Ἡ ἀρχιτεκτονική τῆς Ἁγίας τοῦ Θεοῦ Σοφίας στήν Κωνσταντινούπολη
Σταυρούλα Μέντη
Μαθηματικός
Ἡ Ἁγία Σοφία ὑπῆρξε ἕνα ἀρχιτεκτονικό θαῦμα γιά τήν ἐποχή της. Κατασκευασμένη ἀπό τούς Μικρασιάτες μηχανικούς Ἀνθέμιο ἀπό τίς Τράλλεις (σημερινό Ἀϊδίνιο) καί Ἰσίδωρο ἀπό τή Μίλητο, ἐγκαινιάστηκε τό 537 μ.Χ. ἐπί βασιλείας τοῦ Ἰουστινιανοῦ Α΄.
Ἐντυπωσιάζει καί τόν σημερινό ἐπισκέπτη καί μελετητή της, τόσο μέ τή μεγαλοπρέπειά της, ὅσο καί μέ τήν ἀντοχή της στόν χρόνο.
Ἄν καί χτισμένη πάνω σέ ἕνα ἀπό τά μεγαλύτερα σεισμογενῆ ρήγματα τῆς γῆς, ὅπου ἑνώνονται οἱ πλάκες Εὐρώπης καί Ἀσίας – καί παρά τίς ὅποιες καταστροφές ὑπέστη κατά καιρούς- τό γεγονός ὅτι στέκει ἀκόμα ὄρθια καί δέν ἔχει καταρρεύσει, προκαλεῖ τόν δικαιολογημένο θαυμασμό τῶν μηχανικῶν ἀνά τούς αἰῶνες καί προσδίδει διαχρονική ἀξία στό κτίριο, ὄχι μόνον αἰσθητική καί πνευματική, ἀλλά καί κατασκευαστική.
Ὁ αὐτοκράτορας Ἰουστινιανός (6ος αἰ. μ.Χ.) θέλησε νά κατασκευάσει ἕνα κτίριο ἔμβλημα γιά τή Βυζαντινή αυτοκρατορία. Μέχρι τήν ἐποχή ἐκείνη οἱ ναοί χτίζονταν στό σχῆμα τῆς βασιλικῆς.
Ἦταν, δηλαδή, ὀρθογώνια οἰκοδομήματα πού κατέληγαν σέ μιά ἡμισφαιρική προέκταση, πού λεγόταν ἀψίδα. Ἡ Ἁγία Σοφία ἔχει σχῆμα βασιλικῆς, ἀλλά μέ τροῦλο.
Τό ὀρθογώνιο σχῆμα συμβόλιζε τήν πνευματικότητα τοῦ χριστιανισμοῦ καί ὁ τροῦλος εἶχε σχέση μέ τήν κοσμική ἐξουσία. Ὁ Ἰουστινιανός θέλησε νά συνδυάσει αὐτούς τούς δύο συμβολισμούς, τοποθετώντας ἕνα τροῦλο πάνω σέ μία τετράγωνη βάση.
Ἦταν μιά πραγματική πρόκληση γιά τούς μηχανικούς τῆς ἐποχῆς νά μετατρέψουν τό τετράγωνο σέ κύκλο. Αὐτή ἡ κατασκευή ἔπρεπε νά εἶναι ἀνθεκτική, ἐλαφριά καί ἐλαστική, ὥστε νά μπορεῖ νά ἀντέξει τίς σεισμικές δονήσεις καί τό κτίριο νά παραμείνει ὄρθιο μετά ἀπό ἰσχυρούς σεισμούς.
Ἡ ἐπίτευξη τοῦ στόχου πραγματοποιήθηκε μέ τή δημιουργία τεσσάρων τεράστιων ἀψίδων (τόξων). Γιά νά ἀντέξουν οἱ ἀψίδες τό βάρος τοῦ τρούλου καί νά μήν καταρρεύσουν, ἔφτιαξαν τέσσερεις
τεράστιες κολόνες πού ἡ βάση τους ἦταν 600 τ.μ. ἡ καθεμία, οἱ ὁποῖες παίζουν τόν ρόλο τοῦ ὑποστυλώματος τῶν ἀψίδων. Πάνω
στίς ἀψίδες τοποθετήθηκε ὁ τροῦλος.
Γιά νά ἀπορροφηθοῦν οἱ κραδασμοί καί νά ἀποφευχθοῦν οἱ ρωγμές στή βάση τοῦ τρούλου, κατασκευάστηκαν περιμετρικά τῆς βάσης του 40 παράθυρα, τά ὁποῖα συγκρατοῦν τόν τροῦλο, τόν κάνουν νά φαίνεται λιγότερο ὀγκώδης, ἐνῶ ταυτόχρονα ἐπιτρέπουν στό φῶς νά μπαίνει μέσα στόν ναό.
Ὁ βυζαντινός ἐπισκέπτης ἔμενε ἔκθαμβος στή θέα ἑνός τεράστιου τρούλου πού στερεωνόταν πάνω σέ μιά βάση φωτός.
Καί πράγματι, ὁ συγγραφέας τοῦ 6ου αἰ. μ.Χ. Προκόπιος ἔγραψε ὅτι «ὁ τροῦλος
αἰωρεῖτο σάν νά κρεμόταν ἀπό τόν οὐρανό μέ μιά χρυσῆ ἁλυσίδα».
Ἕνα τέτοιο ἀρχιτεκτονικό ἀριστούργημα δέν θά μποροῦσε παρά νά ἀφιερωθεῖ στή Σοφία τοῦ Θεοῦ, πού ἐμπνέει τούς ἀνθρώπους νά μεγαλουργοῦν!
Ἀντιγραφή γιὰ τὸ «σπιτὰκι τῆς Μέλιας»
Σύνδεσμος
Μηνιαῖο περιοδικό Ἑλληνορθόδοξης Μαρτυρίας
Χριστιανική Στέγη Καλαμάτας
Ἔτος 56ο – Μάϊος 2022 – Τεῦχος 569
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου