Ιερά Μονή "Ευαγγελισμός" Μητρός Ηγαπημένου Πάτμου

 Τὰ γυναικεῖα μοναστήρια τῆς Πάτμου

Τὸ παρακάτω κείμενο γράφτηκε πρὶν ἀπὸ 46 χρόνια 

καὶ ἀποτελεῖ ἀπόσπασμα ἀπὸ τὴν ἀνέκδοτη ἐργασία (πολυγραφημένο ἀντίτυπο) τοῦ τότε μαθητὴ τῆς Β΄ Λυκείου τοῦ Πειραματικοῦ Σχολείου τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν, Βασίλη Καψαμπέλη, 

μὲ τίτλο Περιπλάνησι στὰ 45 τετρ. χιλμ. τῆς Πάτμου, Φεβρουάριος 1973.

Κεφάλαιο 8. Τὰ γυναικεῖα μοναστήρια τῆς Πάτμου

«… ἡ βιβλικὴ θρησκεία ἠνέωξεν εἰς τὴν γυναῖκα τὰς πύλας

τοῦ ἱεροῦ πρὸς συμμετοχὴν εἰς λατρείαν κοσμίαν …»

(Παναγιώτης Μπρατσιώτης)

Στὴν Πάτμο ὑπάρχουν δύο μεγάλες γυναικεῖες μονές: ἡ Μονὴ τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς, στὴ Χώρα, καὶ ἡ Μονὴ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ, στὸ μονοπάτι Χώρας–Κήπων. Ἀπομακρυσμένες, αὐστηρὲς καὶ «κλεισμένες», οἱ δυὸ μονὲς εἶναι σχεδὸν ἀπρόσιτες στοὺς τουρίστες· ἄλλωστε οἱ ἴδιες οἱ μοναχὲς κάνουν ὅ,τι μποροῦν –ὄχι πάντα μὲ εὐγένεια– γιὰ νὰ ἐμποδίσουν τὶς χιλιάδες τῶν τουριστῶν ποὺ ἐπισκέπτονται τὸν Θεολόγο νὰ φτάσουν μέχρι τὴν πόρτα τους. Ἂς εἶναι ὅμως. Μ’ ἐμένα ἦσαν εὐπροσήγορες καὶ φιλόξενες, μὲ βοήθησαν ὅσο μποροῦσαν καὶ μὲ ἀποχαιρέτησαν μὲ εὐχὲς καὶ τὰ δείγματα τῆς ἀγάπης τους: φυλακτά, σταυρουδάκια, φωτογραφίες. Δὲν θὰ μποροῦσα γιὰ τίποτα νὰ διατυπώσω παράπονο.

1.Ὁ Εὐαγγελισμός.

   Ἂν καὶ ἡ μονὴ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ ἱδρύθηκε ἐντελῶς πρόσφατα τὸ 1937 ἀπ’ τὸν σοφὸ ἱερομόναχο Ἀμφιλόχιο Μακρῆ (πέθανε τὸ 1970), τὸ ὄνομά της εἶναι πολὺ παλαιότερο. Στὴν ἀρχὴ ὑπῆρχε ἐκεῖ μιὰ ἐκκλησούλα ποὺ ἔκτισε ὁ Ἡγούμενος Νικηφόρος Χαρτοφύλαξ ὁ Κρὴς τὸ 1613, ὁ Ἅγιος Λουκᾶς, γιὰ τὴν σωτηρίαν του ἀπὸ «ἀργαλέαν νόσον». Ἐπιγραφὴ σχετικὴ στὸ ἐκκλησάκι τοῦ Ἁγίου Λουκᾶ μνημονεύει τὸ γεγονός. Ἕνα χρόνο ἀργότερα κτίσθηκε τὸ κάθισμα τοῦ Εὐαγγελισμοῦ καὶ τὸ ὁμώνυμο ναΐδριο (1614). Πάνω στὰ ἐρείπιά του ἱδρύθηκε τὸ 1937 ἡ μονὴ αὐτή, στὸ στὺλ τῆς Μονῆς τοῦ Θεολόγου, ἀπὸ τὸν θερμὸ αὐτὸν θιασιώτη τοῦ μοναχισμοῦ, τὸν πατέρα Ἀμφιλόχιο, ποὺ ὅλες οἱ μοναχὲς θυμοῦνται μὲ σεβασμό.

   Ἠ μονὴ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ ἀποτελεῖ πρότυπο ὀργανώσεως καὶ κοινωνικῆς δραστηριότητος. Ἀπ’ τὶς κάπου 55 μοναχές, οἱ εἴκοσι βρίσκονται στὴ Ρόδο ὅπου φροντίζουν τὸ Ὀρφανοτροφεῖο θηλέων, ὅταν, μετὰ τὴν ἀπελευθέρωση, ἔφυγαν οἱ Ἰταλίδες μοναχές. Οἱ μοναχὲς ἐξάλλου ποὺ μένουν στὸν Εὐαγγελισμὸ ἀσχολοῦνται μὲ τὴν ἱεροραπτική, μὲ τὰ κεντήματα χειρός (ἡ περίφημη ἀρχαία Πατμιακὴ βελονιά σπίθα), μὲ τὴν βυζαντινὴ ἁγιογραφία καὶ διατηροῦν κι ἕνα μικρὸ μελισσοκομεῖο. Ὅλοι ἐκεῖ ἐργάζονται· θὰ ἔλεγε κανεὶς πὼς ἡ ἀπομάκρυνση ἀπ’ τὰ ἐγκόσμια πρόσθεσε περισσότερο παρὰ ἀφαίρεσε ἀπ’ τὴν ζωτικότητα αὐτῶν τῶν γυναικῶν. Καὶ παρ’ ὅλα ταῦτα:

‒ Ὁ όρθόδοξος μοναχισμὸς καὶ δρᾶσις κοσμικὴ δὲν πολυταυτίζονται, μοῦ λέει ἡ ἀδελφὴ ποὺ μὲ ὑποδέχθηκε.

‒ Κι ὡστόσο δεχτήκατε τὸ Ὀρφανοτροφεῖο Ρόδου.

‒ Θὰ ἦταν ντροπή μας νὰ μὴν τὸ δεχτοῦμε. Μᾶς εἶχαν ἀνάγκη. Ξέρετε, στὴν ἀρχὴ ἀντιμετωπίσαμε φοβερὲς δυσκολίες. Τὰ παιδιὰ ἦταν ἀδύνατο νὰ μᾶς συνηθίσουν. Φώναζαν διαρκῶς τὶς ξένες ἀδελφές. Τὰ ἀγαποῦσαν ὑπερβολικά, μὲ ἕνα διεστραμμένο, θὰ ἔλεγα, πάθος. Πάντως πιστεύω πὼς ὁ ὀρθόδοξος μοναχισμὸς συνεπάγεται ἀπομάκρυνσι ἀπ’ τὸν κόσμο, περισυλλογὴ καὶ πρὸ πάντων προσευχὴ κι ὄχι κοινωνικὴ δραστηριότητα.

‒ Μιλήστε μου λίγο γιὰ τὸν ἑαυτό σας. Μὲ τὶ ἀσχοληθήκατε πρὶν γίνετε μοναχή;

‒ Ἐγὼ ἤμουν δασκάλα. Σ’ αὐτὸ τὸ μοναστήρι οἱ πιὸ πολλὲς εἶναι δασκάλες ἢ καὶ θεολόγοι. Ἐγὼ ἔβγαλα τὸ Ἀρσάκειο Πατρῶν καὶ τὴν Παιδαγωγικὴ Ἀκαδημία. Ἀπὸ φοιτήτρια εἶχα τὸν πόθο τοῦ Μοναστηριοῦ. Ὅταν ἦρθα ἐδῶ, ἐκπλήρωσα τὸν πιὸ μεγάλο πόθο τῆς ζωῆς μου. Τὸ ἴδιο κι οἱ ἄλλες ἀδελφές. Θὰ πρέπει νὰ δῆτε μὲ τὶ στενοχώρια τὸ ἐγκαταλείπουμε ὅποτε χρειάζεται καὶ μὲ τὶ ἀγάπη τὸ ξαναβρίσκουμε. Ἡ ἐπιστροφὴ ἐδῶ εἶναι πραγματικὴ ἀνακούφισι.

‒ Ποιὲς εἶναι οἱ καθημερινές σας ἀσχολίες;

‒ Ξυπνᾶμε στὶς 2:30-3 τὸ πρωί. Κάνουμε τὸν κανόνα μας. Στὶς 4 κτυπάει γιὰ τὸν ὄρθρο. Δὲν ξέρετε τὶ χάρι ἔχει ἡ λειτουργία τῆς νύκτας. Φέρνει τὸν ἄνθρωπο πιὸ κοντὰ στὸ Θεό. Στὶς 6 τελειώνει ὁ ὄρθρος καὶ πηγαίνουμε γιὰ τὸ σύντομο πρωινό. Ὕστερα βρίσκουμε ἡ κάθε μιὰ τὴ διακονία της. Στὶς 12 κτυπάει γιὰ φαγητὸ καὶ ἀκολουθεὶ μία σύντομη ἀνάπαυσι. Ὕστερα καὶ πάλι στὰ διακονήματά μας, μέχρι τὶς 5:30 ποὺ ἀρχίζει ὁ ἑσπερινός. Ὅταν τελειώσει, ἀπομονωνόμαστε μέχρι τὶς 8, ποὺ εἶναι ὁ δεῖπνος. Ἀκολουθεῖ μιὰ ἀνάπτυξι θέματος γιὰ μισή-μιὰ ὥρα κι ὕστερα ὁ ἀπόδειπνος, μέχρι τὶς 9:30 ὁπότε ἀποσυρόμαστε στὰ κελλιά μας. Κοιμόμαστε κατὰ τὶς 10:30-11.

‒ Μὰ ἔτσι δὲν κοιμάστε πάνω ἀπὸ 4-5 ὥρες τὴν ἡμέρα.

‒ Ναι, οἱ ἀδελφὲς ἀναπαύονται ἐλάχιστα. Ὅλες τὸ κρατᾶνε αὐτό, κι οἱ πιὸ μεγάλες ἀκόμα. Τὸ πρόγραμμα ποὺ σᾶς ἀνέφερα ἀλλάζει κάπως κάθε Παρασκευή, ποὺ δὲν τρῶμε καθόλου.

‒ Ποιὲς εἶναι οἱ ἀπόψεις σας γιὰ τὴ νηστεία;

‒ Ἡ νηστεία εἶναι παθοκτόνος καὶ ὄχι σωματοκτόνος. Νομίζω πὼς δὲν ὑπάρχει τίποτε ἄλλο νὰ προσθέση κανεὶς σ’ αὐτό.

  

   Τὸ  καμπανάκι κτύπησε γιὰ φαγητό· τὴν εὐχαρίστησα γιὰ ὅσα μοῦ εἶπε καὶ μοῦ ἔδειξε κι ἔφυγα.