Πάτμος-Μονή Θεολόγου!!!

"Σχέσεις τῆς Μονῆς Πάτμου 

μὲ τὸν δυτικὸ κόσμο".

Μετά την πρόσφατη έκδοση του βιβλίου της κ. Μ. Γερολυμάτου, Βυζαντινὰ ἔγγραφα τῆς Μονῆς Πάτμου. Γ΄ Πατριαρχικά, Αθήνα 2016, από το Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, έρχεται να προστεθεί ένας επιπλέον καρπός της αγαστής συνεργασίας της Ιεράς Μονής Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου Πάτμου με κορυφαία ερευνητικά κέντρα: η έκδοση των λεγόμενων «λατινικών» εγγράφων (λατινικών, βενετικών, ισπανικών, αλλά και ελληνικών) που σώζονται στο Αρχείο της Βιβλιοθήκης της, από την ιστορικό και μέλους της Ακαδημίας Αθηνών, τ. διευθύντριας του Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών Βενετίας, κ. Χρύσας Μαλτέζου μὲ τίτλο: Σχέσεις τῆς Μονῆς Πάτμου μὲ τὸν δυτικὸ κόσμο. Ἀρχειακὲς ἀποδείξεις (13^ος-18^ος αἰ.), τόμ. Α΄ και Β΄, Αθήνα 2017, το οποίο εκδόθηκε από την Ακαδημία Αθηνών (Πραγματεῖαι, αρ. 73).

Τίτλος: Σχέσεις τῆς Μονῆς Πάτμου μὲ τὸν δυτικὸ κόσμο. Ἀρχειακὲς ἀποδείξεις (13^ος-18^ος αἰ.).
Συγγραφέας: Χρύσα Μαλτέζου.
Έκδοση: Ἀκαδημία Ἀθηνῶν (Πραγματεῖαι τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν, ἀρ. 73), Ἀθῆναι 2017.
Σελίδες: τόμ. Α΄, σ. 304 + 2 (χ.α.), τόμ. Β΄, σ. 10 (χ.α.) + 305-1038.
ISBN: τόμ. Α΄: ISBN:978-960-404-327-9. τόμ. Β΄: ISBN:978-960-404-326-6. ISBN [SET]:  978-960-404-326-2

Παρουσίαση (από την σ. 90 του βιβλίου)

«Η αρχειακή ύλη που παρουσιάζεται σε αυτήν την εργασία αναφέρεται στις τύχες της Πατμιακής Μονής κατά τη μεταβυζαντινή περίοδο και ιδιαίτερα στις σχέσεις της με τον δυτικό κόσμο. Οι αρχειακές αποδείξεις φυλάγονται στη βιβλιοθήκη της Μονής Αγ. Ιωάννου του Θεολόγου στην Πάτμο και έχουν σωθεί ως τις μέρες μας χάρη στις άοκνες προσπάθειες που καταβάλλει διαχρονικά η μοναστική κοινότητα για την προστασία της πολύτιμης πολιτισμικής περιουσίας της.

