τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καὶ τὰ ἀπόρθητα ὀχυρὰ εἶναι
τὰ μοναστήρια
αὐτῆς»
Οἱ παλαιοὶ
ἅγιοι μοναχοὶ ὀνόμαζαν τὴ μοναχικὴ ζωή, ζωὴ «εὐαγγελική», δηλαδὴ ζωὴ σύμφωνη μὲ
τὶς ἐντολὲς τοῦ Εὐαγγελίου. «Μοναχός ἐστι ὁ μόνον τῶν τοῦ Θεοῦ
ἐχόμενος ὅρων καὶ λόγων, ἐν παντὶ καιρῶ καὶ τόπω καὶ πράγματι». Ἡ ζωὴ τοῦ
μοναχοῦ εἶναι ἀφιερωμένη στὸν Θεό, στὴν ὑπηρεσία τοῦ Θεοῦ μόνο ἀπὸ ὑπερβολικὸ
οὐράνιο ἔρωτα.
Βιώνει τὶς θρησκευτικὲς ἀξίες ἀκούσια περιορισμένος, ἀπομακρυσμένος ἀπὸ τὸν κόσμο, ἀλλὰ ζεῖ γιὰ τὸν κόσμο καὶ τὴν Ἐκκλησία. «Πάντων κεχωρισμένος καὶ τοῖς πάσι συνηρμομένος». Δὲν ἐμίσησε τὸν κόσμον, ἀλλὰ τὴν κακία αὐτοῦ. Τὸ εὐλογημένο ἦθος, ποὺ προσέφερε ὁ θεοσδοτος ὀρθόδοξος μοναχισμός, ὁ ἀμαθὴς πνευματικὰ κόσμος δὲν τὸ κατανοεῖ. Τὸ χλευάζει καὶ τὸ ἀπορρίπτει. Οἱ μοναχοὶ ἀποτελοῦν τὴν προφυλακὴ τοῦ Σταυροῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καὶ τὰ ἀπόρθητα ὀχυρὰ εἶναι τὰ μοναστήρια αὐτῆς. Ἡ ἁγιώτερη καὶ εὐκολώτερη ὁδὸς πρὸς σωτηρία τῶν ψυχῶν μας εἶναι, σύμφωνα μὲ τὴ γνώμη τῶν περισσοτέρων Πατέρων, ἡ ζωὴ τοῦ κοινοβίου θεμελιωμένη ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν Σωτήρα μας Χριστό, καὶ τοὺς.... ἁγίους Μαθητᾶς καὶ Ἀποστόλους Του. Ὁ ἴδιος ὁ Κύριος ἠμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς μὲ τὴν ἴδια Τοῦ τὴ ζωή, εὐλόγησε τὴν παρθενία. Αὐτὴν ἐτίμησαν κορυφαῖοι ἅγιοι Πατέρες, «ὧν οὐκ ἔστιν ἀριθμὸς»1.
Οἱ μοναχοὶ εἶναι «οἱ Ἄγγελοι τοῦ Θεοῦ», κατὰ τὸν ἱερὸ Χρυσόστομο, «οἱ μάρτυρες τὴ προαιρέσει», κατὰ τὸν Μέγα Ἀθανάσιο, «οἱ συνεχισταὶ τῆς μαρτυρικῆς Ἐκκλησίας», κατὰ τὸν ἅγιο Συμεὼν τὸν Νέο Θεολόγο, «ἡ κόμη ποὺ κοσμεῖ τὴν κεφαλὴν τῆς Ἐκκλησίας», κατὰ τὸν ἅγιο Γρηγόριο Νύσσης, ἐπειδὴ δοξάζουν τὴν κεφαλὴ τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ μοναχικὴ ζωὴ ἐκφράζεται ἀπὸ τὸ ἡσυχαστικὸ πνεῦμα τῆς ὀρθοδόξου παραδόσεως.
Κατὰ τοὺς χρόνους τῆς Βυζαντινῆς αὐτοκρατορίας, οἱ μοναχοὶ ὑπῆρξαν οἱ στυλοβάτες τῆς παιδείας, οἱ διατηρήσαντες αὐτήν, μετὰ τοῦ Χριστιανισμοῦ τῆς ἀποκεκαλυμμένης ἀληθείας. Ἀπὸ τὶς τάξεις τῶν μοναχῶν προῆλθαν οἱ μεγάλοι καὶ θεοφόροι Πατέρες, οἱ ὁποῖοι διετύπωσαν τὰ δόγματα τῆς ἁγίας μας Ἐκκλησίας στὶς Οἰκουμενικὲς Συνόδους καὶ τὴν ἁγίαν ἠμῶν πίστιν ἐκράτυναν.
Ἡ μεγαλύτερη προσφορὰ τοῦ μοναχισμοῦ εἶναι ἡ μαρτυρία τοῦ Κυρίου ἠμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ ἡ προσευχὴ γιὰ τὸν κόσμο. Οἱ μοναχοὶ ὑπῆρξαν οἱ κατηχητές, οἱ ἱεροκήρυκες, οἱ κοινωνικοὶ ἐργάτες, οἱ ὁποῖοι μεριμνοῦσαν γιὰ τοὺς πτωχούς, καὶ οἱ πρωτοπόροι στὶς ἐκπολιτιστικὲς ἐξορμήσεις τοῦ Βυζαντίου.
Ἐρχόμενοι ὅμως στὴν Παλαιστίνη, βλέπουμε πὼς μὲ τὴν ἵδρυση τῶν παναγίων προσκυνημάτων τῆς Ἁγίας Γὴς ἐγκαινιάζεται καὶ ἡ ἐν αὐτὴ ἵδρυσις τῶν πρώτων μοναστικῶν κέντρων, μετὰ ἀπὸ τὴν πρώτη ἐμφάνιση τοῦ μοναχισμοῦ ἀνὰ τὴν ἔρημό της Ἰουδαίας ὑπὸ τῶν πρωτεργατῶν αὐτοῦ Ἰλαρίωνος τοῦ Μεγάλου ἀπὸ τὴ Γάζα καὶ ὁσίου Χαρίτωνος, οἱ ὁποῖοι πρῶτοι εἰσάγουν τὸν μοναχικὸ βίο στὴν Παλαιστίνη.
Ἡ Ἅγια Γῆ εἶχε συγκεντρώσει τὸ ἐνδιαφέρον πολλῶν μοναχῶν, ὡς ὁ καθαγιασμένος τόπος «οὐ ἔστησαν οἱ πόδες τοῦ Κυρίου»2, ὅπου γεννήθηκε, ἔδρασε, ἔπαθε, καὶ ἀνέστη ὁ Κύριος. Τὰ πρῶτα κέντρα τοῦ μοναχισμοῦ στὴν Παλαιστίνη, κατὰ τὸ μέσον του δ' αἰῶνος, καθίστανται στὰ Ἱεροσόλυμα, Βηθλεὲμ καὶ Ὅρος τῶν Ἐλαιῶν, ὅπου εὐσεβεῖς ἐκ τῶν περάτων τῆς γὴς προσέρχονται γιὰ νὰ ἐνταχθοῦν στὴ διακονία τῶν Ἁγίων Τόπων, στὸ καθοσιωμένο μοναχικὸ τάγμα «τῶν Σπουδαίων». Τοιουτοτρόπως τὸ μοναχικὸ ἰδεῶδες μεταφυτεύεται ἀπὸ τὶς ἐρήμους τῆς Αἰγύπτου στὴν Παλαιστίνη διὰ τῶν μεγάλων «πολιστῶν» τῆς ἐρήμου Ἰλαρίωνος καὶ Χαρίτωνος. Τὴν ἴδια ἐποχή, ποὺ ὁ Χριστιανισμὸς θριαμβεύει διὰ τῆς εὐνοίας τοῦ πρώτου Χριστιανοῦ αὐτοκράτορος Κωνσταντίνου τοῦ Μεγάλου καὶ τῆς ἁγίας αὐτοῦ μητρὸς Ἑλένης, ἄρχεται ἡ ἵδρυσις τοῦ μοναχικοῦ βίου καὶ ἰδεώδους στὴν κοιτίδα τοῦ Χριστιανισμοῦ.
Τὰ μοναστικὰ αὐτὰ κέντρα ἔμελλαν μὲ τὴν πάροδο τοῦ χρόνου νὰ ἐξελιχθοῦν καὶ νὰ ἀποτελέσουν θησαυροφυλάκια πνευματικοῦ πλούτου καὶ θεία φυτώρια ἀγαθῶν ψυχῶν, ὅπως διαφαίνεται ἀπὸ τὴν ἱστορία. Τὰ μοναστήρια εἶναι οἱ ζωηφόροι ἄμπελοι ποὺ ἔθρεψαν τὴν Ἁγία μας Ὀρθοδοξία τῆς Μέσης Ἀνατολῆς μὲ «βότρυας ζωῆς», εἶναι οἱ παλαῖστρες ὑπερφυῶν ἀγώνων, τὰ ὁρμητήρια πνευματικῶν ἀναβάσεων, τὰ φυτώρια ἁγίων ἀνδρῶν ποὺ μὲ τὶς προσευχές, τ' ἀσκητικὰ παλαίσματα, τὶς θαυματουργίες καὶ τὴν ἁγιότητά τους ἐνίσχυσαν καὶ στερέωσαν τὸ μήνυμα τοῦ Εὐαγγελίου σὲ ὁλόκληρη τὴν Παλαιστίνη.
Καρποφόρησε ὁ μοναχισμὸς στὴν Ἁγία Γῆ καὶ ἱδρύθηκε τὸ κοινοβιακὸ σύστημα. Ἀναπτύχθηκε καὶ ἔγινε ἡ μοναχικὴ πολιτεία, ἡ ἐπὶ τῆς γὴς βασιλεία τοῦ Θεοῦ, τὰ μέλη τῆς ὁποίας πολιτεύονται μεταξὺ τῶν συνανθρώπων τῶν ὡς ἐπίγειοι ἄγγελοι.
Μεγάλη ὑπῆρξεν ἡ συμβολὴ τοῦ ἁγίου Χαρίτωνος διὰ τὴν ἀνάπτυξιν τοῦ μοναχισμοῦ καὶ δὴ καὶ διὰ τὴν ἵδρυσιν τοῦ λαυρεωτικοῦ μοναχικοῦ συστήματος, υἱοθετηθέντος μετὰ ταῦτα ὑπὸ τοῦ μαθητοῦ αὐτοῦ Μεγάλου Εὐθυμίου καὶ ἐν συνέχεια ὑπὸ τοῦ ἁγίου Σάββα τοῦ Ἠγιασμένου, τοῦ καθηγητοῦ τῆς ἐρήμου τῆς Ἰουδαίας. Ὁ ἅγιος Χαρίτων ἵδρυσε ἀρχικὰ στὴν ἔρημο Φαρᾶν τὴν πρώτη του Λαύρα, ὅπου ἀνεπτύσσετο ἔτι περισσότερον ὁ κοινοβιακὸς βίος. Μετὰ τὴν ἵδρυσιν τῶν ὑπ' αὐτοῦ νέων κοινοβιακῶν μοναστικῶν κέντρων τύπου Λαύρας ἐν τῷ Σαρανταρίω ὄρει (τοῦ Δουκὸς) καὶ ἀλλαχοῦ (τοῦ Σουκᾶ ή τῆς παλαιᾶς Λαύρας), ἀπεχώρησε στὰ παρὰ τὴ Θεκωὲ σπήλαια.
Μεγάλως συνέβαλαν στὸ ἔργο τῆς ἀναπτύξεως τοῦ μοναχισμοῦ στὴν Παλαιστίνη δύο ἕτεροι πρωτεργάτες αὐτοῦ, οἱ Εὐθύμιος καὶ Θεοκτιστός, παρὰ τοὺς πόδας τῶν ὁποίων ἐμαθήτευσαν οἱ μετέπειτα στυλοβάτες τοῦ μοναχισμοῦ Σάββας ὁ Ἠγιασμένος καὶ Θεοδόσιος ὁ Κοινοβιάρχης, οἱ καὶ ὑπερασπιστὲς τῆς ἁγίας μας Ὀρθοδοξίας.
