοὶ τὸ δρόμο τῆς ἀποστολῆς τους, μὲ τόση ἀσφάλεια, μὲ τόση χάρη.

Δημοσιεύθηκε στὶς 15 Νοεμβρίου 1940 στὸ περιοδικὸ «Νέα Ἑστία», τχ 334.

Ἀντιγραφή γιὰ τὸ «σπιτὰκι τῆς  Μέλιας»

ΠΕΙΡΑΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ
Ἱερὰ Μητρόπολις Πειραιῶς
Ἔτος 18ο – Τεῦχος 205 -Ἰούνιος 2009

τὸ «σπιτὰκι τῆς  Μέλιας»