Η Ψαλτική

Άρθρο περί Ψαλτικής

Αθανάσιου Βουγιουκλή

Μετα απο μια θητεια και ενασχοληση σαραντα ετων με το αναλογιο και την ψαλτικη τεχνη θα ηθελα να εκφρασω με πολλη αγαθη προαιρεση καποιες σκεψεις περι του << ορθως ψαλλειν>> εις τους ορθοδοξους ναους γενικως και κυριως για τους νεους και φερελπιδες ιεροψαλτες παντα φυσικα κατα την δικη μου αντιληψη και οπτικη των πραγματων... Σκοπος και προορισμος της ψαλτικης τεχνης οπως οι παντες γνωριζουν ειναι ΕΝΑΣ ΚΑΙ ΜΟΝΑΔΙΚΟΣ. Να επενδυσει μεσω της καταλληλης μελωδιας ολα αυτα τα θεοπνευστα εκκλησιαστικα κειμενα των μεγαλων Πατερων της εκκλησιας μας και εν συνεχεια να τα δωσει μελωδικως επενδεδυμενα στο εκκλησιασμα υποβοηθοντας κατ αυτον τον τροπο τους χριστιανους να επικοινωνησουν με το Θειον κατα την διαρκεια της Θειας Λατρειας. Αυτο το ΑΞΙΩΜΑ θα πρεπει να εχει υπ οψιν του ο ψαλλων και απο αυτο θα πρεπει να διαπνεεται καθε φορα που ανερχεται στο αναλογιο για να επιτελεσει το διακονημα του. Η ψαλτικη τεχνη ΔΕΝ προσφερεται για κανενος αλλου ειδους σκοπο παρα μονον για να συμβαλλει και να βοηθησει τον πιστο χριστιανο να ΠΡΟΣΕΥΧΗΘΕΙ. Αυτο βεβαια ακουγεται ομορφο στην θεωρια αλλα ενιοτε συναντα τρομερες δυσκολιες στην πραξη Αφηνω εξω απο αυτες τις σκεψεις το γεγονος οτι δεν υπηρξε δεν υπαρχει και απ οτι φαινεται ουτε προκειται να υπαρξει μεριμνα στηριξη και ενδιαφερον για την ψαλτικη τεχνη απο αυτους τους <<φορεις>> που αυτονοητα θα επρεπε να την στηριξουν. Δυστυχως η ψαλτικη <<βαδιζει>> τον μαναχικο της δρομο στηριζομενη παντα σε προσπαθειες των ιδιων των εκφραστων της. Ευτυχως με την προνοια του Θεου υπαρχουν σε ολη την επικρατεια μεγαλοι ψαλτες και δασκαλοι και πληθωρα αξιων ταλαντουχων και χαρισματικων συναδελφων που μοχθουν και εργαζονται καθημερινα για την διαδωση απηχηση καλλιεργεια και προαγωγη της ψαλτικης τεχνης σε οσο το δυνατον περισσοτερους ανθρωπους και ευρυτερα στην ελληνικη κοινωνια. Αποτελεσμα ολων αυτων ειναι να παραγονται συνεχως νεες γενιες ταλαντουχων ανθρωπων με γνωση καταρτηση παιδεια και το κυριωτερο με αγαπη ορεξη και μεγαλο μερακι και ενδιαφερον για την ψαλτικη τεχνη. Παρ ολα αυτα και με δεδομενη την αποστολη της και συμφωνα με το ζητουμενο του <<ορθως ψαλλειν>>> ειναι αναμφισβητητο γεγονος οτι σε επιπεδο καποιων ψαλλοντων υπαρχουν διαφορα προβληματα που εχουν να κανουν με τα εξης1 Λαθος τροπος εκκινησης ως προς τη μαθηση

2 Λαθος αντιληψη και θεωρηση ως προς το τι επιτελουμε

3 Πλημελης η και ανεπαρκης γνωση του ολου οικοδομηματος της ψαλτικης τεχνης και των κανονων της.

4 Ανεπαρκεια εγκυκλοπαιδικης μορφωσης ωστε να γινει κατανοητη εστω στοιχειωδως η ΟΝΤΩΣ δυσκολη και δυσνοητη εκκλησιαστικη γλωσσα