Οὕτω ἐμπεδοῦται ὁ μοναχισμὸς ἐν τοῖς κόλποις τῆς Σιωνίτιδος Μητρὸς τῶν Ἐκκλησιῶν εἰς ὄφελος τῆς καθόλου Ἐκκλησίας καὶ τῆς κοινωνίας, καθόσον ὁ μοναχισμὸς ὡς σύστημα σὺν τῷ χρόνω ἐξέρχεται τῶν ὁρίων τοῦ μοναστηρίου, ἴνα ἀκτινοβολήση ἔξωθεν αὐτοῦ καὶ δράσει φιλανθρώπως ἐν τὴ κοινωνία.
Ὑπόδειγμα τοιούτου μοναστικοῦ κέντρου ἔχομεν τὴν Ἱερὰ Λαύρα τοῦ ἁγίου Σάββα, ἡ ὁποία σώζεται καὶ λειτουργεῖ ἄχρι τῆς σήμερον καὶ μᾶς ὑπενθυμίζει τοὺς ἀγῶνες καὶ τὰ παλαίσματα τοῦ ἱεροῦ καὶ ἠγιασμένου ἐκείνου ὁσίου ἀνδρός, τοὺς ὁποίους κατέβαλε ὑπὲρ τῆς δόξης τῆς Ἐκκλησίας καὶ τῆς Ὀρθοδοξίας.
Ἀναμφιβόλως δὲ τὸ παράδειγμα ἐκείνων τῶν ὁσίων ἀνδρῶν προβάλλει ἐνώπιον ἠμῶν εἰς μίμησιν αὐτῶν, διὰ νὰ ἀναζήση ὁ ρόλος τῆς Ὀρθοδοξίας ὁ πολύτιμος καὶ εἰς τὴν σύγχρονον ἐποχὴν ἠμῶν τοῦ τελευτοῦντος εἰκοστοῦ αἰῶνος καὶ διαμέσου τῶν αἰώνων.
Ὁ ἅγιος Σάββας, «ὁ ἐκ κοιλίας μητρὸς ἠγιασμένος»3, ἵδρυσε συνολικὰ ἑπτὰ Λαῦρες στὴν Παλαιστίνη. Περιλάλητος καὶ πανυπέρτιμος κτίτορας καὶ τῶν ἑπτά. Πλῆθος μοναστῶν ὠδήγησεν εἰς σωτηρίαν...
Πολυθαυμάσιος καὶ θεοδηγούμενος ὁ βίος του, φιλόθεον καὶ ὀσιακὸν τὸ παράδειγμά του. Πλῆθος φιλερήμων ἀνδρῶν προώθησεν εἰς τὴν μίμησιν τοῦ ἀσκητικοῦ του βίου. «Πλήρης πίστεως»4 καὶ δυνάμεως πνευματικῆς, ἀφάνταστα διακριτικός, αὐστηρότατα ἀσκητικός, «ἐν πλήρει ἐπιγνώσει», φιλάνθρωπος καὶ ἀγαθός.
Ὁ μοναχισμὸς εἶναι ὁ προάγγελος τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Εἶναι ὁ τύπος τῆς αἰωνιότητος καὶ αὐτὸν τὸν τύπο βίωσε καὶ ὁ ἅγιος Σάββας. Οἱ λαῦρες τοῦ εἶναι πολύτιμοι φάροι, φρούρια πίστεως, κάστρα Ὀρθοδοξίας, ἀκροπόλεις τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ πρώτη του καὶ κεντρικὴ Λαύρα κατέστη φωτεινὸ παλλάδιο τῆς πίστεως, τόπος πνευματικῶν ἀναβάσεων καὶ σωτηριωδῶν ἀγωνισμάτων, σὲ χῶρο ἀδιαλείπτου εὐχαριστιακῆς δοξολογίας τοῦ Θεοῦ.
Στὴν πολύπαθη ἱστορικὴ Λαύρα Σάββα τοῦ Ἠγιασμένου ταχθήκαμε καὶ ἐμεῖς νὰ διακονοῦμε ταπεινά, δοξολογοῦντες τὸν Τριαδικὸ Θεό, ποὺ ἀξιωθήκαμε καὶ γευόμαστε τὴν ζωντανὴ παρουσία τοῦ Ὁσίου μὲ τὸν ἐρχομὸ τοῦ ἱεροῦ ἀφθάρτου λειψάνου Του, ἀπὸ τὴ Βενετία τὸν Ὀκτώβριο τοῦ 1965, μετὰ ἀπὸ ἐννέα αἰῶνες ἀπουσίας του ἀπὸ τὴν Ἁγία Γῆ καὶ δὴ ἀπὸ τὴν ὁμώνυμη Λαύρα του. Ὁ Θεὸς τὸν κατέστησε «δοχεῖον τοῦ Πνεύματός» Του καὶ τὸν ἐδόξασεν ἔτι ζῶντα. «Καὶ γέγονας φωστὴρ τὴ οἰκουμένη λάμπων τοῖς θαύμασι...»5 Ἡ Ἐκκλησία τὸν ἐτίμησεν καὶ αὐτὸς καθίσταται «φωστὴρ» τῆς οἰκουμένης, ὄχι μόνο μοναζόντων, ἀλλὰ καὶ μυριάδων ψυχῶν, ὑμνολογῶν τὸν Θεὸ καὶ ὑμνολογούμενος ὑπὸ τοῦ λαοῦ καὶ ὑπὸ τῶν μοναστῶν.
