Μεσολόγγι!

Ελευθερία ή Θάνατος

Έξοδος Μεσολογγίου
Αλέξιος Παναγόπουλος (Academic. Prof. DD Dr. Habil.)

Η ηρωϊκή Έξοδος της Ιερής Πόλης του Μεσολογγίου είναι η Έξοδος για την Ελευθερία ή τον Θάνατο, καθώς και κάποιοι συγγραφείς την ονομάζουν ως το «Ολοκαύτωμα του Μεσολογγίου». Αυτή η ηρωϊκή Έξοδος που πραγματοποίησαν οι Έλληνες οι πολιορκημένοι στρατιώτες και οι άμαχοι του ηρωϊκού Μεσολογγίου, έγινε, τότε, όταν οι δυνατότητες συνέχισης της άμυνας απέναντι στα τουρκικά και αιγυπτιακά στρατεύματα είχαν εντελώς χαθεί, Η εξάντληση των τροφίμων και κάθε είδους διατροφής, δεν θα μπορούσε να επιτρέψει άλλο την καθυστέρηση. Το ιστορικό αυτό ηρωϊκό γεγονός έλαβε χώρα τη νύχτα μεταξύ 10^ης και 11^ης Απριλίου του έτους 1826.

Αρχικά η πόλη επαναστάτησε στις 20 Μαΐου του 1821. Η σημασία της γεωστρατηγικής της θέσης έγινε σύντομα αντιληπτή απ’ τη τοπική ηγεσία της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Αφού πραγματοποιήθηκε η Συνέλευση της Δυτικής Ελλάδας, στη συνέχεια έγινε και η έδρα της διοίκησης της Δυτικής Ελλάδας, που έφερε την καθοριστική ονομασία: Οργανισμός της Δυτικής Χέρσου Ελλάδας.

Το έτος 1822 η πόλη πολιορκήθηκε για πρώτη φορά από τον Κιουταχή. Τα στρατεύματά του δεν κατάφεραν τίποτα σημαντικό. Παρότι είχε ήδη νικήσει τους Έλληνες στο Πέτα. Καθώς επίσης και ο Ομέρ Βρυώνης, που ενώ είχε ολοκληρώσει την υποταγή του ηρωϊκού Σουλίου, εδώ τα βρήκε σκούρα. Οι Τούρκοι προσπάθησαν δύο μήνες συνεχώς και τελικά έλυσαν την πολιορκία, έχοντας υποστεί σοβαρές απώλειες. Όμως, την επομένη χρονιά, το τουρκικό στράτευμα με επικεφαλής τον Μουσταή πασά κινήθηκε για το Μεσολόγγι. Αλλά αφού στο δρόμο πολιόρκησε το όμορο Αιτωλικό, εδώ οι Τούρκοι μετά απ’ την εδώ αποτυχία για το Αιτωλικό, πλέον θα εγκαταλείψουν και το σχέδιο της επίθεσης για το κοντινό Μεσολόγγι και θα αποχωρήσουν.

 

Το έτος 1825 ο Κιουταχής θα συγκεντρώσει μεγάλο στρατό στη Λάρισα για να πολιορκήσει το Μεσολόγγι. Τέλος Απριλίου του 1825 θα στρατοπεδεύσει στη περιοχή και θα ξεκινήσει η πολιορκία του Μεσολογγίου. Οι επιθέσεις που έκανε ο Κιουταχής εναντίον του Μεσολογγίου τελικά απέτυχαν. Η προσπάθειά του να αποκλείσει τον ανεφοδιασμό της πόλης τόσο από στεριά, όσο και από θάλασσα, δεν είχε την τύχη που περίμενε. Οι πολιορκημένοι του Μεσολογγίου, συμφώνησαν με τον γενναίο Καραϊσκάκη, ο οποίος τότε έκανε σπουδαίο πόλεμο φθοράς στα νώτα του στρατεύματος του Κιουταχή. Μάλιστα με τον κλεφτοπόλεμο τον ανάγκασε να περάσει σε θέση άμυνας, τον Οκτώβριο του έτους 1825.

Ο Σουλτάνος αφού πληροφορήθηκε ότι η πολιορκία του Μεσολογγίου θα γινόταν αρκετά χρονοβόρα. Τότε, μάλιστα που οι Ευρωπαίοι είχαν αρχίσει να κάνουν λόγο για Ελληνικό Ζήτημα και με βάση του ότι το Φιλελληνικό Κίνημα των λαών τους γινόταν ισχυρό, κι άρχισαν να αναγνωρίζουν την ύπαρξη του ελληνικού ζητήματος. Ο Σουλτάνος γνώριζε ότι το Μεσολόγγι ήταν γεωστρατηγικό και θέλησε να ενισχύσει τον αποκλεισμό της πόλης του Μεσολογγίου με αρκετές δυνάμεις και με τον Αιγύπτιο Ιμπραήμ, παρά το ότι οι δύο τους απ’ την αρχική τους συμφωνία δεν είχαν κάνει λόγο για Μεσολόγγι και κυρίευσή του.

Αρχές του μηνός Οκτωβρίου του έτους 1825 κατέπλευσαν στην Αλεξάνδρεια οι ναυτικές μοίρες όλων των Οθωμανών συμμάχων. Μια συνολική δύναμη περίπου 145 πλοίων, την συναποτελούσαν αλγερινά, τριπολίτικα, τούρκικα, αιγυπτιακά πολεμικά πλοία, καθώς υπήρχαν και άλλα με διάφορες ευρωπαϊκές σημαίες. Συγκεντρώθηκαν και 8000 Άραβες πεζοί και 1200 ιππείς. Περίπου 800 άτακτοι τούρκοι, τότε γυμνάζονταν με την επίβλεψη των Γάλλων στρατηγών. Τρόφιμα, πολεμοφόδια είχαν φτάσει και από τα Γαλλικά λιμάνια. Ο Ιμπραήμ ήταν ενθουσιασμένος με το στράτευμα και σκόπευε στην καθυπόταξη ολόκληρης της Πελοποννήσου και στην άλωση της πόλης του Μεσολογγίου^.

Με το νέο αυτό ποικίλο στράτευμα η πολιορκία των Τούρκων έγινε σφοδρότερη. Μέχρι τον Φεβρουάριο του έτους 1826 οι Τούρκοι δεν είχαν καταφέρει τίποτα. Ο στόλος του Ανδρέα Μιαούλη κατάφερνε να εφοδιάζει τη πόλη του Μεσολογγίου και η άμυνα των γενναίων πολιορκημένων έμενε ακλόνητη και ισχυρή.

Το Μάρτιο οι Τούρκοι θα καταλάβουν κάποιες στρατηγικές νησίδες της λιμνοθάλασσας, όπως είναι ο Ντολμάς και το Βασιλάδι. Η νησίδα Κλείσοβα μετά από μάχες έμεινε τελικά στα χέρια των Ελλήνων. Τα στρατεύματα του Ιμπραήμ, είχαν πάρα πολύ μεγάλες απώλειες. Όμως ο ανεφοδιασμός της πόλης είχε γίνει αρκετά δύσκολος για τους Έλληνες και οι αμυνόμενοι βρέθηκαν σε δεινή θέση. Η πείνα άρχισε να θερίζει. Το συμβούλιο των Οπλαρχηγών και των Προκρίτων της πόλης του Μεσολογγίου θα πάρει την γενναία απόφαση για την Έξοδο. Για την Ελευθερία ή το Θάνατο.

 

Η έξοδος ορίστηκε να γίνει τη νύκτα του Σαββάτου του Λαζάρου, πρός τα ξημερώματα της Κυριακής των Βαΐων. Ήταν 10^ης πρός 11^ης Απριλίου έτους 1826. Αλλά ως συνήθως, ο Ελληνικός λαός ενώ έχει Ήρωες και γενναίους έχει και Εφιάλτες. Το σχέδιο της εξόδου πιθανόν προδόθηκε. Το πιθανότερο από αυτόμολο ξένο. Οι τουρκο-αιγύπτιοι βρέθηκαν ενημερωμένοι και έγινε σφοδρή επίθεση. Ακολούθησε η σφαγή. Χιλιάδες Έλληνες εκεί θα σφαγιαστούν και άλλοι θα αιχμαλωτιστούν. Μόνο 1500 θα καταφέρουν να σωθούν. Αξιόπιστη είναι και η καταγραφή της εξόδου του Τζόρτζ Φίνλεϊ, που υπολογίζει σε 4000 τους θανατωθέντες, σε 3000 τους αιχμαλώτους, και περίπου 2000 που διασώθηκαν. Σώθηκαν αρκετοί Φιλέλληνες όπως ο Ιταλός Ιακομούτσι, που είχε καταφέρει να οργανώσει την άμυνα κατά της οθωμανικής επίθεσης της νήσου Βασιλάδι. Επίσης, χάρη στο Κασομούλη, γνωρίζουμε τη εσωτερική ιστορία της πολιορκίας.

Κάποιοι ιστορικοί θέτουν ισχυρά ερωτήματα για την ασθένεια του Καραϊσκάκη, κατά την ημέρα της Εξόδου. Όπως αναφέρει ο Κασομούλης, ο Καραϊσκάκης υποδέχτηκε κλινήρης στη σκηνή του στο ελληνικό στρατόπεδο στη Δερβέκιστα που βρίσκεται περίπου 48 χλμ., μακριά από το Μεσολόγγι. Υποδέχθηκε όσους διασώθηκαν από το σώμα του Δημήτριου Μακρή, όμως με κάποια ειρωνική διάθεση, πράγμα που όργισε τον Μακρή και του απάντησε.

Αφού το ηρωϊκό Μεσολόγγι έπεσε, αυτός ήταν και ο ισχυρός λόγος που οδήγησε σε διάλυση την 3^η Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου του έτους 1826. Τότε θα παραιτηθεί και η Κυβέρνηση Κουντουριώτη. Το Φιλελληνικό Κίνημα θα λάβει μεγάλες διαστάσεις στο Εξωτερικό. Επιτάχυναν τις διαδικασίες για την επίτευξη συμφωνίας, μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων, ώστε να δοθεί η τελική λύση για το Ελληνικό ζήτημα. Αρκετοί Φιλέλληνες καθώς και ο Αμερικανός Φιλέλληνας Σάμιουελ Γκρίντλεϊ Χάου σχολίαζε ότι η πτώση του Μεσολογγίου έγινε η «ενοχοποιητική απόδειξη της εγωϊστικής αδιαφορίας του χριστιανικού κόσμου».

Οι δραματικές συνθήκες κάτω από τις οποίες έγινε η Έξοδος, έγιναν γνωστές στο κόσμο της Δύσης και προκάλεσαν έντονη συγκίνηση στην Ευρωπαϊκή λαϊκή κοινή γνώμη. Ο καγκελάριος της Αυστρίας ο Μέτερνιχ, παρότι είχε περίεργο ρόλο, εντούτοις αρνήθηκε να συμφωνήσει να στείλουν στρατεύματα της «Ιεράς Συμμαχίας», κατά της Ελληνικής Επανάστασης.