5 Απουσια ακουσματων απο γνησιους εκφραστες του παραδοσιακου τροπου ψαλμωδιας και 6 Αδιαφορια σε οτι αφορα την επι πλεον καταρτηση αρκουμενοι στην ανουσια και αχαρη διαδικασια της <<διεκπεραιωσης>> καθε Κυριακη και γιορτη. Πολλοι δε εκ των ψαλλοντων προκειμενου να <<καλυψουν>> αυτες τις αδυναμιες προβαινουν σε <<επιδειξη φωνητικων δυνατοτητων>> ασυστολα και ανεξελεγκτα με αποτελεσμα να γινεται ακομη χειροτερη η εικονα του ψαλλοντος Οι φωνητικες δυνατοτητες του ψαλλοντος αναδεικνυονται ΜΟΝΟΝ μεσα απο την γνωση την καλλιεργεια και τον σωστο τροπο ψαλμωδιας σε ολα τα επιπεδα και ΟΧΙ με το τιποτα και το ανεξελεγκτο. Η προσφερομενη ψαλτικη ειδικα στην υπαιθρο λογω και των πολλων επι μερους προβληματων ειναι σε ενα μεγαλο ποσοστο <<ρηχη>> και δεν ανταποκρινεται στις απαιτησεις της Θειας Λατρειας. Θελωντας να συμβαλλω θετικα στην διαμορφωση μιας νοοτροπιας και φιλοσοφιας περι του <<ορθως ψαλλειν>> θα εκθεσω καποιες κατευθυντηριες γραμμες κατα την προσωπικη μου αντιληψη και πειρα που ισως βοηθησουν καποιους νεους ιεροψαλτες στις αναζητησεις τους. Το <<ορθως ψαλλειν>> συνισταται κατα την προσωπικη μου αποψη μεταξυ πολλων αλλων και στα εξης βασικα: 1 ΣΤΑΣΗ Η σταση του ψαλλοντος στο αναλογιο πρεπει να ειναι σοβαρη και οχι σοβαροφανης ηρεμη ευθυτενης χωρις συζητησεις ασκοπες και να εμπνεει ιεροπρεπεια. Η δε προσοχη του ψαλλοντος δεν πρεπει να αποσπαται επ ουδενι λογω και απο τιποτα κατα την διαρκεια της διακονιας του. Το μονο του μελημα εκεινη την ωρα πρεπει να ειναι πως θα μπορεσει να ΚΑΛΟΨΑΛΛΕΙ οπως χαρακτηριστικα ελεγε ο Θρασυβουλος Στανιτσας. Επισης ο ψαλλων ΠΟΤΕ δεν εγκαταλειπει το αναλογιο του κατα την διαρκεια των ακολουθιων. Παρατηρειται σε καποιες περιπτωσεις η απρεπης εικονα ψαλτων να κατεβαινουν απο το αναλογιο και να μετακινουνται συνεχως χωρις ιδιαιτερο λογο και αιτια. Η εικονα αυτη ειναι απαραδεκτη δια τον ψαλλοντα τοσο απεναντι στο λειτουργημα που επιτελει οσο και απεναντι στο εκκλησιασμα το οποιο εχει ματια και βλεπει την ασεβη αυτη σταση του ψαλλοντος. 2 ΦΩΝΗ Η φωνη του ψαλλοντος πρεπει να εξερχεται φυσικη οπως ομιλει στρογγυλη με καθαρα τα φωνηεντα και ευδιακριτα τα συμφωνα με το στομα μισοκλειστο. Το πρωι μετα τον εξαψαλμο ειναι γνωστον τοις πασι οτι πρεπει να ψαλλει για ενα διαστημα μαλακα και χαμηλα για να <<ζεστανει>> την φωνη του και προοδευτικα << ανεβαζει στροφες>> Αυτο βεβαια σε καμμια περιπτωση δεν σημαινει οτι περιφρονουμε τα ψαλλομενα αυτου του διαστηματος. Αλλο χαμηλα και μαλακα και αλλο γρηγορα και αδιαφορα. Περιπου στην ωρα των καταβασιων η φωνη ειναι ετοιμη να ψαλλει κανονικα Ελεγε ο Πριγγος σε κατ ιδιαν συζητησεις <<αν πατε πρωι στην εκκλησια και ακουσετε τον ψαλτη να φωναζει παρτε δρομο και φυγετε>>. Επισης ειναι ΛΑΘΟΣ ΜΕΓΑ να αλλοιωνουμε σκοπιμως την φωνη μας κατα την ψαλμωδια για να δειξουμε οτι εχουμε <<βαρεια σερτικη βυζαντινη φωνη>>.

3 ΧΡΟΝΟΣ ΧΡΟΝΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΡΥΘΜΟΣ Ο χρονος η χρονικη αγωγη και η ρυθμικη αγωγη ειναι η <<ψυχη>> του ψαλλομενου μελους. Ψαλτης οση καλλιφωνια και να διαθετει αν δεν ειναι γνωστης και κατοχος της μεγαλης τεχνης της χρονικης αγωγης ανα μαθημα της ευρυθμιας του χρονου και του <<αερα>> που δινει στα ψαλλομενα ο <<καλπασμος>> της σωστης χρονικης αγωγης ο ψαλτης αυτος φανταζει <<ΓΥΜΝΟΣ και <<ΛΑΠΑΣ>> στα αυτια ακροατων που γνωριζουν καλα το αντικειμενο. Αλλα και σε ολο το μη μυημενο ακροατηριο δημιουργει κουραση και κορεσμο μια φωνη μελωδικη μεν αλλα ασυμμετρη. Μονο ο συνδιασμος μελωδιας και ροης του χρονου με ευρυθμια και χαρη καθηλωνει τον ακροατη. Για αυτον τον λογο το πατριαρχικο υφος υπερεχει και ειναι σημειο αναφορας. Διοτι παλλεται και δονειται απο την χαρη της ευρυθμιας του χρονου σε συνδιασμο με την μελωδια και την εκφορα του λογου. Και ΜΟΝΟ η σωστη γνωση των κανονων του χρονου και της χρονικης αγωγης σε συνδιασμο με την σωστη χρηση της αναπνοης ειναι ικανα να κανουν εναν ψαλτη ΑΛΛΟΝ ΤΟΣΟΝ απ οτι ειναι γιατι απλουστατα ο χρονος με την μελωδια ειναι ΑΡΡΥΚΤΑ δεμενο συνολο. Αν κατι απ τα δυο χωλαινει υπαρχει προβλημα. Εδω να πουμε οτι πολλοι συνχεουν την ροη της χρονικης αγωγης με το να <<χτυπουν>> με στομφο τις συλλαβες μια μια πραγμα τελειως αντιαισθητικο και αγριο στο ακροατηριο. Ο χρονος δεν ειναι <<χτυπητος>> με επιτηδευση. Ο χρονος ρεει ειναι ΑΗΡ Οσοι θελουμε να εντρυφησουμε στο κεφαλαιωδες αυτο θεμα δεν χρειαζεται να κανουμε τιποτε αλλο παρα να ακουσουμε τον αειμνηστο ΑΡΧΟΝΤΑ ΠΡΩΤΟΨΑΛΤΗ της ΜΤΧΕ ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟ ΣΤΑΝΙΤΣΑ σε ολα αυτα που μας αφησε πολυτιμη κληρονομια. Αυτος ειναι ο ΟΔΗΓΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ γι αυτα τα θεματα οπως και γενικωτερα για την ψαλτικη τεχνη..

4 ΑΝΑΠΝΟΗ. Ενα αλλο μεγαλο και κεφαλαιωδες ζητημα στην ψαλτικη τεχνη που συμβαλλει καταλυτικα εις το <<ορθως ψαλλειν>> ειναι το θεμα της αναπνοης. Η σωστη και ανετη αναπνοη προσδιδει στα ψαλλομενα μεγαλοπρεπεια και επι πλεον κυρος. Χωρις ικανη αναπνοη χανεται ολο το οικοδομημα που δημιουργειται απο την ωραια μελωδια και αλλα στοιχεια του ψαλλοντος. Η αναπνοη θα πρεπει να ειναι μπολικη σωστα ξοδευομενη και οχι <<κοντη>>. Θα πρεπει ειδικα στα αργοσυντομα και αργα μαθηματα να βγαζει ο ψαλλων οσο το δυνατον μεγαλυτερες μουσικες φρασεις με οσο το δυνατον λιγωτερες αναπνοες. Αρκετοι απο μας ψαλλουμε παιρνοντας αναπνοη σε καθε τρεις τεσσερις συλλαβες του κειμενου δινοντας την εντυπωση στο ακροατηριο οτι πασχουμε απο δυσπνοια η απο χρονια αποφρακτικη πνευμονοπαθεια ενω στην ουσια προκειται για μια ασχημη και κακια συνηθεια στις περισσοτερες των περιπτωσεων Δικαιολογουνται φυσικα περιπτωσεις με παθολογικο προβλημα Γενικα το ζητημα της αναπνοης ειναι σε εναν ανθρωπο με υγειες αναπνευστικο συστημα θεμα ΕΞΑΣΚΗΣΗΣ και ΘΕΛΗΣΗΣ. Ελεγε ο Θρασυβουλος Στανιτσας <<προτιμω να ΣΚΑΣΩ παρα να παρω αναπνοη εκει που δεν πρεπει>>. Τελος κατα την αναπνοη ο ψαλλων δεν θα πρεπει να κοβει λεξεις φρασεις και νοηματα στη μεση.

5 ΣΩΣΤΟΣ ΧΕΙΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΦΩΝΗΣ. Το φωνητικο <<εργαλειο>> στον ανθρωπο ειναι ενας μηχανισμος μεσω του οποιου παραγεται ο ηχος και εν προκειμενω η μελωδια. Εκτος απο το δοθεν χαρισμα της καλλιφωνιας ανωθεν στον ανθρωπο εναποκειται απο εκει και μετα στον ιδιο να καλλιεργησει να πολλαπλασιασει να αναδειξει στο επακρο και να ΔΙΑΦΥΛΑΞΕΙ το δοθεν εις αυτον ταλαντον. Καλειται χρησιμοποιωντας την γνωση την λογικη και την εμπειρια να κανει ΣΩΣΤΗ χρηση αυτου του θειου δωρου για να το διατηρησει ακμαιο και για να μπορεσει αυτο να προσφερει αυτα που δυναται να προσφερει. Καθε φωνη εχει ξεχωριστη εκταση χρεια ηχοχρωμα και ιδιοσυστασια Θα πρεπει εν προκειμενω ο ψαλλων απο νωρις να αντιληφθει και να κατανοησει το ευρος των φωνητικων του δυνατοτητων και μεσα σ αυτο να προσπαθει να κινηθει μουσικα. Αυτο προυποθετει κατανοηση του φωνητικου μηχανισμου γνωση της φωνησης και ΕΦΑΡΜΟΓΗ και ΠΕΙΘΑΡΧΙΑ στην πραξη Υπαρχουν στο διαβα του χρονου περιπτωσεις αυθαιρεσιας των φωνητικων κανονων πραγμα το οποιο επεφερε ολεθρια αποτελεσματα στην φωνη των ανθρωπων αυτων. . Η συστηματικη και επι μακρον παραβιαση η ακομα και <<ΕΚΒΙΑΣΗ>> των φωνητικων μας δυνατοτητων και οριων ΑΝΕΞΕΛΕΓΚΤΑ ειναι βεβαιον οτι μακροπροθεσμα θα επιφερει την τελεια χρεοκοπια της φωνης. Ο περισσοτερος κοσμος εχει την εντυπωση οτι η φωνη χρεοκοπει κυριως απο τις διαφορες καταχρησεις. Βεβαιως συμβαλλουν και οι καταχρησεις στον εκφυλισμο της φωνης. Οι περισσοτερες ομως περιπτωσεις φωνητικου εκφυλισμου οφειλονται στην μακροχρονια ΚΑΚΗ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΚΑΚΗ ΣΤΗΡΙΞΗ στην ανευ οριων ΕΚΒΙΑΣΗ ΠΡΟΣ ΚΡΑΥΓΗ της φωνης και το χειροτερο αυτο να γινεται ΧΩΡΙΣ ΤΗΝ ΣΩΣΤΗ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΗ ΣΤΗΡΙΞΗ. Ο ψαλτης που χρησιμοποιει σωστα την φωνη του εντος των φωνητικων του οριων και με σωστη αναπνευστικη στηριξη καθηλωνει και ευχαριστει το εκκλησιασμα. Η φωνη μας μας καθοδηγει σε καθε βημα κατα την διαρκεια της ψαλμωδιας. Αρκει να εχουμε τα <<αυτια>> της λογικης για να την ακουσουμε. Αλλες φορες <<διαμαρτηρεται>> και μας φωναζει <<προστατεψε με>> και αλλες φορες μας φωναζει << τωρα πεταω γιατι δεν το εκμεταλευεσαι??? >>. Ο σωστος χειρισμος της φωνης ειναι τελικα μια ψυχοσωματικη διεργασια. Υπαρχουν ενιοτε περιπτωσεις ψαλλοντων οι οποιοι εχοντας ως προτυπο καποιον μεγαλο ψαλτη προσπαθουν να εκτελεσουν καποιο μαθημα που ακουσαν απο αυτον στην βαση που το εκτελεσε ο ιδιος. Αν η φωνη του ψαλλοντος ειναι του ιδιου ευρους εχει καλως. Αν ομως οι δυνατοτητες ειναι λιγωτερες το μονο που καταφερνει ο ψαλλων ειναι να <<στραπατσαρει>> τον λαιμο του να ξεφωνηζει να κανει <<κοκκορακια>> και εν τελει να εκτιθεται ανεπανορθωτα απεναντι στο εκκλησιασμα. Σ αυτες τις περιπτωσεις πρεπει να λειτουργει στον ψαλλοντα η διακριση η συνεση και η αυτογνωσια. Ο ταδε μεγαλος ψαλτης πηρε την συγκεκριμενη βαση γιατι ΚΑΤΙ ΗΞΕΡΕ. Οφειλουμε και εμεις να ξερουμε ΚΑΤΙ και αναλογως να πορευομαστε. Για τον λογο αυτο <<θεριζουν>> οι πολυποδες οι καλλοι και τα οζηδια στις φωνητικες χορδες πολλων που ασχολουνται με την φωνηση με συνεπεια τα συνεχη χειρουργεια. Ολα αυτα οδηγουν αρκετες φορες σε παρεση δηλαδη ΑΤΟΝΙΑ των φωνητικων χορδων με σταδιακη χρεοκοπια της φωνης. Εδω θα πρεπει να ΤΟΝΙΣΘΕΙ οτι στην αποδοση και συνολικη αξιολογηση του ψαλλοντος μεγαλυτερη σημασια δεν εχει το ΠΟΣΟ ΨΗΛΑ η χαμηλα εκτεινεται η φωνη του αλλα το ΤΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑ διαθετει στην συγκεκριμενη εκταση που κινειται. Μπορει καποιος ψαλτης να διαθετει σχετικα μικρο ευρος φωνητικης εκτασης αλλα να ειναι τοσο ΜΑΓΙΚΕΣ οι νοτες που βγαζει στην συγκεκριμενη εκταση που να τον καθιστουν ΜΕΓΙΣΤΟ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗ. Και μπορει επισης καποιος αλλος να διαθετει απεριοριστη εκταση αλλα η μελωδια η μουσικοτητα και οι νοτες που βγαζει να ειναι ανεπαρκεις και χαμηλης ποιοτητος απο πλευρας μελωδικοτητας που να μην συγκινουν κανεναν.. Συνεπως το ΑΠΑΝ στην αποδοση του ψαλλοντος ειναι Η ΜΕΛΩΔΙΑ και μετα ολα τα αλλα. Συνηθιζε να λεει ο ΜΕΓΑΣ Στανιτσας..... <<φαγητα υπαρχουν πολλα και καλα. Ικανους ΣΕΡΒΙΤΟΡΟΥΣ χρειαζομαστε>>. Και καποια πραγματα τεχνικης φυσεως. Για να ψαλλουμε εκπνεουμε σχεδον ολον τον αερα που εχουμε στα πνευμονια μας και μ αυτον τον λιγο που μας εχει απομεινει ψαλλουμε. Ειναι υπεραρκετος. Το αντιθετο κανει ζημια και στη φωνη και στους πνευμονες. Επισης ΠΟΤΕ δεν βγαζουμε την φωνη μας οταν την συγκεκριμενη στιγμη εχουμε ταση ρεψιματος. Περιμενουμε λιγο να περασει και μετα συνεχιζουμε και ας καθηστερησουμε λιγο. Επισης πρεπει να αποφευγουμε το στιγμιαιο βηξιμο την ωρα που ψαλλουμε. Δημιουργει ερεθισμο των χορδων και φερνει το αντιθετο αποτελεσμα απο το επιδιωκομενο. Ενα επισης ΚΕΦΑΛΑΙΩΔΕΣ ζητημα που απτεται της σωστης χρησης της φωνης ειναι το μεγαλο θεμα της επιλογης των τονικων βασεων που καλειται να επιλεξει ο ψαλλων κατα την διαρκεια των ιερων ακολουθιων. Προκειται για αλλη μια ΜΕΓΑΛΗ ΤΕΧΝΙΚΗ απο την χρηση της οποιας ο ψαλλων η θα δημιουργησει ατμοσφαιρα σωστης αποδοσης μελωδιας και κατανυξεως με αλωβητη την φωνη του η απο την αλλη θα δημιουργησει ατακτες φωνασκιες αγχωδεις καταστασεις φωνητικη και ψυχικη υπερκοπωση στον εαυτο του <<κοκκορακια>> λογω αδυναμιας της φωνης να ανταπεξελθει με αποτελεσμα ολο αυτο να δημιουργει στο εκκλησιασμα συναισθηματα αγχους δυσφοριας οικτου και απαξιωσης για τον ψαλλοντα ΣΥΝ τις καταστροφικες συνεπειες στην φωνη του. Τα δεδομενα που πρεπει να λαμβανονται υπ οψιν απο τον ψαλλοντα στον καθορισμο των τονικων βασεων σε οποιαδηποτε στιγμη πρεπει ΠΑΝΤΑ να ειναι:

α)Φωνητικη εκταση του ψαλλοντος πανω κατω

β) Φωνητικη εκταση του μαθηματος πανω κατω οπως και ΒΑΘΜΟΣ ΔΥΣΚΟΛΙΑΣ.

γ) Ηχητικες ΚΑΙ ΟΧI ΜΟΝΟΝ συνθηκες που επικρατουν στον χωρο την συγκεκριμενη στιγμη και

δ) Φωνητικη κατασταση του ψαλλοντος ΕΚΕΙΝΗ ΤΗΝ ΔΕΔΟΜΕΝΗ ΣΤΙΓΜΗ Εκτιμωντας ολα αυτα τα δεδομενα γρηγορα θα πρεπει ο ψαλλων να παρει την καταλληλη για την περισταση βαση <<καλυπτομενος>> για ολες τις εκδοχες. Γενικα η πειρα διδασκει οτι πρεπει να αφηνουμε καποια φωνητικα περιθωρια εναν με δυο τονους πανω και κατω στην εκταση μας οταν ψαλλουμε για να μπορουμε να κινηθουμε πιο ανετα και ξεκουραστα στο μαθημα και να κανουμε ΕΡΜΗΝΕΙΑ κατα τον Κωνσταντινο Πριγγο. Στο σημειο αυτο θα ηθελα να κανω μια ιδιαιτερη αναφορα στo λεγομενo ΔΙΑΠΑΣΩΝ και την χρηση του. Το διαπασων η σφυριχτρακι χρησιμευει στον ψαλτη για να του δινει εναν σταθερο τονο συνηθως τον ΛΑ η ΚΕ βασει του οποιου αυτος θα βρει την βαση που θελει να παρει για να ψαλλει το οποιοδηποτε τροπαριο στον οποιοδηποτε ηχο. Ειναι οντως ενα βοηθητικο μεσον για τον ψαλτη ειδικα στα αρχικα του βηματα και μεχρι καποιο χρονικο διαστημα οπου δεν υπαρχει η εμπειρια η αντιληψη και κυριαρχει η ανασφαλεια. Μετα ομως απο ενα ευλογο χρονικο διαστημα αποκτωντας ο ψαλτης την εμπειρια την αντιληψη και την αυτοπεποιθηση στο αναλογιο θα πρεπει κατα την γνωμη μου να ξεφορτωθει το διαπασων διοτι μαλλον ΚΑΚΟ θα του κανει αν εξακολουθησει και το χρησιμοποιει για μια ζωη. Κι αυτο γιατι το διαπασων θα του ειναι σαν μια μορφη εξαρτησης . Ο ψαλτης απο ενα σημειο και επειτα θα πρεπει να πορευεται με τη φωνη του να <<ζημωνεται>> με τους ηχους τις εναλλαγες των ηχων των γενων των συστηματων των ειδων των μελων των τροπαριων των παραχορδων των μεταβολων των μεταθεσεων και γενικα με ολο αυτο το οικοδομημα της ψαλτικης τεχνης ουτως ωστε να το καταλαβει να το αντιληφθει και να το προσαρμοσει στην φωνη του ΧΩΡΙΣ ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ. Να το κανει κτημα του ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ. και να παζει στα δαχτυλα του τις βασεις. Οι βασεις στην ψαλτικη δεν ειναι ΣΤΑΤΙΚΕΣ και ΤΥΠΟΠΟΙΗΜΕΝΕΣ. Ποικιλουν αναλογα με το μαθημα και την φωνητικη κατασταση του ψαλλοντος. Δυστυχως αρκετοι το διαπασων το εχουν για προεκταση του χεριου τους στο αναλογιο. Χτυπημα η σφυριγμα σε καθε αλλαγη τροπαριου η ηχου καθε 3 λεπτα με αποτελεσμα να δινουν την εικονα στο εκκλησιασμα οτι περισσοτερο ασχολουνται με την χρηση του διαπασων παρα με την ψαλμωδια αυτη καθ αυτη. Το διαπασων προσφερει ουσιαστικη βοηθεια ΜΟΝΟ στα αρχικα σταδια του ψαλλοντος Εκει που ειναι απαραιτητο ειναι στις συναυλιες και χορωδιακες εκτελεσεις για να συγχρονιζονται ολοι οι χορωδοι και φυσικα στις διαφορες ηχογραφησεις. Ο ΑΥΤΟΚΡΑΤΩΡ στο ζητημα της τοποθετησης της στηριξης και του χειρισμου της φωνης ειναι αναμφισβητητα ο ΑΡΧΩΝ ΠΡΩΤΟΨΑΛΤΗΣ κ. ΧΑΡΙΛΑΟΣ ΤΑΛΙΑΔΩΡΟΣ του οποιου ο λαρυγξ πρεπει να γινει αντικειμενο μελετης και ερευνας απο τους ειδικους και απο τους ασχολουμενους με την ψαλτικη τεχνη και την φωνηση. Σε ηλικια σημερα 90 ετων παραμενει ΦΩΝΗΤΙΚΑ ΑΛΩΒΗΤΟΣ. λαμβανομενης υπ οψιν βεβαιως και της ενενηκονταετους φυσικης βιολογικης φθορας. 6 ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ. Το ζητημα αυτο ειναι και το ΜΕΓΑΛΟ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ για την ψαλτικη τεχνη και τον ψαλτη. Αποτελει την ΤΕΛΕΙΩΣΗ του ψαλτου. Και οταν μιλαμε για ερμηνεια δεν εννοουμε καποιες θεατρινιστικες καταστασεις σε στυλ Αρχαιας τραγωδιας. Δεν προσφερεται η ψαλτικη για τετοιες καταστασεις. Η ψαλτικη δεν ειναι Θεατρο με κινησεις των χεριων <<συντριβες>> <<σπαραγμους>> και <<λυγμους>>. που <<βαφτιζονται>> ερμηνευτικη δυνατοτητα. Ουτε ειναι η αψογη αποδοση της εντεχνης πλευρας του κομματιου η οποια βεβαιως παιζει πολυ σπουδαιο ρολο. Αλλα αυτο ειναι η ΕΚΤΕΛΕΣΗ. Δυστυχως ορισμενοι καπως ετσι αντιλαμβανονται το ζητημα ερμηνεια Η ερμηνεια στην ψαλτικη προυποθετει κατ αρχας να κατανοησουμε το εκαστοτε εκκλησιαστικο κειμενο που καλουμεθα να ψαλλουμε. Να το κατανοησουμε 1ον εγκυκλοπαιδικα και 2ον Θεολογικα. Αυτο προυποθετει συνεχη τριβη με τα εκκλησιαστικα κειμενα και εν γενει με την εκλλησιαστικη γλωσσα. Μονον ετσι κατανοοντας εννοιολογικα και θεολογικα το οποιο κειμενο θα μας δοθει η δυνατοτητα να κανουμε καποιες προσεγμενες ερμηνευτικες παρεμβασεις με επιτυχια κατα την αποδοση. Αυτο ομως για να επιτευχθει πρεπει να ειμαστε <<ερωτευμενοι>> με τα εκκλησιαστικα κειμενα. Αναφερει ο Αρχων Χαριλαος Ταλιαδωρος οτι για να συγκινησει ο ψαλτης το εκκλησιασμα θα πρεπει πρωτιστως να συγκινηθει ο ΙΔΙΟΣ με αυτο που ψαλλει. Μονον ετσι θα περασει το αποτελεσμα στο ακροατηριο. Εξεταζοντας το ζητημα παρατηρουνται καποια πραγματα. Αρκετοι ψαλλοντες κατα την ψαλμωδια αναλωνονται στο να δινουν περισσοτερη σημασια σε τεχνικα τερτιπια και μπιχλιμπιδια του μουσικου κειμενου οχι και τοσο μεγαλης σημασιας για την ουσια του μαθηματος. Π.χ ενα <<Δοξα Πατρι...>> ειτε απλα το πει καποιος ειτε τραβωντας το δυο λεπτα δεν εχει κανενα νοημα επι της ουσιας. Αυτο που μετραει ειναι η αποδοση του δοξαστικου που ερχεται. Δηλαδη βλεπουμε το δενδρο και χανουμε το δασος. Και δυστυχως πολλες φορες το κειμενο υφισταται και ΠΑΡΕΡΜΗΝΕΙΑ αντι για ερμηνεια απο διαφορους που αντιλαμβανονται τελειως αντιθετα την εννοια του κειμενου σε ορισμενες φρασεις. Χαρακτηριστικη περιπτωση ειναι αυτη που <<καυτηριαζε>> πολλακις ο Θρασυβουλος Στανιτσας σχετικα με την φραση του στιχηρου του Πασχα << Τι θρηνειτε τον αφθαρτον ως εν φθορα....>>. και συγκεκριμενα στην φραση....<<Τι θρηνειτε? Εδω ελεγε ο Στανιτσας << ο αγγελλος στην ουσια λεει στις γυναικες ΜΗΝ ΚΛΑΙΤΕ υπονοοντας εμμεσως πλην σαφως οτι ΑΝΕΣΤΗ αρα εχουμε ΧΑΡΑ και οχι λυπη και καποιοι ΑΝΟΗΤΟΙ καθονται και << ΚΛΑΙΝΕ >> πεντε λεπτα στο Θρηνειτε>>. Κλασσικη περιπτωση παρερμηνιας και αλλοιωσης του νοηματος του κειμενου. Πρεπει κατα την γνωμη μου να βλεπουμε << ΠΙΟ ΑΝΟΙΧΤΟ >> ΚΑΙ το εκκλησιαστικο κειμενο αλλα ΚΑΙ το μουσικο κειμενο βγαζοντας ενα ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ ΚΑΙ ΣΤΑ ΔΥΟ και αυτο να το βγαζουμε στην αποδοση ΤΟΝΙΖΟΝΤΑΣ καποιες λεξεις και καποιες φρασεις κλειδια με μια δυναμικη δινοντας την αναλογη βαρυτητα και εμφαση παντα με την δεουσα σοβαροτητα και ΟΧΙ να βλεπουμε το κομματι <<μυωπικα>> συλλαβη συλλαβη και νοτα νοτα αναδεικνυοντας ΜΟΝΟΝ καποια τεχνικα στοιχεια. Συλλαβη συλλαβη και νοτα νοτα το μονο που καταφερνουμε ειναι να κανουμε ΑΠΛΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ οπως στο Αλφαβηταρι του Δημοτικου σχολειου. ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ στο ζητημα της ΙΕΡΟΠΡΕΠΟΥΣ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ των εκκλησιαστικων κειμενων και που κατα την γνωμη μου θα επρεπε ολοι να εντρυφησουμε ως προς τον τροπο προσεγγισης ειναι ο ΑΡΧΩΝ ΠΡΩΤΟΨΑΛΤΗΣ κ. ΧΑΡΙΛΑΟΣ ΤΑΛΙΑΔΩΡΟΣ .

7 ΑΚΟΥΣΜΑΤΑ Τα ακουσματα ειναι καθοριστικος παραγων στην μετεπειτα πορεια του ψαλτου και ουσιαστικα του διαμορφωνουν το ψαλτικο DNA. Ενας νεος ψαλτης που ξεκινα την ιεροψαλτικη του πορεια και ειδικα σημερα με την δυνατοτητα που παρεχει το ιντερνετ <<βομβαρδιζεται>> απο καθε ειδους ακουσματα. Χωρις πολλες επεξηγησεις και αναλυσεις διοτι ειναι <<ευαισθητο θεμα>> αποψη μου ειναι οτι θα πρεπει να εχουμε σαν οδηγο οτι μας εχει παραδωθει ηχητικα ΚΥΡΙΩΣ απο τους μεγαλους πρωτοψαλτας του Οικουμενικου Πατριαρχειου. του εικοστου αιωνος οπως και τους μεγαλους Θεσσαλονικεις πρωτοψαλτας.
Επισης ενα ζητημα το οποιο τεινει να καταστει << ΠΛΗΓΗ >> ειδικα τα τελευταια χρονια κυριως απο τους νεους ιεροψαλτες ειναι το ζητημα της εκτυπωσης μεσω Ιντερνετ της τυπικης ταξεως των διαφορων Ακολουθιων προς << διευκολινση >> τους. Αυτη η τακτικη της << ευκολης τροφης με το κουταλακι στο στομα >> δημιουργει στην ουσια μια << ΑΝΑΠΗΡΙΑ >> στον ψαλτη σε οτι αφορα τις γνωσεις του σε θεματα τυπικου διοτι επαναπαυεται εχοντας την ευκολη <<λυση>> και δυστυχως ειναι στην ουσια τραγικα ασχετος και ακαταρτιστος στην ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΓΝΩΣΗ του Τυπικου. Θα πρεπει ΑΜΜΕΣΑ οσοι εφαρμοζουν αυτη την τακτικη να <<πεταξουν αυτες τις πατεριτσες>> και να αρχισουν να μελετουν ΣΩΣΤΑ και σε ΒΑΘΟΣ τα θεματα του Τυπικου. Μονον κατ αυτον τον τροπο θα μπορουν να ειναι ΑΥΤΑΡΚΕΙΣ στα αναλογια τους χωρις <<μπαστουνια και πατεριτσες>>. Και κατι τελευταιο που εχει να κανει με το <<ορθως ψαλλειν>>. Πολλοι εχουν την ταση να ψαλλουν τα πρωινα τροπαρια απο το << Θεος Κυριος.... και μεχρι περιπου τις Καταβασιες στο ποδι και γρηγορα χωρις ιδιαιτερη επιμελεια και ενδιαφερον σαν να θελουμε να τα ξεφορτωθουμε. Ας ακουσουμε τον ΜΕΓΑ Θρασυβουλο Στανιτσα ο οποιος εχοντας την μεγαλη αισθηση ευθυνης της παραδοσεως που κουβαλουσε απεδιδε αυτα τα πρωινα τροπαρια με την ιδια επιμελεια καλλιεπεια ενδιαφερον και ορεξη και ισως και με ακομη μεγαλυτερη συνεπεια. Δεν υπαρχουν τροπαρια στην Θεια Λατρεια ευτελη και προνομιουχα. Τα ΠΑΝΤΑ θα πρεπει να αντιμετωπιζονται απο τον ψαλλοντα με το ιδιο ενδιαφερον ζηλο και επιμελεια. Τελος θα πρεπει καθε φορα που ανερχομαστε στο αναλογιο να ξερουμε για ΠΟΙΟΝ και σε ΠΟΙΟΝ ψαλλουμε ΠΟΥ ψαλλουμε ΠΩΣ ψαλλουμε και ΓΙΑΤΙ ψαλλουμε. Αυτες ηταν καποιες σκεψεις μου περι του <<ορθως ψαλλειν>> που καλοπροαιρετα εκθετω με την ελπιδα να προβληματισω καποιους νεους ιεροψαλτες πανω σ αυτα τα βασικα θεματα του ιεροψαλτικου λειτουργηματος.

Φλώρινα 4 Αυγούστου 2015
Αθανάσιος Βουγιουκλής

ΠΗΓΗ:Αντώνης Πεζανακης <pezananto@gmail.com>