Ἂν ὁ ζῆλος τοῦ οἴκου τοῦ Θεοῦ «κατέφαγεν» τὸν ψαλμωδὸ Δαβίδ6, τὸν μακάριο Σάββα, σὰν ἄλλη φωτιὰ τὸν κατέφλεξε ὁ ζῆλος γιὰ τὴν διάσωσιν τῆς ὀρθῆς πίστεως καὶ τῆς κανονικῆς τάξεως τῶν μοναστικῶν του κέντρων καὶ τῆς μητρὸς τῶν Ἐκκλησιῶν τῶν Ἱεροσολύμων. Ἔπασχε πολλὰ ὁ θεῖος Σάββας νὰ μιμῆται εἰς πάντα τρόπον τὸν Μέγα Εὐθύμιον καὶ μόνον αὐτὸν εἶχε ὡς ἀρχέτυπον, τῆς ἀρετῆς καὶ εἰκόνα ζῶσα καὶ ἔμψυχον, διὰ νὰ μὴν παρεκκλίνη οὐδόλως ἀπὸ τὶς τάξεις καὶ τὰ ἤθη του! Μέγιστος διδάσκαλος πρὸς ἀρετὴν ἦτο ὁ μέγας Σάββας καὶ οὕτως ὡραίους συνήθροιζε τοὺς καρποὺς τῶν πόνων του. Τόσον μεγάλα καὶ θαυμάσια ἤσαν τὰ ἔνθεα αὐτοῦ κατορθώματα, ἤτοι τὰ τόσα μοναστήρια καὶ οἱ τόσες ἄλλες οἰκοδομές, τὶς ὁποῖες ἔκτισε καὶ τὰ συνεχῆ κατὰ τῶν δαιμόνων τρόπαια. Ἔγινε πρότυπον ἀσκητικῆς τελειότητας καὶ φύλαξ αὐστηρός του καθήκοντος καὶ πολυειδῶς ὑπὲρ τῆς Ἐκκλησίας ἐργάσθηκε. Μετὰ σεβασμοῦ κύπτομεν τὴν κεφαλὴν πρὸ τῶν ὅλων ἐκείνων σεβασμίων ὁσίων ἀνδρῶν ποὺ προσέφεραν δείγματα ὑψίστης ἀρετῆς, ἐκλέϊσαν τὴν Ἐκκλησίαν καὶ προέβαλον αὐτὴν λαμπρῶς ὡς φάρον τηλαυγῆ ἀνὰ τὴν ὑφήλιον, φάρον ὀρθοδόξου μαρτυρίας καὶ βιοτής.
Ὅσιοι στυλοβάτες καὶ ἐδραιωτὲς τοῦ ἀνατολικοῦ μοναχισμοῦ, πρόξενοι καὶ πρέσβεις σωτηρίας ἀναρίθμητων ψυχῶν πρεσβεύσατε ὑπὲρ πάντων ἠμῶν.
Ὁ μοναχισμὸς εἶναι «τέχνη τῶν τεχνῶν καὶ ἐπιστήμη τῶν ἐπιστημῶν». Τὴν καλύτερη θεολογία τὴ μαθαίνει κανεὶς στὸ μοναστήρι παρὰ στὰ μεγάλα σχολεῖα (ἐννοοῦσε τὰ πανεπιστήμια).
Ἡ μητέρα καὶ ὁ πατέρας τοῦ μοναχοῦ γιὰ τὸν πόνο ποὺ νοιώθουν γιὰ τὸ χωρισμό του ἀπὸ αὐτοὺς θὰ πάρουν μεγάλο βραβεῖο στὴ βασιλεία τῶν Οὐρανῶν, κι΄ἂς μὴν τὸ καταλαβαίνουν τώρα.
Γιὰ κάθε ἀργὸ λόγο θὰ δώσουμε ἀπολογία στὸ Θεό.
Φεῦγε μακριὰ ἀπὸ τὴν κατάκριση, διότι σκοτώνει καὶ κολάζει ἀμέσως τρεῖς ψυχές: αὐτὸν ποὺ κατακρίνει, αὐτὸν ποὺ ἀκούει καὶ αὐτὸν ποὺ κατακρίνεται.
Ἐμεῖς ἐδῶ στοὺς Ἁγίους Τόπους εἴμαστε φρουροί, εἴμαστε φύλακες τῶν παναγίων προσκυνημάτων, ὄχι γιὰ χρήματα, ὄχι γιὰ ματαιοδοξία, ἀλλὰ πρὸς δόξα τοῦ Θεοῦ, καὶ γιὰ νὰ σώσουμε τὶς ψυχές μας, ἀλλὰ καὶ γιὰ νὰ φυλάξουμε αὐτὰ τὰ ἱερὰ χώματα, ὅσο ζοῦμε οἱ ἀνάξιοι!
Ἡ ἀκτημοσύνη εἶναι ἀρετὴ ἀνώτερή της ἐλεημοσύνης.
Ὁ καλὸς καὶ ἀγαθὸς ἄνθρωπος τὰ βρίσκει ὅλα ὡραῖα καὶ καλά. Ὁ κακὸς ἄνθρωπος τὰ βρίσκει ὅλα κακὰ καὶ ἀτελῆ.
Νιώθεις ὀργή, θυμό, νεῦρα γιὰ κάποιον; Θέλεις νὰ τὸν ὑβρίσεις, διότι σου προξένησε λύπη, πόνο, κακό, σὲ ἀδίκησε; Κᾶνε ἕνα κομποσχοίνι ἑκατοστάρι γι' αὐτὸν καὶ θὰ δεῖς πὼς θὰ ἐλαφρύνεις καὶ θὰ νοιώσεις ἀγάπη γι' αὐτόν. Προσευχήσου μὲ θέρμη γι' αὐτόν.
Χτύπα τὸ κακὸ μὲ τὸ καλό. Χτύπα τὸ κακὸ μὲ τὴν προσευχὴ καὶ τὴ δοξολογία πρὸς τὸν Θεό.
Ὁ Οἰκουμενισμὸς καὶ ἡ Παγκοσμιοποίηση εἶναι τοῦ Σατανᾶ κόλπα.
Ἐὰν ἔχεις ὅλες τὶς ἀρετές, ἀλλὰ ἔχεις ὑπερηφάνεια καὶ μίσος, τότε τὰ ἔχασες ὅλα. Ὅταν καυχιέσαι, τὰ χάνεις ὅλα. Δυσκολοτερον εἶναι νὰ κρατήσεις μία ἀρετή, παρὰ νὰ τὴν ἀποκτήσεις.
Ἀρετὴ ποὺ φαίνεται δὲν εἶναι ἀρετή.
Τὰ χρήματα ποὺ φυλᾶς γιὰ τὰ γηρατειά σου θὰ τὰ φάνε οἱ γιατροὶ καὶ τὰ νοσοκομεῖα.
Ἐκ τοῦ βιβλίου "Ὁ Γέρων Σεραφεὶμ Σαβαΐτης"
Ἐκδόσεις Μυγδονία
Ψάλμ. 103, 25
Ψάλμ. 131, 7
Βλ. Ἀκολουθία τῆς μνήμης τοῦ ἁγίου Σάββα, πολλαχοῦ.
Πράξ. 6, 5.
Ὀσιακὸν ἀπολυτίκιον
Ψάλμ. 68, 10.
Βιώνει τὶς θρησκευτικὲς ἀξίες ἀκούσια περιορισμένος, ἀπομακρυσμένος ἀπὸ τὸν κόσμο, ἀλλὰ ζεῖ γιὰ τὸν κόσμο καὶ τὴν Ἐκκλησία. «Πάντων κεχωρισμένος καὶ τοῖς πάσι συνηρμομένος». Δὲν ἐμίσησε τὸν κόσμον, ἀλλὰ τὴν κακία αὐτοῦ. Τὸ εὐλογημένο ἦθος, ποὺ προσέφερε ὁ θεοσδοτος ὀρθόδοξος μοναχισμός, ὁ ἀμαθὴς πνευματικὰ κόσμος δὲν τὸ κατανοεῖ. Τὸ χλευάζει καὶ τὸ ἀπορρίπτει. Οἱ μοναχοὶ ἀποτελοῦν τὴν προφυλακὴ τοῦ Σταυροῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καὶ τὰ ἀπόρθητα ὀχυρὰ εἶναι τὰ μοναστήρια αὐτῆς. Ἡ ἁγιώτερη καὶ εὐκολώτερη ὁδὸς πρὸς σωτηρία τῶν ψυχῶν μας εἶναι, σύμφωνα μὲ τὴ γνώμη τῶν περισσοτέρων Πατέρων, ἡ ζωὴ τοῦ κοινοβίου θεμελιωμένη ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν Σωτήρα μας Χριστό, καὶ τοὺς.... ἁγίους Μαθητᾶς καὶ Ἀποστόλους Του. Ὁ ἴδιος ὁ Κύριος ἠμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς μὲ τὴν ἴδια Τοῦ τὴ ζωή, εὐλόγησε τὴν παρθενία. Αὐτὴν ἐτίμησαν κορυφαῖοι ἅγιοι Πατέρες, «ὧν οὐκ ἔστιν ἀριθμὸς»1.
Οἱ μοναχοὶ εἶναι «οἱ Ἄγγελοι τοῦ Θεοῦ», κατὰ τὸν ἱερὸ Χρυσόστομο, «οἱ μάρτυρες τὴ προαιρέσει», κατὰ τὸν Μέγα Ἀθανάσιο, «οἱ συνεχισταὶ τῆς μαρτυρικῆς Ἐκκλησίας», κατὰ τὸν ἅγιο Συμεὼν τὸν Νέο Θεολόγο, «ἡ κόμη ποὺ κοσμεῖ τὴν κεφαλὴν τῆς Ἐκκλησίας», κατὰ τὸν ἅγιο Γρηγόριο Νύσσης, ἐπειδὴ δοξάζουν τὴν κεφαλὴ τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ μοναχικὴ ζωὴ ἐκφράζεται ἀπὸ τὸ ἡσυχαστικὸ πνεῦμα τῆς ὀρθοδόξου παραδόσεως.
Κατὰ τοὺς χρόνους τῆς Βυζαντινῆς αὐτοκρατορίας, οἱ μοναχοὶ ὑπῆρξαν οἱ στυλοβάτες τῆς παιδείας, οἱ διατηρήσαντες αὐτήν, μετὰ τοῦ Χριστιανισμοῦ τῆς ἀποκεκαλυμμένης ἀληθείας. Ἀπὸ τὶς τάξεις τῶν μοναχῶν προῆλθαν οἱ μεγάλοι καὶ θεοφόροι Πατέρες, οἱ ὁποῖοι διετύπωσαν τὰ δόγματα τῆς ἁγίας μας Ἐκκλησίας στὶς Οἰκουμενικὲς Συνόδους καὶ τὴν ἁγίαν ἠμῶν πίστιν ἐκράτυναν.
Ἡ μεγαλύτερη προσφορὰ τοῦ μοναχισμοῦ εἶναι ἡ μαρτυρία τοῦ Κυρίου ἠμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ ἡ προσευχὴ γιὰ τὸν κόσμο. Οἱ μοναχοὶ ὑπῆρξαν οἱ κατηχητές, οἱ ἱεροκήρυκες, οἱ κοινωνικοὶ ἐργάτες, οἱ ὁποῖοι μεριμνοῦσαν γιὰ τοὺς πτωχούς, καὶ οἱ πρωτοπόροι στὶς ἐκπολιτιστικὲς ἐξορμήσεις τοῦ Βυζαντίου.
Ἐρχόμενοι ὅμως στὴν Παλαιστίνη, βλέπουμε πὼς μὲ τὴν ἵδρυση τῶν παναγίων προσκυνημάτων τῆς Ἁγίας Γὴς ἐγκαινιάζεται καὶ ἡ ἐν αὐτὴ ἵδρυσις τῶν πρώτων μοναστικῶν κέντρων, μετὰ ἀπὸ τὴν πρώτη ἐμφάνιση τοῦ μοναχισμοῦ ἀνὰ τὴν ἔρημό της Ἰουδαίας ὑπὸ τῶν πρωτεργατῶν αὐτοῦ Ἰλαρίωνος τοῦ Μεγάλου ἀπὸ τὴ Γάζα καὶ ὁσίου Χαρίτωνος, οἱ ὁποῖοι πρῶτοι εἰσάγουν τὸν μοναχικὸ βίο στὴν Παλαιστίνη.