Η έκδοση ενός ογκώδους και περίπλοκου αρχειακού σώματος κρύβει ερευνητικό κόπο που μόνο όσοι έχουν ασχοληθεί με τέτοιου είδους εκδοτική διαδικασία είναι σε θέση να καταλάβουν. Οι δυσκολίες είναι ακόμη μεγαλύτερες όταν, όπως στην περίπτωση του πατμιακού αρχείου, ο συνεκτικός αρχειακός δεσμός του σώματος έχει χαθεί και η θεματική και χρονολογική συνάφεια έχει διαταραχθεί· κι ακόμη όταν το αρχειακό σύνολο έχει ποικίλο περιεχόμενο, είναι γραμμένο σε διάφορες γλώσσες (λατινική, ιταλική, βενετική, ισπανική, ελληνική) και επιπλέον όταν εκτείνεται χρονικά σε πολλούς αιώνες. Τα προβλήματα που έπρεπε να αντιμετωπιστούν, εκτός από την ανάγνωση και μεταγραφή συχνά εξαιρετικά δυσανάγνωστων εγγράφων και εκτός από την κατανόηση δυσκολονόητων ή και άγνωστων όρων και λέξεων της βενετικής και της κρητικής διαλέκτου, αφορούσαν κυρίως την επεξεργασία του υλικού και τον τρόπο προσέγγισής του. Με βάση το περιεχόμενό τους οι αρχειακές αποδείξεις ταξινομήθηκαν σε δύο θεματικές ενότητες. Η πρώτη περιλαμβάνει τα έγγραφα που αφορούν στις σχέσεις της Μονής με ηγεμόνες και αξιωματούχους της Δύσης (15ος-18ος αι.), πολλά από τα οποία έχουν εκδοθεί πλημμελώς από τον O. Rayet (1873), τους (αββά) Duchesne και Bayet (1876) και τους Fr. Miklosich και Ios. Müller, με την συνδρομή προφανώς των λογίων, φωτισμένων διδασκάλων της Πατμιάδος Σχολής Ιωάννου Σακκελίωνος και Ιεροθέου Φλωρίδου, ενώ στη δεύτερη ενότητα εντάχθηκαν τα έγγραφα που αφορούν στο πατμιακό μετόχι στον Στύλο της Κρήτης (13ος-17ος αι.)».

Η εκτενής ιστορική Εισαγωγή, η οποία προηγείται της παρουσίασης των εγγράφων, αξιοποιεί τις πληροφορίες που προκύπτουν από το Πατμιακό αρχειακό υλικό και συμβάλλει στη διαμόρφωση εικόνας όχι μόνο για την ιστορία της ίδιας της Μονής, αλλά και της ευρύτερης περιοχής του νοτιοανατολικού Αιγαίου. Να σημειωθεί εξάλλου ότι οι πρώτες επιστημονικές αποστολές που πραγματοποίησε η συγγραφέας ως ερευνήτρια του ΚΒΕ/ΕΙΕ, με σκοπό την έρευνα του συγκεκριμένου αρχειακού υλικού έγιναν στις αρχές του 1970, ενώ ακολούθησε πολυετής και επίπονη εργασία εκ μέρους της, προκειμένου η έρευνα αυτή να δημοσιοποιηθεί ολοκληρωμένα στην προαναφερόμενη έκδοση.

Περιεχόμενα

ΤΟΜΟΣ Α΄

ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ: ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΑΡΧΕΙΑΚΗΣ ΥΛΗΣ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΒΡΑΧΥΓΡΑΦΙΩΝ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ

1. ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΜΕ ΗΓΕΜΟΝΕΣ

ΚΑΙ ΑΞΙΩΜΑΤΟΥΧΟΥΣ ΤΗΣ ΔΥΣΗΣ (15ος-18ος αι.)

α)  Σχέσεις της Μονής με εκπροσώπους της βενετικής εξουσίας.

β)  Σχέσεις της Μονής με εκπροσώπους της λατινικής εκκλησίας

γ)  Σχέσεις της Μονής με το τάγμα των Ιωαννιτών Ιπποτών (Ρόδος-Μάλτα)

δ)  Σχέσεις της Μονής με βασιλείς της Ισπανίας και άλλους δυτικούς ηγεμόνες

ε)  Γράμματα ηγουμένων της Μονής με αίτημα τη διενέργεια ζητείας

στ) Διάφορα

2.  ΤΟ ΠΑΤΜΙΑΚΟ ΜΕΤΟΧΙ ΣΤΟΝ ΣΤΥΛΟ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ (13ος-17ος αι.)

α)  Κεντρική και τοπική διοίκηση: Προνομιακά και άλλα έγγραφα βενετών αξιωματούχων.

ΤΟΜΟΣ Β΄

β)  Το μετόχι και το κρητικό υπαίθριο τοπίο

γ)  Επιλεκτική έκδοση εγγράφων

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ

ΕΥΡΕΤΗΡΙΑ

[Σημείωμα για την συγγραφέα:

Η κ. Χρύσα Μαλτέζου διετέλεσε ερευνήτρια του Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών. (1969-1979), Διευθύντρια του Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (1980-1994)· εργάστηκε ως Ειδική Επιστήμων στο Πανεπιστήμιο Κρήτης με αντικείμενο τη Βυζαντινή Ιστορία και Ιστορία της λατινοκρατίας στον ελληνικό χώρο (1977-1982)· από το 1982 έως το 1994 διετέλεσε Καθηγήτρια Μεσαιωνικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης (1982-1994)· Διετέλεσε Διευθύντρια του Τομέα Αρχαίας και Μεσαιωνικής Ιστορίας, και Πρόεδρος του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας στο ίδιο Πανεπιστήμιο. Το 1987 υπηρέτησε ως Fellow του Dumbarton Oaks Centre for Byzantine Studies, Washington. Το 1995 διορίστηκε Καθηγήτρια Ιστορίας της περιόδου της βενετοκρατίας στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1998 εξελέγη από την Ακαδημία Αθηνών Διευθύντρια του Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών Βενετίας κ.ά.

Έχει πραγματοποιήσει με την ιδιότητα της ερευνήτριας και της Διευθύντριας του Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών ερευνητικές αποστολές σε αρχεία της Ιταλίας, στα αρχεία της Μονής Αγίου Ιωάννου Θεολόγου της Πάτμου, της Μονής Αγίας Λαύρας Καλαβρύτων, στα αρχεία της Κέρκυρας, των Κυθήρων και των πατριαρχείων Αλεξανδρείας και Ιεροσολύμων.

Το 1982 τιμήθηκε με το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για τη συμβολή της στη διάσωση και επιστημονική εκμετάλλευση του Ιστορικού Αρχείου των Κυθήρων. Το 2003 τιμήθηκε για την επιστημονική προσφορά της από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Στεφανόπουλο με τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος της Τιμής. To 2006 το υπό τη διεύθυνσή της Ελληνικό Ινστιτούτο Bενετίας τιμήθηκε με το Διεθνές Bραβείο Ωνάση. Tο 2007 τιμήθηκε από το Πανεπιστήμιο της Μπολόνια (έδρα Pαβέννας) με το βραβείο Dante Aligheri για την προσφορά της στη συντήρηση και ανάδειξη των πολιτισμικών αγαθών του ελληνισμού στη Bενετία. Το 2012 έγινε τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών].

Με την ευκαιρία αυτή πρέπει να τονισθεί ότι η προηγηθείσα έκδοση των Βυζαντινών Πατριαρχικών Εγγράφων έγινε χάρη στη χορηγία ενός σεβαστού ποσού από τον κ. Αθανάσιο Οικονομόπουλο, ενώ η έκδοση των λεγόμενων «λατινικών» εγγράφων από την κ. Χρύσα Μαλτέζου έλαβε, «τύχῃ ἀγαθῇ», αίσιο τέλος χάρη στη σύμπραξη της Ακαδημίας Αθηνών.

Εν κατακλείδι οφείλουμε να επισημάνουμε ότι τέτοιες εκδόσεις αποτελούν σταθμό στην ιστορία της Ιεράς Μονής: μέσω αυτών των εκδόσεων το πλουσιότατο περιεχόμενο των εγγράφων του Αρχείου της Βιβλιοθήκης της Μονής καθίσταται κτήμα της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας ενώ εμπλουτίζονται οι γνώσεις μας όχι μόνο για την ιστορία της Μονής, αλλά και για την ιστορία των γειτονικών περιοχών όπου απλωνόταν η πνευματική της ακτινοβολία.