Παροιμίες ἀπό την Πάτμο», μέρος Ενδέκατο (ΙΑ΄. )

ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ  ΠΑΡΑΘΕΜΑΤΑ  

ΑΠΟ ΤΟΝ ΖΗΣΙΜΟ ΒΙΡΒΙΛΛΗ, 

ΘΕΟΛΟΓΟ – ΦΙΛΟΛΟΓΟ - ΛΑΟΓΡΑΦΟ

451 - Τα πολλά (ή τα μεγάλα) λόγια είναι φτώχεια.(+)

452 - Τα σύκα σύκα και η σκάφη σκάφη.(+) [Το καθετί με τη

         σημασία του].

453 - Ζήσε Μαύρε μου, (Άλογό μου) να φας το Μάη τριφύλλι.(+)

         [Λέγεται στη περίπτωση που μας τάζουν υποσχέσεις, πιθανώς

         ανεκπλήρωτες. Η  έκφραση « Ζήσε Μάη μου να φας τριφύλλι»

          είναι λανθασμένη γιατί ο Μάης δεν τρώει το τριφύλλι, αλλά

         «Μαύρο»  συνηθίζανε να αποκαλούνε οι κάτοχοι αλόγων μ’

         αυτό το όνομα το αγαπημένο τους  άλογο. Βλέπε και

          Ακριτικά τρεγούδια ].

454 - Ε! Δε θα σου πέσει και η μύτη! (+) [Λέγεται σε κάποιον ή για

         κάποιον που υπερηφανεύεται και είναι ακατάδεκτος].

455 - Γελάει καλύτερα όποιος γελάει τελευταίος.(+)

456 - Αλλού να τα πουλάς αυτά.(+)[Λέγεται σε κάποιον

         που λέει υπερβολές ή ψέματα].

457 - Αγάπη δίχως πείσματα δεν έχει νοστιμάδα.(+)

458 - Και με τα χίλια βάσανα πάλι η ζωή γλυκιά  ’ναι. (+) [ Εξαρτάται!]

459 - Άλλος έχει τ’  όνομα κι άλλος έχει τη χάρη.(+)

460 - «Οὐδείς προφήτης δεκτός ἐν τῇ Πατρίδι αὐτοῦ».(+)

                  [Από την Κ. Διαθήκη]

461 - Τα λόγια των πολλώ(ν) - πολλώ(ν) κάνουν

         τον άνθρωπο λωλό.(+)

462 - Όπου λαλούν πολλοί κοκόροι αργεί να ξημερώσει.(+)

463 - Άβυσσός η ψυχή του ανθρώπου.(+)

464 - Αγάλι - αγάλι φύτευε αμπελουργός αμπέλι

          κι αγάλι  - αγάλι γίνηκε  ( ή γίνεται) η αγουρίδα μέλι.(+)

465 - Άγνωστοι αι βουλαί του Κυρίου. ( Λογία ή ?)(+)

466 - Αγρόν ηγόρασε. [Από την Κ.Διαθήκη. Δείχνει αδιαφορία σε

         κάποια σπουδαία  υπόθεση].     

467 - Άδειο σακί όρθιο δε στέκεται. (+)

468 - Η αγιά -Βαρβάρα βαρβαρώνει, ο  άη- Σάββας σαβανώνει

           κι ο άη – Νικόλας παραχώνει.(+) [Βλ. και  αριθ.365)

469 - Ντενεκές ξεγάνωτος. (+) = [Βλάκας, ανόητος].

470 - Ακριβός στα πίτουρα και φτηνός στ’ αλεύρι.(+)

472 - Άλλαι μεν βουλαί ανθρώπων, άλλα δε Θεός κελεύει.(+)

473 - Μην τάξεις του  Αγίου κερί (ή λιβάνι) και του παιδιού κουλού- 

           ρι.(+)  [ Γιατί αυτοί δεν ξεχνάνε το τάμα, αλλά το απαιτούν

           και το περιμένουν].

474 - Ο ένας το μακρύ του κι ο άλλος το κοντό του.(+)

475 - Αν φτύσω απάνω, φτύνω το Θεό,

         κι αν φτύσω κάτω φτύνω τα γένια μου.(+)

476 - Αν άκουε ο Θεός τω(ν) κοράκω(ν) ζωντανό

           κατσίκι δε θά  ’πόμενε.(+)

477 -«Ἁμαρτία ἐξομολογουμένη οὔκ ἐστιν ἁμαρτία».(+)

         (Λογία)

478 - Όπου (= όποιος) λυπάται το καρφί  χάνι και το πέταλο.(+)

479 - Η φτώχεια φέρνει γκρίνια.(+)

480 - Όπου και να τον αγγίξεις θα λερωθείς.(+) [Είναι πολύ

         πρόστυχος, να τον αποφεύγεις].

481 - Αβανιά μας βγάλανε ( ή του βγάλανε).(+)

         [ Λέγεται για κείνους που νομίζουν πως του συκοφαντήσανε,

          τους κατηγορήσανε άδικα. Η λέξη είναι ιταλική «avania»,

          που σημαίνει συκοφαντία, ρετσινιά, διαβολή, βλάβη ή ζημιά.]

482 - Βάστα, γέρο, βάστα!(+)

483 - Η καλή μέρα φαίνεται απ’ το πρωί.(+)

484 - Την κακή, ψυχρή σου μέρα μέσ’ στο μπάλωμα δεμένη.(;;;)   

485 - Άμε, (= πήγαινε) κι άδικο να σ’ έβρει.[κατάρα]

486 - Κακό χρόνο νά  ’χεις.[ κατάρα ]

487 - Τον (γ) κακό σου και τον ψυχρό σου.[κατάρα]

488 - Μη άλλο (γ) κακό να σ’ εύρει (?) [Διφορούμενο. Ίσως η έκφραση

          «μη άλλο», παρεφθαρμένη, να έχει και τη σημασία του

          «μεγάλο κακό», οπότε θα είναι κατάρα]

489 - Σία κι αράξαμε!*( ;;;)

490 - Ως  εδώ και μη παρέκει. (+)[Φτάνει ως εδώ, το παρακάναμε].

491 - Ψαρεύουνε σε θολά νερά.(+)

492 - Ψάχνουμε ψύλλους στ’  άχερα. (+) (Όταν ψάχνουμε για

        λεπτομέρειες που είναι  δύσκολο να αποκαλυφθούν]

493- Τά πηρε δεν ήφερε τά ’φηκε δε βρήκε.[Η έκφραση αυτή έχει

        τη  ιστορία της, την οποία πρέπει να την αναφέρομε, για

        να γίνει κατανοητή η σημασία της από του αγαπητούς

        αναγνώστες μας. Το πρόβλημα, καθώς και το κυρίως θέμα

        ήσαν « τα νιάτα».

            Είναι γνωστό ότι κατά την περίοδο του μεσοπολέμου και

         ενωρίτερα πολλοί συμπατριώτες μας ξενιτεύονταν,

        με προορισμό κυρίως την Αμερική. Μερικοί ήσαν και

       νιοπαντρεμένοι, που άφηναν πίσω συζύγους νέες γυναίκες.

       Μετά από αρκετά χρόνια, με τον επαναπατρισμό τους, δεν

       είχαν πια, όπως ήταν φυσικό την ηλικία που είχαν όταν

       έφυγαν, γι’ αυτό και οι γυναίκες τους,  πάνω στην κουβέντα

      τους, συζητώντας για τους άντρες τους, που είχαν γυρίσει πια

      από την ξενιτιά, χρησιμοποιούσαν στη γλωσσική έκφραση της

      εποχής την παραπάνω φράση «Τά ’πηρε δεν ήφερε» δηλαδή

      αυτά που πήρε φεύγοντας (τα νιάτα του) δεν τα έφερε πίσω,

      και τά ’φηκε δε βρήκε», δηλαδή αυτά που άφησε  ( τα δικά τους

      νιάτα»  δεν τα βρήκε ].

 494 - Χέσε ψηλά και χαμηλά κατούρα.(?)

495 - Χρόνια και ζαμάνια κάναμε να σας δούμε.(+)

496 - Φτηνός στο λάδι κι ακριβός στο ξύδι.(+)

497 - Φύλαε τα ρούχα σου νά   ’χεις τα μισά.(+)

498 - Ά -ει= άντε= πήγαινε στο Γένουπα. Να μη σε στείλω στο Γένουπα = να μή σε στείλω στο Διάολο. Στην Πάτμο ήδη από τα παλιά τα χρόνια  ταυτίζανε το Γένουπα – τον Κύνωπα – Κένεψη, τον σατανικό μάγο, που αναφέρει ο μαθητής του Θεολόγου, Πρόχορος, στο Ψευδεπίγραφο έργο του «Περίοδοι Ιωάννου ….» με τον Διάβολο. Αυτός, Ο Κύνωπας, σύμφωνα με τον συγγραφέα, κατοικούσε στο δεύτερο ψηλό βουνό, Νοτιοανατολικά του νησιού, που σήμερα και  από παλιά ονομάζεται Γένουπας - παραφθορά του ονόματος Κύνωπας. Η φράση μας είναι μια βρισιά και κατάρα ταυτόχρονα. Ήδη ο συγγραφέας του βιβλίου, που έχει σχέση με την Αποκάλυψη, την Πάτμο και τις Επτά Εκκλησίες της  Αποκαλύψεως και τιτλοφορείται «ΟΙ ΕΠΤΑ ΑΣΤΕΡΕΣ ΤΗΣ ΑΠΟΚΑΛΥΨΕΩΣ»,  από το 1907, που βρίσκεται στην Πάτμο, σε υποσημείωση της σελίδας 4 αναφέρει αυτά που πληροφορήθηκε από τους τότε κατοίκους: «Λόγου  δ’  ἄξιον ὅτι οἱ ἐν Πάτμῳ δέν ἔχουσι μεγαλειτέραν ὕβριν καί ἀράν ἐπί τοῦ τόπου, εἰμή  λέγοντες  «ὕπαγε εἰς τόν Γένωπα», αντί τοῦ «ὕπαγε εἰς τον Διάβολον». Εὐχάριστον κατά τοῦτο, ὅτι οἱ Πάτμιοι δέν ἔχασαν τάς ἱστορικάς παραδόσεις, τάς ἀναφερομένας εἰς  τόν βίον του Θεολόγου».

 499 - Έχει κι αλλού πορτοκαλιές που κάνουν πορτοκάλια.(+)

500 - Θα μας βγουν ξινά τα γέλια.(+)