Σάββατο 18 Ιουνίου 2016

Ἑρμηνεία τῆς Εἰκόνας τῆς Πεντηκοστῆς



https://resources.blogblog.com/img/icon18_wrench_allbkg.png
Η ερμηνεία της εικόνας της Πεντηκοστής
του Χρήστου Γ. Γκότση
πό τό βιβλίο του «Ο ΜΥΣΤΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ» τ. Α΄, Αθήνα 1971
Πεντήκοντα μέρας μετά τό Πάσχα κκλησία μας ορτάζει τήν Πεντηκοστήν ες νάμνησιν τς πιφοιτήσεως το γίου Πνεύματος πί τούς γίους Μαθητάς το Κυρίου.
πιφοίτησις ατή γινε τήν μέραν πού ο ουδαοι ώρταζον τήν ορτήν τς Πεντηκοστς. Ο ουδαοι μέ τήν ορτήν ατήν ηχαρίστουν τόν Θεόν διά τήν συγκομιδήν τν σιτηρν. Διά τοτο Πεντηκοστή λέγετο καί ορτή το θερισμο τν πρώτων καρπν. Κατά τούς χρόνους μως το Κυρίου εχε καί λλην σημασίαν. το ορτή ναμνηστική τς παραδόσεως πό το Θεο το Νόμου ες τόν Μωϋσν, πού γινε τήν 50ήν μέραν μετά τό Πάσχα.



Κατ᾿ ατήν τήν πίσημον μέραν πόσχεσις το Κυρίου ες τούς ποστόλους περί ποστολς το γίου Πνεύματος, τς «δυνάμεως ξ ψους», γινε πραγματικότης. «Καί φθησαν ατος (=εδον μέ τά μάτια των) διαμεριζόμεναι γλσσαι σεί πυρός, κάθισέ τε φ᾿ να καστον ατν, καί πλήσθησαν παντες Πνεύματος γίου, καί ρξαντο λαλεν τέραις γλώσσαις καθώς τό Πνεμα δίδου ατος ποφθέγγεσθαι» (Πράξ. 2, 3-4).


πόστολος Πέτρος, μπνευσμένος καί νισχυμένος πό τό γιον Πνεμα, μίλησε κατά τήν μέραν τς Πεντηκοστς ες τά συγκεντρωθέντα πρό τς οκίας τν ποστόλων πλήθη. «Ο μέν ον σμένως (=μέ χαράν) ποδεξάμενοι τόν λόγον ατο βαπτίσθησαν, καί προσετέθησαν τ μέρ κείν ψυχαί σεί τρισχίλιαι». (Πράξ. 2, 41).


Μέ τήν κάθοδον το γίου Πνεύματος κατά τήν Πεντηκοστήν νεφανίσθη πισήμως ες τόν κόσμον κκλησία, ποία συνεχίζει τό ργον το Κυρίου πί τς γς. πως ες τό ρος Σιν παράδοσις το Νόμου ες τόν Μωϋσν κατέστησε τούς σραηλίτας περιούσιον λαόν το Θεο, τσι καί μέ τήν δωρεάν κχυσιν το γίου Πνεύματος πί τούς ποστόλους γεννήθη νέος περιούσιος λαός το Θεο, κκλησία. κτοτε τό γιον Πνεμα διαμένει ες τήν κκλησίαν καί εναι δύναμις καί ψυχή της.


στερα πό τά λεχθέντα διά τό στορικόν τς ορτς τς Πεντηκοστς ρχόμεθα ες τήν περιγραφήν καί σημασίαν τν μορφν τς εκόνος.


1.-. Περιγραφή τς εκόνος. εκών τς Πεντηκοστς παρουσιάζει περον. Εναι τό περον «ο σαν καταμένοντες» ο πόστολοι μετά τήν νάληψιν το Κυρίου. Ο πόστολοι κάθηνται μικυκλικς. Ες τήν κορυφήν το μικυκλίου εναι ο Πρωτοκορυφαοι πόστολοι Πέτρος καί Παλος. Τρίτος δεξιά το Πέτρου εναι πόστολος καί Εαγγελιστής Λουκς καί πέναντί του πόστολος καί Εαγγελιστής Μρκος, τρίτος παρά τόν Παλον. κολουθον ο λοιποί πόστολοι κατά σειράν λικίας. λοι εναι ρεμοι μέ γλυκεαν κφρασιν καί στοχαστικόν βλέμμα. Κρατον ελητάρια κτός το ποστόλου Παύλου, πού κρατε βιβλίον. Εναι τά σύμβολα το διδακτικο χαρίσματος, πού λαβον πό τό γιον Πνεμα. Μεταξύ τν Πρωτοκορυφαίων διακρίνεται να κάθισμα κενόν. Εναι θέσις το Χριστο, τς θείας Κεφαλς τς κκλησίας, τήν ποίαν εκονίζει εκών τς Πεντηκοστς.

 


Ες τό νω μέρος τς εκόνος εκονίζεται ορανός διά τμήματος κύκλου. ξ ατο κπέμπονται δώδεκα κτνες φωτός, κατερχόμεναι ες τούς ποστόλους. Ες τήν εκόνα μας, κτός τν κατερχομένων κτίνων, αωρεται πάνω πό τήν κεφαλήν κάστου ποστόλου «γλσσα σεί πυρός», πού σημαίνει τι «πλήσθησαν παντες Πνεύματος γίου» καί πέκτησαν τό χάρισμα τς γλωσσολαλίας. ωάννης Πρόδρομος εχε προφητεύσει τοτο, ταν λεγεν ες τούς κροατάς του τι «πίσω του ρχόμενος», Χριστός, θά βαπτίσ τούς παδούς Του μέ Πνεμα γιον καί μέ πρ τς θείας Χάριτος.


Κάτωθεν το καθίσματος, πάνω ες τό ποον εναι καθισμένοι (ο πόστολοι), εκονίζεται μορφή γέροντος μέ στέμμα ες τήν κεφαλήν του καί μέ ξύ στρογγύλον γένειον, κρατν μέ τάς δύο χερας του σινδόνι, μέσα ες τό ποον φαίνονται δώδεκα ελητάρια, γουν χαρτία τυλιγμένα. γέρων οτος παριστ τόν Κόσμον, τά δέ χαρτία τούς δώδεκα κλήρους πού κληρώθη οκουμένη νά κηρυχθ λόγος το Θεο πό τούς ποστόλους.


«Ες τάς ρχαιοτέρας εκόνας τς Πεντηκοστς, ντί το Κόσμου, ζωγραφίζονται κάποιοι νθρωποι πό διαφόρους φυλάς, ντυμένοι μέ παράδοξα φορέματα καί γυρισμένοι κατ᾿ πάνω, σάν νά κούουν ξεστηκότες τό κήρυγμα τν ποστόλων, καί πάνωθεν ατν πιγραφή ΛΑΟΙ, ΦΥΛΑΙ ΚΑΙ ΓΛΩΣΣΑΙ. Παριστάνουν δέ οτοι τούς νθρώπους πό τά διάφορα θνη, πού ερέθησαν ες τά εροσόλυμα κατά τήν μέρα τς Πεντηκοστς, τήν ραν που κατλθεν τό γιον Πνεμα καί ο ποοι, ταν κουσαν τήν βοήν πού γινεν πό τήν πιφοίτησιν το Παναγίου Πνεύματος, μαζεύθησαν ες τόν οκον πού ερίσκοντο ο γιοι πόστολοι καί ποροσαν, διότι κουον καθένας ες τήν γλσσάν του το κήρυγμα που βγαινεν πό τό στόμα τν μαθητν το Χριστο, πως διαλαμβάνουσιν α Πράξεις τν ποστόλων» (Φ. Κόντογλου).


2.-. σημασία τς εκόνος. πως πληροφορούμεθα πό τάς Πράξεις τν ποστόλων, κατά τήν μέραν τς Πεντηκοστς ερίσκοντο ες τό περον περίπου κατόν εκοσι πρόσωπα. Συνεπς τήν δωρεάν το γίου Πνεύματος δέν λαβον μόνον ο Δώδεκα πόστολοι. λοι ο παρευρισκόμενοι «πλήσθησαν Πνεύματος γίου». πί πλέον πόστολος Πέτρος ες τήν μιλίαν του κατά τήν μέραν τς Πεντηκοστς διεβεβαίωσεν, τι λοι σοι θά μετανοήσουν καί βαπτισθον, θά λάβουν «τήν δωρεάν το γίου Πνεύματος». ς κ τούτου ο κατόν εκοσι μαθηταί κπροσωπον τήν λην κκλησίαν. Διά τόν βυζαντινόν γιογράφον εναι ντιπρόσωποι τς κκλησίας λων τν γενεν καί λων τν αώνων. Ατός εναι λόγος, πού ν τά καθήμενα πρόσωπα εναι δώδεκα, ριθμός ατός δέν ντιστοιχε πρός τούς Δώδεκα ποστόλους. πόστολος Παλος καί ο Εαγγελισταί Λουκς καί Μρκος, πού εκονίζονται ες τήν εκόνα, δέν νκον ες τόν κύκλον τν μέσων Μαθητν το Κυρίου.


Ες ντίθεσιν πρός τάς γίας μορφάς τν ποστόλων ρχεται συμβολική μορφή το Κόσμου. Δι᾿ ατήν διαβάζομεν ες να κείμενον το 17ου αἰῶνος: «Διατί κατά τήν κάθοδον το γίου Πνεύματος παρουσιάζεται νας νθρωπος καθήμενος ες σκοτεινόν μέρος, κυρτωμένος πό τά χρόνια, νδεδυμένος μέ κόκκινον νδυμα, μέ βασιλικόν στέμμα πί τς κεφαλς του καί μ᾿ να λευκόν φασμα ες τάς χεράς του, πού περιέχει δώδεκα γραμμένους κυλίνδρους; νθρωπος κάθηται ες σκοτεινόν μέρος, πειδή οκουμένη το προηγουμένως χωρίς πίστιν. Εναι κυρτωμένος πό τά χρόνια, διότι εχε γηράσει πό τήν μαρτίαν το δάμ. Τό κόκκινόν του νδυμα ποδηλώνει τάς αματηράς θυσίας το πονηρο. Τό βασιλικόν στέμμα ποδηλώνει τήν μαρτίαν, πού κυβέρνα τόν κόσμον. Τό λευκόν φασμα ες τάς χεράς του μέ τούς δώδεκα κυλίνδρους σημαίνει τούς Δώδεκα ποστόλους, πού φεραν φς ες τήν οκουμένην μέ τήν διδασκαλίαν των».


Χριστός Θεός μν, « πανσόφους τούς λιες ναδείξας», εναι «χθές καί σήμερον ατός καί ες τούς αἰῶνας». Διά τοτο πρέπει ες τήν προσευχήν μας νά Τόν παρακαλμεν νά μς φωτίζει καί γιάζ μέ τό γιον Πνεμα, πού εναι « φρουρός καί γιοποιός τς κκλησίας, διοικητής τν ψυχν, κυβερνήτης τν χειμαζομένων, φωταγωγός τν πεπλανημένων καί θλοθέτης τν γωνιζομένων καί στεφανωτής τν νενικηκότων» (Κυρίλλου εροσολύμων, Κατήχησις 17, 3).


Πηγή: http://vatopaidi.wordpress.com/2010/05/23/

  1. του Θεοφάνους του κρητός, 1546 (Ιερά Μονή Σταυρονικήτα)
  • Από το βιβλίο «Η τέχνη της Εικόνας», Π. ΠΟΥΡΝΑΡΑ
     
Η Πεντηκοστή δεν είναι μια απλή συνέπεια ή συνέχεια της Ενσαρκώσεως. Η Πεντηκοστή έχει όλη την αξία της καθ' εαυτή, είναι η δεύτερη πράξη του Πατρός: ο Πατήρ αποστέλλει τον Υιό και τώρα αποστέλλει το Άγιο Πνεύμα. Η τέλεια αποστολή του, ο Χριστός επανέρχεται προς τον Πατέρα για να κατέλθει τώρα το Άγιο Πνεύμα ως Πρόσωπο. Η Πεντηκοστή εμφανίζεται έτσι ως το έσχατο τέλος της τριαδικής οικονομίας της σωτηρίας. Κατά τους Πατέρες ο Χριστός είναι ο μεγάλος Πρόδρομος του Αγίου Πνεύματος.


Ο Μέγας Αθανάσιος λέγει: "ο Λόγος έγινε σάρκα... ίνα οι άνθρωποι ενωθέντες πνευματικά, γίνουν ένα Πνεύμα". Επίσης κατά τον άγιο Συμεών: "Αυτός ήταν ο σκοπός και ο προορισμός κάθε έργου της σωτηρίας μας από το Χριστό, να πάρουν οι πιστοί το Άγιο Πνεύμα".


Δοσμένο στον άνθρωπο κατά τη θεία εμφύσηση, τη στιγμή της δημιουργίας, το Άγιο Πνεύμα του αποδίδεται πάλι την ημέρα της Πεντηκοστής και του γίνεται πιό εσωτερικό, πιό οικείο από αυτόν τον ίδιο. "Πυρ ήλθα να βάλω στη γη" (Λουκ. 12,49), αυτή η φωτιά είναι το Άγιο Πνεύμα.


Κάτω από την εικόνα των πυρίνων γλωσσών, η θεία ενέργεια θεοποιεί, εισέρχεται και αγκαλιάζει με την αλήθειά της τη φύση.


Εάν ο Χριστός ανακεφαλαιώνει και ολοκληρώνει την ανθρώπινη φύση στην ενότητα του σώματός του, το Άγιο Πνεύμα, αντίθετα, αναφέρεται στην προσωπική αρχή της φύσεως, στα ανθρώπινα πρόσωπα, και κάνει κάθε ένα χαρισματικό. Όπως λέγει ο Άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας, έχουμε συγχωνευθεί σε ένα μόνο Σώμα, αλλά διαιρεθεί σε προσωπικότητες.


Η επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος προηγείται και αναγγέλλεται από την εορτή της Αγίας Τριάδος. Από την αποκάλυψη της ουράνιας Εκκλησίας των τριών θείων Προσώπων, το Πνεύμα οδηγεί στη σύσταση της επίγειας εικόνας του: την Εκκλησία των ανθρώπων.


Την Κυριακή της Πεντηκοστής, η εικόνα της Τριάδος προσφέρεται στη θεωρία των πιστών σαν ένας θείος καθρέπτης, όπου οι άνθρωποι διαβάζουν τη μυστηριώδη αλήθεια της ίδιας τους υπάρξεως.


Τώρα μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα τη σύνθεση της εικόνας. Δεν είναι καθόλου μια απλή εικονογραφία του κειμένου των Πράξεων (2,3). Δείχνει το Κολλέγιο των δώδεκα αποστόλων, το μυστηριώδες πλήρωμα που αντικαθιστά τις δώδεκα φυλές του Ισραήλ.


Βλέπουμε τους αποστόλους καθισμένους, σχηματίζοντας δυο ομάδες, η μια απέναντι στην άλλη, πάνω σε πεταλόμορφο έδρανο με πλάτη και υποπόδιο έχοντας επικεφαλής τον Πέτρο και τον Παύλο. Οι τέσσερις ευαγγελιστές και ο Παύλος κρατούν κλειστούς κώδικες ενώ ο Πέτρος και οι λοιποί απόστολοι κλειστά ειλητάρια. Η παρουσία τους έχει την ευγλωττία του συμβόλου που περιλαμβάνει όλο το σώμα της Εκκλησίας. Γι' αυτό η Παρθένος απουσιάζει. Ήταν παρούσα στην εικόνα της Αναλήψεως, που έπαιρνε από πάνω τη τυπική ευλογία του Χριστού και την υπόσχεσή, του της επικλήσεως - Πεντηκοστής.


