Νέλσον Μαντέλα

Ο πιστός Νέλσον Μαντέλα

Πριν από λίγες μέρες έφυγε από την επίγεια ζωή μία εμβληματική προσωπικότητα του αγώνα κατά των φυλετικών διακρίσεων και γενικότερα του κινήματος των ανθρώπινων δικαιωμάτων, ο Νέλσον Μαντέλα (1918-2013). Μέσα από τα πολλά αφιερώματα που έγιναν στο πρόσωπό του, πολλοί πληροφορήθηκαν – και άλλοι θυμήθηκαν – για τους μακροχρόνιους αγώνες του, με αποκορύφωμα την απάνθρωπη 27ετή κάθειρξή του στις φυλακές του ρατσιστικού καθεστώτος της Ν. Αφρικής. Σε πολλές περιπτώσεις, έγινε γνωστή και η στενή σχέση του με το Χριστιανισμό, καθώς ήταν πιστός Μεθοδιστής.

Πολλές μαρτυρίες αναφέρουν ότι η πίστη του τον ενέπνευσε σε μια ιδιαίτερα πνευματική στάση κατά την περίοδο της πολυετούς φυλάκισής του. Θεωρείται μάλιστα ότι αυτή ήταν που συνέβαλε τα μέγιστα στην κατάργηση του «απαρτχάιντ» (δηλ. του καθεστώτος της φυλετικής καταπίεσης). Πολύ συχνά οι διηγήσεις για τη στάση του μοιάζουν να είναι βγαλμένες από τα Συναξάρια χριστιανών αγίων.

«Μέσα από την πίστη του, την ελπίδα του και την εγκαρτέρησή του, δεν άφησε το πνεύμα του να καταρρεύσει. Και όταν τελικά βάδισε προς την ελευθερία, με το κεφάλι ψηλά, οι φύλακες που προηγουμένως είχαν επιδείξει τόσο ανελεήμονα συμπεριφορά απέναντί του, ξέσπασαν σε δάκρυα θαυμασμού και σεβασμού για το πρόσωπό του…Και ο ίδιος όμως έβλεπε τον ίδιο το Θεό στην παρουσία κάθε ανθρώπου. Ανεξάρτητα αν ήταν συγκρατούμενός του ή φύλακας, ήταν πλασμένος κατ’ εικόνα Θεού. Θα μπορούσε οποιαδήποτε στιγμή να αλλάξει και να σωθεί. Δεν επέτρεπε σε κανέναν να του αφαιρέσει την αξιοπρέπεια, αλλά και ο ίδιος συμπεριφερόταν στους γύρω του με αξιοπρέπεια και σεβασμό, ακόμη και αν εκείνοι συμπεριφέρονταν απαξιωτικά προς τον ίδιο. Με τον καιρό όμως, ο αυτοσεβασμός του και η δίκαιη συμπεριφορά του είχαν βαθιά και διαρκή επίδραση στους ανθρώπους που βρίσκονταν κοντά του» (Gebre Menfes Kindus, Mystery and Meaning: Christian Philosophy and Orthodox Meditations, 2013, Bloomington, IN: Author House, σ. 211-2).

Εξίσου χαρακτηριστικός, όμως, είναι και ο λόγος που εκφώνησε στο «Παγκόσμιο Κοινοβούλιο των Θρησκειών του Κόσμου», το 1999, στο Κέιπταουν της Ν. Αφρικής. Σ’ αυτόν αποτυπώνονται οι αντιλήψεις του για το ρόλο της θρησκείας στη σύγχρονη κοινωνία:

«…Η αλήθεια της παλιάς αφρικανικής παροιμίας που λέει ότι είμαστε άνθρωποι μέσα από άλλους ανθρώπους, παρουσιάζεται απόψε επιβλητικά, μέσα από αυτή τη συγκέντρωση τόσων πολλών ανθρώπων από όλα τα μέρη του κόσμου. Αυτή η συνάντηση εδώ, στη νοτιότερη πόλη της αφρικανικής ηπείρου, των εκπροσώπων της μεγάλης ποικιλίας των θρησκειών του κόσμου συμβολίζει την αναγνώριση της αλληλεξάρτησής μας, αλλά και της κοινής ανθρώπινης φύσης μας. Είναι για μένα μια συγκινητική εμπειρία να είμαι κομμάτι αυτής της επιβεβαίωσης της ευγένεας του ανθρώπινου πνεύματος.

Αυτός ο αιώνας έχει δει αρκετά από την καταστροφή, την αδικία, τη σύγκρουση, τη διαίρεση, τη δυστυχία, τον πόνο και την ικανότητά μας να είμαστε μαζικά απάνθρωποι ο ένας για τον άλλον. Υπάρχει επαρκής αιτία για να είναι κυνικοί όσον αφορά την ανθρώπινη ζωή και το μέλλον της ανθρωπότητας. Αυτή η συγκέντρωση στο τέλος του αιώνα μάς χρησιμεύει για να αντιμετωπίσουμε την απελπισία και τον κυνισμό και μας καλεί στην αναγνώριση και την επιβεβαίωση αυτού που είναι μεγάλο, γενναιόδωρο και φροντίζει το ανθρώπινο πνεύμα. Μας θυμίζει τα λόγια του ψαλμού που λέει ότι δημιουργηθήκαμε λίγο πιο κάτω από τους αγγέλους και στεφθήκαμε με δόξα και τιμή .

…Θα ήθελα να αφιερώσω τα βραβεία αυτά στα εκατομμύρια των απλών αφανών ανδρών και γυναικών σε όλο τον κόσμο, οι οποίοι σε όλον αυτόν τον αιώνα βρήκαν το θάρρος να αρνηθούν να υποκύψουν στα χαμηλότερα ένστικτα της φύσης μας και να ζήσουν αφιερωμένοι στην επίτευξη της ειρήνης, της ανεκτικότητας και του σεβασμού των διαφορών.

Ακόμη και στη δεκαετία που κλείνει τον εικοστό αιώνα, είδαμε πώς μια αδελφοκτόνα σύγκρουση μπορεί να εκφυλιστεί σε γενοκτονία, με πρώην γείτονες που συμμετέχουν στη σφαγή του άλλου. Αυτός ο αιώνας, δυστυχώς, είχε πάρα πολλούς ηγέτες που προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν κοινοτικές διαφορές για τους δικούς τους πολιτικούς σκοπούς. Στις περισσότερες περιπτώσεις, ήταν η αποφασιστικότητα των απλών πολιτών που αντιστάθηκαν σε αυτήν την πορεία προς καταστροφική διαίρεση, που έσωσε τον κόσμο μας από ακόμα περισσότερες γενοκτονίες και βίαιες συγκρούσεις. Στο τέλος αυτού του αιώνα χαιρετίζουμε εκείνους τους ανώνυμους μα αξιοπρεπείς πολίτες,  που συνετέλεσαν στον τερματισμό συγκρούσεων και πολέμων.

Είχαμε ανθρώπους που ήταν τόσο αλαζόνες που ήθελαν να κατακτήσουν τον κόσμο και να μετατρέψουν τα ανθρώπινα όντα σε δούλους τους. Αλλά οι άνθρωποι πάντα έθεταν τέλος σε τέτοιους άνδρες και γυναίκες. Ο Μ. Αλέξανδρος νόμισε ότι θα μπορούσε να κατακτήσει τον κόσμο. Ο Καίσαρας είχε τις ίδιες φιλοδοξίες. Ο Ναπολέων σχεδόν πέτυχε να έχει όλη την Ευρώπη στα πόδια του. Και στην εποχή μας, προέκυψε ο Χίτλερ που έκανε ακριβώς το ίδιο πράγμα. Αλλά ήταν οι απλοί άνθρωποι, όχι βασιλιάδες και στρατηγοί, αλλά οι καθημερινοί άνθρωποι, μερικοί από τους οποίους δεν ήταν γνωστοί ούτε στα χωριά τους, που βάζουν ένα τέλος σε αυτούς τους τυράννους και δικτάτορες. Και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι πραγματικοί ηγέτες του κόσμου είναι εκείνοι που για 24 ώρες την ημέρα σκέφτονται όπως οι φτωχότεροι από τους φτωχούς. Είναι εκείνοι οι άνδρες και οι γυναίκες που γνωρίζουν ότι η φτώχεια είναι η πιο επικίνδυνη απειλή για το σημερινό κόσμο σήμερα.

Στη χώρα μας, η γενιά μου είναι προϊόν της θρησκευτικής εκπαίδευσης. Μεγαλώσαμε σε μια εποχή που η κυβέρνηση της χώρας αυτής θεώρησε καθήκον της μόνο την εκπαίδευση των λευκών, που ήταν μια μειοψηφία μικρότερη από 15%, και δεν έδειξαν κανένα ενδιαφέρον για για τη δική μας μόρφωση. Ήταν άνθρωποι από θρησκευτικά ιδρύματα, χριστιανικά, μουσουλμανικά, εβραϊκά ή ινδουιστικά, οι οποίοι αγόρασαν γη, έκτισαν σχολεία και τα εξόπλισαν, και προσέλαβαν καθηγητές. Χωρίς την εκκλησία, χωρίς θρησκευτικά ιδρύματα, εγώ δεν θα ήμουν εδώ σήμερα. Για αυτόν το λόγο, όταν έμαθα ότι θα έπρεπε να παραστώ εδώ, ζήτησα να αλλάξει το πρόγραμμά της επίσκεψής μου στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Πρέπει επίσης να προσθέσω πόσο εκτιμώ τη σημασία της θρησκείας. Εκτός από όσα σας έχω πει, θα έπρεπε να έχετε ζήσει σε μια φυλακή της Ν. Αφρικής του απαρτχάιντ, για να δείτε το μέγεθος της σκληρότητας των ανθρώπων. Αλλά ήταν και πάλι οι εκπρόσωποι των θρησκειών, Ινδουιστές, Εβραίοι, Μουσουλμάνοι, Χριστιανοί, που μας έδιναν την ελπίδα ότι μια μέρα θα ελευθερωθούμε. Και όχι μόνο αυτό: τα θρησκευτικά ιδρύματα ήταν εκείνα που στήριζαν οικονομικά τα παιδιά μας, όταν κατά χιλιάδες συλλαμβάνονταν για να ριχτούν στις φυλακές.

Και μετά την αποφυλάκισή τους όμως, πολλοί απόλαυσαν ένα υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης, λόγω της υποστήριξης που έλαβαν από θρησκευτικά ιδρύματα. Ένας δε ακόμη λόγος που τόσο σεβόμαστε τα θρησκευτικά ιδρύματα και προσπαθούμε όσο μπορούμε να προσεγγίσουμε τα κείμενα που περιγράφουν τις θεμελιώδεις αρχές της ανθρώπινης συμπεριφοράς, όπως η Μπαγκαβαντγκίντα, το Κοράνι, η Βίβλος κ.ά. Και το λέω αυτό, για να κατανοήσετε ότι η προπαγάνδα που έχει γίνει, για παράδειγμα, σχετικά με το απελευθερωτικό κίνημα στη χώρα αυτή, είναι απολύτως αναληθής: Η θρησκεία ήταν ένας από τους παράγοντες που μας έδωσαν κίνητρα σε ό, τι κάναμε .

Καθώς πλησιάζουμε τον 21ο αιώνα, δεν μπορούμε παρά να έχουμε μια σαφή επίγνωση του γεγονότος ότι βρισκόμαστε σε ένα σταυροδρόμι της ιστορίας μας. Ότι οι πολίτες στους οποίους έχουμε αναφορά – οι γυναίκες , άνδρες και παιδιά που απλώς επιθυμούν και έχουν το αναφαίρετο δικαίωμα να ζήσουν μια αξιοπρεπή ζωή – εξακολουθούν να υφίστανται στέρηση και φτώχεια. Ο κόσμος εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από τεράστια ανισότητα. Σε πάρα πολλά μέρη εξακολουθούν να βασιλεύουν ο πόλεμος και οι βίαιες συγκρούσεις. Οι ισχυροί κυριαρχούν σε βάρος των φτωχών και των αδύναμων. Η συμβολική αλλαγή του αιώνα μάς καλεί σε μια δέσμευση για να γίνει ο επόμενος αιώνας αυτός στον οποίο τα ζητήματα της ανθρώπινης ανάπτυξης θα τεθούν ουσιαστικά. Θα πρέπει να φτάσουμε στα έγκατα της ανθρώπινης πίστης, καθώς πλησιάζουμε το νέο αιώνα. Η θρησκεία θα έχει ένα κρίσιμο ρόλο στην καθοδήγηση και την έμπνευση της ανθρωπότητας να ανταποκριθεί στις τεράστιες προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε, περισσότερο από ό, τι σε οποιαδήποτε άλλη περίοδο της ιστορίας. Στην κοινωνία της Ν. Αφρικής, έχουμε εντοπίσει ως μια επιτακτική ανάγκη για τις προσπάθειές μας για υλική και κοινωνική ανάπτυξη, η κοινωνική ανοικοδόμηση να συνδυαστεί και να συνοδευτεί από αυτό που ονομάζεται ψυχικό ΠΑΑ – δηλαδή πρόγραμμα ηθικής ανασυγκρότησης και ανάπτυξης. Αυτό βέβαια ισχύει και για όλο τον κόσμο.

Η θρησκεία φυσικά, όπως και όλες οι άλλες πτυχές της ανθρώπινης ζωής, αντιμετωπίζει τις δικές της προκλήσεις. Έχουμε δει κατά καιρούς πώς η θρησκεία αποτέλεσε τη βάση και νομιμοποίησε βίαιες συγκρούσεις και μισαλλοδοξία. Κατά τρόπο τραγικό, η θρησκεία μερικές φορές φαίνεται να έχασε την ικανότητά της να κρατήσει τους ανθρώπους στην επιδίωξη υψηλών αξιών και να τους εμπνεύσει σε προσανατολισμούς που ξεπερνούν τα στενά και άμεσα ζητήματα. Οι θρησκευτικοί ηγέτες, θεσμοί και πιστοί για μια ακόμη φορά τώρα πρέπει να αξιοποιήσουν εκείνες τις θεμελιώδεις αλήθειες που καταλαμβάνουν κεντρικό μέρος στην ανθρώπινη ζωή, για κάθε εποχή. Λίγες άλλες διαστάσεις της ζωής μας ακολουθούνται από τόσους ανθρώπους όσο αυτή της θρησκείας. Οι ρίζες της βρίσκονται σε κάθε πλευρά της κοινωνίας, όπου πολιτικοί ηγέτες και οικονομική ισχύς δεν έχουν καμία εξουσία. Οι θρησκείες και τα δόγματα του κόσμου μας έχουν επαναμελετηθεί και εισακουσθεί. Από εδώ ακριβώς προέρχεται και η σημασία να επιστήσουμε την προσοχή μας για άλλη μια φορά σε αυτές τις δυνάμεις της πνευματικότητας και της έμφυτης καλοσύνης.

Καμία κυβέρνηση ή κοινωνική υπηρεσία δεν μπορεί από μόνη της να αντιμετωπίσει  τις τεράστιες αναπτυξιακές προκλήσεις της εποχής μας. Η συνεργασία αποτελεί προαπαιτούμενο για όλο το κοινωνικό φάσμα. Λαμβάνοντας υπόψη την πνευματική και κοινωνική δυναμική της, η θρησκεία συνιστά έναν απαραίτητο εταίρος σε κάθε προσπάθεια αντιμετώπισης των προκλήσεων της φτώχειας, της αλλοτρίωσης, της κακοποίησης γυναικών και παιδιών και της καταστροφικής αδιαφορίας για το φυσικό περιβάλλον .

Στο Κοινοβούλιο των Θρησκειών του Κόσμου αξίζει κάθε έπαινος για τον τεράστιο ρόλο του στο να βοηθήσει τις θρησκευτικές κοινότητες να δουν ότι το κοινό έδαφος είναι μεγαλύτερο και πιο ανθεκτικό από τις διαφορές που μας χωρίζουν. Με αυτό το πνεύμα μπορούμε να προσεγγίσουμε την αυγή του νέου αιώνα, με την ελπίδα ότι θα είναι καλύτερη για όλους τους ανθρώπους του κόσμου».

ΠΗΓΗ: http://www.pemptousia.gr/