Ἡ Ἅγια Γῆ εἶχε συγκεντρώσει τὸ ἐνδιαφέρον πολλῶν μοναχῶν, ὡς ὁ καθαγιασμένος τόπος «οὐ ἔστησαν οἱ πόδες τοῦ Κυρίου»2, ὅπου γεννήθηκε, ἔδρασε, ἔπαθε, καὶ ἀνέστη ὁ Κύριος. Τὰ πρῶτα κέντρα τοῦ μοναχισμοῦ στὴν Παλαιστίνη, κατὰ τὸ μέσον του δ' αἰῶνος, καθίστανται στὰ Ἱεροσόλυμα, Βηθλεὲμ καὶ Ὅρος τῶν Ἐλαιῶν, ὅπου εὐσεβεῖς ἐκ τῶν περάτων τῆς γὴς προσέρχονται γιὰ νὰ ἐνταχθοῦν στὴ διακονία τῶν Ἁγίων Τόπων, στὸ καθοσιωμένο μοναχικὸ τάγμα «τῶν Σπουδαίων». Τοιουτοτρόπως τὸ μοναχικὸ ἰδεῶδες μεταφυτεύεται ἀπὸ τὶς ἐρήμους τῆς Αἰγύπτου στὴν Παλαιστίνη διὰ τῶν μεγάλων «πολιστῶν» τῆς ἐρήμου Ἰλαρίωνος καὶ Χαρίτωνος. Τὴν ἴδια ἐποχή, ποὺ ὁ Χριστιανισμὸς θριαμβεύει διὰ τῆς εὐνοίας τοῦ πρώτου Χριστιανοῦ αὐτοκράτορος Κωνσταντίνου τοῦ Μεγάλου καὶ τῆς ἁγίας αὐτοῦ μητρὸς Ἑλένης, ἄρχεται ἡ ἵδρυσις τοῦ μοναχικοῦ βίου καὶ ἰδεώδους στὴν κοιτίδα τοῦ Χριστιανισμοῦ.
Τὰ μοναστικὰ αὐτὰ κέντρα ἔμελλαν μὲ τὴν πάροδο τοῦ χρόνου νὰ ἐξελιχθοῦν καὶ νὰ ἀποτελέσουν θησαυροφυλάκια πνευματικοῦ πλούτου καὶ θεία φυτώρια ἀγαθῶν ψυχῶν, ὅπως διαφαίνεται ἀπὸ τὴν ἱστορία. Τὰ μοναστήρια εἶναι οἱ ζωηφόροι ἄμπελοι ποὺ ἔθρεψαν τὴν Ἁγία μας Ὀρθοδοξία τῆς Μέσης Ἀνατολῆς μὲ «βότρυας ζωῆς», εἶναι οἱ παλαῖστρες ὑπερφυῶν ἀγώνων, τὰ ὁρμητήρια πνευματικῶν ἀναβάσεων, τὰ φυτώρια ἁγίων ἀνδρῶν ποὺ μὲ τὶς προσευχές, τ' ἀσκητικὰ παλαίσματα, τὶς θαυματουργίες καὶ τὴν ἁγιότητά τους ἐνίσχυσαν καὶ στερέωσαν τὸ μήνυμα τοῦ Εὐαγγελίου σὲ ὁλόκληρη τὴν Παλαιστίνη.
Καρποφόρησε ὁ μοναχισμὸς στὴν Ἁγία Γῆ καὶ ἱδρύθηκε τὸ κοινοβιακὸ σύστημα. Ἀναπτύχθηκε καὶ ἔγινε ἡ μοναχικὴ πολιτεία, ἡ ἐπὶ τῆς γὴς βασιλεία τοῦ Θεοῦ, τὰ μέλη τῆς ὁποίας πολιτεύονται μεταξὺ τῶν συνανθρώπων τῶν ὡς ἐπίγειοι ἄγγελοι.
Μεγάλη ὑπῆρξεν ἡ συμβολὴ τοῦ ἁγίου Χαρίτωνος διὰ τὴν ἀνάπτυξιν τοῦ μοναχισμοῦ καὶ δὴ καὶ διὰ τὴν ἵδρυσιν τοῦ λαυρεωτικοῦ μοναχικοῦ συστήματος, υἱοθετηθέντος μετὰ ταῦτα ὑπὸ τοῦ μαθητοῦ αὐτοῦ Μεγάλου Εὐθυμίου καὶ ἐν συνέχεια ὑπὸ τοῦ ἁγίου Σάββα τοῦ Ἠγιασμένου, τοῦ καθηγητοῦ τῆς ἐρήμου τῆς Ἰουδαίας. Ὁ ἅγιος Χαρίτων ἵδρυσε ἀρχικὰ στὴν ἔρημο Φαρᾶν τὴν πρώτη του Λαύρα, ὅπου ἀνεπτύσσετο ἔτι περισσότερον ὁ κοινοβιακὸς βίος. Μετὰ τὴν ἵδρυσιν τῶν ὑπ' αὐτοῦ νέων κοινοβιακῶν μοναστικῶν κέντρων τύπου Λαύρας ἐν τῷ Σαρανταρίω ὄρει (τοῦ Δουκὸς) καὶ ἀλλαχοῦ (τοῦ Σουκᾶ ή τῆς παλαιᾶς Λαύρας), ἀπεχώρησε στὰ παρὰ τὴ Θεκωὲ σπήλαια.
Μεγάλως συνέβαλαν στὸ ἔργο τῆς ἀναπτύξεως τοῦ μοναχισμοῦ στὴν Παλαιστίνη δύο ἕτεροι πρωτεργάτες αὐτοῦ, οἱ Εὐθύμιος καὶ Θεοκτιστός, παρὰ τοὺς πόδας τῶν ὁποίων ἐμαθήτευσαν οἱ μετέπειτα στυλοβάτες τοῦ μοναχισμοῦ Σάββας ὁ Ἠγιασμένος καὶ Θεοδόσιος ὁ Κοινοβιάρχης, οἱ καὶ ὑπερασπιστὲς τῆς ἁγίας μας Ὀρθοδοξίας.
Οὕτω ἐμπεδοῦται ὁ μοναχισμὸς ἐν τοῖς κόλποις τῆς Σιωνίτιδος Μητρὸς τῶν Ἐκκλησιῶν εἰς ὄφελος τῆς καθόλου Ἐκκλησίας καὶ τῆς κοινωνίας, καθόσον ὁ μοναχισμὸς ὡς σύστημα σὺν τῷ χρόνω ἐξέρχεται τῶν ὁρίων τοῦ μοναστηρίου, ἴνα ἀκτινοβολήση ἔξωθεν αὐτοῦ καὶ δράσει φιλανθρώπως ἐν τὴ κοινωνία.