Όλοι βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο, σε μια κλίμακα όμοιου μεγέθους, που είναι η ισοτιμία τους. Ο Πέτρος και ο Παύλος αφήνουν μια κενή θέση μεταξύ τους. Εδώ ο Χριστός είναι αόρατος, αλλά αυτός που είναι το Κεφάλι είναι πάντοτε παρών, είναι αυτός που κυβερνά και κατευθύνει την Εκκλησία.


Η εικόνα δείχνει μια ανοικτή σύνθεση και τοποθετεί το γεγονός σε μια πλατειά, ψηλή σκηνή, "υπερώο" του οποίου ο απεριόριστος εκκλησιαστικός χώρος εξουσιάζει το κόσμο.


Είναι ανοικτό από πάνω, είναι σαν να ελκύεται προς τον ουρανό, προς τη πατρική Πηγή, απ' όπου αναχωρούν οι πύρινες γλώσσες, οι τριαδικές ενέργειες συγκεντρωμένες στο Άγιο Πνεύμα.


Ανοίγει επίσης προς τα κάτω, σε μια μαύρη αψίδα, όπου βασανίζεται ένας φυλακισμένος ντυμένος σαν βασιλιάς, αλλού η αψίδα είναι κλεισμένη με ένα κιγκλίδωμα φυλακής που υπογραμμίζει μια κατάσταση αιχμαλωσίας. Η επιγραφή γύρω από το κεφάλι του φυλακισμένου εξηγεί ότι είναι ο Κόσμος προσωποποιημένος, το αιχμάλωτο σύμπαν του Πρίγκηπα αυτού του κόσμου.


Το σκοτάδι που τον περιβάλλει, εικονίζει "τα σκότη και τη σκιά του θανάτου" είναι ο καθολικευμένος άδης απ' όπου ο μη βαπτισμένος κόσμος αποχωρεί και στο μέρος του το πιο φωτεινό, επιθυμεί επίσης το αποστολικό φως του Ευαγγελίου.


Τείνει τα χέρια του για να πάρει αυτός επίσης τη χάρη και τα δώδεκα ειλητάρια που κρατεί με σεβασμό πάνω σε ένα ύφασμα, συμβολίζουν το κήρυγμα των δώδεκα αποστόλων, αποστολική ιεραποστολή της Εκκλησίας και παγκόσμια υπόσχεση της σωτηρίας.


Είναι η αντίθεση των δυο αυτών κόσμων που συνυπάρχουν, πάνω η "καινή γη", ο ιδεώδης Κόσμος, πυρπολημένος από το θείο πυρ και κάτω ο φυλακισμένος, ο απελπισμένος Κόσμος που τείνει χέρι προς το Χριστό, από τον οποίο δεν θα μείνει ποτέ άδειο.


Οι απόστολοι είναι ταυτόχρονα ίδιοι και οι άλλοι: στην ανθρώπινη φύση ενώνεται μια πύρινη γλώσσα. Εντελώς φυσικά τη Κυριακή που ακολουθεί την Πεντηκοστή και κλείνει το χρόνο της, η Εκκλησία γιορτάζει την εορτή των Αγίων Πάντων, την εορτή όλων των αγίων, γνωστών και αγνώστων. Είναι η εορτή αυτής της ουσίας της Εκκλησίας, της αγιότητος, η εορτή των πυρίνων γλωσσών της Πεντηκοστής. Η Εκκλησία γεμάτη από την Αγία Τριάδα, συμπληρώνεται στην Εκκλησία γεμάτη από αγίους.
ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ:https://panagiaalexiotissa.blogspot.gr/2014/06/blog-post_373.html