Ἡ Γλώσσα μου!

«Ἀνακαλύπτω λέξεις καί φράσεις»

«Μὲ τὸν σταυρὸ στὸ χέρι».

 Ἡ φράση «μὲ τὸν σταυρὸ στὸ χέρι» λέγεται γιὰ κάποιον ποὺ πορεύεται στὴ ζωή του μὲ ἠθικότητα, μὲ ἐντιμότητα κ.τ.λ. καὶ δὲν χρησιμοποιεῖ ἀθέμιτα μέσα γιὰ νὰ πετύχη κάτι: Παρὰ τὸν ἀνταγωνισμὸ καὶ τὴν ἄρνησή του νὰ χρησιμοποιήση δόλιες μεθόδους κατάφερε νὰ ἐπιβιώση μὲ τὸν σταυρὸ στὸ χέρι.

                                 «τὰ ἄδηλα καὶ τὰ κρύφια».

Ἀπὸ τὸν πεντηκοστὸ Ψαλμὸ εἶναι γνωστὴ ἡ φράση «τὰ ἄδηλα καὶ τὰ κρύφια». Προέρχεται ἀπὸ τὸν 8ο στίχο τοῦ Ψαλμοῦ «ἰδοὺ γὰρ ἀλήθειαν ἠγάπησας, τὰ ἄδηλα καὶ τὰ κρύφια τῆς σοφίας σου ἐδήλωσάς μοι». Ἡ φράση λέγεται γιὰ πράγματα γιὰ τὰ ὁποῖα δὲν μπορεῖ κανεὶς νὰ ἔχη σαφῆ ἐικόνα.

«Ἵνα συντρίψω αὐτούς, ὡς σκεύη κεραμέως»

Θὰ τοὺς συντρίψω σὰν σκεύη κεραμέως. Θὰ τοὺς συντρίψω σὰν σκεύη κεραμέως, δηλαδὴ θὰ τοὺς κονιορτοποιήσω, θὰ τοὺς κάνω σκόνη, κομματάκια, θὰ τοὺς συντρίψω σὰν τὰ πήλινα δοχεῖα τοῦ κεραμοποιοῦ. Ὁ ψαλμικὸς στίχος «ποιμανεῖς αὐτοὺς ἐν ῥάβδῳ σιδηρᾷ, ὡς σκεύη κεραμέως συντρίψεις αὐτούς» (Ψαλμὸς 2ος, 9) ἔγινε εὐρέως γνωστὸς ἀπὸ τὸ τροπάριο: «Ἐξέδυσάν με τὰ ἱμάτιά μου, καὶ ἐνέδυσάν με χλαμύδα κοκκίνην, ἔθηκαν ἐπὶ τὴν κεφαλήν μου, στέφανον ἐξ ἀκανθῶν, καὶ ἐπὶ τὴν δεξιάν μου χεῖρα, ἔδωκαν κάλαμον, ἵνα συντρίψω αὐτούς, ὡς σκεύη κεραμέως» ποὺ ψάλλεται τὴν Μεγάλη Πέμπτη.

«Γραφιδομαχία»

Mιὰ πολὺ ἐκφραστικὴ λέξη βρήκαμε σὲ κείμενο τοῦ Γιάννη Καλιόρη· τὴ γραφιδομαχία: «Οἱ ἀντιδράσεις λοιπὸν αὐτὲς καὶ ἡ ὀξύφωνη γραφιδομαχία ποὺ ἀκολούθησε μὲ δικαστικὲς μάλιστα προεκτάσεις, ἐνεργοποίησαν ὑφέρπουσες ἀντιπαλότητες καὶ παλαιόθεν  σοβοῦσες συγκρουσιακὲς καταστάσεις» (περιοδικὸ ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ, τεῦχος 1706, σελ. 1056). Τὸ δεύτερο συνθετικό μὲ λόγια προέλευση σὲ θηλυκὰ οὐσιαστικά -μαχία δηλώνει τὴν τέλεση μάχης μεταξὺ αὐτῶν ποὺ ἀναφέρει τὸ πρῶτο συνθετικό: γιγαντομαχία εἴτε τὸ μέσο μὲ τὸ ὁποῖο γίνεται ἡ μάχη: λογομαχία, γραφιδομαχία εἴτε τὴν αἰτία γιὰ τὴν ὁποία γίνεται ἡ μάχη: εἰκονομαχία.

«Ἐνθαδικὴ ζωή».

Συναντήσαμε σὲ κείμενο τὴ φράση «ἐνθαδικὴ ζωή». Τὸ ἐπίθετο ἐνθαδικὸς δὲν ὑπάρχει στὰ λεξικά. Παράγεται ἀπὸ τὸ ἐπίρρημα ἐνθάδε ποὺ σημαίνει «ἐδῶ, σὲ αὐτὸ τὸν τόπο»: ἐνθάδε κεῖται ὁ μεγάλος μας ποιητής, οἱ ἐνθάδε οἰκοῦντες. Συνεπῶς ἡ ἐνθαδικὴ ζωὴ εἶναι ἡ παροῦσα ζωὴ σὲ ἀντιδιαστολὴ μὲ τὴν μετὰ θάνατον ζωή, ποὺ βρίσκεται στὸ ἐπέκεινα: ἡ ἐνθαδικὴ ζωὴ τελειώνει, εὑρίσκομαι στὸν προθάλαμο τοῦ ἐπέκεινα. Στὰ γραπτά του φιλοσοφεῖ γιὰ τὴν ἐνθαδικὴ καὶ τὴν ἐπέκεινα ζωή. Ὡς γνήσιος ὑλιστὴς ἐνδιαφερόταν μόνο γιὰ τὸν ἐνθαδικὸ βίο καὶ ὄχι γιὰ τὸ ἄγνωστο καὶ μεταφυσικὸ ἐπέκεινα

«Ἀμφοτερόπλευρος»

Σὲ ἐφημερίδα συναντήσαμε τὴ λέξη ἀμφοτερόπλευρος ποὺ δὲν καταγράφεται στὰ λεξικά. Σημαίνει καὶ ἀπὸ τὶς δύο πλευρές. Εἶναι σύνθετη ἀπὸ τὴν ἀντωνυμία ἀμφότεροι, -ες, -α «καὶ ὁ ἕνας καὶ ὁ ἄλλος» καὶ τὸ οὐσιαστικὸ πλευρά. Π.χ. Ἀπαλλάσσονται ἀπὸ τὸ τέλος ταξινόμησης οἱ ἀνάπηροι μὲ πλήρη παράλυση τῶν κάτω ἄκρων ἢ ἀμφοτερόπλευρο ἀκρωτηριασμὸ αὐτῶν.

https://enromiosini.gr