Οι Επαναστάσεις και η Αντίσταση στον Οθωμανό κατακτητή θα φέρουν την πολυπόθητη Ανάσταση του Γένους. Τίποτα δεν έγινε με μιας, αλλά με αρκετές θυσίες και με πολύ πολύ αίμα, για τα ιερά, τα ποθητά και τα δίκαια των Ελλήνων. Όπως παντού σε όλη την υπόδουλη Ελλάδα, θα χυθεί αίμα ως ιερή θυσία, το άφθονο χριστιανικό αίμα, πάνω στο βωμό των ιδανικών, της πίστης, της πατρίδας και της οικογένειας. Ώστε σε εμάς να θυμίζουν τα αιώνια και όχι τα πρόσκαιρα και να ζητούν την ιερή δικαίωσή τους, ανά την ιστορία και ανά τους αιώνες, καθώς και μέσω του διαχρονικού ιερού καθήκοντος της οφειλής που έχουν οι νεώτεροι Έλληνες. Θαρρετά και γενναία με καμάρι πάντα τραγουδούσαν τα παιδιά των Ελλήνων, των Ελληνικών σχολείων, στις Εθνικές μας Παρελάσεις, ότι η Ελλάδα ποτέ Δεν Πεθαίνει: «των εχθρών τα φουσάτα περάσαν, σαν το Λίβα που καίει τα σπαρτά, με κανόνια τις πόλεις χαλάσαν, μας ανάψαν φωτιές στα χωριά, για να φτιάξουμε τα όσα γκρεμίσαν, ας κοιτάξουμε μονάχα μπροστά! Η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει, δεν τη σκιάζει φοβέρα καμιά, μόνο λίγο καιρό ξαποσταίνει και ξανά προς τη δόξα τραβά». Το ηρωϊκό Μεσολόγγι ζει και θα ζει για πάντα στην ψυχή του κάθε Έλληνα, γιατί μετά το Πάθος ακουλουθεί η Ανάσταση.

Βιβλιογραφία Ενδεικτική.

Aθανασιάδης-Νόβας Γεώργιος, Δοξαστικό της Εξόδου του Μεσολογγίου, «Το Εικοσιένα». Πανηγυρικοί Λόγοι Ακαδημαϊκών, Έκδ. Ακαδημία Αθηνών, Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη, Αθήναι 1977.

Δημαράς Κων/νος, «Ελεύθεροι πολιορκημένοι», στο: Κ.Θ.Δημαράς, Σύμμικτα Α’. Από την παιδεία στην λογοτεχνία, (επιμ. Αλέξης Πολίτης), Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού, Αθήνα, 2000, σελ. 135.

Κόκκινος Διονύσιος, «Η Ελληνική Επανάστασις» (6-τομη, έκδοση «Μέλισσα») Τ. 5, σελ. 142: «Αι νέαι προπαρασκευαί του Ιμβραήμ», Αθήνα 1974. Του ιδίου, Διονύσιος Κόκκινος, «Η Ελληνική Επανάστασις», έκδοση «Μέλισσα», Αθήνα, 1974, Τόμος 5ος, σελ. 291: «Η σημασία και αι συνέπειαι του γεγονότος».

Κοτσώνης Λ. Κωνσταντίνος (2005), Αιγυπτιακή Στρατιά εισβολής στην Πελοπόννησο. Συγκρότησις, τακτική, ηγεσία. Πρακτικά Ζ’ Διεθνούς Συνεδρίου Πελοποννησιακών Σπουδών, δημοσιευθέν στο «Πελοποννησιακά», Παράρτημα 27, 2007, σ. 486

Τρικούπης Σπυρίδων, αναφέρει έναν «Αλλοεθνή», ενώ κατ΄ άλλους (εφημερίδες: «Φίλος του Νόμου» της Ύδρας και «Γενική Εφημερίς του Ναυπλίου») πιθανολογείται αυτόμολος σλαβικής βουλγαρικής ή σέρβικης εθνικότητας.

David Brewer, «1821-1833, η Φλόγα της Ελευθερίας», Κεφάλαιο 26: «Η Πτώση του Μεσολογγίου», σελ. 389.

http://www.fhw.gr/chronos/12/gr/1821_1833/polemos/06.html

http://www.sansimera.gr/articles/243

ΠΗΓΗ: https://www.pemptousia.gr/2023/04/eleftheria-i-thanatos-exodos-mesolongiou