Ὑπόδειγμα τοιούτου μοναστικοῦ κέντρου ἔχομεν τὴν Ἱερὰ Λαύρα τοῦ ἁγίου Σάββα, ἡ ὁποία σώζεται καὶ λειτουργεῖ ἄχρι τῆς σήμερον καὶ μᾶς ὑπενθυμίζει τοὺς ἀγῶνες καὶ τὰ παλαίσματα τοῦ ἱεροῦ καὶ ἠγιασμένου ἐκείνου ὁσίου ἀνδρός, τοὺς ὁποίους κατέβαλε ὑπὲρ τῆς δόξης τῆς Ἐκκλησίας καὶ τῆς Ὀρθοδοξίας.
Ἀναμφιβόλως δὲ τὸ παράδειγμα ἐκείνων τῶν ὁσίων ἀνδρῶν προβάλλει ἐνώπιον ἠμῶν εἰς μίμησιν αὐτῶν, διὰ νὰ ἀναζήση ὁ ρόλος τῆς Ὀρθοδοξίας ὁ πολύτιμος καὶ εἰς τὴν σύγχρονον ἐποχὴν ἠμῶν τοῦ τελευτοῦντος εἰκοστοῦ αἰῶνος καὶ διαμέσου τῶν αἰώνων.
Ὁ ἅγιος Σάββας, «ὁ ἐκ κοιλίας μητρὸς ἠγιασμένος»3, ἵδρυσε συνολικὰ ἑπτὰ Λαῦρες στὴν Παλαιστίνη. Περιλάλητος καὶ πανυπέρτιμος κτίτορας καὶ τῶν ἑπτά. Πλῆθος μοναστῶν ὠδήγησεν εἰς σωτηρίαν...
Πολυθαυμάσιος καὶ θεοδηγούμενος ὁ βίος του, φιλόθεον καὶ ὀσιακὸν τὸ παράδειγμά του. Πλῆθος φιλερήμων ἀνδρῶν προώθησεν εἰς τὴν μίμησιν τοῦ ἀσκητικοῦ του βίου. «Πλήρης πίστεως»4 καὶ δυνάμεως πνευματικῆς, ἀφάνταστα διακριτικός, αὐστηρότατα ἀσκητικός, «ἐν πλήρει ἐπιγνώσει», φιλάνθρωπος καὶ ἀγαθός.
Ὁ μοναχισμὸς εἶναι ὁ προάγγελος τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Εἶναι ὁ τύπος τῆς αἰωνιότητος καὶ αὐτὸν τὸν τύπο βίωσε καὶ ὁ ἅγιος Σάββας. Οἱ λαῦρες τοῦ εἶναι πολύτιμοι φάροι, φρούρια πίστεως, κάστρα Ὀρθοδοξίας, ἀκροπόλεις τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ πρώτη του καὶ κεντρικὴ Λαύρα κατέστη φωτεινὸ παλλάδιο τῆς πίστεως, τόπος πνευματικῶν ἀναβάσεων καὶ σωτηριωδῶν ἀγωνισμάτων, σὲ χῶρο ἀδιαλείπτου εὐχαριστιακῆς δοξολογίας τοῦ Θεοῦ.
Στὴν πολύπαθη ἱστορικὴ Λαύρα Σάββα τοῦ Ἠγιασμένου ταχθήκαμε καὶ ἐμεῖς νὰ διακονοῦμε ταπεινά, δοξολογοῦντες τὸν Τριαδικὸ Θεό, ποὺ ἀξιωθήκαμε καὶ γευόμαστε τὴν ζωντανὴ παρουσία τοῦ Ὁσίου μὲ τὸν ἐρχομὸ τοῦ ἱεροῦ ἀφθάρτου λειψάνου Του, ἀπὸ τὴ Βενετία τὸν Ὀκτώβριο τοῦ 1965, μετὰ ἀπὸ ἐννέα αἰῶνες ἀπουσίας του ἀπὸ τὴν Ἁγία Γῆ καὶ δὴ ἀπὸ τὴν ὁμώνυμη Λαύρα του. Ὁ Θεὸς τὸν κατέστησε «δοχεῖον τοῦ Πνεύματός» Του καὶ τὸν ἐδόξασεν ἔτι ζῶντα. «Καὶ γέγονας φωστὴρ τὴ οἰκουμένη λάμπων τοῖς θαύμασι...»5 Ἡ Ἐκκλησία τὸν ἐτίμησεν καὶ αὐτὸς καθίσταται «φωστὴρ» τῆς οἰκουμένης, ὄχι μόνο μοναζόντων, ἀλλὰ καὶ μυριάδων ψυχῶν, ὑμνολογῶν τὸν Θεὸ καὶ ὑμνολογούμενος ὑπὸ τοῦ λαοῦ καὶ ὑπὸ τῶν μοναστῶν.
Ἂν ὁ ζῆλος τοῦ οἴκου τοῦ Θεοῦ «κατέφαγεν» τὸν ψαλμωδὸ Δαβίδ6, τὸν μακάριο Σάββα, σὰν ἄλλη φωτιὰ τὸν κατέφλεξε ὁ ζῆλος γιὰ τὴν διάσωσιν τῆς ὀρθῆς πίστεως καὶ τῆς κανονικῆς τάξεως τῶν μοναστικῶν του κέντρων καὶ τῆς μητρὸς τῶν Ἐκκλησιῶν τῶν Ἱεροσολύμων. Ἔπασχε πολλὰ ὁ θεῖος Σάββας νὰ μιμῆται εἰς πάντα τρόπον τὸν Μέγα Εὐθύμιον καὶ μόνον αὐτὸν εἶχε ὡς ἀρχέτυπον, τῆς ἀρετῆς καὶ εἰκόνα ζῶσα καὶ ἔμψυχον, διὰ νὰ μὴν παρεκκλίνη οὐδόλως ἀπὸ τὶς τάξεις καὶ τὰ ἤθη του! Μέγιστος διδάσκαλος πρὸς ἀρετὴν ἦτο ὁ μέγας Σάββας καὶ οὕτως ὡραίους συνήθροιζε τοὺς καρποὺς τῶν πόνων του. Τόσον μεγάλα καὶ θαυμάσια ἤσαν τὰ ἔνθεα αὐτοῦ κατορθώματα, ἤτοι τὰ τόσα μοναστήρια καὶ οἱ τόσες ἄλλες οἰκοδομές, τὶς ὁποῖες ἔκτισε καὶ τὰ συνεχῆ κατὰ τῶν δαιμόνων τρόπαια. Ἔγινε πρότυπον ἀσκητικῆς τελειότητας καὶ φύλαξ αὐστηρός του καθήκοντος καὶ πολυειδῶς ὑπὲρ τῆς Ἐκκλησίας ἐργάσθηκε. Μετὰ σεβασμοῦ κύπτομεν τὴν κεφαλὴν πρὸ τῶν ὅλων ἐκείνων σεβασμίων ὁσίων ἀνδρῶν ποὺ προσέφεραν δείγματα ὑψίστης ἀρετῆς, ἐκλέϊσαν τὴν Ἐκκλησίαν καὶ προέβαλον αὐτὴν λαμπρῶς ὡς φάρον τηλαυγῆ ἀνὰ τὴν ὑφήλιον, φάρον ὀρθοδόξου μαρτυρίας καὶ βιοτής.
Ὅσιοι στυλοβάτες καὶ ἐδραιωτὲς τοῦ ἀνατολικοῦ μοναχισμοῦ, πρόξενοι καὶ πρέσβεις σωτηρίας ἀναρίθμητων ψυχῶν πρεσβεύσατε ὑπὲρ πάντων ἠμῶν.
Ὁ μοναχισμὸς εἶναι «τέχνη τῶν τεχνῶν καὶ ἐπιστήμη τῶν ἐπιστημῶν». Τὴν καλύτερη θεολογία τὴ μαθαίνει κανεὶς στὸ μοναστήρι παρὰ στὰ μεγάλα σχολεῖα (ἐννοοῦσε τὰ πανεπιστήμια).
Ἡ μητέρα καὶ ὁ πατέρας τοῦ μοναχοῦ γιὰ τὸν πόνο ποὺ νοιώθουν γιὰ τὸ χωρισμό του ἀπὸ αὐτοὺς θὰ πάρουν μεγάλο βραβεῖο στὴ βασιλεία τῶν Οὐρανῶν, κι΄ἂς μὴν τὸ καταλαβαίνουν τώρα.
Γιὰ κάθε ἀργὸ λόγο θὰ δώσουμε ἀπολογία στὸ Θεό.
Φεῦγε μακριὰ ἀπὸ τὴν κατάκριση, διότι σκοτώνει καὶ κολάζει ἀμέσως τρεῖς ψυχές: αὐτὸν ποὺ κατακρίνει, αὐτὸν ποὺ ἀκούει καὶ αὐτὸν ποὺ κατακρίνεται.
Ἐμεῖς ἐδῶ στοὺς Ἁγίους Τόπους εἴμαστε φρουροί, εἴμαστε φύλακες τῶν παναγίων προσκυνημάτων, ὄχι γιὰ χρήματα, ὄχι γιὰ ματαιοδοξία, ἀλλὰ πρὸς δόξα τοῦ Θεοῦ, καὶ γιὰ νὰ σώσουμε τὶς ψυχές μας, ἀλλὰ καὶ γιὰ νὰ φυλάξουμε αὐτὰ τὰ ἱερὰ χώματα, ὅσο ζοῦμε οἱ ἀνάξιοι!
Ἡ ἀκτημοσύνη εἶναι ἀρετὴ ἀνώτερή της ἐλεημοσύνης.
Ὁ καλὸς καὶ ἀγαθὸς ἄνθρωπος τὰ βρίσκει ὅλα ὡραῖα καὶ καλά. Ὁ κακὸς ἄνθρωπος τὰ βρίσκει ὅλα κακὰ καὶ ἀτελῆ.
Νιώθεις ὀργή, θυμό, νεῦρα γιὰ κάποιον; Θέλεις νὰ τὸν ὑβρίσεις, διότι σου προξένησε λύπη, πόνο, κακό, σὲ ἀδίκησε; Κᾶνε ἕνα κομποσχοίνι ἑκατοστάρι γι' αὐτὸν καὶ θὰ δεῖς πὼς θὰ ἐλαφρύνεις καὶ θὰ νοιώσεις ἀγάπη γι' αὐτόν. Προσευχήσου μὲ θέρμη γι' αὐτόν.
Χτύπα τὸ κακὸ μὲ τὸ καλό. Χτύπα τὸ κακὸ μὲ τὴν προσευχὴ καὶ τὴ δοξολογία πρὸς τὸν Θεό.
Ὁ Οἰκουμενισμὸς καὶ ἡ Παγκοσμιοποίηση εἶναι τοῦ Σατανᾶ κόλπα.
Ἐὰν ἔχεις ὅλες τὶς ἀρετές, ἀλλὰ ἔχεις ὑπερηφάνεια καὶ μίσος, τότε τὰ ἔχασες ὅλα. Ὅταν καυχιέσαι, τὰ χάνεις ὅλα. Δυσκολοτερον εἶναι νὰ κρατήσεις μία ἀρετή, παρὰ νὰ τὴν ἀποκτήσεις.
Ἀρετὴ ποὺ φαίνεται δὲν εἶναι ἀρετή.
Τὰ χρήματα ποὺ φυλᾶς γιὰ τὰ γηρατειά σου θὰ τὰ φάνε οἱ γιατροὶ καὶ τὰ νοσοκομεῖα.
Ἐκ τοῦ βιβλίου "Ὁ Γέρων Σεραφεὶμ Σαβαΐτης"
Ἐκδόσεις Μυγδονία
Ψάλμ. 103, 25
Ψάλμ. 131, 7
Βλ. Ἀκολουθία τῆς μνήμης τοῦ ἁγίου Σάββα, πολλαχοῦ.
Πράξ. 6, 5.
Ὀσιακὸν ἀπολυτίκιον
Ψάλμ. 68, 10.
ΠΗΓΗ:impantokratoros
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου