Πέμπτη 20 Δεκεμβρίου 2012

Παπαδιαμάντης: Χριστούγεννα


"Ρεμβασμός Χριστουγέννων"
Τν ζωγραφι μ τν Παπαδιαμάντη ριστερά, μας τν στειλε φίλος. Τραβήχτηκε σ κθεση τς Θεολογικς σχολς το ΑΠΘ, κα πεικονίζει «τν ρεμβασμ τν Χριστουγέννων» το κρ λέξανδρου.

Ἐὰ
ν τ Πάσχα εναι λαμπρότατη το Χριστιανισμο ορτ (1), τ Χριστούγεννα βεβαίως εναι γλυκύτατη κα συγκινητικωτάτη, κα δι τοτο νέκαθεν θεωρήθη ς οκογενειακ κατ’ ξοχν ορτή.
ν τ σπερία δ τ κατ’ ατν νεπτύχθησαν κα διετυπώθησαν ντως, στε προσέλαβεν διόρρυθμον τιν τύπον, κα θη, θιμα κα παραδόσεις διαίτεραι πρς ατν συνεκροτήθησαν (2) κα π’ ατς ντεπέδρασαν.
 λόκληρον φιλολογίαν ποτελούσι τ λεγόμενα Contes de Noel, τ Χριστουγεννιάτικα δήλ. παραμύθια, ν τιν ξόχων συγγραφέων ργα εναι ραιότατα, βιβλιοθήκην δ λόκληρον δύνανται ν γεμίσωσι τ κατ' τος κδιδόμενα Christmas Numbers, τ κτακτα δήλ. φυλλάδια τν εκονογραφημένων περιοδικν (3)} τ δημοσιευόμενα π τ ορτ τν Χριστουγέννων, μετ καλν εκόνων κα ποικιλωτάτης τερπνς λης.
 Οδν δ πορον ν ν τ Δύσει δίως νεπτύχθη ορτ ατη, διότι...κ τς Δύσεως χει ν χι τν ρχήν, τουλάχιστον τν τάξιν κα τν σύστασιν.
 Γνωστν τι πρτος θεος Χρυσόστομος, «λθόντων τινν π τς Δύσεως κα παγγειλάντων», κανόνισε τν ορτν ταύτην ν τ νατολικ κκλησία, τε, κατ’ ατν τν μήνα Δεκέμβριον τ έ', χειροτονήθη πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, περ τ τέλη το δ' αἰῶνος.  Διότι, φαίνεται, ως τότε πεκράτει σύγχυσις, κα ωρτάζετο μν κατ τόπους Χριστο Γέννησις, λλ’ τέλουν τν ορτν λλοι λλοτε κα δν συνεφώνουν περ τς μέρας. Δυτικ κκλησία εχεν ρίσει π’ ρχς τν κ' το Δεκεμβρίου κα τν μέραν ταύτην ταξεν ν τ νατολ ερς Χρυσόστομος.
    Οχ ττον μως Χριστο Γέννησις τιμάτο κπαλαι ν τ νατολικ κκλησία, ο μέγιστοι δ τν Πατέρων, οτινες ζησαν κατ τν Δ' κατονταετηρίδα, τν χρυσον κενον αώνα τς χριστιανικς κκλησίας, ν πολλο εναι κατ τί ρχαιότεροί του Χρυσορρήμονος διδασκάλου, συνέθεσαν πανηγυρικος κα γκωμιαστικος λόγους πρς τιμν τς μέρας. Τ δημοτικώτατον κενο σμα, τ «Χριστς γεννται, δοξάσατε, Χριστς ξ ορανν, παντήσατε, Χριστς π γής, ψώθητε», εναι κατ λέξιν ρανισμένον κ το πανηγυρικο του ερο Γρηγορίου το Ναζιανζηνο, το κα Θεολόγου πικαλουμένου. κ πανηγυρικο λόγου λήφθη πίσης κα τ ξαποστειλάριον τς ορτς. «πεσκέψατο μς ξ ψους Σωτρ μν, νατολ νατολν...» τελευταία ατ φράσις, χει τ προνόμιον, ς κουσα, ν μπνέη μέγαν νθουσιασμν ες τος τυχήσαντας μν περ τν γλώσσαν, λληνας δ τν καρδίαν κα τ φρόνημα δελφος μν τς Καισαρείας κα Καππαδοκίας, ελόγως καυχωμένους κα λέγοντας(4) τι «ξ νατολς τ φς».
    πειδ δ περ πανηγύρεων κα γκωμίων λόγος, δν δύναμαι ν λησμονήσω τος προσφιλες μο σματογράφους, κα ν μ ποτείνω τν φόρον το θαυμασμο μου ες πάντας μν τος ποιητς τν διαφόρων τς ορτς μνων, λλ’ δίως ες τος συνθέτας τν δύο ατς Κανόνων, τν ερόν, λέγω, Κοσμν, ποιητν το ’ Κανόνος, ο ρχ «Χριστς γεννται, δοξάσατε...» (5), κα τν πολν ωάννην τν Δαμασκηνόν, ποιητν το β' Κανόνος, ο ρχ «σωσε λαόν...»(5). β' οτος Κανών, συγκείμενος λος κ δωδεκασυλλάβων αμβικν στίχων (καθότι τ μέλος δν πιτρέπει τρίβραχυν οδ’ νάπαιστον ν οδεμία τν διποδιν χώρα), χει ς κροστιχίδα τ ρωοελεγειον τοτο πίγραμμα:
    νείπης μελέεσσιν φύμνια τατα λιγαίνει
    Υα Θεο, μερόπων ενεκα τικτόμενον
    ν χθονί, κα λύοντα πολυστονα πήματα κόσμου
    λλ’ νά, ρητήρας ρύεο τνδε πόνων.
    ν μόνον σμα θ παραθέσω κ το αμβικο τούτου Κανόνος ς δεγμα τν λου:
    Λύμην φυγοσα το θεοσθαι τ πλάνη,
    λητον μνε τν κενούμενον Λόγον
    Νεανικς πασα σν τρόμω κτίσις,
    δοξον εχος δειματουμένη φέρειν,
    Ρευστ γεγώσα, καν σοφς καρτέρει.
    Κα κ το πρώτου Κανόνος παραθέτω πίσης τρία κατ σειρν τροπάρια της δς. Κα τ τρία ναφέρονται ες τν προσκύνησιν τν Μάγων, λλ’ ν μν τ ' κα γ' εφυς ντιπαραβάλλεται ατη πρς τν αχμαλωσίαν Βαβυλνος, ν δ τ β' γίνεται εγλωττος παινιγμς ες τν ψαλμν «π τν ποταμν Βαβυλνος κε καθίσαμεν...»(5). Τ τρία τροπάρια χουσιν ς ξς :
    λκει Βαβυλνος θυγάτηρ παίδας δορικτήτους Δαυΐδ, κ Σιν ν ατή, δωροφόρους πέμπει δ μάγους παίδας, τν το Δαυΐδ θεοδόχον θυγατέρα λιτανεύσοντας, δι νυμνοντες ναμέλψωμεν, ελογεται κτίσις πάσα τν Κύριον, κα περυψούτω, ες πάντας τος αώνας.
    ργανα παρέκλινε τ πένθος δς, ο γρ δον ν νόθοις ο παδες Σιν. Βαβυλνος, λύει δ πλάνην πάσαν κα μουσικν ρμονίαν, Βηθλεμ ξανατείλας Χριστός, δ νυμνοντες, κτλ.
    Σκύλα Βαβυλν τς βασιλίδος Σιν κα δορίκτητον λβον δέξατο, θησαυρος Χριστς κ Σιν δ ταύτης κα βασιλες, σν στέρι δηγ στροπολούντας λκει, κτλ. κτλ.
    Κα κατ τν ννοιαν κα κατ τν γλώσσαν τ νωτέρω παρατεθέντα ποσπάσματα, διστάκτως φρον, τι εναι κ τν ραιοτέρων λεκτικν καλλιτεχνημάτων πάσης ποχς, κα τ λέγω χάριν κείνων κ τν μετέρων, σοι κ προκαταλήψεως νομίζουσιν τι δν γράφοντο λληνικά, κατ τν Ζ' κα ' αώνα, ποθέτοντες καλοκαγάθως, τι τ παρ’ μν τν σημερινν γραφόμενα εναι λληνικά, κα τι θ’ ναγνωσθσι ποτ ς λληνικ π τν πιγιγνομένων.
    ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ
    («φημερις» [ρ. 359, 25 το Δεκέμβρη 1887 , 2γ.)
    Σημειώσεις
    1. - Παπαδιαμάντης μ’ ατ τ φράση ναφέρεται στ ρθρα του γι τ Πάσχα, πο δημοσιεύθηκαν τ Λαμπρή του διου χρόνου στν δια φημερίδα μ τ’ ρχικό: Π.
    2. - Τ κείμενο στν « φημερίδα» : συνεκρήθησαν.
    3. - Τ παρακολουθοσε κα τ γνώριζε λα, Παπαδιαμάντης π' τ Γραφεο τς «φημερίδας», που ργαζόταν ς τακτικς συντάκτης κα μεταφραστής. π' ατ τ τεύχη το διναν κα μετέφραζε πολλ —πολιτικ κα στορικ τ περισσότερο— ρθρα. π' τ χριστουγεννιάτικα δ κα πασχαλιν τεύχη τν περιοδικν ατν παρακολούθησε τς καλύτερες λογοτεχνικς σελίδες τς ερωπαϊκς φιλολογίας, δίως τς γγλικς, πρς τν ποίαν διαίτερη, τν κατεχε κλίση. Τ διαβάσματα κι ο γνωριμίες κενες στάθηκαν πολ ποικοδομητικς γι τν Παπαδιαμάντη.
    4. - Τ κείμενο στν «φημερίδα »: λέγοντες.
    5. - Τ’ ποσιωπητικ κατ δική μου προσθήκη
  Γιργος Βαλέτας
    Τρία γνωστα θρησκευτικ ρθρα το Παπαδιαμάντη: "Χριστούγεννα" - "Πρωτοχρονι" - "Φτα"
    π τ περιοδικ ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ, 1941
ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ:http://www.orthodoxia-ellhnismos.gr/

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου