Ο Πάτμιος: Πάτμος

Πέμπτη 21 Αυγούστου 2014

Πάτμος

Η Πάτμος ελαύνει στον χώρο της λογιοσύνης και των γεωγραφικών εκδόσεων, όπως και η υπόλοιπη νησιωτική Ελλάδα, με το «Liber Insularum Archipelagi» ένα πρωτοπόρο χαρτογραφικό χειρόγραφο έργο, στις αρχές του 15ου αιώνα, που έγινε και πρότυπο για τα μεταγενέστερα νησολόγια. Το έργο αυτό επηρέασε όλη τη μεταγενέστερη χειρόγραφη και έντυπη χαρτογραφία, όπως το νησολόγιο του B. dalli Sonetti (1485) όπου όλοι οι χάρτες συνοδεύονται από έμμετρα σχόλια με τη μορφή σονέτων και το νησολόγιο του B. Bordone (1547), όπου τα επεξηγηματικά κείμενα δίδουν πληροφορίες για τους θρύλους και την ιστορία των νησιών.

Προς τα τέλη του 16ου αιώνα η Τήνος εμφανίζεται στο πρωτοποριακό για την εποχή του νησολόγιο (1574) του G. Fr. Camocio, το οποίο επηρέασε μεταγενέστερα νησολόγια, όπως αυτό του G. Rosaccio (1598), αλλά και εικονογράφησε (1615) προσκυνηματικά χρονικά (H. Beauvau). Στην έκδοση του Μ. Boschini, μικρό νησολόγιο και όμορφο δείγμα της βενετσιάνικης χαρακτικής των μέσων του 17ου, αιώνα ο χάρτης της Πάτμου, όπως και όλοι οι άλλοι, συνοδεύεται με επεξηγηματικό κείμενο ιστορικο-γεωγραφικού περιεχομένου. Το νησολόγιο του Fr. Piacenza (1688) περιλαμβάνει χάρτες με εξαιρετική χάραξη και πλούσιο αφηγηματικό υλικό για τα νησιά του Αιγαίου πελάγους αλλά και την Κύπρο και την Πελοπόννησο.

Ανάμεσα στις ασάφειες και στις παραδοξότητες που επικρατούν στο χρονικό (1681) του J.J. Struys, ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι απόψεις για την Τήνο και την Πάτμο. Οι γνώσεις μας για τη γεωγραφία του τόπου, το φυσικό ανάγλυφο και τη θέση των οικισμών μας οδηγούν στο να αντιστρέψουμε τους τίτλους στα χαρακτικά, δηλ. η απεικόνιση της Πάτμου να τιτλοφορείται Τήνος και αντίστροφα.

Στην πολύτιμη για τον πλούτο των πληροφοριών έκδοση (1717) του J. Pitton de Tournefort, που κυκλοφόρησε μετά το ταξίδι του (1700-1701) στο Αιγαίο πέλαγος και απετέλεσε έκτοτε οδηγό για τους ταξιδιώτες και τα δρομολόγια τους στο Αρχιπέλαγος, οι εικόνες του για την Πάτμο, αφορούν τις ενδυματολογικές συνήθειες των γυναικών, μία άποψη για το λιμάνι αλλά και την πρώτη άποψη του Ιερού Σπηλαίου, ενώ στην πολύ πετυχημένη έκδοση (1714) του J.B. Van Mour, με ενδυμασίες και εθνότητες της Ανατολής και επεξηγηματικά κείμενα με λεπτομέρειες από τον καθημερινό βίο, η ενδυμασία των γυναικών της Πάτμου παραμένει από τις πιο εντυπωσιακές.

Tο έργο του A. de La Mottraye (1727) κοσμούν εντυπωσιακά χαρακτικά με σπάνια θέματα, ανάμεσα στα οποία κάποια με μείξη φανταστικών σκηνών που δημιουργούνται με αντιγραφές θεμάτων/μορφών από εκδόσεις της εποχής του, όπως ο χορός γυναικών του Αρχιπελάγους, όπου απεικονίζεται και γυναίκα της νήσου. Το χαρακτικό αυτό συμπεριλαμβάνεται σε σχολιασμένη έκδοση (1953) για ενδυμασίες (Ph. Argenti).

Η απεικόνιση γυναικών της Πάτμου, το Σπήλαιο της Αποκάλυψης, το λιμάνι αλλά και ο πίνακας με τη συνάντηση του συγγραφέα με Έλληνα μοναχό και το ανέλπιστο ερώτημα του τελευταίου για την πνευματική Ευρώπη, περιλαμβάνονται και στο μεγαλόπνοο έργο του M.G.F.A. Choiseul-Gouffier. Tο έργο αυτό εξέφρασε με έναν νέο και πρωτότυπο τρόπο το αρχαιόφιλο και φιλελληνικό πνεύμα της εποχής του, ενώ εισήγαγε (τέλος 18ου- αρχές 19ου αι.) την «εικόνα» ως πρωτεύον στοιχείο σε ταξιδιωτικό χρονικό.

Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζουν αφενός η σχεδίαση των φυσικών ορογραμμών όπως διακρίνονται από τη θαλάσσια πλεύση (Ed. D. Clarke, 1814) και αφετέρου η χαρτογράφηση του λιμανιού και των υδάτων σε σημαντικό λιμενοδείκτη (J. Roux, 1804).

Συντάκτης: Ιόλη Βιγγοπούλου

Τίτλος

Χάρτης της Πάτμου.

Χρονολογία έκδοσης

1813

Έκδοση

CLARKE, Edward Daniel. Travels in various countries of Europe Asia and Africa. Part the Second Greece Egypt and the Holy Land, Λονδίνο, R. Watts for T. Cadell and W. Davies, MDCCCXIII [=1813].