Η Γλώσσα μου!

Τιμαλφεῖς λέξεις 

Γεωργίου Ἰ. Βιλλιώτη

ὑπερφαλαγγίζω

Ἡ κεντρικὴ σημασία τοῦ ρήματος ὑπερφαλαγγίζω εἶναι ἐπεκτείνω τὸ μέτωπο τῆς στρατιωτικῆς παράταξής μου ὥστε νὰ κυκλώσω τὸ ἕνα ἢ καὶ τὰ δύο ἄκρα τοῦ ἐχθροῦ: Ὑπερφαλάγγισαν τὸν στρατό τοῦ ἀντιπάλου καὶ τὸν ἀνάγκασαν νά παραδοθῆ. Τὸ ρῆμα τὸ συναντᾶμε συχνὰ στὸν ἀθλητισμό: Ὁ Μαραντόντα κατάφερε νὰ ὑπαρφαλαγγίση ὅλη τὴν ἄμυνα τῆς Ἀγγλίας καὶ νὰ πετύχη τὸ ὡραιότερο ἴσως τέρμα ὅλων τῶν ἐποχῶν. Τὸ ὑπερφαλαγγίζω χρησιμοποιεῖται συχνὰ μεταφορικὰ «ἀποδεικνύομαι ἀνώτερος ἀπὸ κάποιον,  προχωρῶ πιό πέρα»: Δὲν πρέπει νὰ ἐπιτρέψουμε στὴν Τουρκία νὰ μᾶς ὐπερφαλαγγίση. Ὁ Καποδίστριας μὲ τὴ διπλωματικὴ δεξιοτεχνία του κατάφερνε πάντοτε νὰ ὑπερφαλαγγίζη τὸν Μέτερνιχ. Ἕνας πολιτικὸς ἡγέτης μὲ ὅραμα καὶ ἦθος θὰ καταφέρη νὰ ὑπερφαλαγγίση τὸ σεσηπὸς πολιτικὸ κατεστημένο. Στὰ γήπεδα  ἡ φόρτιση κάνει τὸ ὑπερχειλίζον σημαῖνον  νὰ ὑπερφαλαγγίζη τὸ σημαινόμενο. Σημαίνει ἐπίσης «ἀντιμετωπίζω, ξεπερνῶ κάποιο ἐμπόδιο»: Οἱ ἐκπαιδευτικοὶ ἐργάζονται ὑπὸ ἀντίξοες συνθῆκες καὶ μὲ γλίσχρες ἀποδοχές· πολλὲς φορὲς δέ, πρέπει νὰ ὑπερφαλαγγίζουν τὰ γραφειοκρατικὰ ἐμπόδια. 

ὑψίκομος

Τὸ ἐπίθετο ὑψίκομος προσδιορίζει τὰ δέντρα ποὺ ἔχουν ψηλὰ τὸ φύλλωμα, δηλαδὴ τὰ ὑψίκορμα, τὰ ὑψίκλωνα δέντρα: ὑψίκομος φοίνικας, δρῦς ὑψίκομος. Χρησιμοποιεῖται καὶ μεταφορικά: Ὁ ἅγιος Παΐσιος εἶναι ἕνας ὑψίκομος φοίνικας τῆς ὀρθόδοξης πνευματικῆς ζωῆς. Γράφει ὁ ἅγιος Θεόδωρος ὁ Στουδίτης: «Λάβε μοι τοῦτον εἶναι τὸν προσθήκαις ἐπὶ προσθήκαις ἐπαυξανόμενον· καὶ ἕτερος τοσοῦτον εὔριζός ἐστιν, ὑψίκομός τε καὶ τεθραμμένος τῷ Πνεύματι, ὡς καὶ ἑτέροις μεταφύτευσις γίνεσθαι ἀμπελουργίας» (J. Cozza-Luzi, S. Patris Nostri Theodori Studitae, Magnae Catecheseos Sermones, Nova Patrum Bibliotheca 9/2 (Cat. 1-77), 10/1 (Cat. 78-111)

ἀπεγνωσμένος

    Σὲ ἔγκριτο περιοδικὸ διαβάσαμε τὴ φράση «ὁ ἀπεγνωσμένος ἑλληνικὸς λαός». Τὸ ἐπίθετο ἀπεγνωσμένος ἀναφέρεται σὲ ἐνέργεια ποὺ γίνεται συνήθως χωρίς ἐλπίδα ἐπιτυχίας, ἀπὸ κάποιον ποὺ βρίσκεται σὲ ἀπόγνωση: Ἔκανε ἀπεγνωσμένες προσπάθειες. Ὁ ἀπεγνωσμένος ἀμυντικὸς ἀγῶνας τῶν Κούρδων ἐνάντια στὸν τουρκικὸ στρατό. H ἀντίστασή τους ἦταν ἀπεγνωσμένη. Ἀπεγνωσμένη ἔκκληση γιὰ βοήθεια. Ἡ ἀπεγνωσμένη μάχη ἑνὸς ἀθώου νὰ βγῆ ἀπὸ τὴ φυλακή. Ὁ ἀρθρογράφος ἔπρεπε νὰ γράψη «ὁ ἀπελπισμένος ἑλληνικὸς λαός». Τὸ ἀπελπισμένος ἀναφέρεται κυρίως σὲ πρόσωπα. Τὸ ἀπονενοημένος χρησιμοποιεῖται μόνο γιὰ ἐνέργειες, ὄχι γιὰ πρόσωπα:  ἀπονενοημένη πράξη, ἀπονενοημένη ἀπόπειρα, ἀπονενοημένο διαβημα.

https://enromiosini.gr/